Ísafold - 19.02.1916, Page 1

n
Kemur út tvisvar
í viku. VerfS árg.
5 kr., erlendis
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.

ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjári: Ólafur Björnsson.
Talsimi nr. 455.
XLIII. árg.
Reykjavik, laugardaginn 19. febrúar 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in 8Ó til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
13. tölublað
Alþýöufél.bókasaín Templaras. 8 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og W?
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og '—7
íslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8&rd.—10
Alm. fundir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakot.skirkja. Guósþj. 9 og 6 & hel&am
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
N&ttúrugripasafnib opib lJ/«—21/* & sunnud.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarr&bsskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl,
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifil8tabahælib. Heimsóknartimi 12—1
f»jóömenjasafnið opib sd., þd. fmd. 12—2.
HnmilJirgrímTTTrri
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.l
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888.
Sími 32.
þar eru fötin saumuð flest
þar eru fataefnin bezt. |
vnjjfi
ULUJiummmn
Hæst verð
greiðir kjötverzlun E. Milners,
Laugavegi 20 B,
íyrir nautgripi, eldri og yngri,
einnig kálfa.
Borgað samstundis.
Kjör
prestastéttarinnar.
Áskorun til launanefndarinnar.
(Merkur, maður utan af landi,
sendir »ísafoldc eftirfarahdí áskor-
unar-hugvekju til launanefndarinnar,
og er hún vissulega þess verð, að
henni sé gaumur gefinn.)
Nú situr víst á rökstólum nefnd
sú, er fjallar um launakjör embættis-
manna Islenzku þjóðarinnar. Þarft
verk er það og ekki vandalaust að
haga svo seglum, að embættismenn-
irnir séu sæmilega launaðir, en laun
þeirra hinsvegar talin sem minst
eftir af þjóðinni. Verkið, sem fyrir
er þá það, að bæta úr því
misrétti, sem úrelt launafyrirkomu-
lag orsakar, og sömuleiðis færa til
betra vegar það, sem reynst hefir
óhaganlegt i nýrri ráðstöfunum.
Eitt atriði langaði mig til að minn-
ast á í þessn sambandi.
Eg hefi sem sé heyrt því fleygt,
að nefndir mundi ekki taka til neinna
álitu launakjör presta þjóðkirkjunnar.
Finst mér það þó næsta ótrúleg
saga, þar sem þeir eru sú embættis-
stéttin, sem vitanlega verður fyrir
langmestu missréttinn. Væri því
miklu líklegra, að nefndin byrjaði á
þeim vanda að leysa úr því, á hvern
hátt þeir yrðu settir nokkurnveginn
iafnfætis öðru embættismönnum rík-
isins.
Svo sem kunnugt er, var fyrir
nokkrum árum skipuð milliþinga-
nefnd í kirkjumálum. Ávöxtur henn
ar var sá, að þingið 1907 gaf út
ýms kirkjulög og þar á meðal prest-
launulög. Auðvitað áttu þau að
bæta kjör presta, en aumlegri »um-
bót« hefir aldrei sést. Líun allra
presta voru gjöið jöfn, 1300,00 kr.,
hækkandi á 22 árum upp i r 300,00
og 1700,00 kr. Við þetta skánuðu
nokkur aumustu sultarbrauðin, en
hinsvegar urðu öll álitlegu embættin
líka sultarbrauð. í stað þess að
áður voru víðsvegar um landið á
gætisstaðir, sem færustu menn keptu
um, þá voru með þessu allir prestar
settir á þau laun, sem engum búðar-
manni mundu þykja girnileg. Mönn-
um var boðið að kosta sig við 10
—11 ára nám fyrir þetta í aðra
hönd. Og um leið voru embættin
gjörð margfalt erfiðari með brauða-
samsteypum, sem næstum ókleif,
sakir víðáttu eða vegleysu.
