Ísafold - 27.12.1913, Blaðsíða 3

I S A F 0 L D
405
að fara tiieð alla þmigavoru til og frá.
Og flutningsgjald með jáftibr. verð
ur «ð miðist við þnð, uð mönnum
þyki borga sig að nota hana. Jafn
framt og nieiin fara að geta komið
vörum sínum á markaðimi jafnótt og
þær falla til alla tirna árs, fara þeir að
haga imikaupiim á sama hátt, eins og á
sór stað alstað >r nálægt kaupstoðum Svo
kutmugur hljtur B. Kr. að vera hafn
arleysinu og briminn þar eystra (upp-
alinn þar), að liami veit, að vörur
komast þar ekki viðstöðulaust að og
frá sjóleiðis ; að eins um sumat tímann,
»þegar veður og sjór leyfir« — og
úr því ba;tir »hentugi« báturinn ekki,
hvar sem hanu væri látinu liggja til
byrjar. Meðal annars gæti og mundi
jbr. losa menn við þau óþægindi og
kostnað, að verða að gera vöruinnkaup
öll svo að segja í einu til ársins (að
sumrinu) og geta eigi koniið vörum frá
sér nó að nema utn sumai tímann, þeg-
ar öðrum störfum þarf að sinna, sem
ekki mega bíða (heyskapnum o. fl.).
Þá hyggur minnihl. að bændur þurfi
að hafa jafumarga hesta þó samgöngu-
færiti batni (jbr. konti), og er það þó
þvert á móti dómi reynslunnar, jafn
vel hér á landi. Vegir fækka hestun
utn, hvað þá jbr. Þá vinst tími (spar-
ast ferðalög), til að bæta svo heima-
brautir, að spara megi hestahald að
helmingi eða meir. Þessi e t u áhrif
veganna nú þegar orðin hér. Það er
bygt á heilbrigðum skilningi hjá verk-
fr., eins og fleira, að vagna og klyfja-
fluttiingur miili Rvk. og Arness. mundi
brátt leggjast niður, ef jbr. kæmi; sbr.
ferðir Borgfirðinga landveg til Rvíkur
síðau skipaferðir hófust þangað árið um
kring, o. fl.
Fremur eru það bágbornar klausur,
þar sem minnihl. er að tala um hvort
fé muni lóttast við langan rekstur.
Só það atriði eins vafasamt og hann
lætur menn alment halda, er þar enn
eitt, sem mælir með nánari rannsókn.
Sjálfur heldur hattn því fram, að »fó
léttist, ekkert á kjöt né mör, só allrar
varúðar gætt við reksturinn«. En til
þess þyrfti að reka fóð svo »varlega«,
að þvf liði eins vel og það væri kyrt
í haganum! Því það vita allir — B.
Br. sjálfsagt líka — að rekstur er fónu
sama sem vinna og Ónógur tími til
hvíldar og beitar, et því bregður þess
meira við, sem það hefir verið sjálfrátt
áður. Manni eða skepnu, sem hefir
átt hægt (enga vinnu) og nægt fóður,
ætti eftir áliti B. Kr. ekki að há það
neitt, að vera alt í einu tekinn og
rekinti áfrarn til vinnu hvíldarlítið og
við lítinn, lólegan kost! Máske B. Kr.
vilji gera tilraun á sjálfum sér? Óg
hadd« niður á mitti, i bláum kyrtli
og sópaði að henni.
Invóljur bóndi á Selfossi, þessi
trausti sæmdarbóndi, var leikinn af
Berbert Sigmundssytii. Hann er nú
búinn að ná þeim tökum á leikment,
að treysta má honum jafnan til þess
að gera það vel, sem hann tekur að
sér. Svo er og um Ingólf bónda í
meðferð hans. Leikur hans er áreið-
anlegur og eðlilegur; þessi leikandi
er ætíð nothæfur, og eru slíkir menn
góðar stoðir í hverjum leikflokk.
Þá eru talin helztu hlutverkin. Hin
eru öll minniháttar. Þó tjáir eigi
að lúka svo þessum línum, að eigi
sé minst sérstaklega á íKotstrandar-
kvikindið» Freystein. Þar hefir fahob
Móller loks fengið hlutverk, sem hanu
hefir auðsjáanlega haft gaman að,
hlutverk, sem hann hefir endurnýjað
í sína góðu leikhæfileika frá skóla-
árunum.
