Ísafold - 02.02.1916, Page 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis T1/^
kr. eða 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. febrúar 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld-
laus við blaðið.
------- —
8. tölublað
Arþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Borgaratjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og A--7
.Bœjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5
íslandsbanki opiun 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 síbd.
Alm. fundir fld. og sd. 8*/» slbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
'Land8fóhirbir 10—2 og B—6.
Landsskjala3afnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á sunnud.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9 1.
Samábyrgb Islands 12—2 og 4—8
-Stjórnarráðsskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl.
Talsirai Heykjavlkur Pósth.B opinn dnglangt
8—10 virka daga, helga daga 10-8.
VifilstahahœliO. Heimsóknartími 12—1
ÞjóOmenjasafniO opi» sd„ þd. fmd. 12—2.
.stvTmTrnrrnTiimrn
fx
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Simi 32.
þar eru fötin saumuð flest
þar eru fataefnin bezt.
1 «
Bæjarstjórnarkosningin.
Hún var betur sótt en nokkuru
tsinni áður. Yfir 2000 kjósenda
gerðu vart við sig, í stað '1700
hæst áður. Ekki var það samt stjórn-
mála-kapp, sem að þessu sinni hleypti
Ijörinu i, heldur nokkurskonar nýja-
t>rums-áhugi verkmanna, er nú settu
upp sérstakan lista í fyrsta sinni:
Listarnir voru alls 5, og féllu
.atkvæðin á þá á þessa leið:
A-listi 634 atkv.
B-lsti 163 —
C-listi 911 —
D-listi 204 —
E-listi 80 —
Þessir menn hlutu kosningu:
Jörundnr Brynjólfsson 909% atkv.
Agúst Jósefsson T7-ÝU atkv.
Jón Þorláksson s86 atkv.
Kristján V. Guðmundss. S4S3/s atkv.
Thor Jensen 501 atkv-
Alls voru greidd 2028 atkvæði, en
36 miðar voru ógildir.
Niðurstaðan varð því sú, að af
verkmanna lista komust allir 3 að,
en 2 af lista félagsins Fram og
«ngir af hinum þremur.
Eins og fyr segir fór fjarri því,
að stjórnmálalínur réðu úrslitunum.
Um þann listann, sem oss var
kunnast, er það að segja, að aldrei
var við því búist, að svo færi nú,
seni við síðustu tvæi bæjarstjórnar-
kosningar, að hann (Sjálfstæðisfélags-
listinn) fengi flest atkvæði. Aðal
stoð hans hefir jafnan verið úr verk-
mannahóp, en margir ágætir sjálf-
stæðismenn úr þeirri sveit lýst yfir
því fyrir löngu, að þeir mundu ekki
fara eftir stjórnmálalínunum við þess-
ar kosningar, heldur hallast að verk-
mannalistanum, enda sjálfstæðismenn,
sem áttu aðal-ítakið í honum, þann
manninn, sem mestur akkur var í
að fá í bæjarstjórnina af þremur
Þ- e. nr. 2 af þeirra lista, og var
meira að segja í ráði að hafa hg.nn
T rygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
(Ágúst Jósefsson) á lista Sjálfstæðis-
félagsins.
Fyrir þessar sakir, var kosningin af
engu kappi sótt frá sjálfstæðismanna
hálfu. Og þegar þar við bættist, að
kvennalistinn var svo sjálfstæðis-
litaður, sem hann var, efsta konan
á honum t. d. talin sjálfsögð á
Sjálfstæðisfélagslista og boðið þar
sæti — þá er eigi að, furða þótt at-
kvæði sjálfstæðismanna dreifðust svo,
sem raun varð á.
Það er að vísu harla leitt, að
bæjarstjórnin skuli svift jafnnýtum
starfskrafti, eins og Geiri Sigurðs-
syni skipstjóra og jafnvænlegum
framtíðarinnar manni — eiginlega
fyrir tilviljun eina, en bót í máli,
að seinna koma dagar, og koma þó.
