Ísafold - 26.04.1916, Side 4

4
ISAf OLD
Ljósmóðunimdæmi
lausf.
15. yfirsetukvennaumdæmi Áruessýslu (Villingaholtshreppur) er laust.
Laun samkvæmt lögum nr. 14, 22. okt. 1912.
Umsóknir sendist undirrituðum sem allra fyrst.
Skrifstofu Arnessýslu, 8. apríl 1916.
Eiríkur Einarsson,
settur.
Cigareffur:
<Su l íj osSj cTjófa og c?fanna,
reykið þær, því við það sparið þið 25—3o°/0-
Tilbúnar og seldar í heildsölu og smásölu hjá
cfö c?. JScvij %3!cyíjjaviR.
ekki sízt vindhanar —, að hann þá
ílytji sig með j>galiö« yfir í föður-
»Landið« sitt. Þar mun hann hvort
sem er vera betur í essinu sínu, undir
handarjaðrinum á aldavini sínum, sem
nú er »landsdrottinn« hans. Senni-
lega verður iíka orðbragð Bjarna (sbr.
»óþokkabul «) betur þegið þar en í
ísafold.
Áki.
Islenzkur nútíðar-skáldskapur.
Höfuðskáld fjárlagannna.
Eftir Árna Jakobsson.
Góðir stofnar, I. - Rvik 1914. Sig. Kr.
Þáð eru nú komnar út tvær bæk-
nr af sögum frá fyrri öldum, sem
J. Tr. er að gefa út árlega, og gef-
ur þetta nafn. Heitir fyrri bókin:
Anna d Stóruborq.
Söguefnið er að sjálfsögðu orðið
Lunnugt almenningi og enn í
svo fersku minni, að eigi ber nauð-
syn til að rekja það hér. Eg tek
því fyrir fyrsta kafla bókarinnar,
því hann er undirstaða sögunn-
ar. Tilefni hans er eingöngu þjóð-
saga, sem ekki styðst við nein sögu-
leg sannindi. Vil því athuga, hvern-
ig T. Tr. fer með efnið í þessum
ltafla þjóðsögunnar.
Enginn getur sagt, að yrkisefnið
sé aðlaðandi né smekklegt í þessum
kafla, því höf. verður ekki skilinn
öðruvisi en svo, að hin mikilláta
kona festi ótakmarkaða ást á hálf-
vöxnum, forugum og skælandi pilti,
af þvi einu, að atvik hagar því svo
til, að hún tekur hmn i rekkjuna
til sín. Og J. Tr. skýrir þetta ekki á
annan hátt en þann, að þetta hafi
hún gert af »gletni og gáska við
heimafólkið*, bls. 26.
Að hugsa sér mikiliátustu konuna,
sem höf. finnur í landinu á þeim
tima, gera þetti af þeim ástæðum,
er með ótrúlegustu fjarstæðum, sem
eg hefi heyrt haldið fram i skáld-
skap. Skáldin hafa ekki leyfi til að
fara út yfir hugsanlega eðlileg tak-
mörk, ekki sízt þegar þau takafyrir
veruleikapersónur liðins tíma.
Mér þykir ótrúlegt, að nokkur
hugsandi maður álíti í alvöru, að
kona, sem lýst er með fylsta aðals-
drambi fornrar höfðingslundar, og
gædd er öilum einkennum hins mátt-
uga drottinvalds, sem því fylgdi,
færi að leggja sæmd sína og virð-
ingu í sölurnar, til þess að ertast
við haimafólkið, — ganga fram af
því —, fólki, sem hún skoðar sem
þræla sína, langt fyrir neðan sig.
Tel hæpið að hægt sé að færa rök
að því frá sálarfræðilegri hlið, enda
dettur J. Tr. ekki í hug að reyna
það, eða gera þessa breytni kon-
urnar skiljanlega á nokknrn bátt frá
þeirri hli<*, er> i ‘tað þess dregur
hann tafariaust íiam blygðunnrleysis-
tilhneigingu og girndarástríðu kon-
unnar með lýsingum sínum á atlot-
um hennar við piltinn, og upp af
pessu lætur hann spretta ótakmark-
aða ást, »óslökkvandi eldc, bls. 26.
Svona nærri dýrinu flytur J. Tr.
tignustu konuna, sem hann finnur í
landinu, á þeim tíma er sagan gerist.
