Ísafold - 01.03.1916, Blaðsíða 3

IS A F O L D
lin-loftfar úr 1800—2000 metra
hæð hjá Bar le Duce. Kom íkveikju-
kúla á það mitt og kviknaði þegar i
því og féll það til jarðar sem eld-
haf eitt. En er að var komið var
ekkert eftir nema grindin og í henni
fundust 20—30 kolsviðin lik.
Zeppelin-loftför hafa skotið á Riga,
Jacobstadt og Friedrichstadt og not-
uðn til þess miklu stærri sprengi-
kúlur en dæmi eru til áður.
Fréttaritari franska blaðsins »Petit
Journalf símar frá Saloniki, að Búl-
garar strjúki nú sem óðast úr hern-
um vegna grimdar þýzku liðsfor-
ingjanna og matv'ælaskorts.
Talið er að alt manntjón Tyrkja
muni nú nema 300.000.
Frakkar tilkynna að sókn Þjóð-
verja í héraðinu fyrir norðan Verdun
sé nú nær lokið. Þjóðverjar biðu
afskaplegt manntjón. Stórskotahríð
stendur nú fyrir austan Verdun.
Ollum árásum Þjóðverja í Cham-
pagnehéraði hefir verið hnekt. —
Frakkar sátu þéttir fyrir í öllum
stöðvum sínum.
Þjóðverjar hafa skotið stórskotum
á Trouville og á Nancy.
Franskir flugmenn hafa varpað
sprengikúlum á Metz og varnar-
virkin þar í kring.
Frakkar tóku 400 fanga í Artois-
héraði, þar af 9 fyrirliða og 36 und-
irliðsforingja.
Hríð hefir staðið á vesturvfgstöðv-
unum tvo síðustu dagana og hefir
hún hindrað hernaðarframkvæmdir.
Bretar tilkynna:
Stórt farþegaskip rakst á tundur-
dufl í Ermarsundi og sökk. Margir
farþegar fórust.
Búlgarskir herforingjar og her-
menn segjast leggja niður vopn ef
Rússar ætli að sakja á sig. Þeir
vilja ekki berjast gegn Rússum.
Rússar tilkynna að þeir eigi nú
15 mílur ófarnar til Trebizond.
ítölsk blöð staðhæfa að Tyrkir séu
þegar að yfirgefa borgina.
Franskt herflutningaskip sökk í
Miðjarðarhafinu. 400 komust af.
Sókn Þjóðverja hjá Verdun er nú
að mestu hnekt. Stórskotaliðsor-
usta stendur enn, en vægari en
undanfarna daga.
I Lothringen tókst Þjóðverjum að
komast í skotgrafir Frakka á stuttu
svæði, en voru hraktir þaðan aftur
litlu sfðar.
Bretar skutu á berbúðir Tyrkja á
vinstri bakka Tigris f Mesopotamiu
og varð að tjón mikið.
Fljótið er að minka og er búist
við mikium tíðindum þaðan bráð-
lega.
Þegnskylduvinnan.
Nl.
Þeir, sem ætla sér að lifa af land-
búnaði, geta máske með þegnskyldu-
vinnu fengið meiri þekkingu á þess-
um vinnubrögðum en nú á sér stað.
En vel að merkja: eý verkstjórarnir
verða færari og betri menn en nú á
sér stað. En svo eru til menn, sem
ætla að nema iðnað, hverju nafni
sem nefnist, og get eg ekki skilið,
að þeir verði færari til þeirra verka,
þó tekið sé af námstíma þeirra 3
mánuðir -— senniiega um sumartíma
— til þegnskyldunnar, eða þeir, sem
stunda bóknám. Fyrir þessum er
þessi kvöð eyðsla á tíma þeirra og
fjármunum. Og enn þá eru ótaldir
þeir — sem stöðugt fara fjölgandi
— er ætla sjónum æfistarf sitt.
