Ísafold - 11.03.1916, Qupperneq 2
2
ISAFOLD
«
þeim frá, en er ein1) um að ráða
aðra syslunarmenn og víkja þeim
frá«. Og þetta fyrirmæli í reglu-
gerð íslandsbanka hefir verið tek-
ið eftir annari fyrirmynd. Það
hefir þótt sjálfsagt, eins og það
er, og hefir aldrei komið að skaða
og enginn farið fram á að breyta
því.
Ástæðau fyrir því, að fram-
kvæmdarstjórn banka er eigi
heimilað að ráða einstöku æðstu
starfsmennina, er auðsæ. Banka-
stjórar geta verið glæframenn,
þeir geta verið heiftræknir og
hatursfullir, þeir geta verið gjarn-
ir á að hlynna að óhæfum vild-
armönnum sinum, þeir geta þurft
að nota starfsmenn bankans til
að dylja með 'sjer fjársvik við
bankann eða annað, sem miður
fer. Ef þeir hefðu ótakmarkað
vald til að skipa bókara og fé-
hirði og víkja þeim frá, þá eru
líkur meiri fyrir því, að þessir
starfsmenn, sem mest veltur á,
yrðu ístöðuminni og því tilleiðan-
legri til að dylja óhæfur með
yfirboðurum sínum. Það má meira
að segja hugsa sjer, að rógsam-
ur, hrokafullur, illgjarn, ósvífinn
og ómentaður aulabárður kynni
að geta logið sig í bankastjóra-
stöðu, maður, sem best kæmi það,
að geta hlífðarlaust notað starfs-
menn sína undirgefna sem verk-
færi i sinni hendi til rógburðar
bæði um samverkamenn sina í
bankanum og aðra starfsmennn
hans suma. Eða ef einhver ein-
sýnn eða blindur pólitískur of-
stækismaður yrði bankastjóri,
mundi honum eigi geta orðið hætt
við því, að veita stöður bankans
eftir pólitískum verðleikum, og
líta minna á hitt, hvað væri
stofnuninni fyrir beztu?
Yfirstjórn bankans á að vísu
rjett, og henni er skylt að taka
í taumana, þar sem slíkt kæmi
fyrir. En slík afskifti hljóta ein-
att að koma of seint. Svo hefir
það reynst annarstaðar, og svo
mundi það reynast hjer. Jafnvel
hafa starfsmenn i bönkum oft
vafið svo héðni um höfuð banka-
stjóranna, að þeir, sem þó eru
ávalt við höndina og öllu kunn-
ugir, hafa eigi orðið varir við,
að starfsmennirnir hafa dregið
sér stórfé úr bönkunum áður en
bankastjórar eða yfirskoðunar-
menn höfðu hugmynd um það.
Landsbankinn er víst eini bank-
inn, par sem bankastjórnin þorir
að kvarta yfir því, að hún hafi
of litið vald i þðssu efni. Hún
þykist eigi geta stjórnað þessum
starfsmönnum, bókara og féhírði,
af því að hún geti eigi ógnað
þeim með brottrekstri úr stöð-
unni, hvenær sem henni býður
svo við að horfa. Undarlegt er
þetta. Símastjóri, póstmeistari og
ýmsir fleiri hafa t. d. fulla stjórn
á sínu fólki, þótt eigi skipi þeir
það eða víki því frá eftir geð-
þótta. Póstmeistari skipar t. d.
eigi póstafgreiðslumenn, heldur
ráðherra. Þar hefir eigi bólað á
öðru en að bezta samvinna væri
milli hans og þeirra, þótt póst-
meistari hafi eigi skipunar- eða
frávíkningarvald. Skyldi ekki
mega hugsa sér, að munurinn
fælist í því, að póstmeistari væri
fult svo hæfur til að stjórna fólki
sínu sem t. d. Björn bankastjóri
Kristjánsson, sem ólmur vill fá
lög til að mega reka bókara og
féhirði Landsbankans, þegar hon-
um gott þykir?
Eftir sama mælikvarða, sem
Liljan
íslenzkt skátablað. Útgefendar Vær-
ingar K. F. U. M.
Blaðið kemur út einu sinni í mán-
uði og kostar út um land i kr., er
greiðist fyrirfram.
