Ísafold - 19.01.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
í bæ, sem við mig hafa talað, að eg
hefi haft á réttu að standa um það,
að við svo búið megi ekki standa
og nú gerir um islenzka leiklist.
Leikfélagið verður að endurnýjast
að miklu leyti, ef leiklistin á eigi
að visna og falla með þessari þjéð.
Að stefna að því marki er skylda
forustumanna Leikfélagsins og að
þvi væri þeim sæmd, en ekki að hinu,
að berja hausnum við steininn, eins
og nú virðast þeir sumir hverjir vilja
gera.
E%o.
Ávarp til íslendinga
um
íþróttir og fimleiki.
Ipróttasamband lslands var stojnað'
28. jan. 1912, í pví skyni að laða
allan askulýð landsins að hollum iprótt-
um os; fimleikum 0% korna d samtók-
um 0% samvinnu milli allra íprótta-
félaqa, hverja najni sem nejnast. Sam-
bandsstjórnin hefur aðsetur sitt í
Reykjavík; hún er kosin á ársþingi
af fulltrúum allra þeirra íþróttafélaga,
sem gengið hafa í íþróttasambandið.
Nú hefn alpinf veitt ípróttasam-
bandinu jastan ársstyrk, með peim
ummalum, að sambandsstjórnin skuli
vinna að pví, að qlæða ípróttcilíf á
landi hér, oq vera ráðanautur lands-
stjórnar í óllum peim málurn sem að
ípróttum lúta.
Af þvi leiðir, að það er nú stór
haqnaður fyrir óll ípróttajplöq að
qanqa í Ipróttasambandið, og það því
fremur sem þau þurfa nú ekki að
greiða neitt gjald í sambandssjóð, en
öðlasí mörg mikilsverð hlunnindi.
Þau verða þá aðnjótandi allra þeirra
leiðbeininga, sem sambandsstjórnin
getur látið í té, og íá hlutdeild í
afnotum þess f|ár, sem alþingi veit-
ir til eflingar iþ'róttum. Þá er þeim
einnig heimilt — annars ekki — að
sækja iþróttamót, sem haldin eru
undir yfirráðum íþróttasambandsins,
og eiga þar þátt í kappleikum. Þau
iþróttafélög, sem nú eru uppi, eru
mörg komin í sambandið, og vér
erum þess fullvísir, að öll iþrótta-
félög landsins muni framvegis sjá
mánuðum saman fjarri heimili sínu
Og lifa lifi, sem er jafnólíkt hinu
friðsama heimilislífi og hernaðariífið
er. Máttur mótsetninganna ræður
hér miklu. Þótt þeir, hafi engan
veginn áður verið eins heimilsræknir
og skyldi, sakna þeir nú hins helga
heimilis-arins, og sanna hið gamla
orð, að »enginn veit hvað átt hefir fyr
en mist er«. Þeir sakna heimilis-
ins i fjarlægð, sem geymir alla þá,
sem Jeim eru ástfólgnastir, konuna
og börnin eða foreldrana og systkin-
in, og allar þeirra ljúfustu minning-
ar eru tengdar við. Vitanlega' er
heimþráin ein út af fyrir sig engan
veginn trúarlegs eðlis. En eins og
trúin getur orðið meðal til þess að
beina huganum að heimilinu, eins
getur þráin eftir heimilinu orðið til
þess að beina huganum inn á brautir
trúarinnar. Sérstaklega mun hið siðar-
nefnda ofi;ar eiga sér stað. Og það
af eðlilegum ástæðum. Við tilhugs-
unina til heimilisins vakna einatt í
gálu hermannsins minningar um há-
tíðlegustu stundirnar í lífi hmns, sem
oftast standa í einhverju sambandi
við kirkjuna. Það má vel vera,
að hain hafi annars haft litil afskifti
af kirkjunni og þvi, sem þar • fer
sér hag í þvi og telja það skyldu
sína að játast undir þessi allsherjar
samtök.
