Ísafold - 01.04.1916, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
7/7 haupenda
Isafofdar.
Með þvi að útgefanda ísafoldar
hafa borist óskir frá mörgum kaup-
endum blaðsins hér f Reykjavik ura
að fá að borga blaðið ársfjórðungs-
lega, verða kvittanir fyrir i. árs-
fjórðung 1916 sendar út í dag og
næstu daga.
Hagur félagsins. Það er eg viss
um, að engum hluthafa vestan hafs
eða austan hefir komið það til hug-
ar, að fá 33—40 % ársarð af fé þvi,
er hann legði i Eimskipafél. Flestir
munu hafa búist við riflegri pen-
ingarentu, 5—6 °/°, og jafnvel engu
fyrstu árin meðan þungar skuldir
hvila á féhginu og brýna nauðsyn
ber til þess, að koma upp ríflegum
varasjóði. Félagið gat verið gott og
heilbrigt fyrirtæki fyrir þvi. En hefði
ekki félagið reynst miklu arðvænlegra
en þetta, þá hefði styrjöldin orðið
þvi drápsbyrði, gert það óhjákvæmi-
legt, að hækka stórum farmgjöldin
eða krefjast mjög mikils aukastyrks
úr landssjóði.
Nú hefir reynslan orðið sú, að
félagið hefir borið sig svo vel, að
það stenst alt þetta gífurlega tjón.
Ef pað hefði ekki komið fyrir, hefði
pað (retað borgað hluthöfum )o—4o°/0
— og lagt auk pess seemilega fúlgu í
varasjóð!
Þetta kann hluthöfum að þykja
létt í vasa þetta árið. Mér sýnist
það muni þyngja budduna, er íram
i sækir.
Og svo get eg glatt þá á þvi, að
eitthvað hringlar þó i skúffunni handa
hluthöfunum, þrátt fyrir öll aukaút-
gjöldin utan lands og innan I
Liklega hafa hluthafar sjaldan var-
ið peningum betur en þeim, sem
þeir lögðu i félagið, jafnvel þó litið
væri eingöngu á, hvað borgaði sig
bezt — svo framarlega, sem engin
óvænt slys vilja til.
Ofan á allan annan hagnað, sem
vér höfum af Eimskipafélaginu, bendir
þessi stutta reynsla á það, að það
verði oss gullnáma, er fram i sækir.
Hitt er svo sem sjálfsagt, að fyrstu
árin verður að leggja meira kapp á
það, að koma upp góðum varasjóði
og tryggja sem bezt framtíðina, held-
sundur í fjórar höfuðdeildir. Fyrst
er þáttur Önundar tréfóts, þá kem-
ur sagan sjálff I tveimur deildum.
Síðari parturinn byrjar á 47. kapí-
tula; i honum er allur tragiski hluti
sögunnar, þaðan leitar alt niður brekk-
una fyrir Gretti. Allar vísur eru
þýddar, og í 72. kapítula hefir þýð-
andinn lagt út Hafursgriðin fljóðum,
enda voru griðamálin fornu ljóð í
raun og veru, til þess að sá formáli
yrði lærður utan að, og munaðui.
Hvenær hefir Islenzkur málfræðingur
eða útgefandi lyft sér á slíkt hugar-
flug að prenta þau eins og ljóð?
Fjórði kaflinn er Spesar þátturinn.
Hann og þátturinn af Önundi tréfót
verða með því móti að tveimur sög-
um út af fyrir sig. í þýðingunni
eru 8 myndir. í formálanum er ein
mynd af Þórisdal, framan við sög-
una er mynd af útilegumanni Ein
ars Jónssonar. í sögunni sjálfri er
mynd af Eiríksjöli tekin af Arnar-
vatnshæðum, þar er mynd af Grett-
iskofa við Arnarvatn. Þá er mynd
af Eiríksjökli og Hallmundarhrauni,
og enn mynd af Þórisdal önnur en
sú sem er í formálanum. Sjöunda
myndin er af Goðafossi, áttunda
ur en að borga hluthöfum sem hæsta
vexti.
