Ísafold


Ísafold - 15.03.1916, Qupperneq 1

Ísafold - 15.03.1916, Qupperneq 1
Kemur út tvisvar í viku. Verð árg. 5 kr., erlendis 7r/2 kr. eða 2 dollarjborg- ist fyrir miðjan júlí erlendis fyrirfram. Lausasala 5 a. eint. ISAFOLD Uppsögn (skrifl.) bundin við áramót, er ógild nema kom- in sé til útgefanda fyrir 1. oktbr. og sé kaupandl skuld- laus vlð blaðið. ísafoldarprentsmiðja. Ritstjori: Dlafur Björnsson. Talsími nr. 455. XLIII. árg. Reykjavik, miðvikudaginn 15. marz 1916. | 19. tölublað Hlutafél. PVölundur( Trésmíðaverksmiðja — Timburverzlun Reykjavík. Hefir ávalt fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri (unnu og óunnu), vanalegar, strikaðar innihurðir af flestum stærðum og allskonar lista til húsbygginga. jj ftrni Eiríkssoti |j TJusfurstræfi 6. □ *27ofnaéar~ &rjóna~ og Saumavörur □ □ hvergi ódýrari né betri. þvotfa~ og SCroinlœiisvorur beztar og ódýrastar. JSoiRföng ocj cJ'œfiifœrisgjqfir hentugt og fjölbreytt. □ íö Al^ýftnfél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9 Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11 -8 Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7 Bæjargjaldkerinn Laufásv. B kl. 12—8 og í—7 Islandsbanki opinn 10—4. 8LF.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 siöd. Alm. fundir fid. og sd. 8x/a sibd. Landakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 á helgcm Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1. Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12. Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—8 LandBbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2 Landsfóhirbir 10—2 og 6—8. Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2 Landssiminn opinn dagl&ngt (8—0) virka daga helga daga 10—12 og 4—7. Náttúrugripasafnib opib l*/s—2*/a á sunnud. Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1. BamábyrgT) Islands 12—2 og 4—6 iStjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl, Talsími Reykjavíkur Pósth.8 opinn daglangt 8—10 virka dnga, helga daga 10—9. Yifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1 l»jóómenjasafnið opib sd„ þd. fmd. 12—2. Klæðaverzlun • H. Andersen & Sön.: Aðalstr. 16. * Stofnsett 1888. Sími 32. • þar eru fötin sanmnð flest : þar ern fataefnin bezt. ; rrTTTTtMLityrmnMtvrrrrr Hæst verð greiðir kjötverzlun E. Milners, Laugavegi 20 B, fyrir nautgripi, eldri og yngri, einnig kálfa. Borgað samstundis. 1 Jarðarfðr frú frá Arnarbæli kemur, 16 þ. m. heimili hennar, f. hádegi. Guðrúnar P. Johnsen fer fram fimtudaginn Jarðarfðrin byrjar á Miðstræti 8 a, kl. II1/, Landsvinna eða sysluvinna? Sumir segja, að þegnskylduvínnan hljótí að verða landi og lýð til heilla. Oðrum finst hún muni verða þræl- dómur einn, þar sem menn verði nauðugir, viljugir »að moka skít — fyrir ekki neitt!« Hvað finst þér? — Eg fæ vænt- anlega að sjá það við atkvæðagreiðsl- una. Framkoma þingsins. Hvað mig snertir, þá greiddi eg atkvæði með því á síðasta þingi, að leitað væri álits kjósenda um þetta nýmæli. Þykir mér því skylt að gera grein fyrir því, hversu eg leit á það, ekki sízt vegna þess, að ýmsir hafa legið þingmönnum á hálsi fyrir framkomu þeirra í málinu. Við þessa góðu menn vil eg segja, að ekkert aý pvi, setn peir haýa bent á, var pinqmönnutn ókunnuqt um. Þó athugun þeirra á málinu hafi litil verið, þá hafa þeir eflaust flestir athugað þær mótbárur, sem sést hafa í blöðunum, hvort sem þess er getið i þingræðum eða ekki. Að visa málinu algerleqa jrá sér, var tvlsýnn gróði. An efa hefði það þá verið tekið upp á næsta þingi. Við það var ekki hægt að losna, nema með því að hugsa það, láta þing eða þjóð skera úr þvi. Að viðra alt hugsunarlaust fram af sér, er hægðarliikur, en ekkert snjall- ræði i landsmálum. Að pingið leqði sjálýt dóm á málið, gerði ef til vill þegnskylduvinnu að lögum, gat ekki komið til tals að svo stöddu. Til þess var hún of mikill vafagripur, og auk þess er þvi máli svo farið, að mikið veltur á vilja almennings, engu síður en i banntnálinu. Ef þingmenn geta með góðri samvizku sagt, að eitthvað horfi bæði vaýálaust til almennings- heilla, og sé framkvæmanlegt, geta þeir lögboðið það, án þess að spyrja kjósendur. Svo var ekki hér. Að tnálið vari illa undir búth, er að nokkru leyti rétt. En undirbún- ingurinn var r.