íþróttasamband íslands vinnur fyrst
og fremst og aðallega að þvi, að
kenna út frá sér alls konar auðveld-
ar iþróttir og fimleika, sem eru holl-
ir og styrkjandi fyrir heilsu allra
manna, og engum um megn, held-
ur við hvers manns hæfi, og verða
öllum, sem reyna, til gamans og
hollustu, jafnt óhraustum sem hraust-
um, ungum jafnt og öldruðum, kon-
um sem körlum.
Iþróttir og fimleikar eru svo margs-
konar, að ekki'verður tölum tjáð; en
engum er um megn að eiga þátt í
þeim, ef hver færist það eitt í fang,
sem á við heilsu hans, aldur og
orku. Ef hver um sig velur þá
fimleika og þá íþrótt, sem er við
hans hæfi, þá fer eins fyrir öllum,
þá komast allir að raun um það, að
ekkert er til i tómstundirnar á við
hollar íþróttaiðkanir, því að þær hafa
jafnan í för með sér heill og ham-
ingju: tryggja félaginu og sanna glað-
værð, fjör og hreysti, kjark og snar-
ræði. Þetta vita fáir, af því að fáir
hafa reynt.
Margir halda að allar íþróttir og
fimleikar séu aflratinir og fáum fært
við að fást. En það er síður en svo.
Fritt göngulag er t. d. fögur íþrótt,
sem fáir kunna, en allir geta lært.
Sama er að segja um sund. Skot-
fimi er ein ágæta iþróttin, en vand-
lærð, og þó er það ekki kraftaverk
að hleypa af byssu. Fimleikarnir,
sem kendir eru við Möller, danska
íþróttamanninn fræga, eru einkai
hollir og skemtilegir, en engum um
megn. Svo er um fjölmargar íþrótt-
ir og fimleika.
Það hefir spilt fyrir viðreisn íþrótta
hér á landi og víðar, að skóladm-
leikar hafa yfirleitt verið gerðir óþarf-
lega erfiðir og þess vegna orðið
mörgum nemendum ofraun. Af því
mun sprottinn sú skakka trú, en al-
menna að allir fimleikar séu aflraun-
ir og óhraustum ofviða.
Úr þessu viljum vér bæta.
Engir hafa meiri þörf á fimleik-
um, en þeir, sem eru óhraustir í
uppvexti, því að vel valdir fimleikar
liðka og styrkja alla liði og vöðva,
öll liífæn, allan líkamann. Þess vegna
eru þeir öllum hollir og nytsamir.
Hver sem hefir hug á að læra
einhverja iþrótt, verður að vita það
fram. En »fjarlægðin gerir fjöllin
blá«. Kirkjan »heima« blasir nú
við honum í nýju ljósi og eins flest
það, sem hún myndar umgerðina um :
sálmasöngurinn, hinar kirkjulegu at-
hafnir,prédikunin,presturinn,klukkna-
hljómurinn o. s. frv. Nýju Ijósi er
brugðið yfir alt þetta, og hermann-
inúm er hugléttir og fróun að þvi
að láta hugann dvelja við það. Og
því ljúfara sem honum er að dvelja
við þetta útborð hins trúarlega lífs,
þvi auðveldar dregst hjartað að
hinu innra, að sjálfum kjarnanum.
í ótal tilfellum er trú hermannsins
svo samtvinnuð heimþrá hans, að
ókleyft má teljast að greina það hvað
frá öðru, enda ekki beint ástæða til
þess. ,
Þessi tilfinningarsama trúrækni
kemur mjög áþreifanlega fram
bréfum margra hermanna til ástvin-
anna heima. Hún ryðst fram í penn-
ann, þeim nærri því óafvitandi, þeg-
ar þeir fara að ávarpa þá, sem þeim
eru hjartfólguastir í lífinu, hvort sem
það nú er eiginkonan og börnin eða
unnustan eða foreldratnir. Og hún
gerir ekki sízt vart við sig þegar
hinar kristnu hátíðir nálgast, einkum
og sér í lagi jólin, svo nátengd sfcm
og skilja, að honum riður umfram
alt á því, að iðka stöðugt fimleika
til þess að efla heilsu sína og hreysti
yfirleitt. Þetta á heima um allar
íþróttir. "
Fimleikarnir eru máttarstoð allra .