Þess er nú að vænta, að fulltrúar
verkamanna, er með svo miklum
meiri hluta hafa sæti eignast í bæjar-
stjórninni, reynist þar svo nýtir menn,
að bæjarfélaginu verði sannur gróði
að þeirri nýbreytni, sem þessar kosn-
ingar í rauninni tákna. Og hins
væntum vér og, að þeir ljái sig ekki
til stéttahaturs-undirróðurs líkt og
bólað hefir á í blaði því, er talið
hefir sig sér-málgagn alþýðumanna
við þessar kosningar, en með frunta-
legu ofstæki og staðlausum að-
dróttnnum í góðra manna garð varp-
að bletti á alþýðumannastétt, sem
hún er áreiðanlega of góð til að láta
sitja á sér.
Vér eigum hér sérstaklega við
hinar gersamlega ástæðulausu og
ósæmilegu getsakir í garð eins full-
trúaefnisins, sem í vetur hefir sýnt
af sér stór-drenglundaða framkomu
við fjölda fátækra fjölskylda bæjarins.
Slíkt og annað eins framferði sviftir
samúð allra góðra manna við fram-
sókn og málefni verkmanna, ef þeir
eða félagsskapur þeirra tæki ábyrgð
á því eða léti vera að afneita þvi.
Það er næsta mikilvægt og vanda-
samt starf, sem á hinum nýju monn-
um, þ. e. fulltrúum verkmanna, hvilir
í bæjarstjórninni og sennilega lítt
öfundsvert, ef svo geyst skal fara,
sem málgagn þeirra virðist hugsa til
— með sniði sinu, sem tekið er
eftir erlendum fordæmum, þar sem
djúp er staðfest milli auðvalds og
alþýðu, þar sem taumlaus óhófs-
sýki rótgróins peningavalds ríkir
annarsvegar, en ömurlegasta upp-
dráttarörbirgð hinsvegar. Slik of-
stækisbraut væri illu heilli innfluít
hingað og eigi meltanleg með þeim
þjóðféiags-ástæðum, sem hér eru. *
Fnlltrúar þeir, sem nú hafa vikið
úr bæjarstjórn eru: Arinbjörn Svein-
bjarnarson, Geir Sigurðsson skipstjóri,
frú Katrín Magnússon og Tr. Gunn-
arsson f. bankastjóri, en Jón Þorláks-
son, hinn fimti þeirra, sem útrunnið
áttu kjörtímabil var etidurkosinn.
Nýja stjórnarskráin.
Það mun hafa farið fram hjá
flestum, að við íslendingar erum nú
búnir að lifa undir nýrri stjórnar-
skrá réttan hálfan mánuð.
Það var sem sé 19. janúar, síðast-
liðinn, sem hin nýja stjórnarskrá
gekk í gildi.
Frá þeim degi eru allar skyldnr
hennar og réttindi orðin að gild-
andi lögum.
Fiskiveiðarnar
nriö 1915.
Eins og að undanförnu hafa fiski-
veiðar vorar verið reknar á opnum
bátum, vélbátum,seglskipum og gufu-
skipum.
Veiði á opna báta hefir
víðast hvar verið fremur rýr, hvað
aflatölu snertir, en hið háa verð á
fiskinum bætti aflann svo, að við-
unandi atvinnu munu flestir hafa haft
þann tíma, sem veiðin var stunduð.
Vélbáta-afli var aftur á móti
ágætur um alt land, að undantekn-
um Austfjörðum. Var afli þar tæp-
lega í meðallagi, en þrátt fyrir það
hefir útvegur þessi að meðaltali aldr-
ei borið jafnmikinn afla að landi og
aldrei náð öðrum eins tekjum og
nú, sökum hins háa fiskverðs. Eru
þess mörg dæmi að vélbátar hafi
grætt eins mikið á árinu og verð
þeirra nemur.