Allir islenzkir drengir ættu að
kaupa blaðið og kynnast skátahreyf-
ingunni. Afgr.m. er: G. H. Pét-
ursson, Skólavörðustíg n, Reykjavík.
hr. B. Kr. leggur á þetta atriði,
ættu t. d. skólastjórar ekki held-
ur að geta stjórnað skólum af
því að þeir skipa hvorki né af-
setja kennarana. Háskólaráðið
gæti ekki stjórnað ritara háskól-
ans eða dyraverði af því, að það
skipar þá ekki. Það ætti og eftir
skoðun B. Kr. að vera ómögulegt
fyrir landsbókavörð að stjórna
bókasafninu af þvi að hann get-
ur ekki að lögum hótað samverka-
mönnum sínum, bókavörðunum
afsetningu, hvenær sem hann
æskti þess. Það ætti að vera
ómögulegt að vera þjóðskjala-
vörður, af því að hann hefir eigi
vald til að reka aðstoðarskjala-
vörðinn frá stöðu hans, hvenær
sem hann lysti o. s. frv.
Og þannig mætti lengi rekja.
En Jjó að nú bankastjórnin skip-
aði bæði bókara og féhirði, eins
og hiua starfsmenn bankans, þá
er hnúturinn eigi leystur fyrir því.
Hugsum oss bankastjórn, þar sem
einn vill þetta og annar vill hitt,
eða bankastjórn, sem alls eigi
getur ákveðið sig til þess, er hún
skuli gera, eða vill eitt í dag og
annað á morgun, hvernig mundi
slík fálmstjórn ráða fram úr mál-
inu?
Nei, vandinn liggur ekki í því,
hver skipar eða afsetur starfs-
mennina. Alt er undir þvi komið
hvort banlcastjórnin er fær um að
stjóma mönnum. Ef hún er fær
til þess og hæf að öðru leyti, þá
skiftir minstu, hver skipar starfs-
mennina. En ef hún er ófær til
að stjórna, þá mundi sá annmarki
ekki hverfa fyrir því, þótt hún
skipaði mennina sjáif. Þá mundi
alt lenda í eilífum rekistefnum,
yfirheyrslum yfir starfsmönnum
hverjum um annan, illdeilum og
brottrekstri. Pétur mundi tekinn
í dag, en rekinn á morgun, og
brottreksturinn mundi bygður á
því, að hann hefði eigi nógu fljótt
og með nógri auðsveipni' fram-
kvæmt einhvern hégóma, sem
einhver úr bankastjórninni i ein-
feldni eða af illgirni hefði fundið
upp á. Páll mundi svo tekinn
af því, að einhver úr bankastjórn-
inni telur hann þægilegt verk-
færi í sinni hendi. Síðan yrði
hann rekinn af því að þær vonir,
sem til hans voru settar, kynnu
að hafa brugðist o. s. frv.
Með þessu móti yrðu eilíf manna-
skifti í bankanum, sífeld skifti
á þeim mönnum, sem einna mest
veltur á, féhirði og bókara, einn
kæmi í dag og færi eftir mánuð,
annaðhvort rekinn eða af þvi að
honum yrði eigi vært undir hefnd-
arhendi og fyrir rógburði og læ-
vísi yfirboðara síns.
Því skipulagi, sem allar aðrar
siðaðar þjóðir hafa lengi reynt
og reynzt hefir vel, er mjög var-
hugavert að breyta, enda þótt
einn‘ einasti valdasjúkur maður
fari' þess á leyt.
Vémundur.
---------------------
Samsöngur.
Söngfélagið »17.júni« söng loks
opinberlega í fyrsta sinn á þess-
um vetri undir stjórn kennara
þess, hr. Sigfúsar Einarssonar, á
fimtudagskvöldið í Bárubúð.
Það var ætlun félagsins að
halda samsöng þenna jafnvel
nokkru fyrir jól, en fjarvera og
veikindi ýmsra meðlima hefir
valdið því, að ekki var hægt að
halda hann fyr.
Félagið hafði í þetta skifti tek-
ið upp þá nýtízku hér á landi,
að setja aðgöngumiða með hærra
verði tvo fyrstu dagana fyrir sam-
sönginn, en með vanalegu verði
samsöngsdaginn. Þetta hafði mjög
lítil áhrif á söluna, því flestsætin
Beldust með hærra verðinu, og
sýnir það, að þrátt fyrir alla dýr-
tíð, sem svo mikið er rætt um á
þessum tímum, þá veigrar fólk
sér ekki við að leggja á sig auka-
skatt, til þess að fá að heyra
söng félagsins.
Lögin sem sungin voru, voru
alls 11 að tölu, þar af 4 (nr. 2,
6, 10 og 11 á söngskránni) lög
sem félagið hafði sungið áður,
hin ný. — Það virtist, eins og
oftar, að fólki geðjaðist bezt að
þeim lögum, sem þekt voru áður
t.d. Forðum tíð og ÓlafurTryggva-
son. Hið síðarnefnda er líka stór-
frægt lag, sem hlýtur að vinna
við það, að heyra það sem oft-
ast, einkum þegar það er jafn
vel sungið og hér á sér stað.
