Ísafold - 19.02.1916, Page 2
2
ISAFOLD
þérna gönu- og kollhlaup margra
andans manna sinna. Sýndist henni
þéna betur hæg handleiðsla í stöð-
uga framfarastefnu, þannig að full-
nægja fyrst lífsskilyrðunum og brýn-
ustu þörfum, og jafnframt útrýma
foræðinu á öllum sviðum. Foræði
andans, foræði viðskiftanna, foræði
bæjanna o. s. frv. Síðan halda
lengra og leita enn betur að vísinda-
tilraunum, er að gagni mega verða
og loks að kynnast alskonar listum
o. þ. h. og skemta sér hóflega, þegar
ástæður leyfa.
Eg leit á blöðin. Ábyrjunar lof-
orð og efndir ýmsra þeirra, og eg
hristi höfuðið.
Mér sýndist jafnvel Kirkjublaðið
með s.ná blettum eða slettum »pól-
itiskrar* hlutdrægni í málum, sem
eru fyrir utan verkahring þess.
Bændur hafa stofnað eitt blað fyrir
nokkrum árum »Suðurland«. * Það
bar að undirnafni »Bændablað«. Nú
er því nafni slept, og mér sýndist
blaðið snúa við bændum bakinu.
Bæjarblöðin i Reykjavík virtust
mér æsandi núna í dýrtíðinni, og
það sem lakara er, landsblöðin tals-
vert líka. Enda eru nokkrir mean
í kaupstöðum svo æstir við bændur
helzt út af kjötverðinu, að þeir stilla
sig ekki um að hrakyrða þá, þó þeir
gangi þegjandí um göturnar. Eg
segi þetta bæði af eigin reynslu og
annara sögusögn og a‘f undrun.
Þó kjötverðið sé eftir fravilöqðu merk-
aðsverði, en ekki »skrúfa« frá
bændum,
pi verðið sé nú og fyr hálfu lagra
en í næstu löndum,
pó margir fátækir bændur tapi fyrir
stríðsverðið, og
pó bændur megi nú lítið eða ekkert
kjðt brúka sjálfir, —
þá var þó ekki dregið að leggja
hömlur á framleiðsluna, dður en
augljóst var, hvoit bændur græddu
eða töpuðu á stríðinu yfir árið.
Gærurnar, sem teknar eru fastar um
óákveðinn tíma, draga ekki lítið úr
kindaverðinu — og nú sem stendur
eru litlar likur, til að ullin verði
framvegis i háu verði.
Peninganna tekur mig þó ekki
sárt til, heldur hins að eiga á hættu
að hleypt, verði þjóðarframleiðslunni
á sker fyrir óhönduglega stjórn,
pet?ar ekki lá á fé herbúnaðar, eða
friðartryggingar,
peqar þjóðin framleiðir sorglega lítið,
og lifið liggur við að stunda
framleiðsluna,
pegar margt fólk i kaupstöðum horfir
og hefst ekki að.
pegar kaupstaðirnir hefðu getað tekið
hallæris lán, eins og sveitir
hafa gjört og
pegar bændur halda enn trygt við
landbúnaðinn fyrir það, að
hann breytist síður í dýrtiðflr-
árum og aðflutningsteppum.
í stuttu máli, pegar ekki eru knýj-
andi ástæður fyrir hendi, en hins-
vegar er Jramið brot á þjóðfélags-
skipunarréttinum. Brot, sem ekki
er séð hverjar afleiðingar hefir.
Þegar menn bera saman hinn
hlýja anda amerísku þjóðarinnar til
bænda sinna, í sambandi við síðustu
kosningar, — er þakkar þeim og
störfum þeirra alla framför þjóðarinn-
ar — við kulda íslenska þjóðfélagsins
til sinna bænda, pá sýndist mér
þetta sterkasta aflið til að knýja
bændur til að hugsa sig um, hvort
þeir eigi heldur að láta kúga síg,
eða líkjast forfeðrum sínum.
A Gullöld íslendinga var stjórnar-
farið ekki eins þunglamalegt, skrif-
finsku mengað, sníkjufult, kúgandi
eða siðspillandi. Þá var þjóðarlík-
aminn ekki heldur að rogast með
ofvaxið höfuð.
