Ísafold - 18.03.1916, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis 7l/2
kr. eða 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erleudis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Dlafur Björnsson.
Talsími nr. 455.
Reykjavík, laugardaginn 18. marz 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
.....-3
21. tölublað
AlþýStifél.bókasaín Templaras. 8 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka dacra 11— 8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og l -7
Bœjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5—7
Íslandsbanki opinn 10—4.
ÍLF.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard,—10 aiðd.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/a síöd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgnxu
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
L&ndsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka djtgá
helga daga 10—12 og 4—7.
. Náttúrngripasafnib opiO l*/s—21/* á snnnrd.
Pósthúsib opið virka d. 9—7t snnnud. 9—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 4—8
Btjórnarráósskrifstofarnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Keykjavikur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifilstabahœliö. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnib opih sd., þd. fmd. lSá-1-^.
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön. ]
Aðalstr. 16. "
Stofnsett 1888. Simi 32.
þar eru fötin sanmuð flest
þar eru fataefnin bezt.
rrrrri'v tti vrrrTTTTTt a rrrri
Hæst verð
greiðir kjötverzluu E. Milners,
Laugavegi 20 B,
fyrir nautgripi, eldri og yngri,
einng kálfa.
Borgað samstundis.
Hjartkærar þakkir til allra nær og
fjær fyrir auðsýnda velvild og hlut-
tekningu við fráfall minnar heittelsk-
uðu eiginkonu, mðður og tengdamóður,
sem heiðruðu útfðr hennar.
Akranesi 16. marz 1916.
Niels Magnússon,
Helga Nielsd. Kristmann Tðmasson.
Þóra Níelsdóttir. Hákon Halldórsson.
Erindi
um
östjórnina
í Landsbankanum
flytur
Arni Arnason frá Höfðahólum
sunnudaginn 19. þ. m. kl. 7 síðd.
í Bárubúð.
Inngangseyrir eru 50 aurar ogverða
aðgöngumiðar seldir í söluturninum
og við innganginn.
Álþjðnfræðsla Stúdentafélagsins.
Jón Jacobson
landsbókavörður
flytur erindi:
Nokkrar hngleiðingar um
styrjöldina mikln
sunnudag 19. marz 1916 kl. 5 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 15 aura.
Trygging
/
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. K
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritfcngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt Island.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verziunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Jiíjómíeika
heldur
Jngimunéur Sveinsson
sunnudagskvöldið 19. marz kl. 9 1 B á r u b ú ð, með nýjum lögum fyrir
harmonium og fiðlu.
Ingimundur Sveinsson hefir æft orgelharmonium frá drengjaárum,
og nokkur ár fiðluspil. Hefir hann lagt sig eftir dýraröddum, sem hon-
um hefir tekist að framleiða á fiðlustrengi. Ætlar hann þvi að láta Reyk-
javíkurbúa heyra til sumarfuglanna á fiðlu sína, um háveturinn, ásamt fleiru.
Aðgöngumiðar fást i bókverzlunum ísafoldar og Sigf. Eymundssonar
í dag (laugardag) og í Bárubúð á sunnudag frá kl. 9—12 f. h og
frá kl. 2—5 siðd. Betri sæti kosta kr. 1.00, önnur sæti 50 aura.
Húsið opnað kl. %xl%.
Kirkju-koneert
Páls ísólfssonar
verður ehdurtékinn í dómkirkjunni sunnudag 19. marz 1916 kl. 7 siðd.
Hr. Pétur Halldörsson aðstoðar.
Aðgöngum. verða seldir í bókverzlunum ísafoldar og Sigf. Eymunds-
sonar í dag og í Goodtemplarahúsinu á morgun frá kl. 10—12 og 2—5
og kosta 50 aura. Kirkjan opnuð kl. 6x/2.
Landsvinna
eða sýsluvinna?
Framh.
Hrepp8vegurinn. Margt þurfum vér
Islendingar að vinna þennan stutta
tima, meðan jörð er þýð. Eitt er
að gera að hreppsveginum.
Hvernig geugur sú vegagerð hjá
þér?
í minni sveit var lítið lsg á þessu,
enda eru nú mörg ár liðin síðan, eg
dvaldi þar. Bændur fengu víst flestir
að vinna dagsverk sin hver á sinni
jörð. Sumir unnu eflaust riflega það
sem þeim var skylt, aðrir líklega
miður. Eu eitt var víst, að menn-
irnir kunnu lítt eða ekki til vega-
gerðar og höfðu mjög ófullkomin
áhöld. Um vandlega athugaða vega-
gerð, eftir ákveðinni mælingu, var
ekki að tala. Þó bót væri að því í
svip, sem gert var, þá mátti þó
segja, að þess sæi litt staðins. Eftir
fáein ár var alt komið í sama farið
aftur.