þróttamanna.
LJ allir unglingar á landi hcr væru
aldir upp við fimleika og ípróttir, pá
mundi pjóðinni aukast stórum máttur
og megin.
Vér viljum að þeir tímar komi,
að allir Islendingar verði íþrótta-
menn, hraustir menn og kjarkmikl-
ir, eins og iþróttamönnum er títt,
eins og forfeður vorir vóru i fyrnd-
inni, eins og Englendingar hafa ver-
ið undanfarna tíð öðrum þjóðum
fremur — af því að þeir hafa þjóða
mest tamið sér alls konar iþróttir.
Ipróttir eiga að vera öllum mönn-
urn til ánægju og hollustu, en ekki til
Jrægðar og Jrama fyrir aðra en ein-
staka ajburðamenn, sem færir eru
á hólm við erlenda íþróttakappa.
Þess vegna viljum vér stuðla að
þvi, að íþróttamótum verði svo hátt-
að, þegar fram líða stundir, að þar
geti allir vanir íþróttamenn verið í
leikjum, sér og öðrum til skemtunar,
og ekki eingöngu efnt til kappXáVa.
fyrir afburðamennina í hverri iþrótt,
eins og nú tiðkast.
Til pess að menn geti verið saman
í leik, verða allir að haja tamið sér
leikinn eða ípróttina á sama hátt.
Þetta er afar mikilsvert atrið, seln allir
verða að hafa í huga.
Þess vegna hefir Iþróttasamband
Islands þegar samið ljós fyiirrræh
um alls konar iþróttir og senda til
allra iþróttnfélaga, sem eru í sam-
bandinu. Og nú er biáðlega von á
mjög vandaðri glímubók með mörg-
um ágætnm myndam og itarlegri
lýsingu á öllum glímubröeðum, verð-
ur sú bók send öllum íþróttafélög-
um, sem eru i sambandinu, fær
hvert félag eitt eintak ókeypis. Þar
að auki verður leitast við eftir föng
um, að fá góða iþróttaktn >ara til
að kenna íþróttir, bæði hér í ba? og
út um land. Iþróttabækur oy lög
sambandsins starda til boða hverju
íþróttafélagi, sem ganga vill í sam-
bandið, og öllum þeim, sem vilja
koma á fót nýjum íþróttnfélögum
innan vébanda Iþróttasambandsins.
Erum vér líka boðnir og búnir til
að leysa úr hvers konar spurningum,
sem til vor er beint og að þessum
málum lúta.
Iþróttasamband Islands.
Reykjavik, 8. jan. 1916.
A. V. Tulinius, G. Björnsson,
formaður. va aformaður.
Matth. Einarsson, Ben. G. Waage,
gjaldkeri. féhirðir.
Jón Asbjörnsson,
ritari.
þau eru einmitt heimilinu. Það er
þvi líka mjög lærdómsríkt í þessu
tilliti að kynnast jólahaldinu á víg-
stöðvunum, hvort heldur er i her-
mannaskálunum eða i skotgryfjun-
um. Það er ekki svo mjög »fæð-
ing frelsarans«, sem'er þar hátíðaefn-
ið, sízt svo að þeir séu sér þess með-
vitandi. Þeir halda miklu fremur
hátíð barninu og heimiliau. Hér er
næsta érfitt að segja hvað er af
kristilegri rót runnið og hvað af
heimþrá sprottið i hátíðahaldi þeirra.
Alstaðar að berast fréttir um, hversu
hermennirnir á vígstöðvunum reyni
að gera »jólalegt« í kringum sig,
jafnvel i hinum óvistlegu skotgryfj-
um. Grenikvistum er stungið inn í
vegginn og kertisstubbur festur á
kvistinn; sálmar eru sungnir og jóla-
guðspjallið lesið. Bréfin »að heiman*
eru opnuð og lesin aftur og aftur.