Hefði þörfin verið knýjandi og
ekki þótt ástæða til þess, að pólkið
alt legði fram krafta sína til þess að
framleiða lífsbjörg handa sér í dýr-
tíðinni, þá hefði verið sanngjarnara
að leggja skatt á mig og fl., sem
eitthvað hafa að missa, handa þeim
sem bágast áttu vegna stríðsins, hvar
sem þeir eru á landinu, ef það hefði
þótt heppilegri aðferð en leita öl-
musugjafa.
Kaupstaðafólk sýndist méryfirleitt
hvorki betra né lakara í sjálfu sér
en sveitafólk, en mér virtist stað-
hættirnir, atvinnuvegirnir og lffsskil-
yrðin smábreyta hugsunarhættinum.
í sveitum þurfa menn fremur að
skerpa þá hugsun, sem viðkemur
framleiðslunni og framtíðarþörfunum,
en í kaupstöðum er fremur leitast
við að græða í svipinn á eða af öðr-
um mönnum. Margir hugsa svo,
að þetta megi, verði eða purfi svo
að vera.
Þrátt fyrir pessa mentun sýndist
mér sveitabændur — þessir hælar
þjóðlíkamans, þó bognir séu af byrð-
um lífsins — ekki standa yfirleitt
að baki kaupstaðabúa í heilbrigðum
lífsskoðunum, og hollum fyrir fram-
tíðina.
Kvennablaðið fanst mér andstætt
karlmönnum og ekki orðið saklaust
af óvild þar á milli. Mér virtist
réttindin þó sízt of góð handa kon-
um, en eg vorkendi þeim að sækjast
eftir pólítiska glapstiga^ium, er mér
sýndist leiða til spillingar. Aðstaða
kvenna líka erfiðari, og í sveitum
litt möguleg. Gagnið virtist mér
konur geta gert þjóðinni, eins eða
meira, utan við stigann.
En hagsýnisstefna blaðstýrunnar ?
Jú eitthvað í orði og kannske á
borði. Hversvegna var ráðherra (H.
H.) að veita henm iooo kr. utanvið
fjárlögin eða þingið að veita henni
landsjóðsfé éoo kr. ölmusu til náms
handa dótturinni? Er það óbeinlínis
fyrir Kvennablaðið ? Eða á það að
fylgja stefnu kvennréttindanna og
allar að fá það sem vilja?
Þá verður gaman að vera stúlka
og þurfa ekki annað en leika sér
um bjargræðistímann, þó dýrtíð
þvingi þjóðina. Því ekki trúi eg
öðru, en leiðtogunum takist að leiða
stúlkur þannig, að samvizkur annara
þoli þetta lika.
Verkamannablaðið »Dagsbrún«
virtist mér því síður saklaust af hin-
um óholla hlutdrægnis anda. Enda
fylgja slíkum félögum vanalega sam-
tök, sem naumast geta samrýmst
frjálsu samkepnislögmáli, eða þjóð-
félagsskipunarréttinum. Með hátt
settu lágmarki kaups virtist mér líka
minna unnið og minna framleitt, en
lif allra dýrara. Arðlitlir atvinnuvegir
veslast upp, og atvinnuleysi hlýzt af
öllutn til skaða. Félagsmenn sjálfir
verða þá stundum atvinnulausir fyrir
hið háa lágmark kaupsins eða neyðast
til að brjóta sinar eigin reglur og fara
i laumi niður fyrir lágmarkið. Hið
lakasta þó það, að með »skrúfum«
verður einatt dregið óheilla strik
milli vinnuveitanda og vinnuþiggj-
anda, og þeir verða andstæðingar að
óþörfu.
Eg sá og viðurkenni góðan tilgang
hjá sumum að bæta kjör verkamanna,
en virtist, að ferðin hafa mistekist
bæði fyrir þá og aðra landsmenn.
Stundarvinningur hjá þeim að vísu
á köflum, en missa krónuna fyrir
eyririnn smátt og smátt í framtíð-
inni.