Öllu kostulegri fígúra hefir naum-
ast sést á leiksviði hér en Frey-
steinn frá Kotströnd, þessi einfaldi
smásálar-ræfill, sem er með allan
hugann við kúna og reipin, sem
Lénharður hefir látið ræna hann,
eu lítur á rán konu sinnar frá þessu
eina sjónarmiði, að það væri vont
að missa hana um há-bjargræðis-
tímann. Þenna óendanlega kotung
skyldi það ekkert kosta (í tíma), að
reka fó sv o »v»rlega«, að það engu
tapi? Ef það tapar »vönibiuni« ( =
kviðnuni), tapar það fleiru. Það vita
allir fjármenn. En B. Kr. hefir má
ske aldrei veiið fjármaður?
Þó minnihl. hafi tekist svona óhöndu
lega með þetta atriði, er það að vísu
vel á miust hjá honum; því á ratin-
sókn þess verður að byggja ákvörðun
flutningsgjalds fyrir féiiað á jbr.; og
um tapið við reksturinn (f rýrnuti fén
aðar, vinnu og tíma) þarf að upplýsa,
til að sanufæra nienu um, að hagur só
í að nota jbr. til fónaðarflutninga.
Ekki skal eg hleypa mór út i það,
að meta gildi samatiburðar mintiihl. á
járnbraut hór og í öðrum löndutn. Þó
veit eg svo mikið, að engan samauburð
þolir það, hve miklu torsóttari öll jarð-
efnisviuna við slíkt verk er í Norvegi
víðast hvar, en á hinu umrædda svæði
hór. Jbr. 1 a g n i n g er mjög auðveld
hór.
Minnihl. verður tiðrætt um það
(marg endurtekur það, eitis og fleira),
að tekjurnar séu svo miklu meiri af
braut, sem liggur »milli tveggja hafn-
arbæja«. Eftir því ætti tekjuvon að
vera meiri af braut hér, ef góð höfn,
nothæf alla tíma árs, væri t. d. við
Þjórsárós. En þá fyndist mór að hvorki
væri þörf fyrir jbr. nó líkindi til að
hún »bæri sig« á þessu svæði. Það er
hafnleysið á suðurströndinni sem hór
gerir brautina uauðsytilega og gefur
von um, að hún muni brátt svara
kostnaði, a. m. k. beint og ó b e i n t.
Suðurlandsnndirlendinu hjálpar ekki
þó »ísland só umflotið sjó á alla vegu«.
Þar e r þörf greiðari samgangna á
1 a n d i.
í einum af reikningum sfnum áætl-
ar minnihl. arð af búpeningi (kúm og
ám) 15°/0, er sé »auðvitað fullhátt«.
(Hesta á ekki að teija með; þeir eru
og eiga ekki að vera nema eins og
hver önnur verkfæri). Ekki er að
furða þótt maður, sem ekkt gerir
sór hærri hugmyndir en þetta um
tekjur bænda af búskap sínum, áliti
að hór só lítið við samgangnabætur að
gera. Vita það þó flestir hórlendir
menn aðrir, að fjölmörg bændabú eru
3—4 kýr og 50—60 ær og að á þessu
sýnir Jakob Möller, Ijóslifandi og
þó undirstrikunarlítið. Freysteinn
var sú aflvél hlátur-vöðvanna i gær-
kveldi, er aldrei brást.
Bændur og bændakonur eru all
margar í leiknum, sem eigi koma
mikið við sögu, en alt er það vel
gert — miklu betur en venjulegt er
um aukapersónur.
Ytri rammi leiksins, leiktjöld og
búningar, voru í bezta lagi. Leik
tjöldin,máluð af Einari Jónssyni, sýndu
landslag þnð, sem er eitthvert hið
fegursta á íslandi: Suðurlands-undir-
lendið með tjallahringnum fagra,
Heklu, Eyjafjallajökli, Ingólfsfjalli,
Skeiðafjöllunum, o. s. frv.
Búningarnir voru hinir skrautleg-
ustu, en hvort þeir hafa verið réttir,
þarf fróðari tnann til að dæma um
en mig. Þess get eg samt eigi
bundist í þessu sambandi, að minn-
ast á hversu stórum miklu fegurri
þessir karlmanna-búningar eru, en
vorra daga, litlausu, þungbúnu, sorgar-
grónu siðjakkar og annar því dám-
líkt.
LénharÖur jógeti er viðburður í is-
ienzkum bókmentum, þar sem hann
er fyrsta spor eins helzta skálds vors,
á leikrita-brautinni — og það svo
vel stigið.
