Ísafold - 29.01.1916, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð
arg.
5 kr., erlendis 71/,
kr. eSa 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Dlafur Djörnsson.
Talsimi nr. 455.
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 29. janúar 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við aramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
7. tölublað
Alþföpfræðsla fél. Merkúr.
Sveinn Björnsson
flytur erindi um
lánstraust
viðskifti
sunnudag 30. jan. 1916 kl. 5 síðd.
í Iðnó.
Inngangur 15 aurar.

ijuusc
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.þ
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Simi 32.
þar eru fötin sanmuð flest
þar ern fataefnin bezt.
si 1'» w ■rrrr&
flöt og upprétt. frá H Hindsbergs
ikonungl. hirðhljóðfærasmiðju í Kaup-
mannahöín. Sérstaklega ágæt, ódýr
-og hæfileg í hús hér eru smáflýgel
þaðan. Hljóðfærin hafa hlotið ein-
róma lof og 1. verðlaun á sýning-
•unni í London 1909.
Borgunarskilmálar ágætir
Einkaumboðsmaður fyrir ísland.
Vigfús Einarsson,
bæjarfógetafulltrúi í Reykjavík.
Skrifstofa Isafoldar
verður framvegis opin frá kl. r r ár-
degis til kl. 6 síðdegis.
Ritstjóri ísafoldar venjulega til við-
tals kl. 11 —12 árdegis.
Forustugarparnir
í heims-stjórnmálunum.
1.
Bismarck Balkanskagans.
(Síðari hluti: Forsætisráðherrann). Nl.
Kosningar fóru fram í desember
1910. Venizelos gjörsigraði. Af
fylgismönnum hans voru kosnir 277
en andófsmenn ákveðnit að eins
60—70.
Hóf nú Venizelos mjög djúptækt
endurbótastarf i landinu 02 kvaddi
erlenda sérfræðinga til að stjórna því
svo að hvarvetna mætti mestu ráða
sérþekkmg, en eigi flokka-hagsmun-
ir. Frakkneskir herforingjar voru
fengnir til að endurbæta fyrirkomu-
lag hersins, en brezkir sjóliðsforingj-
ar til flotans o. s. frv.
Þegar þjóðfundurinn i9n hafði
lokið endurskoðnn stjórnarskrárinnar
a. lögleitt ströng ákvæði gógn
»bitlinga«-áfergju þingmanna, fóru
fram nýjar kosningar til gríska þings-
ins 1912. Af 181 þingsæti alls
hlaut Venizelosarflokkurinn 150, m.
ö. o. stórsigur.
Um leið og þessar kosningar fóru
fram, höfðu Kritarbúar enn notað
tækifærið til að sýna hug sinn til
Grikklands með því að kjósa svo og
svo marga fulltrúa á þingið. Þeim
tiltektum svaraði Tyrkjastjórn með
því að hóta Grikkjum ófriði, ef
Krítarfulltrúunum yrði viðtaka veitt
á þingið. Grikkjastjórn sá þann
kost vænstan, að eiga þetta ekki
á hættu og meinaði Krítarfulltrúun-
um aðgang með hervaldi.
Ung-Tyrkir réðu mestu í Ty:k-
landi um þessar mundir. Þeir kost-
uðu mjög kapps um að kom öllum
þjóðum, er Tyrkjasoldáni lutu, í
eina samfelda tyrkneska heild. Þessu
kuunu Makedónar illa og urðu úr
skærur þar i landi. Venizelos kveið
því, að Ung-Tyrkir myndu ætla sér
meira: að bæla undir sig aðrar Balk-
anþjóðir. Hann sneri sér því til
Ferdinands Búlgarakeisara og stakk
upp á, að Grikkir og Búlgarar gerðu
með sér varnarsamband, en lengra
hugsaði hann sér ekki þá að fara,
með því hann taldi 3 ár minsta
kosti þurfa til þess, að koma gríska
hernum og flotauum í viðunanlegt
horf
Ur þeim málaleitunum urðu varn-
arsambönd til, eigi að eins milli
Búlgara og Grikkja, heldur einnig
milli Búlgara og Serba. Þetta gerð-
ist í marz 1912. Upp úr því sóttu
þessar þjóðir svo í sig veðrið, að
haustið 1912 var ófriðnrbálið við
Tyrki kveikt. Um áramótin stóð
Lundúna-friðarfundurinn og var Veni-
zelos þar aðalfulltriii Grikkja. Eins
og menn muna magnaðist fyrri hluta
ársins rigurinn milli bandaþjóðanna.
Grikkir og Serbar sameinuðu sig
gegn Búlgurum og gengu af þeim
gersigruðum, eins og kunnugt er.
Grikkland tvöfaldaðist að landrými.
