Ísafold - 26.02.1916, Page 3

ISAFOLD
3
Stefán í Möðrudal.
Um Stefán í Möðrudal mætti skrifa
langt mál, því hann var einn af
merkustu bændum. Því miður vant-
ar mig gögn til að skrifa um hann
svo vel sem skyldi; en eg var hjá
honum unglingur, árin 1884—1890,
og —
»ef orðin kynni eg svinn,
væri mér skyldast skötnum frá
að skýra’ um fóstra minn.«
Stefán var fæddur 23. des. 1848
á Brú á Jökuldal, sonur Einars bónda
Einarssonar þar og konu hans, Önnu
Stefánsdóttur. Var Stefán í föður-
ætt kominn af Þorsteini Jökli, en í
móðurætt af Stefáni Ólafssyni skáldi
í Vallanesi, og eru ættir þessar rakt-
ar í grein um Jökuldal í V. árg.
Óðins, eftir Jón Pálsson, systurson
Stefáns. Þar er og mynd af Stefáni.
Stefán ólst upp hjá foreldrum sin-
nm á Brú og var þar fram yfir
tvítugsaldur. Veturinn 1874—75 var
hann í Kaupmannahöfn og lagði
stund á úrsmíði. Þegar heim kom,
kvongaðist hann Aðalbjörgu Sigurð-
ardóttur í Möðrudal og reisti þar
bú, en misti konu sína eftir eins
árs sambúð. Nokkru síðar kvongað-
ist hann i annað sinn, Arnfríði Sig-
urðardóttur á Ljósavatni, og mun
hafa búið þar tvö ár, en þá fluttu
þau hjónin lil Möðrudals og hafa
búið þar síðan. Arnfriður lifir mann
sinn. Sex börn þeirra eru á lífi:
Jón bóndi í Viðidal, Sigurður í
Ameriku, Einar í Möðrudal og syst-
ur þrjár: Aðalbjörg, Maria og
Hróðný.
Stefán í Möðrudal var meðalmað-
ur á hæð og svaraði sér vel, kvikur
á fæti og snar í hreyfingum. Hann
var fríður sýnum, bjartur á hár og
skegg, augun grá, augnaráðið fast
og athugult og svipurinn skarplegur.
Stefán var gamansamur hversdags
lega, gat verið ertinn og meinyrtur
ef þvi var að skifta. Kappsamur var
hann og hélt þvt til streitu er hann
hafði upp tekið. Og halda vildi hann.
hlut sínum við hvern sem hann átti
um.
Stefán var hagur vel á tré og
málma og lagði á flest gjörva hönd;
úrsmiður var hann í viðlögum, en
stundaði það lítið.
Fjármaður var hann ágætur og
hverjum manni fjárgleggri. Þekti
hann allar kindur sínar og voru þær
þó um 500, þegar eg var hjá hon-
um. Öllum ám sínum gaf hann
nöfn og eru þau orðin fraeg, síðan
prófessor Finnur Jónsson skrifaði
um þau lærða málfræðisritgerð í
Arkiv for nordisk filologi. Stefán
»skrúðaði* lömbin á vorin og færði
í vasabók sína. A haustin hafði hann
svo skrúðann til að átta sig á ætt-
erninu, ef hann sá það ekki undir
eins af svipnum, en það gat hann
oftast.
Jafnsýnt var Stefáni um hesta.
Var hann ágætur reiðmaður og átti
afbragðs reiðhross, hvert eftir annað.
Hefi eg aldrei séð fallegri spretti
en þegar Stefán sat á »Kviku« sinni
eða »SIettu«. í Möðrudal er hesta-
land gott og vegir sjálfgerðir, hvert
er vill. Var þar oft sprett úr spori
á söndunum.
Varla hefi eg þekkt mann, er
hneigðari væri til lækninga en Stefán.
Hann hafði yndi af að hjúkra mönn-
um og skepnum, ef eitthvað gekk
að þeim^ las lmningabækur og var
glöggur á sjúkdóma. Skurðlækning
á vatnssóttarsauðum fann hann upp
sjálfur og tíðkaði, skar hann upp
allmarga sauði á hverjum vetri og
tókst það vel að jafnaði. Kunnug-
maður segir mér, að Stefán hafi og
tekið sulli úr höfði á kindum, en
ekki man eg til þess meðan eg var
i Möðrudal.
A Fjöllum var í þá daga engin
yfirsetukona. Tók Stefán sjálfur á
móti börnum sinum, og var oft
sóttur að. Hepnaðist honum það
vel.
