Ísafold - 25.03.1916, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
i viku. VerS árg. (
5 kr., erlendis
kr. eða 2 dollarjborg- 1
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
■w*«—
Uppsögn (skrifl.)
buadin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld-
laus við blaöið.
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 25. marz 19x6.
aiþýeafil.bókasafn Templara*. 8 kl. 7—B
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—9 og l—'S
Bœjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5—7
tslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 c i5d,
Alm. fundir fid. og sd. 8*/* siód.
Landakotskirkja. Guösþj. 9 og 8 á helK.iim
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 19—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib 11 /a—2*/a á sunnud.
Pósthúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
V’ifilstaðahœlið. Heimsóknartimi 12—1
f>jóðmenja8afnið opið sd., þd. fmd. 12—2.
niivv innnmniTimj
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sfmi 32.
þar ern fötin sanmnð flest
þar ern fataefnin bezt.
Landsvinna
eða sýsluvinna?
Hiðurl.
Bygging bæja. Ef vér hugsum
oss, að menn þessir væru notaðir
til húsagerðar. til þess að steypa
veggi ibúðarhúsa, sem nota má
til óæfða menn, ef þeim er vel
stjórnað, þá má ganga að því sjálf-
sögðu að öll gerð húsanna yrðiJyrir-
ýram vandkga huguð. Landið bæri
að nokkru leyti ábyrgð á því, að
verk þegnskyldumanna gætu litið
sómasamlega út og verið til fyrir-
myndar. Það myndi láta húsagerðar-
fræðing hafa hönd t bagga með út-
liti bæjanna og fyrirkomulagi. Tvo
verkstjóra yrði það að leggja þessum
hóp til, því óhentugt myndi að hafa
20 óæfða menn í senn við byggingu
á einu húsi. Ef landið legði verk-
stjórana til, sparaðist sýslunni kaup
peirra, en auðvitað legðist þá sú
byrði á landssjóð. Að verksstjórar
gerðu allt sitt til að kenna þegn-
skyldumönnum verkið og vekja at-
hygli þeirra á öllum aðalatriðum er
að húsagerð lúta, má telja sjálísagt.
Þegnskyldumetin myndu lara að steypa
einýalda veggi, svo að samikgir varu
i alla staði, læra verk, sem nálega
hver maður i sveitum þyrfti helst að
kunna og eflaust ýmsan aukreitis
Jróðkik, sem f^ri eftir þvi, hve verk-
stjóri væri háefur maður. Þegar
þessir menn þyrftu síðar að byggja
hlöður, fjárhús og þvílíkt yrðu þeir
að mestu leyti einfærir um það.
Með nauðsynlegri aðstoð trésmiða
og öllu efni við hendina má gera
ráð fyrir því, að þessir 20 menn
gætu bygt 4 bæi af meðalstærð á
hverju sumri, steypt veggina. Með
þessum vinnuhraða tæki það náiega
heila öld að byggja upp alla bæi
sýslunnar.
Nú væri það hvorki nauðsynlegt
né sanngjart að gefa bændum vinn-
una. Sýslan myndi að sjálfsögðu
reikna sér kaup fyrir mennina, en
þó svo lágt, að hagur yrði nokkur
fyrir bændur i samanburði við að
nota annan vinnukraft. Ef bóndi
sæi mönnum fyrir fæði, drægist það
frá kaupinu. Komið gæti til talsað
gefa honum gjaldfrest á meira eða
minna af kaupinu, leyfa honum að
afborga það á nokkrum árum. Kaup
það, sem sýslan fengi, gengi svo
aftur til þess að standast kostnaðinn
af mönnunum og væntanlega yrði
nokkur afgangur, sem verja mætti
til verklegra framkvæmda i sýslunni,
til endurbóta á þegnskylduvinnunni
eða þvilíkt. Að sýslan fengi sinn
kostnað uppborinn er vafalaust.
Tæpast verður því mótmælt, að
ýmsir kostir fylgdu slíku skipuljgi.