Þeirra vegna ætti þá — ef eg skil
þetta mál — að útbúa skólaskip, þar
sem sjómenn skulu skyldir til að
inna af hendi þegnskylduna (og ætti
þetta skip þá um leið að vera strand-
varnarskip). En þó eg komi með
þessa tillögu, er eg mótfallinn þegn-
skyldukvöðinni eins og hún kemur
mér fyrir sjónir, og nenni ekki að
lýsa þvi núna, hver áhrif þessi 3ja
mánaða timi getur haft á efnalitla
námsmenn.
»Vér gerum ráð fyrir«, segir höf.,
»að allur þorri þeirra manna, er þegn-
skylduna ættu að inna af hendi, gerðu
það með ljúfu geði, en ekki eins og
ánauðugir þrælar. Yrði nú þetta
svo, þá má gera ráð fyrir, að allur
fjöldinn hefði bæði gagn og ánægju
af vinnunni*.
Þetta er fcgur hugsun, sem hefir
litinn sannleika við að styðjast. Auk
valdboðsins finna margir þessara
manna, að þeir eru að eyða dýrum
tíma og fjármunum til lítils gagns,
því það opinbera fær ekki eins mikið
með vinnunni eins og einstaklingur-
inn nfissir. A stúlkurnar vil eg ekki
minnast með þessari fullyrðing.
Þegar eg er að enda þessar línur,
fæ eg 9.—10. tbl. ísafoldar með fag-
urri lýsingu af þegnskylduvinnunni
eftir Pétur Jakobsson barnakennara,
sem eg vil svara nokkrum orðum:
Rek eg mig þá fljótt á það, að
ungiingarnir séu ofgamlir, þegar þeir
koma í barnaskóla til þess að þeim
verði þar kent að ganga veg dygð-
anna. Það er þó varla meining
barnakennarans, að þegnskyldan byrji
á undan eða komi í stað barnaskóla,
þar sem hann tekur það fram, »að
með þegnskylduvinnuhugmyndinni sé
almenningi rétt hjálparhönd. For-
eldrunum rétt höndin og þeim boð-
ið að taka börnin þeirra til verklegs
náms til að kenna þeim á fullkomn-
ari hátt en foreldrarnir geta sjálfir:
stundvisí, hlýðni, stjórnsemi, hátt-
prýði, reglusemi, hreinlæti. Með fám
orðum verið að bjóða foreldrum
kenslu fyrir börn sín í öllum þeim
dygðum, sem einn mann má prýðat.
— Hvað viljið þið hafa það meira ?
— Og svo koma verkstjórarnir. Þeir
þurfa í stuttu máli að vera fyrir-
mynd i öllu sínu- dagfari, kunna
vinnuna eftir beztu föngum og geta
kent fræðigreinar helzt með^fyrir-
lestrum.
Eg vil nú spyrja: Er ekki þegar
orðið mál, áður en þessi þegnskyldu-
vinna verður lögleidd, að fara að búa
þessa verkstjóra til, því vel getur
farið svo, að einhver utgáfan mis-
hepnist! Þeir mega varla vera færri
en landskjörnu þingmennirnir og svo
vitanlega eins margir varamenn.
Ef bannlögin þykja hafa leitt til
undanbragða og ólöghlýðni, þá munu
þessi fyrirhuguðu þegnskyldulög gera
það engu síður.
Alt valdboð, í hverri mynd sem
það birtist, er hættulegt. Löggjöfin
á sem minst að skerða persónulegt
frelsi manna. Hér er ekki átt við
félagsbönd, sem menn sjálfviljugir
leggja á sig.
Eg álít það hafi verið rétt af þing-
inu, að leggja bannlögin undir al-
menna atkvæðagreiðslu. Þá vissu
menn um hvað þeir áttu að greiða
atkvæði. Þó var meiri hlutinn altof
litill, sem mun hafa verið af því, að
þingið næst á undan veitti templur-
um álitlega fjárhæð til að undirbúa
atkvæðagreiðsluna. Sendu þeir svo
sína mestu málrófsmenn um land
alt til að kenna mönnum hver nauð-
syn aðflutningsbannið væri.
Á þeim fundum munu fáir hafa
hreyft andmælum, svo minni hlut-
inn varð altof stór, er lögin voru
samþykt.