Draunaurinn um máttugt Stór-Grikk-
land, sem enginn hafði þorað að trúa
á — var orðinn að staðreynd á
tyeggja ára stjórnartíð Venizelosar.
Frægð hans og lýðhylli stóð nú
með mestum blóma. En þá var
nýttatvikkomiðtilsögunnar, morðið á
Georgi konungi og ríkistaka Kon-
stantíns sonar hans. Svo erfið sem
samvinnan hafði verið á stundum
milli Veriizelosar og Georgs kon-
ungs — varð hún þó ólíku erfiðari
milli hans og hins unga konungs.
Konungur mjög hlyntur Þjóðverjum
og dró eigi dul i, en Venizelos
vesturþjóðunum. Báðir nutu lýðhylli.
Konungurinn fyrir stórvirki i ófriðn-
um, hinn fyrir stjórnmála-afrek^
Svo stóðu sakir, er heimsstyrjöld-
in brauzt út. Sakaði þó eigi mjög,
fyrr en Tyrkir flæktust með Þjóð-
verjum.
Gerðu þá bandamenn miklar til-
raunir til að koma hinu gamla Balk-
ansambandi á fót aftur. Venizelos
var þessu mjög fylgjandi og vildi
láta lönd af hendi til Búlgara í Make-
doníu i þessu skyni gegn því að
tryggja Grikkjum nokkuð af Tyrkja-
löndum í Litlu-Asíu. Gerði hann
tvær tilraunir til að fá konung á sitt
Til kaupenda ísafoldar.
Þau eru vinsamleg tilmæli útgefanda ísafoldar til kaupenda blaðsins
utan bæjar og innan, að þeir muni uú að nota góðærið til þess
að losa sig við skuldir sínar við b 1 a ð i ð hið allra
fyrsta.
Góð skil kaupenda eru undirstaða þess að hægt sé að auka blaðiÖ
og gera efni þess sem fjölbreyttast.
Látið eigi blaða-skulda-sýkina grafa um sig meira en orðið er.
mál, bæði í janúar og marz 1915.
En konungur tók fjarri og sagði pá
Veniztlos aý sér embatti.
í júnímánuði fó'u fram nýjar
kosningar. Þingmönnum hafði verið
fjölgað, svo að nú voru þeir 316.
Venizelos kom 186 sinna manna að
og hafði því drjúgan meiri hluta í
þinginu. Gounaris-stjórnin féll, er
þmgið kom saman í ágústmánuði,
og enn varð konungur að kveðja
»vin« sinn Venizelos i stjórnarfor-
manns-sess.
En nú voru ástæður orðnar breytt-
ar að því leyti, að ítalir voru komnir,
inn i ófriðinn og þeir höfðu ágirnd
á sömu löndunum í Litlu-Asíu, eins
og VenizeJos hugsaði sér fyrir Grikki.
Þótti þá Venizelosi ekkert unnið við
að farga hlutleysinu að svo stöddu.
Þannig stóðu sakir, er Búlgarar
komu í opna skjöldu og réðust á
Trú og hermannalíf.
11.
Þá gerir höf. grein fyrir því, er
hann nefnir hattnanna trú (Farernes
Religion). Um það hefir verið deilt,
hvort hið sífelda hættulif hermann-
anna nálægði þá guði eða ekki. Sum-
ir staðhæfa að svo sé, aðrir bera
brigður á það. Höf. er sannfærður
um, að hinir fyrnefndu hafi á réttu
að standa, þótt auðvitað gefist þar
undantekningar. Yfirleitt sé reglan
þessi: »Því nær sem kemur óvin-
unum, því meiri verður þörfin á
guði«, enda sé fátt algengara á víg-
stöðvunum en að heyra af vörum
hermannanna þá játningu, að í skot-
gryfjuaum hafi þeir fyrst lært að
þekkja guð.
Þetta er þá lika mjög skiljanlegt.
Hið óþrotlega hættulíf, hve mjög
sem hermennirnir annars venjast því,
gerir þá ahoruqejna. Djúprætt al-
vörugefni verður eitt af megineinkenn-
um hernaðarlifsins. Það beinir hug-
anum ósjálfrátt inn á við og það
knýr menn til sjálfsprófunar — til
að gera upp lífsreikninginn. Með
þessu er engan veginn sagt, að þessi
djúprætta alvörugefni verði öllum
byrjun vitandi og viljandi trúar i
venjulegum skilningi. En þótt hún
verði það ekki, hefir hún sína þýð-
ingu fyrir þá engu að síður, eykur
þeim þrótt og festu bæði andlega
og siðferðilega. Þeir qeta verið sömu
guðneitendurnir eftir sem áður, en
hin nýja skoðun á lífinu og alvöru
þess hefir eins og ummyndað guð-
neitun þeirra, sett á hana trúarleqan
blæ. Þeir hafa reist þessum guði,
sem þeir neita að sé til, altari í
hjarta sinu. Og þeir standa þá ekki
heldur neitt að baki mörgum hinna
trúuðuhermanna. Enhinireru þólangt-
um flestir,sem segja má um, að um leið
og hugur þeirra beinist inn á við, bein-
ist hann líka upp á við til »hins góða
gamH guðsc. Því að vígstöðvalífið
með allri þess átakanlegu alvöru
getur ekki felt sig við þokukendar
og óhandsamanlegar guðshugmyndir
t. d. dultrúar-manna á vorum tím-
um. Þeir finna þegar í vigstöðvarn-
ar kemur, að nú þarf öruggan leiðar-
stein innanborðs, ef siglingin á að
lánast/ En þar nægir ekki einhver
óljós meðvitund um æðri vérur, sem
ekkert verður sagt um nema að þær
séu til — að likindum. Hvað
veldur þeirri stefnubreyting hugans?