Greiða myndi það fyrir byggingu
bæja, hústn yrðu fegurri og hentugri,
verkið traustara og betur vandað, eu
þegnskyldumenn lærðu nauðsyn javerk,
sem síðan gæti komið þeim að gagni,
lærðu ef til vill nokkuð af góðri
skipulegri verkstjórn, samveru við
félaga sina úr öðrum sveitum o. fl.
Ef verkstjóri væri vel hæfur maður,
gæti ýms aukreitis kensla komið til
tals, því vinnutimi yrði aldrei mjög
Iangur.
Vegagerö. Efflokkurinn væri látinn
einn að vegagerð, þyrfti ekkinema
einn verkstjórann. Eg geri ráð fyrir
þvi, að landssjóður kostaði mælingu
vegarins og yrði öll gerð hans með
fullri forsjá. Allt kapp myndi lagt
á það, að vinnan væri sem hagan-
legast unnin, verkstjórn og öll tæki
góð, að fyrirmyDdarsnið yrði á öllu
verkinu og framkvæmd þess. Kost-
naðinn við mannahaldið yrði að sjálf-
sögðu að greiða af vegafé sýslu og
hreppa, þó búast mætti við þvi, að
nokkur styrkur fengist og úr lands-
sjóði, ekki sizt er flutningabrautum
er lokið.
Eflaust myndi þetta sýslunni nokk-
ur hagur. Vegagerðin yrði vandaðri,
betur huguð og gengi auk þess
greiðar, er 2o manna flokkur starf-
aði að henni allt sumarið, ef til vill
ár eftir ár. Verkstjórn og vegar-
mælingar fengi sýslan ókeypis. En
minna lærðu þegnskyldumenn af
þessu starfi en húsagerðinni, nema
verkstjóri væri þvi betri maður.
Tjón þegnskyldumanna. Varla
verður um það deilt, að hvort held
ur sem land eða sýsla á i hlut, þá
er það gróði að fá verkamenn kaup-
laust. — En þá er á hitt að lita, að
þegnskyldumenn missi af sumarkaupi
sínu og bíða þannig fjármunalegt
tjón.
Eg er ekki viss um, að mjög mikið
sé úr tjóni þessu gerandi. Mér er
sagt, að unga fólkinu vilji oft hald-
ast illa á kaupi sínu, og gangi það
í súginn hvort heldur sem er, er
tjónið litið. AUt veltur á þvi, hvort
það tækist, að gera þegnskylduvinn-
una, sem eg vildi kalla sýsluvinnu,
ef sýsla á i hlut, eins og eg bef
gert ráð fyrir, að verklegum skóia
sem kendi eitthvað verulega þarflegt.
Nú eyða allir, hvort heldur sem er,
stóifé til þess að ganga á allskonar
skóla og þá oft misjafna, og ekki
ætti það að vera ókleyft að láta ekki
sýsluvinnuna verða lakasta skólann.
Reynslan ein getur úr þyí skorið,
hvort mönnum yrði vinnan tap eða
gróði. Útlenda reynslan bendir á
tjónið yrði ekki tilfinnanlegt. Ef
það tækist að ala upp reglulega góða
verkstjóra, sem ekki að eins kynnu
verk sitt, heldur væru auk þess lag-
aðir til þess að hafa góð áhrif á
unga menn og leiðbeina þeim í
öðrum nytsömum hlutum, þá er
einsýnt að vinnan gæti orðið ágæt-
ur skóli og borgaði sig vel. Þá
njóta og þegnskyldumenn síðar góðs
af öllum þarflegum framkyæmdum i
sinni sýslu.