Þó var hér að ræða um afnám
þjóðarböls, sem menn eiga nú ekki
að gefast upp við, heldur leyfa nú
vitinu að ráða, svo það geti unnið
bug á tilfinningunni.
Eg er að flestu leyti samþykkur
þeim herrum Gísla og Einari, sem
þegar hafa andmælt þegnskvldutini.
Skrifa helzt til þess, að íormælend-
ur þessa máls verði varir við fleiri
andmæli, og svo ef það gæti leitt
til þess, að við fengjum eitthvað að
heyra um fyrirkomulagið, þvi eins
og málið horfir nú við, ætti þjóðin,
eins og eg hefi áður tekið fram, að
sýna menningarþroska sinn með því
að hafna málinu.
Guðtn. Maqnússon
Geithálsi.
Sæsímaslitin.
Þrjár vikur höíum vér verið sam-
bandslausir við útlönd.
Ekkert hafði um það frézt í fyrra-
dag, að Hið Stóra Norræna væri
nokkuð farið að gera til þess að
bæia símslitin.
Fyrir þvi tók landssljórnin það til
bragðs — með ráði Velferðarnefnd-
arinnar, að láta eigi svo búið standa
lengur, og hefir leigt björgunarskipið
Geir til þess að fara og gera við sím-
ann. Lagði það af stað í fyrrakvöld og
fóru þeir biðir með því, Paul Srrith
símaverkfræðingur og O. Forberg
landsímastjóri.
Er það nú vonandi að þess verði
ekki langt að bíða að síminn kom-
ist í lag.
Heimboð til Vestur-íslend-
inga. Skólaráð Jóns Bjarnason-
aiskólans i Winmpeg, sem í sumar
er leið bauð dr. GuOm. Finnboga-
syni stöðu við skólann, hefir nú
boðið honum að koma vestur í vor,
ferðast um íslendingabygðir og halda
þar fyrirlestra.
Guðmundur hefir þegið boðið og
fer, með leyfi Stjórnarráðsins, 4 mán
aða ferð vestur. Ætlar hann um
leið að kynna sér framkvæmd vinnu
vísinda í Ameríku.
t Síra Árni Jónssou
præp. hon. varð bráðkvaddur að
heimili sínu, Hólmum í Reyðarfirði,
síðastliðið sunnudagskvöld. Hafði
messað i Reyðarfirði um daginn, og
verið alheill þá. En um kvöldið,
skömmu íyrir miðnætti, hneig hann
örendur út af, þar sem hann sat.
Æfiminning síðar.
Prófastur
er skipaður í Mýraprófastsdæmi
síra Stefán Jónsson á Staðarhraum.
KeykiaYíkflr-anaáll.
Um ættanöfn flutti Árni Pálsson
bóktivörSur fyrirlestur fyrir Alþyðu-
fræðslu Stúdentafólagsins síðastliðinn
sunnudag. Tók bann þar til meðferð-
ar nefndarálit það um ættanöfn, sem
nýlega er útkomið. Ræðumaður rakti
fyrst allar röksemdir, er fram hafa
komið um nauðsyn eða þörf á ætta-
nöfnum og þótti þær harla lóttvægar.
Taldi sjálfur ættanöfnin óþörf og
jafnvel skaðleg. Þá gagnrýndi hann
nefndarálitið; þótti honum nefndinni
hafa tekist furðu-óhöudulega, svo að
verk hennar væri raunar bezta »inn-
legg« gegn ættanafnafarganinu. Ný-
nefni nefnarinuar bryti bág við lögmál
íslenzkrar tungu og alla óspilta smekk-
vísi. Nefndi hann nokkur dæmi af
handahófi til stuðnings máli sínu og
hlógu menn dátt að. Fyrirlesturinu
var vel og skörulega fluttur og með
fylstu vægð og kurtéisi í garð höf-
undanna. Allir bekkir voru setnir og
gerðu menn mikinn róm að máli ræðu-
manns. Víst mun mega vænta, að
fyrirlesturinn komi út bráðlega.
Aheyrandi.