En hoifurnar eru þessar, að filagið
verði stórgróðafyrirtœki.
Landsréttindin og
„þyersnmk‘-bla3ið.
Eins og kunnugt er, fekk Björn
bankastjóri Kristjánsson blaði einu
komið á stofn litlu eftir siðustu ára-
mót. Blaðið hefir, auk árása og svi-
virðinga um einstaka menn, aðallega
verið málgagn »þversum«-menskunn-
ar, þeirra manna, sem í vor vildu
eyðileggja stjórnarskrár- og fánamálið.
Eins og menn muna, þá lögðust
þeir stjórnspekingarnir Björn Krist-
jánsson, Vog-Bjarni fyrv. viðskifta-
ráðunautur og núverandi grisku-dó-
cent svo djúpt sem peim var unt, til
að reyna að sanna, að sjálfstæði
landsins stjórnskipulegt væri farið
með staðfestingu stjórnarskrárinnar
19. júní 191J. Þetta reyndu þeir
að gera bæði i Ingólfi sáluga —
friður veii með moldum hans —
og á alþingi.
Blað B. Kr. heldur sama þokka-
verkinu áfram, eins og vænta mátti.
Það hefir flutt, auk skammanna og
svívirðinganna um einstaka menn,
ýmislegt tit að sanna landsmönnum
það, að stjórnskipulegu sjálfstæði
landsins hafi verið glatað með stað-
festingu stjórnarskr. 19. júní 1915.
En f 1. tölubl., þar sem stefnu-
skrá blaðsins svokölluð er, segir, að
það ætli »að vernda landsríttindin í
stóru og srndu*1). Orðalagið, sem er
fremur klaufalegt, bendir til þess, að
B. Kr. hafi samið »stefnuskrána«.
Og hugsunarvillan einnig.
Þvi að hvernig ætlar B. Kr. og
þeir »þversum«-félagar, að »vernda«
það, sem mist er, eftir staðhæfing-
um þeirra?
Landsréttindin eru glötuð að sögn
þeirra, en samt ætla þeir að »vernda«
þau?
B. Kr. sagði í Ingólfi heitnum,
að landið ætti engin sérmál lengur,
ef stjskr. yrði staðfest með þeim skil-
málum, sem þremenningarnir fluttu.
Og hann taldi þá skiJmála, sem ráð-
herra fekk að lokum, í engu veru-
legu betri.
x) Auðkent hét.
myndin af Drangey, og að síðustu
er landabréf af íslandi, og prentaðir
á það með rauðu letri þeir kapítular
í Grettlu, sem fara fram á hverjum
stað.
í slíkri þýðingu og með þessum
útbúnaði verður Gretla það sem hún
er: hetjuljóð með holdi blóði og
sál. Þegar við sjálfir erum að gefa
út gömlu snildarritin okkar, þá er
það helsta sem við gjörum fyrir
þau, að prenta mynd Árna Magnús-
sonar fram á þau. Það ber vott um
ræktarsemi en skort á fegurðartil-
finning. Annars er forskriftin fyrir
útgáfunum fremur fátækleg: Tak:
orð, réttritun, beygingar, kommur,
quantum satis, og útgáfan verður —
orð, orð, orð. —
IV.
Þýðandinn er ekki búinn að ganga
frá Gretlu eins og honum líkar,
með þessu, sem nú hefir verið sagt
ffá. Aftan við þýðinguna er við-
bætir og í honum eru þýðingar
tvær, önnur af kvæði Gríms Thom-
sen um viðureign Gláms og Grett-
is, Grím Thomsen kallar hann Uhland
..slands í formálanum. Hin er af
Og ef landið ætti engin sérmál,
hvaða landsréttindi eru það þá, sem
B. Kr. ætlar blaði síau að »vernda«?
Það lítur svo út, sem þeir spek-
ingarnir eða B. Kr. hafi verið búnir
að gleyma stóru orðunum sínum um
glötun landsréttindanna, þegar blað
þeirra lofaði þessari mikilvægu vernd
sinni til handa landsréttindunum.
