Ísafold - 25.03.1916, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis 7^/j
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
Uppsögn (skrifl.)
buadin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
*
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 25. marz 1916.
23. tölublað
----------------------------------------------------\
| Tryggina 1
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. Ji.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritfóngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildðala. Smásala.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Ný verzlun.
Undirritaður hefir opnað nýja verzlnn á
Laugaveg 19
áðnr verzlunin Vegamót.
?ar ern á boðstólnm alls konar Nýlendnvörnr, Tóbak
Vindlar, Sælgæti o. s. frv.
Ennfremur branðaútsala frá h.f. N ý) a b a k a r í i ð.
Virðingarfylst
Björti Sveitisson
Lífstíginn
sex alþýðl. guðspekisfyrirlestrar
efíir A. B E S A N T
Þýtt hefir Sig. Kr. Pétursson,
er nýkomið út og fæst i bókverzl-
ununum. Verð kr. 1.50
Hæst verð
greiðir kjötverzlun E. Milners,
Laugavegi 20 B,
fyrir nautgripi, eldri og yngri,
einnig kálfa.
Borgað samstundis.
Landsstjórn
og andróður.
í landi, þar sem þingræði svo
nefnt ríkir, situr sá eða þeir við
stjórn, er meiri hluti löggjafar-
þingsins trúir fyrir valdameðferð.
Ef sá meiri hluti er mjög sterk-
ur, er jafnan hættara við því, að
stjórnin verði hlutdræg en ella.
Hættara við því, að hún hlynni
að flokksmönnum sínum framar
en rétt er, fari með völdin að
vilja flokks síns, án þess að til
greina sé nægilega tekið, hvað
fyrir beztu sé þjóðinni.
Þess vegna er stjórnar-andófs-
flokkur nauðsynlegur. 0g það er
jafnan bezt, að hann sé nokkuð
sterkur. Þá verður hann meira
aðhald fyrir stjórnina að fara vel
og gætilega með völdin.
En andófsflokkurinn getur ver-
ið misjafnlega skipaður. Vitrir
menn með fulla þekkingu á lands-
málum og stjórnarháttum eru
hvarvetna til nytsemdar, hvort
sem þeir styðja stjórn þá, er að
völdum situr, eða ekki, ef þeir
eru sanngjarnir menn og sam-
vizkusamir. Hinir eru til niður-
dreps, hvar sem þeir standa i
flokki.|
Hlutverk stjórnarandstæðinga
er að vanda um það, sem miður
fer hjá stjórninni. Ef það er
gert rökfast og reiðilaust, þá má
hver stjórn vera þvílíkum mönn-
um þakklát. Og stjórnarandstæð-
ingar, sem vitrir eru og vilja
rétt gera, draga hvorki fjöður
yfir það, sem vel fer hjá stjórn
eða illa. Þar með aýna þeir
bæði vit sitt, óhlutclrægni og
sanngirni. Og fyrir það auka
þeir áhrif sin, því að slíkt er
jafnan happadrýgsta aðferðin.
En til eru aðrir stjórnarand-
stæðingar. Stjórnarandstæðingar,
sem leita alt upp, satt og logið,
sem stjórninni má til miska vera,
gera úlfalda úr hverri mýflugu,
láta stjórnina í engu njóta sann-
mælis, heldur færa alt á versta
veg. í hverju einu, sem stjórn-
in gerir og eigi fellur í þeirra
smekk, á að koma fram sam-
vizkuleysi stjórnarinnar. Hún er
á annari skoðun, 0g það á auð-
vitað að vera af samvizkuleysi
og fantaskap.
Nú, meðan ófriðarbálið blossar,
hefir það hvarvetna þótt sjálfsagt,
jafnt í ófriðarlöndum sem hlut-
lausum, að láta innanlandsflokka-
deilur liggja i dái — nema á ís-
landi. ‘Mönnum hafa alstaðar
þótt svo alvarlegir tímar, að bezt
væri, að allir yrðu sem bezt
samtaka um að halda kyrð og
ró í löndunum, samtaka um sam-
eiginlega hjálp til að halda uppi
stjórn og reglu, til að birgja lönd-
in upp o. s. frv. ■*— nema á ís-
landi.
Hér er flokkur manna, að vísu
nauða fámennur, sem elur innan-
landsstyrjöldiná, » þversum «-menn
svo nefndir. Þessir menn hafa
siðan um nýár gefið út blaðnefnu.