Nýja atvinnu eru ýmsir farnir að
stunda hér í bænum. Hún er í því
fólgin að slæða upp kol af mararbotni,
úti á höfn. Er þar margra ára kola-
slæðingur, sem oltið hefir út úr bát-
um við afferming skipa. Milli 30 og
40 bátar voru að þessari atvinnu í
gær og höfðu haft góðan kolaskerf,
sumir þetta 4—5 skp. Með því kola-
verði, sem nú er verða það milli 40
og 50 kr.
t Jórunn Guðnmndsdóttir kaup
kona hór í bænum lézt í fyrrinótt.
Fékk heilablóðfall fyri'r framan heimili
sitt í Þingholstræti í fyrrakvöld og
lifði ekki nóttina af. Hún var systir
Þorsteins yfirfiskimatsmanns og Björns
heit. kaupmanns. Hún stundaði sauma-
skap um mörg, mörg ár og síðustu
árin rak hún verzlun. Mesta myndar- og
ráðdeildar kona. Hún stóð nákvæmlega
á sextugu, er hún lézt, fædd aðfara-
nótt 29. febr. hlaupárið 1856.
Mentunin
eflir alla dáð.
„Traustir skulu hornsteinar
, hárra sala.
I kili skal kjörviður11.
J. H.
IV.
Almenningsálitið.
Það hefir ekki þótt virðingarverð
staða eða vandasöm að vera barna-
kennari, en sú skoðun er jafn skað-
leg, og hún er vitlaus. Barnakenn-
arar þurfa að hafa almenningsálit,
því að öðrum kosti fara börnin á
mis við margt gott, sem þau eiga
af þeim að læra, bæði sjálfrátt og
ósjálfrátt. Þetta sést glögt á presta-
stéttinni. Hér á landi hafa prestar
yfirleitt venð mikils virrir, og ekki
langt síðan, að alþýða manna bar
svo að segja lotningu fyrir þeim. Þó
hafa sumir prestar ætíð f irið varhluta
af því. Hafi prestaroir verið bláfá-
tækir og tötrum búnir, þá hefir al-
þýðu manna ekki fundist ástæða til
þess að virða þá á marga fiska, þrátt
fyrir góðar meðalgáfur. Fjöldi manna
hefir meira að segja látið sér sæma
að nefna þá pokapresta. Engum
dettur víst í hug, að hinir svo köll-
uðu pokaprestar hafi getað gert þjóð-
inni jafn mikið gagn, og þeir sem
meiri virðingar nutu þótt gáfur og
góðmenska hafi verið svipað. Eg
þekki prest, mesta góðmenni og tull-
kominn meðalgáfumann, sem enginn
vildi á hlusta, eg held helzt fyrir
það, að hann gekk æfinlega illa til
fara og hafði slæm húsakynni. Eg
heyrði marga hnýta við honum fyrir
lélega barnauppfræðslu, auðvitað án
þess að hafa verið við spurn ngar
hjá honum. Mörg barnanna, sem
til hans gengu, kváðu það vera til
einkis gagns. Einu sinni var eg við
spurnjngar hjá þessum þresti, og
hef eg ekki heyrt marga spyrja bet-
ur. Þó virtist mér, sem börnin
hefðu þess ekki full not. Heimilin
höfðu gefið þeim of lélega hugmynd
um prestinn sinn, til þess þau vildi
nokkuð af honum læra.
Líkt er þessu farið með kennarana.
Heyri börnin kennara sinum stöðugt
hallmælt heima fyrir, þá má hann
hafa mjög gott lag á þeim í skólan-
um, ef þau „virða hann sem vera
ber, eftir sem áður. Eg held, það
séu einar höfuð syndir sumra for-
eldra, að þau lítilsvirða kennara barna
sinna, svo að börnin heyra. Þó að
kennara kunni að vera í einhverju
ábótavant, þi er það að eins til þess
að gera ilt verra, að fárast um það
fyrir skólabörnum hans. Þau forð-
ast þá ef til vill að taka sér snið
eftir honum, en verða óhlýðin og
fara á mis við margt gott, sem væri
vert af honum að læra. Likt er
þessu einnig varið með námsgrein-
arnar. Til eru foreldrar, sem telja
ónauðsynlegt og jafnvel skaðlegt að
læra sumar þeirra og lama svo eða
drepa áhuga barna sinna á þeim.