Ekki ófriðurinn í sjálfu sér, heldur
dauðinn, sem þeir vita að hér verð-
ur hlutskifti svo margra. Þeir hafa
gert upp lífsreikning si^n bókstaf-
lega talað. Þegar ættjörðin kallaði
á sonu sina sér til varnar var ásetn-
Serba. Þá hugsaði Venizelos sig eigi
um tvisvar, heldur skar herör um
alt Grikkland — og lysti því sem
skýlausri skyldu Grikkja, að snúast
til liðs við Serba, ef eigi ættu eið-
rofar að verða — þ. e. eigi halda
gerða sáttmála.
Flutti hann hverja ræðuna annari
snjallari í þinginu. M. a. sagði hann:
»Þegar stórveldi, i skjóii máttar sín,
ganga á gerða sáttmála, þá er smá-
veldið Grikkland of lítið land til að
bera svo mikla svivirðing«. Veni-
zelos fekk traustsyfirlýsing þingsins
með 40 atkv. meiri hluta, en þá lét
konungur kveðja hann til viðtals —
og tjáði honum, að hann gæti eigi
fallist á stefnu hans í öllum grein-
um, og sagði þá Venizelos þegar af
sér, en Zaimis tók við.
En dýrð hans stóð eigi lengi.
Venizelos flutti þrumandi ræðu, þeg-
ar Zaimis-ráðuneytið lýsti stefnuskrá
sinni í þinginu — og hefir hennar
áður verið getið hér í blaðinu.
Hann minti síðast i ræðunni á,
hvernig Grikklandi hafi verið komið,
er hann tók við völdum fyrsta sinni
og hvernig hann skilaði þvi nú af
sér — og endaði hana á þessum
orðum: »Gætið þess, að skila því
eigi af yður vængstýfðu*.
Zaimisráðuneytið stóðst eigi
mælsku og áhrif Venizelosar og tók
þá við Skuludis, eins og kunnugt er
— og rauf þingið.
Venizelos og hans menn tókn
engan þátt í kosningahriðinni —
hafa dregið sig alveg í hlé að svo
stöddu.
En Venizelos mun áreiðanlega
»koma aftur*.
Einn þeirra manna, er ritað hafa
æfisögu hans, lýsir honum á þessa
leið:
ingurinn fullburða í sálu þeirra á
sama augnabliki: Eg færi ættjörðu
minni líf mitt sem fórn. Þaðan staf-
ar alvaran. Þaðan hin gagngerða
breyting hugans. — En með því skal
ekki sagt, að trú þessara hermanna,
sem alvörulífið innan um allar hætt-
urnar, knýr til að beina huganum
til hæða, sé ávalt jafnsterk og full-
komin. Eins og fyrirbrigðin einatt
koma fyrir sjónir, er skiljanlegt, að
hermennirnir gerist efablandnir og
að þeir oft freistist til að líta á við-
burðina fremur sem verk einhverrar
tilviljunar en beint verk stjórnandi
forsjónar. Hvers vegna lendir kúlan
í brjósti mannsins við hliðina á mér,
en ekki í mínu brjósti? Hann á fyrir
stórri fjölskyldu að sjá, en eg er ein-
hleypur maður? Eða: hvers vegna
falla einatt duglegustu og beztu menn-
irnir í liðinu, þeir sem mest er eftir
sjón að, en liðléttingarnir, seni enginn
mundi sakna, komast af? Ræður hér
tilviljun eða er það guðleg forsjón,
sem hér stendur á bakvið ? Og ef
það er guðleg forsjón — getur hún
þá talist visdómsfull og gæzkurik ?
Þetta er mörgum hermanninum alvar-
legt umhugsunarefni. Margir þeirra,
sem alvara hernaðarlifsins hefir gert
að forsjónar-trúarmönnum, sjá enga
leið út úr þessum erfiðleikum aðra
en forlaqa-trúm. Hrein forlaga-trú
er því líka næsta algeng meðal her-