ægilegur til þess að leita mætti atkvæða kjósenda. Mál- ið var gamalt og margrætt. Aðal- atriðið — skyldan eða skatturinn, sem legst á hvern mann i landinu (ókeypis vinna heilt sumar) — er svo auðskilið, að engrar útlistunar þarf. Að landssjóður verði að kosta all- miklu til, en geti eflaust fengið pann kostnað upp borinn, sjá allir. Að gera áætlanir um, hver beinn og óbeinn hagnaður muni verða, er þýðingarlítið, því reynslan ein get- ur skorið úr því. Það er satt, að þingræður sumar um þetta mál voru engin fyrirmynd, en fjarstæða var það engin, sem þingið réð af — að leita álits kjós- enda. Þá hefi eg borið hönd fyrir höf- uð þingsins. Onýt meðmæli. Fyrir sumum hef- ir það vakað, að vinna oq ýram- kvatndir ykist stórutn i landinu, ef þegnskylduvinna kæmist á. Ef fjöldi landsmanna gengi iðjulaus að sumr- inu, gæti þetta komið til tals, en nú fer því fjarri. Jafnvel í bæjun- um eru þeir fáir, sem ganga þá auðum höndum. Þvert á móti er það augljóst, að allur fjöldinn af þegnskyldumönnunum yrði tekinn frá framleiðslustörfum, heyskap, fisk- veiðum o. fl., og settir i starf, sem bæði væri arðminna og flestum ó- tamara. Öll líkindi eru þvi til þess, að vinnuafl landsins hagnýtist miður eftir en áður. Herskyldan. Þegnskyldu-hugmynd- in er, án efa, runnin af tveimur rótum: Nigrannaþjóðirnar hafa her- skyldu, miklu þyngri byrði en þegn- skylduvinnan yrði, þó hún kæmist á, og þó hafa þær blómgast á allar lundir, ekki sízt Þjóðverjar, sem hvað mestu hafa til hernaðarins var- ið. Reynslan sýnir, að efnahagur þjóðanna hefir engan hnekki fengið við herskylduna, þó vera kunni að eiín betri hefði hann oiðið án henn- ar- Liggur naífri að álíta, að líkt mundi fara hér. Hins vegar sjá all- ir, að mikið er hér að gera, sem ærinn vinnukraft þarf til, en lands- sjóður félitill og nýir skattar illa þokkaðir. Því ekki hrinda þessum nauðsynlegu framkvæmdum áíeiðis me,ð eins konar herskyldu? Miklu hlytu þó 800 menn að koma i verk á ári hverju! Þessi herskyldu samanburður er að mestu leyti rangur. Engin þjóð mundi hafa herskyldu, ef menn ótt- uðust ekki svo mjög strið og styrj- öld. Út úr neyð hafa menn til hennar gripið, þó reynt sé að gylla hana á ýmsan hátt, úr þvi ekki verður hjá henni komizt, enda fátt svo ilt að einugi dugi. Hér rekur engin slík neyð á eftir. Þá.er her- skyldutíminn svo langur, (allt að 3 árum), og aginn þar óhjákvæmilega svo strangur, að engin líkindi eru Ættarnöfnin. Herra bókavörður Arni Pálsson flutti nýlega erindi um ættarnöfn, og er það nú komið á prent (Um ættasnöfn. Eftir Arna Pálsson. Er- indi flutt fyrir alþýðufræðslu stúdenta- félagsins. Rvik 1916). Beinist hann þar sérstaklega að gjörðum manna- nafnanefndarinnar og »fer mjög geystur og rasandi, síðan hann þyk- ist hafa styrk mikinn*. Nálegatveir þriðjungar erindisins eru um það, hve ónauðsynlegt það sé og skað- samlegt tungu vcri og þjóðerni að taka upp ættarnöfn. í þessum kafla hefi eg ekki fundið neinar nýjar Astæður gegn ættarnöfnum, en því meira af algengum stóryrðum, sem varla sannfæra nokkurn þann, er um málið hugsar með ró og skynsemd. Sem dæmi þess, hvernig röksemdir ættarnafnavina eru teknar til greina, skal eg nefna þetta: »Því að ekki dettur mér i hug, að nokkrum manni sé það alvörumál, að ættarnöfnin auki ættræknina, þótt slikum hégóma hafi verið kastað fram af ættarnafua- mönnum«. Svo er ekki meira um það atriðið. Hr. Á. P. telur það ekki sizthafa til þess, að áhrif þegnskyldunnar líktust neitt áhrifum herskyldunnar, sem annars er mjög deilt um hvort séu góð eða ill. Mér þykir