öll voru lögin á söngskránni
mjög vel valin. Fyrstu tvö lögin
(Hell dig og Sommernatt) virtust
mér einna bezt sungin og var
hreinasta unun að hlusta á hið
síðarnefnda.
Einsöngur hr. Einars Indriða-
sonar í Álenzka þjóðlaginu naut
sín ekki eins og skyldi, og ein-
söngslag hr. P. Halldórssonar
»Kan det tröste« var heldur ekki
eins vel sungið og oft áður, hverju
sem það var að kenna. Aftur
var mikil ánægja að heyra ein-
söng hr. Ragnars Hjörleifssonar í
laginu »Eyrarró8in«, sem er eitt
af þeim lögum, sem almenningur
hlýtur að hafa ánægju af að
hlusta á aftur og aftur.
Veigamesta lagið á söngskránni
var auðvitað Pílagrímskórið úr
Tannháuser. Það er stórfenglegt
lag, en mjög örðugt að syngja
svo vel fari. Veldur því talsvert
snögg skifti á tóntegundum. Enda
þótt félagið skildist að flestu leyti
vel við lag þetta, þá fann maður
þó strax, að her vantaði »það,
sem við átti að éta«, en það er
undirspil.
Lagið er búið til með það fyrir
augum, að spilað sje undir á alls
konar hljóðfæri (orchester) og
hlýtur það því að tapa miklu við
það, að ekkert hljóðfæri sé með.
Auk þess er afar hætt við að
lagið verði ekki sungið »hreint«,
ef hljóðfæri er ekki að styðjast
við. Með islenzka textanum, sem
er í söngskránni, fylgir skýring
um, hvernig d að syngja lag þetta,
og þeir sem heyrt hafa lagið
sungið í leikhúsum ytra, kannast
við það. Það er hópur pílagríma,
sem maður heyrir syngja, fyrst í
fjarska, síðan nálgast hann og
fer fram hjá manni, en fjarlægist
síðan meir og meir, þar til mað-
ur heyrir að eins óminn af söngn-
um. Söngstjóri fór ekki eftir
þessu, heldur lét syngja allan
fyrri hlutann veikt, en síðari hlut-
ann sterkt.
Bellmanns lagið um »Magi-
straten i*Telje« gerð mikla lukku,
eins og öll Bellmanns lög, sem
félagið hefir sungið. Væri ekki
ástæða fyrir félagið að gjöra það
að fastri reglu, að hafa eitt Bell-
manns lag að minsta kosti á hverri
söngskrá? En félagið og söng-
stjóii má ekki gleyma því, þegar
sungin eru Bellmanns lög, að þá
þarf textinn að njóta sín, ekki að
eins á þann hátt, að hann sé rétt
og skýrt borinn fram, heldur líka
með því að áheyrendur geti séð
á andlitum söngmanna, að hug-
ur fylgi máli. Steinn.
Land-forin.
Hér í bænum er fyrir skömmu
byrjað að koma út nýtt blað, er
nefnir sig »Landið«. Það er
pólitiskt málgagn nokkurra þvers-
um manna, þ. e. þeirra — fáu —
manna, er að síðustu varð bert
um, að vildu um fram alt hindra
heppilegan framgang stjórnar-
skrár- og fánamálsins. En blaðið
er stofnað, aðallega eða eingöngu,
af Birni Kristjánssyni bankastjóra,
og fyrir hann kemur það út.
Þótt hann hafi verið svo ófeil-
inn, að lýsa yfir því í blaðinu,
að hann »ætti ekki einn eyri í
því« (hvort sem það stafar af þvi,
að hann skammast sín fyrir það,
eða af hræðslu við að verða
bendiaður við ósómann í því),
þá hafa allir það fyrir satt, að
hann svo sem eigi blaðið, eða
langmest í því. Enda er það á
allra vitorði, að hann bæði reri
að því öllum árum, að blaðið
stofnaðist (þótt langsóttur yrði að
vísu róðurinn), og að í blaðinu
stendur alt, sem hann vill, og
ekkert, sem hann ekki vill!
Blaðið er blóð af hans blóði
og hold af hans holdi. Hann
skrifar rétt alt, sem í því stend-
ur, eða lætur skrifa. Því að
ékki ber að hafa það að marki,
þótt greinarnar séu nafnlausar og
maður sá, sem léð hefir sig til
þess að kallast ritstjóri blaðsins,
afskrifi þær, áður en þær fara í
prentsmiðjuna, og lesi prófarkir
af þeim!
Allflestar saurslettur blaðsins
eru með marki Björns Kristjáns-
sonar. Það leynir sér ekki.