Réttinda-glötunin hefir þá eigi
verið fastari í huga þeirra en það.
En sjálfsagt er þó önuur skýring
sennilegri. Htin er sú, að aldrei hafi
þeir sjálfir trúað því, að rettindum
landsins hafi i hættu teflt verið með
staðfestingu stjskr., og að í blaðinu
gægist það óvait fram, að svo sé.
Og þá hefir atferli þeirra í sumar
alt verið eintómur skrípaleikur frá
upphafi til enda. Og hverir ættu þá
skilið nafnið
loddarar og loddaraflokkur, nema þeir?
Styrjöldin og íslenzkar
afurðir.
Það er full alvara hjá Bretum að
gæta þess, að engar íslenzkar afurðir
geti með nokkru móti lent í hönd-
um óvinaþjóða þeirra. Um það
bera vott afskifti þeirra af saltfarmi,
sem nú er verið að afferma úr
dönsku skipi fiá Esbjerg, sem liggur
hér á höfninni.
Til þess að losa skipið úr læð-
ingi í Bretlandi varð formaður hluta-
félagsins »Kol og Salt« hr. Geo. Cop-
land að ábyrgjast brezkum yfiivöld-
um, að eftiifarandi yfirlýsing yrði
undirskrifuð af öllum þeim, er við
salti taka úr þessu skipi:
Eg undiriitaður, N. N., lýsi hér
með yfir því statt og stöðugt, að
hvorki alt né nokkur hluti af salti
því, sem mér hefir verið sent með
gufuskipinu N. N., sem nú er á leið
t:il íslands, vtrði flutt aftur út frá
Islandi í sömu mynd og að eg noti
hvorki alt saltið né nokkurn hluta
þess til þess að tilbú.t vörur, sem
ætlaðar eru til útflutnings til lands,
sem á í ófriði við Stóra-Bretland, né
heldur til Danmerkur, Noregs, Sví-
þjóðar eða Hollands, og ennfremur
skuldbind eg mig til þess, að selja
ekki né rúðstafa á annan hátt téðu
salti né nokkurri vöru, sem það hefir
verið notað til að tilbúa, nokkrum
kvæði Matthíasar Jochumssonar um
sama efni úr Grettisljóðum, sem
byrjar á hinum alkunnu hendingum:
»Hann hlustar, hann biður, og
bærist ei,
heldur í feldinn, og horfir í eldinn
og hrærist ei«.
Eg hefi ekki kvæði Gríms Thom-
sens hér við hendna, svo eg treysti
mér ekki til að leggja dóm á þýð-
ingu þess. En kvæði Matthíasar er
þýtt með snild og heldur bæði formi,
efni og blæ kvæðis »Iárviðarskálds-
ins« svo furðn gegnir. Með þvi
og yfirliti yfir kapitula sögunnar, sem
próf. Herrmann hefir með fyrir-
sögnum, cndar .Gtetla á þýzku.
V.
Þegar eg sá þýzku þýðinguna af
Gretlu, kom mér þegar í hug sam-
anburður við Dasent’s þýðingu á
Njálu. Dasent hefir gjört sína þýð-
ingu ágætlega úr garði, að ðllu því
er snertir fornöldina, þýzka þýðing-
in af Gretlu lifir meira í nútíman-
um, áu þcss að afrækja fornðldina.
Eg tek hana fram yfir hina vegna
þess. En þar sem eg hefi komist
inn á það svið, að líkja sumum vor-
manni eða mönnum, nema að nöfn
þess eða þeirra manna hafi áður ver-
ið tilkynt ræðismanni Breta í Reykja-
vik og að eg hafi fengið skriflegt
samþykki téðs ræðismanns til hinnar
fyrirhuguðu sölu eða ráðstöfunar á
saltinu eða vörum þeim, sem um
er að ræða.