senni- legast, að þau séu sízt til bóta. Sennilegt þykir mér og, að' efnahag- ur herskylduþjóðanna hefði orðið enn miklu betri ef engin herskylda hefði verið. Herskyldan er þvi engin meðmæli með þegnskylduvinnu. Menninqaráhriý. Formælendur þegnskyldunnar hafa fullyrt, að þegnskylduvinnan mundi öllu frem- ur ala þjóðina upp i »guðsótta og vakið undrun sina, að vér, ættar- nafnanefndin, höfum ekki talið það »vort hlutverk að leggja neinn dóm á það, sem svo mjög er um deilt, hvort æskilegt sé að alment verði tekin upp ættarnöfn á landi hér«. (Sjá »íslenzk mannanöfn«, bls. 14). Það má vel vera, að ef hr. A. P. væri skipaður í einhverja nefnd, þá teldi hann sér skylt að vinna þar alt annað verk en honum væri falið með erindisbréfinu. Vér lítum öðru vísi á. Hins er rétt til getið, að vér mundum ekki hafa tekið þetta verk að oss, ef vér teldum góð ætt- arnöfn á nokkurn hátt skaðleg tungu vorri eða þjóðerni. Það gerum vér ekki, og þess vegna finst oss, að hverjum manni er vill eigi að vera það frjálst að taka upp ættarnöfn, enda er það nú svo að lögum. Á þeim grundvelli var nefndin skipuð. Starf hennar átti að vera til leiðbein- ingar þeim, er vildu taka sér ættar- nöfn. Hr. Á. P. er óánægður með gerðir þingsins í þessu efni. Hann segir, að eðlilegast hefði verið, að þeir sem eru á móti ættarnöfnum, »hefðu hlifðarlaust haldið fram þeirri kröfu, að hin gamla islenzka nafnvenja yrði löghelguð og eingild hér á landi fyrir alla innlenda menn. Það hefði Firmatilkynning frá skrifstofu bæjarfógeta í Reykjavík Hérmeð tilkynnist til firmaskrár- innar að eg rek hér i bænum prent- smiðju, bókaforlag, blaðaútgáfu, bók- bandsiðn og tilh., með ótakmarkaðri ábyrgð undir firmanafninu ísafold. Ólafur Björnsson. Prókúru hefir Herbert M. Sig- mundsson prentsmiðjustjóri og ritar hann firmað þannig: pr. pr. ísafold Ólafur Björnsson. Herbert M. Sigmundsson. Reykjavík, 1. marz 1916. Olajur Björnsson. góðum siðum«, hafa rík andleg á- hrif. Að miklu leyti munu þetta ofsjónir einar — og má minnast á fáein atriði, þó aðrir hafi gert þau að umtalsefni. Hlýðni og aga á oss íslendinga að brezta flestum framar, og þegn- skylduvinnan að vera eins konar Brama við þessum þjóðarlesti. Hafa nú þeir menn, sem um þetta tala, svo mikil kynni af erlendum þjóð- um, að þeir þekki þetta af eigin reynslu ? Mér hefir virst, og hefi eg þó um mörg ár unnið með isl. verkamönnum, að þeir standi ekkert að baki útlendingum í þessu efni, að hér sjái menn hreinar ofsjónir. Og þó svo væri, hvað ætli að einn sumartimi við vinnu, þó aldrei nema undir góðri stjórn væri, hrykki til þess að breyta þessu? Eg skil ekki i að nokkrum reyndum barnamanni eða kennara geti komið slíkt til að minni hyggju verið það eina rétta svar og hin eina rétta aðferð við ættarnafnamennina, sem oft og tíð- um hafa haldið fram sínu máli með talsvert miklum ofstopa« (bls. 7—8). Það er orðinn siður sumra manna á landi hér að hrópa á lögverndun og lögbann, undir eins og þeir geta ekki samfært aðra menn með rökum, svo mjög hefir »sá helvízki eiturger- ill«, banngerillinn, sýkt þjóðina. Verði margir svo óðir af þessari bannpest, að þeir vilji líka fara að banna ættarnöfn með lögum, þá skal eg, ef eg lifi, reyna að leggja minn skerf til umræðanna. I þetta skifti skal eg láta mér nægja að vikja að .því, sem hr. Á. P. segir um eðli ættarnafna yfir höfuð og um starf vort nefndarmanna. Eitt hið kynlegasta í röksemdum hr. A. P., og reyndar fleiri andmæl- enda ættarnafna, er það, að þótt ís- lenzkan sé »orða frjósöm móðir* og máttug í eðli að allra dómi sem til þekkja, þá sé henni þess varnað að geta af sér ættarnöfn er séu hold af hennarholdi, »því að það er ónagg- anlegur sannleikur, sem engiun fær hrákið, hversu lærður sem er, að íslenzkan velur karlmönnum karl- kend heiti, en kvenmönnum kven- kend heiti og þolir ekki að útaf því sé

x

Ísafold

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.