Eg geri ráð fyrir því, að viða hafi
þetta breyzt til batnaðar, en samt
hyggeg, að vegagerðin sé viðast miður
vandlega huguð, kunnáttan litil og
verkfærin ófullkomin. Vinnuaflið
notast með öðrum orðum illa, og
verkið verður ófullkomið kák.
Sýsluvegirnir taka annan helming
vegagjaldsins. Sennilega er því fé
betur stjórnað, veikið nokkru betur
hugað, kunnátta og áhöld skárri.
Ekki mun það þó ofmælt, að sömu
vandkvæðin fylgi mörgum sýsluvega-
gerðum og fyr er sagt um hrepps-
vegi. Mæling vegarstæðis, verkkunn-
átta og áhöld eru langt frá því svo
sem skyldi, og verkið fer eftir því.
Auðvitað ættu allir vegir innan sýslu
að vera vandlegá mældir og athug-
aðir, verkið að vera unnið með fullri
kunnáttu og góðum áhöldum, hvort
heldur sem um hrepps- eða sýsluvegi
er að ræða. Annars má búast við
að þeir vegir verði ónýtir sem lagðir
eru, líkt og lengi vildi vera með
landssjóðsvegina. Nú eru landssjóðs-
vegir mældir af sérfróðum mönnum,
verkstjórar vanir, áhöldin sæmileg,
og síðan hefir vegagerðinni fleygt
fram, þó ýmislegt megi að henni
finna. Ef sýslu- og hreppavegaféð
á að koma að fullum notum þyrfti
að fara að á sama hátt: sjá fyrir
mælingum, æfðum verkstjórum, vönd-
uðum vinnuáhöldum. Hverri sýslu
veitti ekki aý pví að haýa sinn eða
sína verkstjóra, sina vinnumenn, ef
svo md að orði komast, oq sín %óðu
dhðld til veoaqerða 0% annara verkleqra
ýramkvamda.
Mesta þrekvirkið.'Sf Ógrynni fjár
kosta þær allar vegagerðir landssjóðs,
liklega ekki minna en um 4 milli-
ónir króna er öll kurl koma til graf-
ar. Til þess að koma þessu í verk
hefir landið notað marga verkfræð-
inga, fjölda verkstjóra að eg ekki
tali um allar sennur þingmanna um
þessi mál. Hafnargerðin i Reykja-
vík er hálfu léttari á metunum, og
þó hafa fleiri verkfræðingar, erlendir
og innlendir, verið fengnir til þess
að undirbúa hana og stýra verkum,
jafnvel afardýr áhöld verið flutt
hingað frá útlöndum til þess að létta
verkið. Flóaáveitan er talin að kosta
um 600,000 kr. Þetta telja flestir
stærsta íræðin sem á dagsskrá hafa
hér komist, að nndanskilinni járn-
brautinni.
Manst þú að telja nokkuð annað,
hálfu stórfeldara en allt þetta til
samans?
Oekkí. —• fá, menn eru misvitrir
og gleyma stundum þvi sem stærst
er.
Kaupstaðahús höfum vér þó bygt
fyrir 20 miljónir króna. Það þurfti
ekki á þekkingu að halda til þess
smáræðis. Hver var- látinn byggja
eftir sinu litla viti og skaða sjálfan
sig eftir vild. Á þessu hafa tapast
margar miljónir króna. Mikið hefði
landið getað grætt á þvi að hafa 2
—3 góða húsagerðarfræðinga í sinni
þjónustu til þess að leiðbeina þeim
sem bygðu, en ekki hefir þinginu
hugkvæmst neitt í þá átt.
Þetta höfum vér gert. En nú er-
um vér byrjaðir á öðru þrekvirki
Islenzk ættarnöfn.
(Erindi flutt á kvöldfundi Kennara-
skólans 26.—2.— 16)
Eftir
skólastjóra sira Maqnús Hefyason.