Oft hefi eg dáðst að þvi, hve at-
hugull Stefán var, og hygg eg að
sú gáfa hafi verið honum bezt gef-
in. Hann rak augun í alt, og efast
eg um að smalamaður Helga Harð-
beinssonar hafi verið skýrari maður
og glöggþekknari. A háskólaárum
mínum kom Stefán td Kaupmanna-
hafnar. Borðuðum við einn dag
saman miðdegisvero, og voru við
borðið 10—20 islenzkir stúdentar,
sem Stefan þekti ekki. Eftir á vildi
Stefán vita hvað manna hver þeirra
væri, og lýsti þeim öllum svo að
eg þekti, og hafði hann gert sér
nokkra grein fyrir eðlisfari sumra
þeirra. »Eti hver er það sem hefir
boginn litlafiingur á hægri hönd?«
spurði hann loks. Það vissi eg
ekki. Stefán lýsti þá manninum
nánar, og kannaðist eg þá við hann.
Það var góður kunningi minn, en
ekki vissi eg þetta um fingurinn á
honum, fyr en Stefán sagði mér
það. Ef stúlka týndi hringnum sín-
um ofan i moðbing eða hníínum
í sprekamó, vár Stefán vís að finna
og enginn var fljótari að hafa upp
á skepnum, ef þær týndust, en hann.
Grasafræiingur kom að Möðrudal
og spurði Stefán meðal annars um
jurt eina, hvort hún yxi þar í land-
areigninni. Stefán þekki ekki
nafnið, en svarar, að hann eigi
ekki þeirrar jurtar von, ef það
sé ekki í fjallgarði einum all-
Iangt burtu. Söðla þeir nú hestana
og ríða þangað. Stefán leitar þar,
sem honum þótti líklegast, og kem-
ur með jurtina. »Er hún þetta«?
Það stóð heima. Slíkar sögur mætti
lengi telja um Stefán. Með engum
mundi eg hafa verið öruggari í stór-
hríð én honum, þar sem hann var
kunnugur. Hann þekti hverja þúfu.
Möðrudalur var jafnan hið mesta
rausnarheimili og glaðværð mikil.
Safnaðist þangað ungt fólk og fjör-
ugt. Gestum var þar fagnað ágæta-
vel og komu þar margir, því að það
er i póstleið.
Stefán hafði erft nokkur efni, en
aukið þau mjög. Mun hann hafa
verið einhver fjárauðugasti bóndi á
íslandi, enda getur ekki betra sauð-
land en Möðrudal. Vel fylgdist
'Stefán með í nýjungum er til fram-
fara horfðu og var hinn hagsýnasti,
enda hafði hann kastað heimdragan-
um. Árið 1898 fór hann á sýning-
una í Björgvin og brá sér þá um
leið til Kaupmannahafnar. í þeirri
ferð keypti þann sér ýms verkfæri,
svo sem hestahrffu, og þóttist aldrei
hafa keypt þarfara, þing. 1904 brá
Stefán sér til Canada og ferðaðist
þar um flestar bygðir Islendinga.
Afarmiklar girðingar hefir Stefán
gert í landi sinu á síðustu árum, og
nú ætlaði hann að fara að reisa stórt
og vandað steynsteypuhús með raf-
lýsing.
Mjög unni Stefán Möðrudal, enda
er jörðin góð og náttúrufegurð mikil.
Það hygg eg, að Stefán hafi talið
átthaga sína öræfin öll milli Jökuls-
ánna, alt inn að jökli. Þar hafði
hann oft verið á ferðinni og þótti
fagurt á fjöllunum. Síðast er eg sá
hann, lofaði hann mér að fara með
mér inn á Brúardali, ef eg kæmi að
heimsækja hann. Og í vetur var eg
^^æstu dagana verður farið að vinna með mokstursvél
í Reykjavíkurhöfn og verða þeir, sem fara um höfnina, að
athuga það, sem hér segir:
Mokstursvélin verður bundin með 6 keðjum, nl. einni
framat, einni afturaf og tveim út af hvorri hlið. Keðjunum
verður fest með akkerum, ef ekki er hægt að festa þeim í
landi. Akkeris-staðirnir verða merktir með rauðum duflum
(tunnum). A rá vélarinnar verða höfð þessi merki: þegar
dimt er: á öðrum ráarendanum 1 hvítt og 1 rautt ljós
hvort upp af öðru, á hinum ráarendanum 1 hvitt ljós; en
þegarbjarter: á öðrum ráarendanum 2 svartar kúlur
hvor upp af annari, á hinum ráarendanum 1 svört kúla. —
Skip, sem fara fram hjá mokstursvélinni, verða að fara mjög
gætilega og með hægri ferð, og fara eingöngu þeim megin
vélarinnar sem 2 ljós eða 2 kúlur eru. Það er með öllu
banoað að sigla framanvert við vélina, en framendinn er sá
endi talinn, þar sem moksturskeðjan liggur ofan í sjó. —
Þegar unnið er með köfurum, verða höfð tvö flögg á siglu-
tré mokstursvélarinnar og má þá ekkert skip koma nálægt
henni. Á mótorbátnum verða í myrkri höfð 2 hvít ljós
hvort upp af öðru, þegar hann er með pramma í eftirdragi,
en í birtu verða gefnar hljóðbendingar.