Blaðið sjálft réttlætir háa kaupið
með því, að sjávarútvegurinn þoli
það, en kaupmenn leggi það á vör-
urnar. Sé þetta rétt, þá er aðeins
sjávarútvegurinn, sem þolir háa kaup-
ið, og þó alls ekki allur.
Þegar verkamenn álíta, að þeir
fái of Htið kaup, þá virtist mér þeir
oftar en nú er gert geta áskilið sér
hluta af ágóða — og tapi? En það
sem betra væri er það, að keppast eftir
að vera í félagi við vinnuveitendur.
Keppast eftir að safna, svo þeir geti
tekið hluti í atvinnurekstrmum, sem
þeir svo sjálfir vinna að í bróðerni,
en ekki með andstæðum flokkarig
eða óheilla þvergirðing.
Reykjavíkur bær virtist mér einnig
gera sér framtíðaróhag með því að
þvinga innlenda vöruverðið niður
og afleiðingin verður, að þeim fækkar,
sem vilja eða geta selt bænum nauð-
synlegustu vörurnar. Slík framleiðsla
minkar, og verðið hækkar, þvi fram-
boð verður minna en eftirspurn, og
bærinn missir krónuna fyrir eyririnn.
Ráðið þvi, að bærinn framleiði vör-
una. Þá skilur hann, hvað hún
kostar.
Stefnuskrár þingflokkanna sýndist
mér hallinjúfra.
Steínuskrá eins flokksins ráðgerir
að efla sjávarútveginn »á allan hátt«,
en nefnir ekki landbúnað, nema jarð-
rækt og að bæta lögin. En hvernig
ætla þeir að láta vinna »kappsam-
lega« að ræktun landsins, þegar þeir
draga úr jarðabótaverðlaununum, og
þegar fólkið vill ekki gjöra það?
Er þá annar vegur, en skylda menn
með lögum til að rækta landið og
bœta löggjöfina og kjör leiguliða á
pann hátt?
Eða kannske ekki taki að minnast
á stefnuskrárnar, þær séu ekki þess
verðar og lifi ekki svo lengi.
Að eins einni stefnuskrá sérstaks
flokks manna hefi eg getað borið virð-
ingu fyrir, stefnuskrá »Templars«.
Stefnan töst og ákveðin, og eg tel
hana öllum til góðs.
VI.
Ein aðal stefnan, sem þjóðin get-
ur fylgt, sýndist mér samkepnis-
stefnan, en áriðandi að' halda henni
óspiltri, svo henni sé beint í áttina
til sjálfræðis manna, með ábyrgðum
gagnvart sér og öðrum — bæði fyrir
þennan heim og annan.
Mér sýndist betur fara, ef lögin
væru ekki aðeins valdboð og hótanir
í líking við öxina, er fram á okkar
daga hefir fylgt þingboðinu og andinn
eftir því, heldur, aðallega góðar og
skýrar leiðbeinandi lífsreglur, i heilbrigð-
ustu stefnu hagsýnis, réttlatis og frelsis,
með ábyrðum að afla handa sér, án
pess að skaða aðra.
Og stefnan sýndi jafnframt viðbjóð
við því að brjóta hana. Viðbjóð á
iðjuleysi, eyðslusemi og óreglu.
Viðbjóð á, að ásælast fé þjóðfélagsins
eða nnnara manna, viðbjóð á hlut-
drægnis flokkamyndum, sem aðra
getur skaðað. Viðbjóð á ósanngjörn-
um viðskiftum og háum kröfum eða
oflágri borgun, og viðbjóð á því að
verja illa gjöfum gjafarans hér í
heimi.
Gengi fræðslan og löggjöfin í
þessa sömu stefnu, en menn settir
til að tala við þá, sem villast út af
brautinni og leiðbeina þeim, þá skilst
mér, að lítið þurfii »ð óttast
vilíur á líí'sieiðiuui, ekkert
auðvald oy naumast fá-
tækt hér á landi.
Þetta mundi leiðin til að lyfta
mönnum hcerra og gera pá að sónnum
mönnutn.
Leiðin til vináttupels og bróðurhugs,
svo hver geti litið annan setn bneður
og systur sina.