Þilskipin hafa einnig aflað ó-
venju vel; einkum þó skipin sem
heima eiga við Faxaflóann. Og þeg-
ar þess er gætt, að þessi útvegur er
kostnaðarminstur, og þar af leiðandi
minst orðið var dýrtíðarinnar, er
gróði á sumum þessara skipa feiki-
lega mikill. Jafnvel hafa sum skipin
skilað fullu verði sínu í ársarð, eftir
almennu virðingarverði að dæma.
Botnvörpunga-aflinn var
einnig ágætur að tölu aflans, bæði
á þorsk- og síldveiðitímanum; en
við þennan útveg ber þess að geta,
að ýmsar tafir hafa dregið úr aflan-
um, og einkum hefir þessi útvegur
mátt kenná dýrtíðarinnar fram yfir
annan útveg, þar sem bæði veiðar-
færi og kol hafa á árinu staðið i
mjög háu verði, en þessir tveir liðir
eru hinir stærstu útgjaldaliðir þessa
útvegs, þó í almennu ári sé. Aftur
á móti munu margir botnvörpunga-
eigendur hafa seit afla sinn heldur
hærra verði en almenningur; og
einkum jók síldveiðin gróða þeirra
er vel öfluðu og nutu hins háa verðs,
sem á síldinni varð eftir miðjan
veiðitímann. Mun hér óhætt að
fullyrða, að leitun sé að því skipi,
sem gengið hefir allan veiðitímann,
að það hafi ekki grœtt um 2/3 sins
upprunakga verðs.
Síldveiðin. Aldrei hafa íslend-
Ingar sjálfir tekið jafnmikinn þátt í
síldveiði og þetta ár, og aldrei hefir
jafnmikil síld verið borin f land. —
Þrátt fyrir þetta virðist ekki hafa
verið meira af sild á fisksvæðinu en
alment gerist, eða þó heldur öllu
minna. Veiðina stunduðu 18 botn-
vörpungar frá Faxaflóa, 8 gufuskip
af ýmsri stærð og gerð út frá Norð-
ur- og Austurlandi, n steinolíuvéla-
skip og nokkur seglskip með rek-
net. Af erlendum fiskiskipum voru
um 180 norsk gufu- og seglskip, 6
sænsk, í byrjun veiðitímans, og fá-
ein dönsk. Héldn öll þessi skip til
á Siglufirði, Eyjafirði, Raufarhöfn og
ísafirði.
Eftir því sem næst verður kom-
ist, mun allur síldaflinn á Norður-
landi hafa verið um 380 þús. tunn-
ur af saltaðri síld og um 170 þús.
mál til verksmiðjanna. Ennfremur
veiddist i landnót á Austfjörðum um
8000 tunnur og i reknet vor- og
sumartímann á Faxaflóa um 5000
tunnur og af vélbátum við ísafjarðar-
djúp nær 3000 tunnur. Reikni mað-
nr nú hverja veidda síldartunnu á
kr. 20 og hvert mál til verksmiðj-
anna á kr. 5, sem mun láta nærri
eftir því verði, sem á síldinni var í
sumar á Norðurlandi, þegar búið er
að draga frá salt, tunnur og verka-
laun — þá hefir öll sú síld, sem
veiðst hefir við Island á síldveiðatíma-
bilinu, numið kr. 8.770.000.
Af þessari síld telst svo til, eftir
þeim ófullkomnu skýrslum sem fást
í svipinn, að íslendingar hafi aflað
155.292 tunnur, sem reiknuð með
sama verði nemur kr. 3.10J.840, og
munu þetta vera hinar mestu tekjur,
sem jafnfá skip á svo stuttum tíma
nokkru sinni hafa aflað.