Blaðið hefir gefið út stefnuskrá,
en stefnan er sýnilega engin önn-
ur en sú, að svivirða landsstjórn-
ina og nokkra menn, sem þeir
»þversum«-menn telja líkrar skoð-
unar og stjórnina.
Þeir »þversum«-menn haga sér
algerlega gagnatætt þvi, ■ ssm
vitrir stjórnarandstæðingar gera.
Þeir hafa svo sem ekkert hreyft
aðfinslum við gerðir stjórnarinnar,
nema i einu litilsverðu máli,
gjaldkeramálinu svokallaða. Og
þar hafa þeir skotið langt yfir
markið — og því eigi hitt.
Ekkert málefni hefir blaðið að
sér tekið, það er til þjóðþrifa
megi teljast. Alt druknar hjá
því í máttlausu sauryrðakasti.
Sá maðurinn, sem mest er við
blaðið riðinn, sem fékk því kom-
ið á laggirnar og leggur því mest
til, synjar fyrir hlutdeild sína i
því. Svo finst jafnvel honum
blaðið auðvirðilegt, að hann blygð-
ast sin fyrir, að viðurkenna hlut-
deild sína í því, blygðast sín fyr-
ir að játa sannleikann.
En þar með eru líka áhrifin
farin. Enginn málsmetandi mað-
ur vill við blaðið kennast, og þá
er eigi heldur von að nokkur
málsmetandi maður taki nokkurt
mark á því, sem í því stendur.
í stað þess að ganga hreint og
mannslega að verki, er fyrir
blaðið fenginn maður óþektur,
þekkingarlaus á öllum landsmál-
um. Hann er látinn bera laga-
ábyrgðina — ef nokkur hefði
brjóst í sér til að koma henni
fram — fyrir svívirðingarnar,
sem hinir, skúmaskotspiltarnir,
láta í blaðið.
Hér er því ljóst dæmi þess,
hvernig andstæðuflokkur stjórnar
á eTcki að hegða sér.
Andófsblöð geta verið bæði
stjórn og öðrum til leiðbeiningar,
geta verið siðbót í landinu.
Þetta blað, »þversum«-blaðið,
er hvorugt, til einkis nýtt —
nema til viðvörunar.
Sviplegt fráfall.
Andrés Björnsson cand. phil.
látinn.
A miðvikudag 15. þ. mán. hafði
Andrts Bjðrnsson cand. phil. farið til
Hafnarfjarðar með e.s. íslandi. Þá
síðari hluta dags sá fólk, sem var
á leið til Rvikur i bifreið til hans
skamt frá Hafnarfirði. En siðan
spurðist ekki frekar til hans.
Var hans saknað á fimtudagskvöld,
er leika átti Tengdapabba, og farið
að leita hans næsta dag. Var leið-
inni haldið áfram laugardag og sunnu-
dag, en þann dag um hádegi fanst
Andrés helfrosinn sunnan við Arnar-
nesvikina, nál. 300 föðmum frá sjó,
hallaðist þar örendur upp við stein.
Þetta sviplega fráfall Andrésar
Björnssonar fær öllum þeim, er hann
þektu, mikils harms, því að Andrés
var hugljúfi hvers manns. En að
fráfalli hans á ungum aldri er og
mikið tjón frá almennu sjónarmiði.
Því að hann var maður óvenjuvel
Enn mn ættarnöfn.
Svar til dr. Guðmundar Finnbogasonar.
Svo sem vænta mátti hefir dr.
G. F. reynt að hrekja nmmæli min
um starf nafnanefndarinnar og leit-
ast við að færa sönnur á, að orð-
skrlpi nefndarinnar væru góð og
gild ísleuzk nöfn, mynduð sam-
kvæmt lögum og eðli tungunnar.
Vitanlega er það óvinnandi verk,
en samt mátti ganga að þvi visu,
að G. F. mundi hefja endalaust þjark
og þrætur um það, að »Hösstar«
og »Patfer« væru engu siður rétt
mynduð nöfn, en t. d. Sigurður eða
Guðmundur. Og sjálfsagt á hann
eftir að tala mörg óþörf orð og skrifa
raarga staðlausa stafi um það mál.