Lénharður jógeti er viðburður í is-
lenzkri leiklist, því að hann hefir
gefið leikurum vorum tækifæri til
að sýna hvað þeir geta og er nýr
vottur um, að íslenzk leiklist getur
verið góður fulltrúi íslenzks leikrita-
skáldskapar á leiksviðinu.
Ego.
framfærist alt að 10—12 manns, og
bóndinn stendur í skilum með oll sín
útgjöld. Mttndu til þess duga 213
kr. eða 15°/0 af verði 4 kúa á 130 kr.
og 60 ksauðar á 15 kr. = 1420 kr. Að
dæma eftir framfærzlunni, muu sónnu
nær, að í búi beri þessi bufónaður arð,
sem svari til 100°/0 að notagildi, eða
8umstuðar jafnvel nokkru meira, má
ske 115°/0. En væri það álit nianna
að rúmar 200 kr. nægðu til ársfrant
færslu alt að 10—12 mauna, og til að
standa í skilum tneð öll gjöld, er á
bónda hvila, mundu þá ekki 6000 kr.
vera vel ríflega skamtað e i n u m
mantii til framfæris, eins og hr. B. Kr.
lagði fyrir s i g af almannafó forðum
daga, í viðbót við hinar mik!u tekjur
sínar ?
Mikið af því, sem minnihl. hefir
sett saman í ágreiningsáliti sínu er
þannig, að afarmikla sjálfsafneitun þarf
til að taka það alvarlega og hrekja
það lið fyrir lið. Mestur hluti þess
lítur út fyrir að só skrifað í sjúkleika-
ástandi eða þá að eitis til að þóknast
hinni megnustu vanþekking á málefni
því, sem fyrir lá, og er þó varla trú-
legt, að hr. B. Kr. fyrir það vilji
vinna til að láta líta svo út, að hann
só svo lítill vitsmunamaður, sem minni-
hluta álitið ber vott um. Aðalmein
lokan, sem hann hefir sett sór í höf-
uð, er sú, að hann lætur sem sór ekki
skiljist, að járnbr. hefði nein áhrif til
framfara á búskap og lifnaðarháttu
mantia t nánd við hana. Allir hugs
andi menn, er vitund af þekking hafa,
vita það, að hjá því getur ekki
farið, só fyrirtækið skynsamlega stofn
að og starfrækt, fremur hór en ann-
ars staðar, eða fremur um þá sam-
göngubót eu aðrar. B. Kr. tekur ekk-
ert tillit til þess, hver áhrif nú eru
sýnileg í brey ting á f I u t n i n g a -
færum, fram1e i ð s 1 u auka,
framkvæmdumog menning fyrir
áhrif samgöngubótanna á undanförnum
árum, en bítur sig fastan í það ástand,
sem nú er, sem óbreytanlegt, og það
jafnvel svo, að hann t. d. byggir heil-
mikið reikningsdæmi á þvf, að menn
muni framvegis, eins þó járnbraut
væri komin, halda áfram að ferðast
tneð þvt ómyndar ólagi, að láta einn
mann (ungling) teyma langa lest af
hestvögnum. Þetta eru eftirstöðvar
(arfur) frá klyfjalest^eymingunni, en
er margfalt hættulegri og ætti eigi að
eiga sór stað ; og það h 1 ý t u r að
leggjast niður iunan skamms, er menn
sjá hver slysahætta er að því, býlum
fjölgar, fleiri ækisvagnar verða algeng-
ari o. s. frv., hvað sem járnbraut líð-
ur.
Enginu trúir því, að hr. B. Kr. hafi
eigi veitt því athygli, þó hanti láti
annað uppi, hvað er að gerast kring-
um hann, hversu fast menn sækja það,
og leggja á sig mikinn kostnað fyrir
að fá samgöngurnar bættar, og hver
áhrif það hefir naft á sínum stöðum.
T. d. hefir Arnessýsla lagt á sig gjöld
til vegabóta, er velta á tugum þús.
kr., auk þess sem hreppsfólög og ein-
stakir menn hafa kostað til akvega
þar, vega, sem þó eklti koma að full
um notum nema nokkurn hluta úr
árinu. Og framfarirnar í héraðinu á
síða8tliðnum 20—30 árum dyljast eng
um heilskygnum manni.