Hvalveiði. Að eins ein hval-
veiðastöð er nú eftir á öllu landinu,
stöðin á Hesteyrarfirði við ísafjarð-
ardjúp. Hin síðustu fjögur ár hefir
veiðin gengið mjögilla. Hefir stöð-
in vanalega haldið úti 3 bátum og
fengið náægt 30 hvali á alla bátaaa
ár hvert. Kendu veiðimennirnir um
ofmikilli eftirsókn hvala og voru
1913 fastráðnir að flýtja stöðina
héðan, en ekkert varð úr þessu sök-
um þess að þá var þessi stöð hin
eina, sem eftir var starfandi hér á
landi. Gerðu veiðitnenn sér von,
að ef þeir einir yrðu eftir, mundi
lagast með veiðina, enda hefir þeim
orðið að trú sinni, þvi þetta ár veiddu
þeir með svipuðum útbúnaðl og áð-
ur 54 hvali, enda þótt hafísinn tefði
veiðina að miklum mun.
Mundi ekki vera ástæða til að í-
huga, hvort hinir efnaðri íslending-
ar gætu ekki notið góðs af hvalfrið-
unarlögunum, og að minsta kosti
jafnhliða Norðmönnum notið góðs
af þessum veiðiskap, þar sem lik-
indi eru til að, Iýsi standi í háu verði
minsta kosti næstu ár og jafnvel
lengur.
Erlend fiskiskip. Um þessi
skip er ekki hægt að gefa neitt glögt
yfirlit, þar sem skýrslur eru mjög
óljósar á þessum ófriðartímum. Þó
telst svo til, að um 50 enskir botn-
vörpungar hafi að meðaltali stundað
veiði við Færeyjar og ísland, og á
vormánuðunum voru hér 4 frakk-
neskir og 2 hollenzkir botnvörp-
ungar. Gerðu þessi síðartöldu skip
að eins eina ferð hingað á árinu.
Sömuleiðis komu nokkrar frakknesk-
ar seglskútur hingað. En aflatala
þessara skipa er ókunn enn að mestu
leyti.
Nýungar og frarafarir. Á
engu ári hafa aðrar eins framfarir
og nýungar fallið Islendingum í skaut
sem á þessu mikla striðsári 1915.
Má þar fyrst nefna farþegaskipin
»Gullfoss« og »Goðafoss«, sem
komu fyrsta sinn til landsins í apríl
og júnímánuði. Skrautbúin skip,
smíðuð af »Flydedokken« í Kaup-
mannahöfn, notuð til póst-, farþega-
og vöru-flutninga með ströndum
fram og landa milli. Eru þau fyrstu
póst- og farþega-skip landa milli,
sem íslendingar hafa eignast. Enn
fremur hefir útvegur vor aukist
mikið á þessu ári, þannig hafa 3
nýir botnvörpungar verið keyptir til
landsins, smíðaðir í Þýzkalandi og
einn í Englandi, nokkurra ára gam-
all, keyptur frá Danmörku. Þá hefir
vélbátaútvegur aldrei aukist jafn mik-
ið á þessu ári. Þannig eru keyptir
og pantaðir erlendis minst 20 slikir
bátar, hver um 30 smálestir að stærð.
Auk þess hafa minst jafn margir
minni bátar, um 12 smálestir og
minni, verið smíðaðir hér. Kom
þessi mikla eftirspurn því til leiðar,
að skipasmiðir hafa í samlögum
myndað nýja skipastöð i Reykjavík,
með betri útbúnaði en venja var
áður, og geta menn nú smíðað skip
alt að 50 smálesta stærð, sem að á-
liti sérfróðra manna eru jafn vandað-
ir og hinir útlendu bátar eru alment.
Þess má einnig geta í þessu sam-
bandi, að þegar tafir komu á flutn-
ing tilbúinna veiðarfæra til landsins,
fór bæði netjaverksmiðja, sem starf-
aði hér áður, og jafnframt fyrverandi
forstöðumaður hennar, að láta snúa
línur og ýmislegt veiðarfærum við
komandi, og væri þess óskandi, að
sú byrjun ætti mikla framtíð fyrir
sér.
Þótt sjilfsagl sumum þyki undar-
legt, vil eg geta þess, að ýmsir
hafnarbæir, svo sem Siglufjörður og
Vestmanneyjar, hafa komið á hjá
sér raflýsingu. (Á Siglufirði mun
verkinu hafa verið lokið seint á ár-
inu 1914). Bendi eg á þetta sök-