Því að þétt doktornum sé ýmislegt
til Hsta lagt, svo sem engum er
kunnara en sjálfum honum, og hann
sé bæði orðfær maður og ritfær,
þá er þó ein sú list, sem hann aldrei
hefir lært, en það er að þegja. Það
mundi hafa komið honum að góðu
haldi nú, ef hann hefði beitt ein-
hverju af viti sínu og striti til þess
að temja sér þá vandlærðu, en nauð-
synlegu íþrótt.
I fyrirlestri minum um ættarnöfu-
in benti eg á, að litið mark mundi
takandi á þeirri yfirlýsing nefndar-
innar, að hún vildi ekkert um það
dæma, hvort æskilegt væri að ættar-
nöfn yrðu tekin upp hér á landi.
Færði eg þau rök til þess, að nefnd-
in mundi aldrei hafa fengist til
gáfaður og mundi, ef feugið hefði
að njóta sín til fullnustu, hafa orðið
þjóðnýtur maður.
Andrés var fæddur 13. des. 1883
í Skagafirði. Lifir faðir hans Björn
Bjarnason enn og býr nú á Sauðár-
króki, en móðir slna misti Andrés á
barnsaldri.
í latinuskólann kom hann árið
1900 f annan bekk og útskrifaðist
þaðan 1905 með bezta vitnisburði.
Næstu 4—5 ár var hann við nám í
Khöfn, stundaði norræn fræði, en
kom hingað heim 19x0 og dvaldist
i Reykjavik síðan, hugsaði til laga-
prófs við háskólann, en hneigð-
ist meira að rltstörfum og var
hann riðinn við ýms blöð höfuðstað-
arins, bæði dagblöðin og Ingólf (rit-
stióri hans um tima). Einnig ritaði
Andrés nokkuð i ísafold og- Þjóð-
viljann.
Gáfur Andrésar voru svo farsælar,
að honum lék flest i hendi, er hann
gaf sig að. Hann var prýðilega að
sér í íslenzku máli og hagmæltur eink-
um á ferskeytlur, svo að fáir munu
verið hafa jafningjar hans núlifandi
íslendinga í þeirri list. Alþingisvísur
síðari ára, þær beztu þeirra, eiga
margar ætt sína að rekja til Andrésar
heitins.
Siðustu árin lagði Andrés talsvert
fyrir sig leiklist og lék það mætaveL
Síðasta hlutverk sitt í Tengdapabba
fór hann svo vel með, að eigi mun
gleymast þeim er sáu.
Þeir, sem bezt þektu Andrés heit.,
segja, að lítt hafi hann verið elskur að
lifinu, enda mun mega svo að orði
þessa starfs, ef hún væri ekki hlynt
ættarnöfnunum, enda hefði hún neit-
að að semja skrá yfir skammstafan-
ir á eiginheitum manna, af þvi að
hún teldi það »ekki æskilegt að eig-
inheiti manna séu alment skamm-
stöfuð*. Nefndin mundi þvi, þrátt
fyrir yfirlýsing sína, telja ættarnöfn-
in æskileg, en þá hefði hún átt að
reyna að færa einhverjar sönnur á
það, að þau væru svo mikils virði,
að lög tungunnar og ævagömul lands-
venja yrðu að lúta í lægra haldi
fyrir þeim. Þessu svarar nú dr. G.
F. svo, að það geti verið, að af eg
(A. P.) væri skipaður í einhverja
nefnd, þá teldi eg mér skylt að
vinna alt annað verk, en mér væri
faiið. Nefndin liti öðruvísi á, en
það væri rétt til getið, að hún teldi
íslenzkunni engan skaða að »góðum
ættarnöfnum*. En Patfer & Co era
góð ættarnöfn að hans dómi. Hinu
skýzt hann enn undan, að rökstyðja
það með einu orði, að ættarnöfn séu
oss gagnleg eða nauðsynleg, Hann
lætur sér nægja að fullyrða með
miklum rembingi, að rök þau, sem
eg hefi fært gegn ættarnöfnunum,
séu lítilsvirði, og nefnir hann því
til sönnunar þau ummæli min, að
það sé hégómi, að ættarnöfn muui
auka ættræknina. Eg er fús á að
endurtaka þá staðhæfingu, að þetta
sé hégómi, heimskule^ur htqómi!
Aldrei hefir ættræknin verið á
hærra stigi hjá nokkurri þjóð en
íslendingum í fornöld, ættin var
grundvöllur alls skipulags þjóðfélags-
ins og ættræknin var ástríða, sem