Selalæk, 18. janúar 1916.
ReykjaYÍknr-annálI.
Listasafn Einars Jónssonar. Bæj-
arstjórnin hefir samþykt að láta af
hendi ókeypis lóð undir listasafn
Einars Jónssonar — 80 stikum
suður af Skólavörðunni.
Bæjarútgerð á botnvörpungi. Þor-
varður Þorvarðsson bæjarfulltrúi hefir
borið það nýmæli fram í bæjarstjórn,
að bærinn geri sjálfur út botnvörp-
ung. Til þess að athuga það mál
var kosin 5 manna nefnd, þeir Thor
Jensen, borgarstjóri, Hannes Hafliða-
son, Kristján V. Guðmundsson og
Þorvarður Þorvarðsson.
Sálin vaknar heitir hin nýja óprent-
aða skáldsaga Einars Hjörleifssonar.
Þá sérstöku ánægju eiga bæjarbúar
í vændum, að fá að heyra höfund-
inn sjálfan lesa úr henni valda kafla á
morgun kl. 5 í Bárubúð.
Leikhúsið. Hið nýja leikrit Leik-
félagsins Tengdapabbi eftir Gústaf af
Geijerstam hleypur af stokkunum í
kvöld.
Heiðurssamsæti var Bjarna Matt-
híassyni hringjara haldið 10. þ. mán.
í minning um 25 ára starfsafmæli
hans við dómkirkjuna — og þá færð
að gjöf vönduð mynd af dómkirkj-
unni. Bjarni hringjari er nú kom-
inn á áttræðísaldur, en hinn ernasti
og vel látinn af öllum, enda skyldu-
ræknasti og liprasti starfsmaður í
hvívetna.
BæjaT8tjórnarnefndir. Fyrsti fund-
ur bæjarstjórnar með hinum nýkjcrnu
fulltrúum var haldinn i fyrradag.
Flestar nefndir voru þá kosnar, en
litlar breytingar gerðar á eldri nefnd-
unum, nema óbjákvæmilegar, þ. e.
nýir menn settir í stað þeirra, sem
úr bæjarstjórn voru gengnir.
Hér fer á eftir skrá yfir hinar
nýju bæjarstjórnarnefndir:
Fjárhagsnefnd: Sighvatur Bjarna-
son, Thor Jensen.
Fasteignanefnd: Magnús Helgason,
Jör. Brynj.
Fátœkranefnd: G. Lárusd., H.
Hafl., Sig. Jónss., Kr. V. Guðm.
Bygginganefnd: Þorv. Þorv., Jón
Þorl., Sigvaldi Bjarnason trésm.,
Sveinn Jónsson trésm.
Veganefnd: Bened. Sv., Magn.
H., Ag. Jós., Bríet.
Brunamálanefnd: Jörundur, Sig-
hvatur, Hannes.
Vatnsnefnd: Þorvarður, Jón Magn.
Gasnefnd: Jón Þorl., Thor Jensen.
Hafnarnefnd: Sv. Björnss., Hann-
es Hafl., Asgeir Sigurðsson konsúll,
Jón Ólafsson skipstjóri.
Skattanefnd: Sighvatur, Sveinn Bj.
Til vara: H. Hafl.
Borgarstjóri er sjáflkjörinn í allar
þessar nefndir og i brunamálanefnd
er slökkviliðsstjóri og sjálfkjörinn.
Heilbrigðisnefnd: Ag. Jósefsson.
Borgarstjóri og héraðslæknir sjálf-
kjörnir.
Verðlagsskrárnefnd: Eiríkur Briém
prófessor. Borgarstj. og dómkirkju-
prestur sjálfkjörnir.
Stjórn flskimannasjóðs: Tryggvi
Gunnarsson.
Ixikvallanefna: Bríet, H. Hafl.
Þriðji maður verður kosinn af Kven-
réttindafél.
Rafmagnsnefnd: Sveinn Bj., Thor
Jensen, borgarstj., Magn. H., Jón
Þorl.