Benda mætti einnig á dæmi frá kjós-
endum alþm. B. Kr. : Kjósarsýsla, og
Mosfellshreppur aórstaklega, hefir lagt
á sig kostnað, sem skifir þúsundum
kr. til að fá þjóðvegaispotta gerðan
akfæran, auk sveitar- og einkavega. í
Seltjarnarneshreppi er vegur lagður
um sveitina á hennar kostuað og heim
að hverjum bæ. Bessastaðahreppur
hefir að mestu kostað veginn fráHrauns-
holti út á Alftanes, mörg þús. kr., og
svo heim að hverju býli. Er sú sveit
þó hvorki mannmörg nó rík, og sjó-
vegur heim að hverjum bæ, oftast fær
hverri smáfleytu, þegar veður leyfir,
og Bjóleiðin til Rvikur margfalt styttri
en landleiðin. En þeir komast
daglega landveginti.
Til Keflav.vegarins hefir Gbr.s. lagt
60—70,000 kr„ en í þeint sveiuni, sem
haun einkum kemur að notum, er greið
sjóleið árið um kring, »þegar veður
leyfir«, heim að hverju býli, og þar er
haldið uppi gufubátsfeiðum vikulega,
auk bifbáta og róðrarbata; þar er óliku
saman að jafna, hvað sjólag snertir, og
á ströndiiiiii fyrir Arness og Rangár-
valla-ýslum og einnig með vöruflutn-
ingaþörfina.
Og öllum þessnm fjárframlögum til
samgangnabóta á landi bafa ráðið
fremstu memi sveitanna og sýslnanna,
nieim, sem Björn Kr. alþm. varla
mun vilja segja um, eun sem komið
er, að ekki viti hvað þeir eru að gera,
— 'þó hann gefi það í skyn óbeint
með minnihlnta áliti síuii.
Hversvegna skyldi Grindvíkingum
vera svo mikið áhugamál að fá veg á
landi til Keflavíkurvegarins? Til Giinda
víkur er þó »sjóleið þegar veður og
sjór leyfir«, og hefði því B. Kr., sam
kvæmninnar vegna, átt að vera mót
fallinn landsamgöngum þar En ætli
Grindvikingum sýnist ekki landvegur
vissari til nota, hvenær sem
með þarf?
Benda mætti einnig á dæmi frá ein-
stökum bæjum og mönnum, svo sem
frá Gufunesi og bóndanum þar, sem
er roskinn ráðdeildarmaður. Þaðan er
sjóleið til markaðarins í Reykjavík,
fullum þriðjungi styttri eti laudleiðin,
ágætar lendingar á þrjá vegu við tún-
ið, og jafnan »hentugur« bátur. Þó
hefir bóndinn þar með talsverðum
kostnaði lagt akbraut, þvert úr átt
frá markaðsstaðnum, til að kom-
ast á þjóðveginn til Reykjavíkur, og
notar daglega þessa meir en
þrem sinnum lengri leið á
1 a n d i til markaðarins og frá honurn,
vegna þess að það hefir reynzt vissara,
notasælla, »hentugra«, en að nota sjó-
leiðina »þegar veður leyfir«.
Enn mætti rninna á dæmi frá stofn-
ununum á Laugarnesi og Kleppi. Frá
næsta kauptúni (Rvík) er þangað tals-
vert styttri leið sjóveg en á landi, sjó-
leiðin greið og lendingar góðir (betri
en á suðurströnd landsins). Þangað
voru þó lagðir akvegir á landsins kostn
að. Hvernig skyldi standa á því, að
hér var ekki látið duga að »nota sjó
leiðina út í æsar«? Var ekki betra að
hafa »ætíð til taks hentugan bát« í
Reykjavík, er annaðist samgöngur
þangað og þaðan, »er veður leyfði«,
»sem ávalt er auðið að velja sór«(?!)
. . . »síðatt síminn var lagðuUt1). Hvers
vegna reyndi B. Kr. ekki að koma vit
inu fyrir hlutaðeigendur með þetta?
Skyldi ekki ástæðan vera sú, að sam
göngur á landi hafa hór þótt notasælli,
hvenær sem á þurfti að halda (nótt
sem dag, árið um kring)? Eðatreyst
ir B. Kr. sér til að mótmæla þessu?
Mörg fleiri dæmi mætti nefna, er
sýna, að menn telja greiðar sam-
göngur á landi mikils virði —
þó sjóðleiðin verði »notuð út í æsar«,
hvað þá þar sem húti e k k i e r n ý ti
Ug.
En sökum þess, hve akvegir í reynd-
iiiui eru afar-dýrir: viðhaldsfrekir,
seinfarnir og ó n ó g i r a 11 á r i ð,
er nokkru til þess kostandi
að ganga úr skugga um, hvort
eigi só hagkvæmt að koma
hór á j á r n b r a u t, þar sem
bezt er til þess fallið, er
latidsmenn sjálfir beri all
a n v e g o g v a u d a af. Að fordæma
slikt mál, áður en þaðerfull-
r a n n s a k að, getur varla álitist sam-
boðið hollum þjóðfulltrúa.