Jólagjafirnar eru teknar fram og skoð-
aðar í krók og kring með barnslegri
aðdáun. Það er lítið talað manna á
milli. Hugurinn er allur heima hjá
ástvinunum. Hver hefir brjóst til að
rjúfa þá heilögu kyrð ? Svo fátækleg
sem jólin á vigstöðvunum hljóta að
verða, kannast fjöldi hermanna þó
við, að ekkert jólahald muni þó nokk-
uru sinni geta orðið sér minnisstæð-
ara. (Meira).
/. H.
Fjallskilamálið.
EJtir Sigurð Guðmundsson á Selalæk.
Bæði af eigin hvötum og eftir
tilmælum margra bænda í Asahreppi,
hefi eg athugað fjallskilamál hrepps-
ins, í því skyni að reyna ráða fram
úr ógöngunum, sem það mál er
komið í. Ögöngum, sem leiða af
niðurjöfnun fjallskilanna og gjald-
stofninum, sem þau eru bygð á,
samkvæmt fjallskilareglugerð Rangár-
vallasýslu. Vil eg því fara um þetta
nokkrum orðum, og lita einkum á:
1. hvort hepptlegt er, að nota afrétt-
ina til sumarbeitar, eða að hverju
leyti.
2. hvort hægt er að láta þá menn
gera fjallskilin, sem nota þar beiti-
landið og
3. hver ráð séu vænlegust, ef aðrir
verða að safna afréttinn, en þeir
sem nota hann.
Eins og nú er högum háttað, get-
ur verið spurning um, hvort brýn
þörf er á, að reka fénað á Þjórsár-
tungur — eða Þjótsártungur sbr. þjót-
anda — er forúa nafmð á Holta-
mannaafrétti = Afrétti Ásahrepps.
Ber það til þessa spursmál, að menn
vilja naumast reka þangað, og þykj-
ast hafa nægilegt beitiland heima,
fyrir sinn fénað. Partur af hreppn-
um, Þykkvibærinn, með 30 bænd-
um, hefir líki farið fram á það, að
afsala sér sinum hluta af afréttinum,
til þess að vera laus við fjallskila-
kostnaðinn. Hefir sá partur hrepps-
ins þó minst beitilandið. Spursmál-
ið um notkun afréttarins er þvi ekki
að ástæðulitlu fram komið.
Úrlausn þes a máls, er undir því
komið, hvort búnaður bænda er á
framfaravegi, eða í hnignun. Sé
hann í framför, þá fer þörfin fyrir
afréttum vaxandi. Menn sækjast
meira eftir að nota hann, og verð-
mæti hans vex að sama skapi. En
sé búnaðurinn á hnignunarleið, þá
minkar þörfin fyrir afréttinn eða
hverfur, og er þá eðlilegt að afrétt-
urinn fari i eyði á undan jörðunum.
Bændur hljóta að vera sem sjálf-
ráðastir um það, hvort eða hvað
þeir reka á afréttinn. Þvingun ti
að reka má naumast beita við aðra
en þá, sem hafa ofmikin fénað á
sitt land, og beita mikið aðra. Þó
er erfitt að meta það, og árangur
sennilega lítill, annar en sá að þeir
fækka fénaðinum, einkuro ef fjall-
skilakostnaðurinn, væri lagður á þá,
sem nota afréttinn.
Viðvíkjandi öðru spursmálinu,
hvort hægt er að láta þá, sem nota
afréttinn bera fjallskilakostnaðinn er
erfitt, en óhjákvæmilegt að segja nei.
Reynslan hefir lengi sannað þetta.
Fjallskilareglur sýslunnar hafa menn
þess vegna neyðst til að hafa þannig,
að þeir sem reka, og nota afrétt-
ina beri ekkert meiri kostnað fyrir
það. Bændur verða því að gera jöfn
skil hvort sem þeir nota afréttinn
eða ekki. En þrátt fyrir þetta eru
menn tregir að reka — minsta kosti
á Þjórsártunguf, sem þó mun með
skárstu afréttum sýslunnar — nema
helzt lömb og nokkra sauði.