Þetta launafyrirkomulag er alls-
óhajandi, og er það brýn skylda
launanefndarinnar, að kippa þessu í
lag, það gerir stórskaða. Því að
auk þess, hve launin eru sett ákaf-
lega lág, þá hlýtur jötnuðurinn, von-
leysið um betri stöðu fyrir þá hæf-
ustu, að vera til algers niðurdreps
fyrir prestastéttina. Þangað hljóta
nú að veljast þeir mennirnir, sem
ekkert treysta sér i samkepninni,
því að þar verða þeir hverjum jafn-
snjallir. En þeir, sem einhvern dug
finna í sér, velja heldur þær leið-
irnar, þar sem dugnaður og vand-
virkni og samvizkusemi fá einhverja
viðurkenningu. Því að við verðum
að muna að einnig prestarnir verða
að standa í lifsbaráttunni fyrir sig
og sina, og að það eru hæfustu
mennirnir, sem mest langar i slíka
stöðu, að þeir megi láta kraftana
óskifta ganga til sinnar embættis-
færslu. Það er eins og lögin áður-
nefndu, frá 1907, reyni að girða
sem vendilegast fyrir allan mun á
embætjunum. Jafnvel ekki sá mun-
ur mátti haldast, sem fólginn var i
mismunandi góðum bújörðum prest-
anna, heldur er nú sem því svarar
dregið af launum viðkomandi
presta. Sumstaðar eiga prestar jafn-
vel að borqa öll launin cða tneira
cftir ábýlisjörð sínal Alveg sama er
að segja um fjölmennu prestaköllin.
Nærri má geta hversu miklu vanda-
meira er preststarf í stórum bæ,
heldur en í fámennum, og þyrfti
þvi að vera meira launað, auk þess
hve starfið er miklu meira (eg á
aðeins við óborguðu aukaverkin).
Auk þess hygg eg, að óhætt sé að
fullyrða, að í fjölmennum bæjum sé
ekki annar maður þarfari en góður
prestur, sem algerlega getur gefið
sig við sínu starfi, og það jafnt frá
þeirra sjónarmiði, sem ekki eru
»kirkjulega« sinnaðir. Og hvað hafa
svo prestlaunalögin gert til þess að
tfyggja fjölmennari bæjunum góða
presta? Þau hafa fart launin niður
tvöfak 0% prcfalt, á sama tíma, sem
allir játa að embættismannalaun þurfi
að hækka sakir dýrari lifnaðarhátta 1
Þau láta kaupstaðarprestinn hafa sín-
ar 1300 krónur að lifa af auk auka-
verkra, sem aldrei geta orðið nema
lítil, máski í fjölmennustu bæjunum
Tryggíng
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. H
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Yerzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Einar Jíjöríeifsson
les
' nokkura kafla úr nýsaminni skáldsögu
Sdíin vaknar
sunnudaginn 20. febr. 1916, kl. 5 síðd. í Bárunni,
Aðgöngumiðar að tölusettum sætum verða seldir á 30 aura í Bók-
verzlun ísafoldar laugardag 19. febr. og í Bárunni sunnud. 20. febr. kl.
4—5 síðd., ef þá verður nokkuð óselt.
Aðrir aðgöngumiðar en að tölusettum sætum verða ekki seldir.
Að gefnu tilefni skal pess getið, að hr. Olafur
Rósenkranz, eins og áður er auglýst, hefir nú eigi
önnur störf á hendi fyrir lsafoldarprentsmiðju en undir-
búninq hinnar dansk-islenzku orðabókar, og eru við-
skiftavinir mínir pví beðnir |um eftirleiðis að snúa
sér með öll viðskifti til mín eða til prentsmiðjustjór-
ans, hr. Herberts M. Sigmundssonar.
Reykjavík 12. fébrúar 1916.
Olafur Björnsson.
komið launum prestins upp í 2000
krónur. En á sama tíma borga
bæirnir þúsundir króna i prestsgjald
til annara prestakalla.
Fjölmennustu bæimir, svo sem
Reykjavik, Akureyri, ísafjörður og
Hafnarfjörður verða þannig að borga
þúsundir króna til annara prestakalla,
en á sama tima sitja þeir máske
með ónýta presta af því, að enginn
dugandi maður vill líta við embætt-
unum. Að hverju stefnir þetta?
Líklega hefir óánægjan með þennan
hróplega órétt ekki brotist út ennþá
vegna þess, að í þessum embættum
hafa fram að þessu setið prestar,
sem hafa tekið laun eftir eldri lög-
unum. En jafnóðum og þetta breyt-
ist mun einnig óánægjan koma. Og
afleiðingin hlýtur þá að verða sú,
að fjölmennustu bæjarfélögin segi
sig algerlega úr þjóðkirkjunni, til
þess að halda sinum sóknargjöldum
heima. Og þá fær landssjóður fá-
tækari prestaköllin á sina arma.
Þá væri þó viturlegra að setja
undir lekann strax, og það er verk
launanefndarinnar. Auðvitað eru
margar leiðir færar. T. d. mætti
bæta sveitaprestaköllin og gera mun
á þeim með þvi, að láta presta hafa
bújarðirnar eftirgjaldslausar. Það væri
ekki drepandi fyrir landssjóð, þó að
hann misti þau eftirgjöld. Þá mundu
rísa upp merkir staðir víðsvegar um
landið, eins og áður var. En í bæj-
unum ættu prestar að fá aukaborg-
un í hlutfalli við fólksfjölda, t. d.