Funda8tjórn bæjarstjórnar. For-
seti var kjörinn á síðasta fundi Sig-
hvatur Bjarnason bankastjóri í stað
Jóns Magnússonar bæjarfógeta, sem
beiðst hafði undan endurkosningu.
En varaforseti Magnús skólastjóri
Helgason. Fundaskrifarar voru kosnir
Sveinn Björnsson (endurk.) og Þorv.
Þorvarðsson í stað síra M. H.
Lán Rvikurbæjar. Þess var getið
hér í blaðinu í fyrra mánuði, hversu
óhentug bænum væru lánatilboð þau,
sem þá voru fyrir höndum frá bönk-
unum. Breyting á fyrirkomulaginu
var ger á fundi núna í vikunni —
og samþykt að taka lán þau, er
hér greinir:
a) Víxillán til eins árs í senn í
Landsbanka íslands að upphæð 200,-
000 krónur gegn tryggingu í eign-
um og tekjum bæjarsjóðs.
b) Reikningslán í íslandsbanka að
upphæð 500,000 krónur gegn trygg-
ingu í eignum og tekjum bæjarsjóðs.
Af þessu láni borgast reikningslán
þau, sem bærinn hefir nú i íslands-
banka, samtals 242,000 krónur að
hámarki.
Alþýöufræöslan. A morgun kl. 5:
talar Bjarni frá Vogi um: heitns-
menningarstrauma og ótnensku. Titill
erindisins er býsna ádeilukendur.
Látin er hér í bænum jungfr.
Helga Magnúsdóttir Gunnarssonar og
frúar hans Þóru, efnileg stúlka á
þritugsaldri. Hún var grafin í gær
að viðstöddu fjölmenni.
Guösþjónustur á morgun :
í dómkirkjunni kl. 12 síra Bj. J.
kl. 5 síra Jóh. Þor.
í fríkirkjunni í Hafnarf. kl. 12
síra Ól. Ól., i fríkirkjunni i Rvik.
kl. 5 sira Ól. Ól.
Fastepamatsnelndir
Samkvæmt lögum nr. 22. 3. nóvbr.
1915 hafa eftirgreindir menn 26. f. m.
verið skipaSir í fasteignamatsnefndir:
A,- og V.-Barðastrandarsýsla.
II. Yfirmat: ASalm. Jónas hrstj.
Asmundsson, Reykjarfirði og Hákon
bóndi Magnússon, Reykhólum.
Yaram. Bened. hrstj. Kristjánsson,
Selárdal og Ólafur bóndi Bergsveinsson,
Hvallátrum.
Vest\r-Isafjarðarsýsla.
I. Undirmat: Form. Jóhannes hrstj,
Ólafsson, Þingeyri.
Yaraform. Guðm. hrstj. Eiríksson,
Þorfinsstöðum.
Norður-Isafjarðarsýsla.
I. Undirmat: Form. Kolbeinn hrstj.
Jakobsson, Unaðsdal.
Varaform. Kjartan hrstj. Guðmunds-
son, Fremri-Hnifsdal.
N,- og V.-Isafjarðarsýsla.
II. Yfirmat: Aðalm, Gísli hreppstj.
Asgeirsson, Alptamyri og Halldór bóndi
Jónsson, Rauðumýri.
Varam. Hálfdan hrstj. Örnólfsson,.
Bolungarvik og Friðrik hrstj. Bjarna-
son, Mýrum.
Isafjarðarkaupstaðnr.
I. Undirmat: Form. Sigurjón fram-
kvæmdarstj. Jónsson.
Varaform. Guðm. konsúll Hannesson.
II. Yfirmat: Form. Jón A. Jónsson
bankastjóri.
Aðalm. Jón P. Gunnarsson trósmiður
og Halldór Ólafsson lögregluþjónn.
Varaform. Guðm. Bergsscn póstaf-
greiðslumaður.
Varam. Jóu H. Slgmundsson trósm.
og Sigurður Þorsteinsson múrari.
Strandasýsla.
I. Undirmat: Form. Guðjón kaup-
fólagsstjóri Guðlaugsson, R. af Dbr.,
Hólmavík.
Varaform. Jósef hrstj. Jónsson, Melum,