Á siðasta fundi las eg fyrir yður
erindi, sem eg flutti á fjölsóttum
sKemtifundi í Hafnarfirði fyrir 8 ár-
um. Er þar talað um ættarnöfn
hér á landi, og þá vitanlega um þau
ein, er þá voru orðin til og tíðast
enduðu á sen eða son. Þar var
þess gess getið, að sumir menn telji
ættarnöfn réttmæt hér eins og ann-
arsstaðar, ef unt sé að gera þau svo
úr garði, að vel fari i íslenzku máli,
og kvaðst eg láta það liggja milli
hluta, þangað .til slík ættarnöfn komi
í Ijós; enn séu þau engin til.
Nú hefir verið gerð tilraun til að
skapa þau, og skal eg, eins og eg
lofaði yður, fara um þá tilraun
nokkrum orðum.
Alþingi 1913 setti lög um manna-
nöfn. Mun því hafa þótt nauðsyn
bera til sakir glundroða þess, sem
hér er kominn á nöfn manna. Hefir
hann farið vaxandi á síðustu árum
enn meira, þó Htið sé um það talað:
að byggja upp 3 — 5000 sveitabæi.
Steinsteypuhús koma smám saman í
stað torfbæjanna og útrýma þeim í
flestum sveitum, er tímar Hða. Á
eftir bæjunum koma hlðður og úti-
hús. Allt þetta kostar ekki minna
en 20—30 miljónir kr.
Þetta er stærsta þrekvirkið, sem
vér höfum með höndum.
Og einn mann hefir þó landið í
þjónustu sinni með 1500 kr. launum
til þess að leiðbeina mönnum í þessu
efni. í samanburði við þetta ætti
landið líklega kosta 500 kr. á ári til
þess að mæla vegina og leiðbeina í
vegagerð.
En hvað sem þessu líður, þá hlýtur
öllum að vera það ljóst, að afarmikið
vinnuafl þarf til þessara húsabygginga,
jafnvel þó ekki væri um annað hugs-
að en íbúðarhúsin. Og verkið verður
að vinnast að sumrinu, að minsta
kosti á þeim tima meðan jörð er
auð.
Þó ekki sé bent nema á þessi
nauðsynjaverk af mörgnra: vegagerð
og húsabyggingar, að eg ekki tali
um jarðrækt, þá ætti það að vera
full sönnun fyrir þvi, að cn%an mann
parf að taka ýrd ýramleiðslustðrýum,
pó pefnskylduvinna kœmist d, ýram
■yýir pað sem nauðsynleqt er 0% óum-
fiýjanlegt hvort heldur sem er.
Hér er því aðeins að tala um,
hvort það væri þjóðinni að miklum
mun haganlegra, að nota þegnskyldu-
vinnu til ýmsra slíkra starfa, er vinna
þarf að sumrinu hvort sem er, eða
láta alt ganga eins og það gengur.
Miklu baganlegra þarf það að vera,
ef slíkt ófrelsi og umstang á að svara
kostnaði.
Ein sýsla sem dæmi. Auðveldast
er að gera sér grein fyrir þessu, ef
ein sýsla er tekin sem dæmi, segjum
t. d. Austur Húnavatnssýsla. Nú
með fjölgun ættarnafna og ruglingi
á föðurnöfnum. Þegar hver maður
getur leikið sér að þvi, að kalla sig
son hvers sem vera skal af forfeðr-
um sínum, eða sleppa föðurnafni
sínu og kenna sig í þess stað við
bæ eða fjörð eða fjall eða dal, sem
hann sjálfur kýs, eiga lika oft og
tíðum nöfn til skiftanna, svo að eitt
má nota fyrir sunnan, annað fyrir
norðan og þriðja til viðhafnar í
Reykjavík — þá getur orðið leit úr
slíkum mönnum, og viðsjált að reiða
sig á undirskrift þeirra.
Það var því vafalaust þörf á að
hefta þennan glundroða. En þingið
tímdi ekki að meina mönnum þá á-
nægju að taka upp ættarnöfn, held-
ur fal landsstjórninni að semja skrá
yfir orð og heiti, sem yrðu talin
hæf til að verða ættarnöfn. Með
þessu var þá hlaupið undir baggann
með þeim, sem langar í ættarnafn,
en hafa ekki vit á að búa það til
sjálfir. Stjórnarráðið skipaði nefnd
til að búa þessa skrá til. Hún var
ekki valin af verri endanum: Ein-
ar Hjörleifsson, Guðmundur Finn-
bogason og Pálmi Pálssson. Trauðla
er unt að hugsa sér 3 menn hér á
landi, er til samans hafi meira til
brunns að bera af fegurðarskyni,