Ennfremur lofa eg að afhenda
ræðismanni Breta í Reykjavik til at-
hugunar allar og sérhverjar bækur,
blöð og skjöl, sem eg kann að hafa
i höndum viðvíkjandi salti þvi eða
vörum, sem ræðir um hér að fram-
an, ef og þegar þess er óskað að
þau séu afhent.
Fari svo, að framanskráð skuld-
binding verði brotin eða rofin, hvort
heldur af mér, beiniínis eða óbein-
línis, skuldbind eg mig hér með tii
að borga stjórn Bretakonungs, þegar
hún krefst þess fyrir milligöngu
brezka ræðismannsins í Reykjavík eða
á annan hátt eftir því sem téð stjórn
ákveður, fjárupphæð í stérlingspuud-
um, sem jafngildir tvöföldu verði
saltsins eða þeirrar vöru, sem saltið
hefir verið notað til að tilbúa, hvort
heldur sem vera skal, og skal ákveða
verðið sem það verð, er slíkt salt
eða vara mundi verða seld fyrir í
Evrópu, þar sem verðið er hæst.
Druknun.
Það sorglega slys varð í ofsaveðr-
inu 24. þ. m., að vélbáturinn Her-
mann frá Stóru-Vatnsleysum fórst í
fiskróðri og druknuðu allir skipverj-
ar, 7 að tölu; og voru þeir þessir:
1. Sigurður Lárus Jónsson, for-
maður bátsins, 38 ára, kvæntur.
Lætur hann eftir sig ekkju og 3
böin á 8., 6. og 4. ári.
2. Helgi Jónasson, 33. ára, kvænt-
ur. Lætur hann eftir sig ekkju og
2 börn á 3. og 1. ári.
3. Jón, bróðir Helga, 23 ára,
ókvæntur, hjá foreldrum sínum.
4. Jón Runólfsson 23 ára, ókvænt-
ur, vinnumaður á Stóru-Vatnsleysn.
j. Sigurður Gíslason, j8 ára,
kvæntur bóndi frá Kletti í Borgar-
nesi.
6. Sveinbjörn sonur Sigurðar 21
árs. Var til heimilis hjá föður sinum.
7. Guðbrandur Árnason 20 ára,
frá Miðdalskoti í Laugardal.
Auk ekknanna og barnanna eru á
lífi foreldrar bræðranna Helga og
um eigin fornsöguútgáfum við þýð-
inguna á Gretlu, þá verð eg að gjöra
bragarbct. Þjóðverjar eru næstum
því eins margar miljónir manna,
eins og við erum þúsundir, sam-
kepni við slíkt ofurefli er óhugs-
andi. Grettir sjálfur hefði ekki get-
að hafið það Grettistak frá jörðu.
En sálin í okkur íslendingum var
snemma á fótum, ef við berum
okkur saman við flestar aðiar þjóð-
ir. — En sú fótaferð hrekkur ekki
á móti Þjóðverjum. Þeir kváðu
Niflungaljóð áður en Karl mikli
lærði að draga til stafs, og löngu
fyrr en mannlegt aupa sá sólskin
fa'la á Esjuna. Við tileinkuðum
okkur þau fljótt. Eg legg Eddu-
kvæðin á móti þeim, og álít ekki að
við þuifum að verða undir í þeim
samanuurði. Svo eru Íslendíngasög-
ur skrifaðar hér á skammdegisvök-
unum, og Snorri Sturluson innir af
hendi sitt heimsfræga æfistaif, án
þess að Þjóðverjar geti haldið uppi
mannjöfnuði á því tímabili, við okk-
ur. Svo kemur nýja saganl Þjóð-
verjar hófu siðabótina meðan heilög
kirkja hér dró undir sig hvern jarihr-
skika,sem nokkurvildieiga, með bann-
Jóns sU., aldurhnigin og þrotin að'
heilsu og líkamsburðum; og dvöldu
þau hjá þessum sonum síuum. Sig-
urður sál., formaður bátsins, var
tengdasonur þeirra. F.r þeim þvl,.