Landsvinna. — Sýsluvinna. Það
mun hafa vakað fyrir flestum að
þegnskylduvinnan yrði landsvinna, að
öllum mönnunum yrði fyrst safnað
á einn stað, t. d. suður til Reykja-
vikur, og þeir síðan sendir í allstór-
um hópum til vegagerða, í Flóaáveit-
una, hafnarbyggingar eða þvíl. Þessu
fyrirkomulagi fylgja vissir kostir,
sem eg hirði ekki að telja upp, eink-
um ef um stórvaxin landssjóðsfyrir-
tæki væri að ræða t. d. Flóaáveituna
eða þvílikt, en aftur yrði kostnaður
landssjóðs mikill við það að sjá 8oo
mönnum fyrir fæði og öllum nauð-
synjum, sjálfsagt yfir ioo.ooo kr. á
ári, auk þess erfitt að koma þessu
bákni af stað i byrjun, sjá fyrir hæf-
um verkstjórum o. fl. Ferðalög
mannanna fram og aftur, hlytu að
kosta mikið. Það er þó einkum ein
mótbára móti þessu fyrirkomulagi,
sem mér virðist þung á metunum,
sú að sjdljum hiruðunum veitir ekki
aj mönnunum til nauðsynkgra starja,
jajnvel pó peir varu hálju fleiri.
Það veitti ekki af 30 mönnum til
húsibygginga einna i A.-Húnavatns-
sýslu, væri meira að segja langt of
lítið til þess að vel væri. En sýslan
þarf auk þess menn til vegagerða
o. fl. — Að öllu athuguðu sé eg
ekki neina gilda ástæðu til þess að
taka mennina úr sýsluOum og neyða
þær til að kaupa daglaunamenn í
þeirra stað. EJ pegnskylduvinna atti
að komast d liggur pví eflaust nœst að
hún yrði sýsluvinna, að hver ynni í
sinu héiaði.
Héraðssamþykt. Svo framarlega
sem atkvæðagreiðslan sýnir að þegn-
skylduvinnan hafi verulegt fylgi i
landinu má búast við að undirtektir
verði mjög misjafnar í héruðum. 011
líkindi til þess að mörg héruð séu
henni algerlega fráhverf, önnureftil
vill fylgjandi. Nú myndi það ýms-
um vandkvæðum bundið að neyða
menn til þegnskylduvinnu máske 1
heilum héruðum og isjárvert mjög
er engin neyð rekur til þess. Hjá
þessu mætti komast ef vinnan er
sýsluvinna. Þá lægi það beint við
að semja heimildarlög, sem leyfðu
héruðum með ákveðnum skilyrðum
að koma á fót þegnskylduvinnu hjá
sér með héraðssamþykt. Landssjóð-
ur rétti þeim þá hjálparhönd til þess
að koma þessari nýjung af stað, legði
til verkstjóra og þvil. Hyrfu nú ein
eða tvær sýslur að þessu ráði yrði
tilraunin mjög viðráðanleg og kost-
aði engin ósköp. Á 5—10 ára frestr'
fengist þá reynsla fyrir þessu og ár
frá ári myndi smá bætt úr þeim
göllum sem á hefðu orðið í fyrstu.
Ef sýslunum gæfist þessi tilraun vel
og almenningur yrði ánægður með
hana, tækju smám saman fleiri sýsl-
ur þetta upp. Þeir sem fyrstir hefðu
riðið á vaðið, hefðu þá sóma af því.
Slik hægfara þroskun, eftir þvi sem
reynslan yxi, er hálfu hyggilegri leið
en að leggja alt laDdið í óvissa og
afardýra tilraun. Mér finst það svo
ógætilegt, að þó öll héruð greiddu
atkvæði með þegnskylduvinnu, myndi
eg hiklaust greiða atkvæði móti alls-
herjarþegnskylduvinnu, ef eg væri á
þingi.
Kæmi það hins vegarfram. að rif-
legur meiri bluti i fáeinum héruð-
um væri fylgjandi þegnskylduvinnu,
myndi eg fúslega greiða atkvæði með
þvi, að þeim yrði ley t að koma
henni á hjá sér og fengju nokkurn
styrk til þess af landsfé.
Hvað virðist pér ? Flestir sem um
þegnskyldumálið hafa ritaÖ, munu
hafa gert ráð fyrir allsherjar-lands-
vinnu. Eg hefi skrifað linur þessar
til þess að vekja eftirtekt á því, að
líkkgasta skipulagið og varkgasta er
ekki landsvinna heldur sýsluvinna.1)
Þetta vildi eg að þú athugaðir áður
en þú greiðir atkvæði.