Reykjavik 24. febrúar 1916.
fíafnarnefttdin.
Mannanafnabókin
er komin út.
%
Aðalnmboð sölu hefir
Forlag ísafoldarprentsmiðju.
Bókin fæst hja öllnm bókselum.
Verð: 75 aurar
að ráðgera að setja Stefáni stefnu
einhvern sumardag í Vonarskarði.
Eg vissi, að hann mundi bregða við
fljótt, láta sækja tiu gæðinga og fara
yfir Jökulsá á Ferjuhyl, þar sem
Hrafnkell fór, er hann reið til þings,
því þar hafðl Stefán settferju. Það
hefði orðið skemtileg ferð yfir ör
æfin heim að Möðrudal. — En nú
verður ekki af þeirri ferð.
Gtiðttt. Finttbogason.
Snjóflóð.
A Isafirði féll nýl. snjóflóð á bæinn
Grænagarð, miðja vegu milli Stakka-
ness og Seljalands.
Bærinn sjálfur barst með flóðinu
út á Pollinn, en manntjón varð ekki.
í Náttfararvík við Skjálfanda féll
snjóflóð á laugardaginn var og lenti
á bænum Naustavík. Synir bóndans
þar þrír urðu fyrir snjóflóðinu og
meiddust töluvert, einn svo mikið,
að héraðslæknirinn Guðm. Thorodd-
sen varð að hafa hann með sér til
Húsavíkur til að græða sárin.
ReykjaYíioir-annálI.
Loftskeyta-áhaldi hafa starfsmenn
Landssímans komiS sér upp og getað
orðið aðnjótandi nokkurra símfregna
frá loftskeytastöðvum erlendum.
Þegar sæsíminn er bilaður, ætti það
ekki að vera nein dauðasök, þótt birt-
ar væru fregnir þær, er hingað ná —
í þetta áhald.
Sambandslausir við útlönd um 3 vik-
ur — það höfum vór nú veriö. En
ekki þurft að vera það einn einasta
dag, ef hór hefði verið loftskeytastöð.
Þess er vert að minnast!
Skipafregn:
O u 11 f o s s fór til útlanda í gær.
Meðal farþega: kaupmennirnir Árni
Eiríksson (nteð dóttur sinni), Garðar
Gíslason og Jakob Havsteen, Andersen
lyfsali frá Stykkishólmi, Ólafur Jóns-
son myndamótari, Bendtsen málari o. fl.
Látin er hór í bæ frú Nielsen,
tengdamóðir Davíðs ðstlunds trúboða,
vönduð merkiskona.
Fisksalan til Bretlands. íslenzku
botnvörpungarnir eru nú sem óðast að
koma frá Bretlandi, en ekki hafa þeir
selt við nærri eins háu verði og fyrstu
ferðirnar. Er sú ástæða til, að afla-
brögð eru afargóð sem stendur við
Englandsstrendur og fiskskortur þar í
landi því alls eigi tilfinnanlegur. —
Síðastur er kominn hingað Baldur og
hafði selt afla sinn fyrir 1616 sterl-
ingspund.
Simslit. Sæsíminn til Vestmanneyja
hefir verið bilaður síðustu dagana.
Aðkomnmenn eru hór margir af
Vestfjöröum, ra. a.: Ólafur Jóhannes-
son konsúll frá Vatneyri, Hreggviður
ÞorsteinsBon kaupm. frá Ólafsvík, Ing-
ólfur Jónsson kaupm. frá Stykkishólmi,
Valdemar Ármannsson verzlunarstj. frá
Sandi.