Auðvitað fer álit kennarans mikið
eftir því, hvort hann er starfi sinu
vaxinn eða ekki, góður kennari eða
slæmur. En það eitt, að vera góð-
ur kennari, er þó engan veginn ein-
hlitt, til þess að ná almenningsáliti.
Kennari þarf einnig að vera efnalega
sjálfstæður og hafa vit á að klæða
sig laglega og má ekki una við lé-
legan aðbúnað að neinu leyti. Eftir
þvi fer almenningsálitið geysilega
mikið, ekki sizt meðan fjöldi manna
skilur ekki, hversu mikilvægt starf
og vandasamt barnafræðslati er, að
undir henni er hamingja og dugnað-
ur ungu kynslóðarinnar að miklu
leyti kominn. Hún er megingrund-
völlurinn, sem þjóðarlikaminn bygg-
ist á. Vafalaust skiftir miklu hvernig
sá grundvöllur er, það ættu allir að
skilja og ekki sizt kennararnir. Og
þjóðin þarf að skilja það, að hún
roá ekki fremur vera án góðra kenn-
ara en skipstjórinn án augnanna, ef
sannra þjóðþrifa á að vænta og vel
á að fara. Hún þarf að kenna börn-
um sinum að elska kennarana og
virða. Þá fyrst koma hæfileikar
þeirra að fullum notum. Og til
Þess að kennarar geti beitt sér fyrir
uppeldisstarfinu eins og ve/a ber,
þurfa þeir að fá svo góð laun, að
þeir geti lifað áhyggjulitlu lífi, hvað
fæði og klæði snertir. Það skilja
þeir, sem skilja starfsemi kennaranna
fyllilega.
Átit almennings á barnaskólunum
er alls ekki í því lagi, sem vera
ætti. Hygg eg, að slæmt eftirlit
með lestrarkenslunni eigi voldugan
þátt í því. Heimilin dæma mjög
um framfarir barnanna i skólanum
eftir lestrinum einum saman. Mörg
heimili þekkja svo lítið aðrar náms-
greinar, sem kendar eru, að þau
geta alls ekki dæmt um kunnáttu
barnanna i þeim. Nú gera fræðslu-
lögin ráð fyrir, að 10 ára börn séu
læs, þegar þau koma i skóla. Skól-
arnir eiga þvi ekki að þurfa að verja
miklum tíma til lestrarkenslunnar.
Heimilunum er einkum ætlað að sjá
um hana. En hvernig fullnægja
heimilin þessum kröfum fræðslulag-
anna ? Sum gera það rækilega, önn-
ur alls ekki. Mörg börn eru litt
stautandi, þótt 10 ára séu. Ýmist
taka skólarnir við þeim, eða vísa
þeim frá, og er hvorugt gott. Taki
nú skóli á móti litt lesandi barni,
má fyllilega búast við, að það fari
ólæst úr honum aftur, úr því að
ekki er gert ráð fyrir að kenna staut-
andi börnum lestur i skólanum.
Enda er það svo. Til eru bnrn,
sem fara 14 ára úr skóla, og eru
illa lesandi. Þetta finna heimilin og
skella svo sinni eigin skuld á kenn-
ara og skóla. Ur þessu má mikið
bæta alveg að kostnaðarlausu. Kenn-
arar ættu að gefa skólabörnum sínum
frí, einn til tvo daga og prófa öll
börn i lestri á aldrinum 7 —10 ára,
hver i sínum skóla — eða fræðslu-
héraði. Það er hvort sem er of
seint að hugsa um að kenna barninu
að lesa, þegar það á að vera orðið
læst. Ef bætt yrði ákvæði i fræðslu-
lögin um þetta atriði, *þá mundivíða
verða fyr hugsað um að kenna börn-
unum lestur en ella.
Nl.