Mjög mikils vænti eg ekki af
þegnskyldunni, en eg teldi það vel
farið ef örfá héruð vildu riða á vaðið
°8 f?er* slíka tilraun, sem myndi
vekja athygli stjórnmálamanna víðs-
vegar um heim, að minsta kosti ef
hún gengi vel. Mætti eg ráða at-
kvæðagreiðslunni kysi eg að i 1—3
sýslum væri mikill meiri hluti mál-
inu fylgjandi, en allar hinar alger-
lega fráhverfar því.
Svona lit eg á máhð.
En — hvað virðist þér?
Guðm. Hannesson.
-------- —‘i 8 iaw ---
Erl. simfregnir.
Opinber tilkynning frá brezkn utan-
rikistjórninni i London.
London, 19. marz.
Flotamálaskrifstofan tilkynnir, að
50 brezk, frönsk og belgisk loftför
og flugbátar, ásamt 15 flugvélum,
hafi snemma i mcrgun ráðist á
þýzkan flugbát, varpað sprengikúl-
um á járnbrautarstöðina í Zeebrtigge
og loftskipaskýlið i Houltabe í nánd
við Zeebrtigge. Varð tjónið mjög
mikið. Hvert loftfaranna hafði með
sér 200 ensk pund af sprengikúl-
um. Öll komust þau óskemd heim
aftur.
London 20. marz.
Fjórir þýzkir flugbátar flugu yfír
austuiströnd Kenthéraðs á sunnu-
daginn og vörpuðu niður sprengikúl-
um. 3 karlmenn, ein kona og 5
börn biðu bana, en 17 karlmenn, 5
') Aftur hefi eg gengið fram hjá
mörgum þýðingarmiklum atriðum til
þess að lenga þetta mál ekki um of.
22. tölublað
Tieten Tieííer
Fyrirlestur eft r
prófessor Har. Nielsson
fæst i
Isafold.
Verð 23 au.
konur og 9 >örn meiddust. Alls
vörpuðu Þjóðverjar niður 48 tund-
urkúlum. Ein þeirra féll á spitala
Kanadamanna i Ramsgate; vjrð af
tjón nokkuð, en engiijn beið bana.
Tjón varð nokkuð á húsum og
nokkur smáhús féllu i rústir.
— Bone flugforingi elti einn flug-
bátanna 30 milur út á Norðursjó;
stóð þar orusta i fjórðung stundar
en lauk svo, að þýzka loftfarið varð
að setjast. Mörg skot hæfðu þýzku
vélina og njósnarmaðurinn var drcp-
inn.
Erl. símfregnir
(frá fréttaritara íaf. og Morgunbl.)
Kaupmannahöfn 19. mara.
Gallieni hermálaráðh. heflr aagt
af sér. Heitir aá Loque, sem
tekið hefir við af honum.
»Stóradmíráll« von Tirpitz, flpta-
málaráðherra Þjóðverja, heflr sagt
af sér embættinu. Hefir Capella
yfirflotaforingi tekið við ráðherra-
embættinu.
Ákafar orustur geisa enn &
ve8turvígstöðvunum.
Sókn ítala hefir verið stöðvuð.
Vegna illviðra við Skotlands-
strendur, hefir ekki verið unt að
ná Hólum út. Óvíst það takist
úr þessu.
Kaupmannahöfn 21. marz.
Svo virðist sem Bússar
séu að heija sókn.
Hjá Isonza eru aðeins
smáskærur.
I»jóðverjar haia tekið
gufuskipið Thyra, eign
Sameinaða.
Kaupmannahöfn, 22. marz.
Edvard Brandes fjármálaráðherra
Dana, liggur veikur af lungnabólgu.
Christopher Hage gegnir emb*tti
hans á meðan.
Danska skipinu Skodsborg sökt.
Þrír menn fórust.
Khöfn 23. marz.
Bússar hafa tekið lspa-
han í Persíu.
Bússar hafa haflð sókn
á allri herlínunni.
Þjóðverjar halda áfram
áhlaupinu á vesturvíg-
stððvunum. Þeir haia tek-
ið nokkurn hiuta Auri-
court skógarins.
-----— ...........