Eðlileg afleiðing af þvi, hvað
bændur eru tregir til að nota af-
réttinn er það, að að eins er um
tvent að gera:
1. að nota afréttinn ekki, eða
2. að láta aðra en notendur bera
með þeim fjallskilakostnaðinn,
láta hreppsfélagið á einhvern hátt
bera kostnaðinn, eins og verið hefir.
Eg býst við, að sú leið verði enn
valin, og þá er komið að þriðja og
aðalspursmálinu. Hver ráð eru
vænlegust ef aðrý; en notendur verða
að bera þennan kostnað ? Með öðr-
um orðum, hvernig er hngkvæmast
að jafna þessum félagskostnaði niður
á einstaklingana?
Ef búnaður í hreppnnm helst við
eða tekur framförum, þá tel eg sjálf-
sagt að nota beri afréttinn til sum-
arbeitar, til að létta á heimahögumy
vegna mjólkurpenings o. fl. meðan
menn fást til þess, lítið þvingaðir,
og er þá jafn sjálfsagt að stofna hann
í félagi, eftir reglum sem um það
eru settar.
En þessar reglur eru ótrúlega vand-
'undnar, svo allra meginatriða sé
gætt, þeirra meginatriða:
1. að reglurnar séu sem sanngjarn-
astar fyrir alla,
2. að þær styðji framleiðslunt, en
steypi henni ekki, og
3. að þær séu framkvæmanlegar, og
þeim verði fylgt, en valdi ekki
sífeldum ágreiningi og mótþróa
hjá bændum.
Þessi meginatriði er ekki auðgert
að samrýma. Þau stríða að sumn
eyti hvett á móti öðru.
Það er t. d. lítt mögulegt að styðja
jfamleiðsluna, án þess að skerða
sanngirnina, sem miðuð er við efna-
taginn, Og það er lítt mögulegt
að gæla sanngirninnar án samsteypu
margra gjaldstofna, en þá er fram-
svæmdin helzt ómöguleg o. s. frv.
Þeir gjaldstofnar, sem um getnr
verið að ræða, að byggja fjallskilin á
eru einkum þessir:
1. Jarðatal.
2. Jarðamat.
3. Sauðfjártal.
4. Búpeningstal alt.
5. Efni og ástæður.
6. Samband af þessum gjaldstofnum
að meiru eða minna leyti.
Vil eg nú athuga lítið eitt hvað
af þessu fyrir sig.
Jarðatalið hefir um langan tíma
verið gjaldstofninn hér í sýslu þannig^
að hver bóndi, sem jörð hélt gerði
ein fjallskil. Þ. e. lét einn mann
til fjallsafns, útbúinn að hestum og
öllu öðru, sem þurfti. Þetta var þó
með þeim undantekningum, að þeir,
sem ekki höfðu 6 kindur vetur-
gamlar eða eldri, gerðu ekki full skil,
og að hinir fjárrikari fóru í lengri
og erfiðari leitir. Þetta mun hafa
gilt til 1890? Þá var þessari kinda-
tölu breytt, og er hún rú orðin 60
í Ásahreppi, en 40 i hinum. Frh.
Erl. simfregnir.
(Frá íréttaritara ísaf. og Morgunbl.).
Kaupmannahöfn 15. jan.
Cettinje fallin.
Her Svartfellinga komst
undan á flótta suður yfir
fjöllin.
Bandamenn flytja stöð-
ugt herlið á landí Saioniki.
Kaupmannah. 18. jan.
Svartfellingar beiðast
friðar. Allur her þeirra
heflr gefist upp.
Fáfavaldið á íslandi.
Hr. Sæm. Sigfússon hefir beðið
»ísafold« fyrir svar til Servaes prests
út af greininni í næstsiðasta blaði.
En láðst hafði þá að geta þess, að
að vér ætiuðumst til þess að þeirri
deilu yrði þá lokið. Hr Sæm. Sigf.
gerði því ráð fyrir að koma að svari
sínu annarsstaðar.