Það er víst óhætt að segja, að
nœrri hvert tölublað, sem út hefir
komið af málgagni þessu, hefir
inni að halda hóp meiðyrða um
einstaka menn, ber brot við hegn-
ingariög landsins — sérstaklega
er meiðyrðunum hrúgað saman
um núverandi ráðherra, bæði
sem einstakling og sem stjórn-
anda. Mætti þetta af ókunnug-
uin þykja harla merkilegt, þar
sem blað þetta annars vegar þótt-
ist vera í heiminn borið til þess
að berjast fyrir »hollum trúar-
vakningum«. og bœta »siðferðis-
ástandið* (!), og þar sem hins
vegar ekki verður öðru vísi á
þetta litið, en að hér sé banka-
stjórinn að halda úti ósvífnu árása-
blaði gegn landstjórninni. En þeir,
sem til þekkja, falla ekki í stafi
yfir þessum fyrirbrigðum. Þeir
vita sem sé, að trúar- og siðferð-
isblærinn er að eins hafður að
yfirskini, — það er sauðargæran,
sem úlfurinn hefir smeygt sér í,
til þess að blekkja og villa hina
lítiisigldari. í skjóli þess á svo
að vera óhætt að níða menn og
rægja!
Að pilturinn, sem ráðinn er til
»ritstjórnar« að blaðinu, hefir
undirgengist þetta, má margan
furða; enginn vissi til, að hann
ætti útistöður vid neinn, og nú
stendur hann þarna (þó ekki sé
nema að forminu til) sem svæs-
inn árásamaður manna, sem ekk-
ert hafá gert honum nema gott,
ef nokkuð er. En þetta starf
hans ber víst að skoða sem einn
af þeim »bitum’« eða »beinum«,.
sem hann er alt að tönlast á í
»Landinu«.
Um bankastjórann gegn lands-
stjórninni er það aftur á móti að
segja, að þar mun hann.ekki geta
setið á strák sínum. Fyrst og
fremst hefir nú ráðherra óneitan-
lega það tvent í fari sínu, sem í
augum B. Kr. eru höfuðsakirnar
Hann er einn þeirra manna, sem
nefndir eru lærðir menn (eða
mentamenn) og þar á þar á ofan
lögfræðingur.
Er það kunnugt, að þetta verkar
á B. Kr. eins og rauð dula á
vissa skepnu, og er líklegt, að'
þetta komi meðal annars af þvír
að af slíkum mönnum hafi hann
hlotið verstar búsifjar. Við þetta
— almenna — bætist nú einnig
það sérstaka, að ráðherra E. A.
varð til þess að bjarga stjórnar-
skránni og fánanum, sem B. Kr.
vildi hvorttveggja feigt. Gramur
út úr pólitíkinni og fleiru verður
hann nú að skeyta skapi sínu á
»andstæðingum« sínum, með þeim
þokkalega hætti, sein »Landið«
hans ber merkin af. Og það'hjá-
kátlegasta er, að trúlegast gengur
hann upp í þeirri dui, að enginn
haldi að hann sje neitt við þetta
riðinn, af því að nafnið hans
stendur þar ekki! En fingraförin
er ekki svo auðvelt að afmá.
En hvernig getur þetta gengið,
spyrja menn? Hvernig getur það
gengið, að einn af æðstu embætt-
ismönnum Landsbankans, banka-
stjórinn, haldi þessu áfram, til
skammar og skaða stofnuninni
fyrir sjónum allrahugsandi manna?
Þarf ekki annað en minna á skrif
blaðsins (sem þóttist hafa það á
stefnuskrá sinni, að »vernda«
Landsbankann!) út af nýja.sta
bankamálinu, afsetningarkæru
bankastjórnarinnar á gjaldkerann,
svo og óhróðursgreinar um gjald-
kerann, sem vitanlegt er undan
hvaða rifjum erum runnar; geta
slíkar skriftir alijrei gert annað
en að skaða stofnunina að áliti —
og það er álitið, sem er henni
mest um vert. Þótt ekkert sé
um það rætt, hver áhrif fram-
koma B. Kr. í seinni tíð muni
hafa haft og hafa innan bankans,
þá er hitt ómótmælanlegt, að all-
ur gauragangur hans í pólitikinni
og ofstopi, sbr. einnig hlutdeild
hans i heitrofnu alrœmda á kon-
ungstilboðunum síðastl. vor, get-
ur ekki gert bankastofnuninni
annað en bláberan skaða. Orðum
bankastjóra, sem á að vera fyrsti
trúnaðarmaður í fjármálum, ætti
að mega treysta, og sé það bert,
að hann eigi hlut að slíkum
hneykslanlegum heitrofum sem
þeim, er getið var, er þjóðin varð
úthrópuð fyrir utan lands og inn-
an (hún galt þar þessara sæmd-
armanna), þá á ekki og má ekki
taka vægt á slíku atferli.
Einhver takmörk verða líka að
vera fyrir því, hvað landsstjórn