ekki síður en ekkjum og börnum
hinna látnu, mikill ha'-mur að hönd-
um borinn, að missa í einu 2 syni
og tengdason. Og allir þessir þrir
synir þeirra voru úrvalsmenn að
dugnaði, drengskap og valmensku,
og hvers manns hugljúfar. Jón sál.
Runólfsson var einnig mjög nýtur
maður, lipur og siðprúður og einkar
vel látinn af húsbændum síuum fyrir
trúmensku, dugnað og siðprýði.
Um hina er druknuðu er mér
ekki kunnugt annað en það, að Sig-
urður sá'. Gislason var talinn mjög
dugandi maður og drengur góður.
Um heimilisástæður hans er mér
ekki kunnugt. Sagt er mér að
Sveinbjörn hafi verið elztursona
hans.
Sama dag og Hermann fórst misti
vélbátur frá Minni-Vatnsleysu mann
af sér I sjóinn; hét hann ögmund-
ur og var vestan úr Barðastranda^
sýslu, ungur maður um tvítugt.
Kálfatjörn 29. marz 1916.
Arni Þorsteinsson.
S ra Haraldnr Níelsson prófessor
flytur á morgun kl. 5 erindi i Báru-
búð, er hann nefnir: »Kirkjan og
ódauðleikasannanirnar«. Þetta erindl
mun vafalaust til komið vegna deilu-
greina þeirra, sem birzt hafa nvlega
út af prédikuuum prófessorsins í Frí—
kirkjuuni — fyrst og fremst þeirri,
sem kom fram í ísafold um daginn.
Ekki þarf að efast um, að færri fá að'
hlýða á mál síra H. N. en vilja.
Dýrtíðin kemur víða við. Nýlega
auglýsa bakarar bæjarins, að þeim só
nauðsynlegur einn kostur að hækka
brauðin um 10°/0. Önnur auglýsing í
blaðinu í dag segir frá 25°/0 hækkun
á launum prentarastéttarinnar. — Styrj-
öldin kemur víða við.
Leikhúsið. Kinnarhvolssystur, eftir'
C. Hauch, verða leiknar annað kvöld.
Messað a morgun í Fríkirkjunni í
Hafnarfirði kl. 12 á hád. (sr. Ól. Ól.)'
og í Fríkirkjunni í Rvík kl. 5 síðd.
(sr. Ól. Ól.).
Messað í dómkirkjunni á morgun
kl. 12 síra Bjarni Jónsson, kl. 5 síra
Jóh. Þockelsson (altarisganga).
færingum og sifjamálum. Þjóðverjat*
endurvöktu heimspekina, sem var fall-
in úr höndum Aristotelesar og Bacons
he;lum öldum áður en Björn Gunn-
lögsson orkti Njólu. Þeir áttu feg-
urstu gullöld i s’sáldskap, og sem
stóð í fegursta blóma, áður en Bjarní
Thorarensen og Jónas Hallgrimsson
komust til vits og ára. Inter armá
silent Musa, sögðu Rómverjar. Eö
svo óbugandi er þýzkur andi, að
í skotgröfunum, meðan sprengikúÞ
urnar hvæsa og springa yfir höfði
þeim, jörðin sem þeir standa á ef
sprengd í loft upp undir fótum
þeirra, og stórskotahvellirnir gjöra
menn heyrnarlausa, þá skrifa þeir
ágætustu bækur og senda handritin
úr skotgröfunum til útgefanda síns.
Andi þeirra getur ekki dottað, jafn-
vel meðan barist er upp á líf og
dauða.
Indr. Einarssort.