23 aura fyrir hvern meðlim eða
annað, sem því svaraði. Það yrði
ekki ýkjamikil upphæð, en mundi
þó létta töluvert fyrir kaupstaða-
prestum að kljúfa skuldirnar.
Þetta eru nú að eins lauslegar
bendingar, og vafalaust finnur nefnd-
in margar heppilegri leiðir en þess-
ar. Því að eg trúi ekki þessum kvik-
sögum, að launanefndin ætli að
sleppa úr heilli stétt embættismanna
rikisins. En sé svo, þá verður þing-
ið að taka í taumana og bæta úr
þessari hneisu.
Það eru skiftar skoðanir um hvort
ekki ætti að skilja ríki og kirkju.
Um það skal eg ekkert segja. En
um hitt ættu ekki að vera skiftar
skoðanir, að meðan rikið hefir kirkj-
una á sinurn örmum, þá er það
skyldugt til að launa presta sína
jafnsómasamlega og aðra embættis-
menn. pd.
Gandreiðin.
HugleiOingar um iandsins gagn og
nauOsynjar.
Eftir Siqurð Guðmundsson á Selalæk.
Y Niðurl.
Eg leit á stefnur ýmsra flokka-
félaga og einstakra manna, og mér
sýndist óvíða lágt í hlutdrægnismæl-
unum.
Eg rendi huganum til hinna svo
kölluðu andans manna. Þar var margt
að sjá.
»Sumt var gaman. Sumt var þarft.
Sumt vér ekki um tölumc.
Þeim er mest lof sungið. Enda
eiga sumir það skilið fyrir viss and-
ans störf. List kemur þar fram eins
og verið getur í hverju efni, sem
menn leggja sig mjög eftir. Birkibeinn
lofar þá mjög. En hann telur þá
ekki geta lifað án styrks. Nokkur
galli. Hann vill ryðja bændum og
öðrum af þingi, sem ekki styðja and-
ans menn.
Verður þjóðin þá ekki öll að and-
ans mönnum? Öðlast hún ekki öll
hnossið? Þá verður ekki skortur á
orðunum. En verk og framkvæmdir ?
Þá er takmarkinu náð að segja, en
ekki að sýna. Þá á bezt við að snúa að
gómlu orðunum og segja: Sig mér
trú þlna, og trúin er lifandi án verk-
anna, o. s. frv.
Eitt vill þó Birkibeinn sýna:
leikrit andans manna. Byggja al-
mennilegt leiknús í Reykjavík fyrir
þjóðina, til að sýna auðlegð andans.
En hvernig fer, ef einhverjir lands-
menn fara á mis við það. A hverju
eiga þeir að lifa?
Mörgum sýnist þó eins holt að
ala ekki andans menn órcynda, en
aðeins að vcrðlauna verðlaunaverð
andans störf.
Skáldsögur? Esóp o. fl. urðu að
kenna skoðun sína með skáldsögum
og dæmisögum, til þess að halda lífi.
Nú geta menn iýst skoðun sinni án
skáldsagna, nema helzt sveitabændur
vegna aðstöðu þeirra gagnvart kaup-
stöðunum.
Mér sýndist þjóðin vera að mis-
skilja skáldskapinn. Ekki kunna að
aðgreina skáldsögur frá lygasögum
og ekki lygi frá skáldskap. En hver
keppast við annan að skálda.
Eg reyndi að athuga, hvort rétt
væri, að andans menn gætu ekki
lifað óstuddir, og mér sýndist í þeim
orðum sorglega mikill sannleiki.
Sýndist þeim takast þetta miður en
fávisustu mönnum, og þeir távísu
verða að styðja hina vísu.
Þá leit eg til orsakanna, og virtist
þær vera á þess leið.
Margir andans menn sleppa sínum
eigin stjórnartaumnm og komast út
á villigötur. Gjöra sér byggingar
úr orðaskrúði mælsku sinnar, æsandi
og spennandi, laðandi og leiðandi
fyrir fólkið. En vegna þess að
byggingarnar vantar máttarviði stað-
reyndar og virkileika lífsskilyrðanna,
þá eru þær ónýtar og hrynja í storm-
um lífsins, svo jafnvel hinir fávisu
vérða þrásinnis að bjarga lífi meist-
aranna.
Mér sýndist íslenzku þjóðinni ekki