Hafnarvirkin og skipin. Nú er
komin hafskipabryggja við Battaríis-
garðinn. Samt sem áður er það eigi
nærri ætíð, að farþegaskipin liggi við
hana, svo að farþegar geti gengið á
skipsfjöl. Síðast var það Gullfoss í
gær, sem lá fyrir utan hafnarvirkin og
urðu allir að sækja á skipsfjöl upp á
»gamla móðinn«. Þetta eru vonbrigði
mörgum, sem hlakkaS höfSu til þæg-
indanna að ganga af þurru landi út i
skipin, en þurfa eigi að hafa bæSi
aukakostnaö og annað andstreymi við
að fara sjóveginn.
Alþýðufræðslan. A morgun kl. 5
flytur Árni Pálsson bókavörður erindi
um ættarnöfn. Tilefnið mun vera
Mannanafnabókin.
Alþjðufræðsla Studentafélagsins.
Arni Pálsson
flytur erindi:
Um ættarnöfn
Sunnudag 27. febr. 1916 kl. 5 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 15 aura.
Þegnskylduvinnan.
II.
(Eins og áður er getið hér í blað-
inu, hafa Isafold borist nokkurar
greinar, bæði með og móti þegn-
skylduvinnu og eru þær tölusettar
undir sömu aðalfyrirsögninni).
I »Lögréttu« nr. 2 þ. á. fer alþm.
Matth. Ólafsson mörgum orðum um
væntanlegt ágæti þegnskylduvinn-
unnar.
Eg er honum samdóma um, »að
það hlýtur að vera öllum þorra
íandsmanna umhugsunarefni, þar sem
við næstu almennar kosningar til al-
þingis, sem fram eiga að fara næst
komandi haust, á þjóðin að skera úr
með atkvæði sínu, hvort hútt vill, að
þegnskylda sé lögleidd hér í ein-
hverri mynd«.
Það er enn ekkert ákveðið um,
hvernig þegnskylduvinnunni verði
hagað.
Þetta að vita ekkert um, hvernig
þessu verði hagað, ætti að vera nóg
til þess, að menn alls ekki greiddu
atkvæði um þetta. Það er enginn
skyldur til þess, og ef almenningur
játar á sig í ár þegnskyldunni, er
hann skyldur að þola hana hvað illa
sem honum líkar fyrirkomulagið.
Að greiða ekki atkvæði er að mínu
áliti hið máttuga og sjálfsagða svar.
Formælendum þessa roáls mun
finnast þessi skoðun mín vera sam-
kvæm ellinni, að skynja ekki menn-
ingaráhrif þau, er þeir vænta að
þegnskylduvinnan veiti þjóðinni o^
sem þeir telja miklu meira virði en
ókeypis vinna, sem hið opinbera fær.
Það flýgur margt í huga minn,
þegar eg hugsa um þetta. Mér finst
sem nú eigi með þegnskylduvinn-
unni að gera okkur — fremur en
nú er hægt — að nýtari og betri
mönnum, efla hjá okkur »ást á ætt-
jörðu, ást á sannleika*. En mér
verður eins og Maríu forðum að
spyrja með efa: »Hvetnig má þetta
ske ?«
Alþm. M. Ó. telur upp ýmislegt,
sem þegnskyldunni muni ætlað að
gera, svo sem klæða og græða land-
ið, undirbúa grasbýli, gera brýr og
vegi, hafnarvirki og vita, og svo býst
hann við, »að kvenfólkið krefjist
þess, að fá að vera með. Og má
þá vænta, að það verði tekið upp í
löggjöfina, ef svo langt kemst, að
lög verði sett um þetta efni«.
Það vill nú svo vel til, að þær
eldri fá að greiða atkvæði um þetta
á næsta hausti, og gæti þá verið,
að þær tryðu(I) því, að dætur þeirra
yrðu hæfari fyrir húsmóðurstöðuna
eftir að hafa tekið þátt í þessum
vinnubrögðum með piltunum. Það
á vist að vera fyrir þær einskonar
háskóli, sem þær stíga upp í úr
kvennaskóla, hússtjórnarskóla eða
öðrum skólum, sem stúlkum nú er
kent i.
Af því það er tekið fram, að þegn-
skvldan sé int af hendi með vinnu,
verður að tala um hana á þeim
grundvelli. Nl.
G. M., Geithálsi.
Nærsveitamenn
eru vinsamlega beðnir að vitja
Isafoldar í afgreiðsluna, þegar
þeir eru á ferð í bænum, einkum
Mosfellssveitarmenn og aðrír, sem
flytja mjólk til bæjarins dagiega.
Afgreiðslan opin á hverjum virknm
degi kl. 8 á morgnana til kl. 8 i
kvöldin.