Ekki er auðið að færa rök fyrir því,
nó sýna það með tölum nú, hve mikl-
um hnekki og skaða fyrir landið það
hefir valdið, að feld var fjárveiting til
framhaldsrannsóknar og undirbúnings
J) Nú er B. Kr. þó farinn að kann-
ast við, að síminn geti að notum kom
ið; en úr því reynslan hefir þannig
breytt þeirri skoðun hans á því efni,
getur hann þá ekki af þvl leitt þá
ályktun, að hann nú muni ekki vera
óskeikull í áliti sínu á járnbrautinni?
B. B.
járnbraiitarmálinu á alþingi í sumar.
En sennilegt er, að síðati tíma hag-
fræðingar hti svo á, sem þar hafi ver-
ið sparaður (einn) eyrir, en tuguni —
ef ekki hnndruðum — króna kastað.
Og saiinfæiður er eg um, að við þurf-
um í engu að vera upp á aðrar þjóð-
ir komnir til að fá þenna litla járn-
brautarspotta gerðan, nema um kaup
á efni og starfsáliöldum (vöguum o.fl.)
t fyrstu. Og þótt eg álíti, að mikið
tap leiði af drætti á framkvæmdum til
að greiða fytir málinu, kysi eg það þó
beldur, að iindirbúiiingurinii stæði leng-
ur yfir, en að fyrirtækið kæmist svo í
hendur annara þjóða maiina, að við
mistum full tök á þvi.
Grafarholti, 7. okt. 1913.
Bj'órn Bjarnarson.
Attræðisat'mæli.
Hiun 11. október. þ. á. varð Jóhann-
P. Pétursson hreppstjóri og dbrm. á
Brúnastöðum i Skagafirði, áttræður að
aldri. Þrátt fyrir háau aldur er Jóhann
hreppstjóri enn hiun ernasti og fjör-
ugur t anda, sem ungur væri. Hrepp-
stjóri í Lýtingsstaðahreppi er haun
búinn að vera í rúm 50 ár, og er etin
í rækslu hreppstjórnarstarfa flestum
breppstjórum fremri að röggsemi, fyrir-
hyggju og afgreið.slusemi. Sveitunga
sína hefir hann jafnan styrkt með ráð
og dáð. Þegar hann hafði gegnt hrepp-
stjórastörfum í einum og sama hreppi,
Lýtingsstaðahreppi, í 50 ár, hóldu
hreppsbúar honum og konu hans Elínu
Guðmundsdóttur (föðursystur Guðm.
Hannessouar prófessors) veglegt sam-
sæti og færðu þeim hjónum heiðurs-
gjafir-
Allir hinir mörgu viuir Jóhanns
hreppstjóra tiær og fjær, óska að hann
eigi enn mikið dagsverk óunnið til
gagnsamlegs stirfs sveit sinni og sýslu-
fólagi. P.
Þessi signetshringur
handa konum og körlum
úr ekta 12 kar. »gullfyltum», endingar-
góðam málmi, sem er gerður eftir uýrri
uppfundning og óþekkjaulegur frá ekta
gulli (alt annað en gyltir hringir, sem á
boðstólum eru), ábyrgð tekin i 5 ár,
kostar að eins 2 krónur
með burðargjaldi, stafirnir 1 eða 2. Send-
ið pappirsræmu nákvæmlega eftir gild-
leika fingursins. Verksmiðjan hefir til
sýnis mesta fjolda af meðuiælabréfum um
þessa málmtegund.
Stór verðskrá með myndum send hvert
sem óskað er.
Nordisk Yareimport Afd. 1.
Griffenfeldtsgade 4. Köbenhavn N.
Einkasali i Kaupmannahöfn: -
Jacob Skaarn, , fenfeldtsgade 4
The North British Ropework Co.
Kirkcaldy
Contractors to H. M. Government
búa til
rússneskar og ítalskar
fiskilínur og færi
alt úr bezta efni og sérlega vandað.
Fæst hjá kanpmönnum.
Biðjið því ætíð um
Kirkcaldy fiskilínur og færi,
hjá kaupm. þeim, er þér verzlið við,
því þá fáið þér það sem bezt er.
Alls konar
ísl. frímerki
ný og gömul
kaupir ætíð
hæsta verði
|Helgi Helgason, hjá Zimsen.