Þennan svarta blett setur hann á
kvenþjóðina. Og ísl. ritdómarar
stækka blettinn með því að samþykkja
þennan skilning hans og láta þetta
óátalið (sbr. Skírni 1914, bls 432.)
og telja þetta veigamestan skáldskap
ársins, eins og vant sé að vera hjá
J. Tr. (sbr. N. kv. VIII. bls. 262.),
Hugsanlegt var að taka mætti efni
þessa ótrúlega þjóðsögukafla til með-
ferðar i nútíðarskáldskap, m. a. með
því að sýna að konan hefði verið
búin að fá ást á piltinum áður, en
nokkuð þessu líkt kom fyrir, ást
sem hún hvorki vildi kannast við
fyrir sjálfri sér né öðrum og svo
eitthvað atvik orðið til þess, að þeir
fjötrar brystu, er héldu á móti. En
til þessa þurfti vandvirkan höfund
með glöggum sáhrlegum skilningi
og skarpleik. Útí þetta lagði J. Tr.
ekki. Gefur þó þjóðsagan, sem hann
yrkir útaf, bendingu í þessa átt, því
þar segir" um það þetta kom fyrir:
»Oft hafði Anna haft um orð, hversu
fögur væru augu í Hjaltac. En af
svo rómantískum forsendum gerir
hann sér ekkert efni, og hefir því
höf. þjóðsögunnar — hvert hún er
sönn eða ósönn — farið betur með
efnið en J. Tr. Sýnir þetta svo
átakanlega, hversu J. Tr. eru mis-
lagðar hendur með að sýna skáld-
leg listatök í sagnagerð.
Þess gætir mjög í.verkum stór-
skálda nútímans, að þeir leitast við
að sýna þá þörf konunnar að binda
ást við hið veigaminna og jafnvel
vesæla í fari karlmannsins, einkum
að því er snertir vegi sálarlífsins, og
hafa þeir, sem þetta gera, sýnt það
með varfærni og fylstn vandvirkni
ritlistarinnar, og einmitt í meðferð
þessa efnis hefir snild sumra þeirra
náð hámarki sínu. En í meðferð
þessa efnis í bók J. Tr. og hvað
helzt í fyrsta kaflanum, er sýnilegt,
að ekki er stórskáld, sem yrkir. Það
er óafsakanleg hroðvirkni, samfara
skilningslausri uppgjöf, við að finna
efninu stað í sálarlífi persónanna.
Eg hefi verið langorður um þenn-
an kafla, af því hann er átakanlegt
missmíði, og af því ritdómararnir
sneiða hjá" honum, en eg tel, að ax-
arsköft bókritaranna eigi og þurfi að
dragast i dagsbirtuna.
Eg hirði ekki um að tína hér alt,
sem aflaga fer í þessari bók, en sný
mér að aðalatriðinu, sem eg vil
gera að umtalsefni að því er þessa
bók snertir.
Efni bókarinnar virðist vera tvenns-
konar. I fyrsta lagi er þar árás á
höfðingjavaldið og drotnun þess í
landinu, á sögutímanum, og þar
dregin fram mynd af hnignunarskeiði
þess, og líka í nokkru hvernig það
var brotið á bak aftur; um leið og
verið er að hefja hina minni máttar
til réttar og ráða. Vissulega er það
mikilvægt efni í skáldsögu.
í öðru lagi er þar flutt sú hug-
sjón, að kærleikurino og verk, sem
unnin eru i anda Krists, geri menn-
ina ósjálfrátt að meiri og betri mönn-
um. Ekki síður mikilvægt efni í
skáldsögu. En um meðferð J. Tr.
á þessum veigamikln viðfangsefnum
vil eg fara nokkrum orðum.
Ættarnöfn.
Dr. Guömuudur Finnbogason gáir
þess ekk' í grein sinni í Isafold, þar
sem hann svarar hr. Árna Pálssyni,
að hrífan, sem hann tekur til dæmis,
verður að eins verri, ef hún er tind-
uð með nýjum tindum og þeir hafðir
sem líkastir því, er gömlu tindarnir
voru, því hrífan hefir verið notuð
síðan þeir voru settir, og tindarnir
orðnir slitnir, þeir sem eftir eru.
Þessir nýju tindar verða lengri en
hinir; hrifan rakar ver, en ekki bet-
ur. Guð almáttugur forði mér frá
að segja annað eins og það, að ætt-
arnöfn þessi hin nýju nái nokkuð
lengra í »klassiskunni« en þetta vana-
lega mál; en það er víst, að þessari
hundgömlu rót »fer« ætti ekki að
vera viðvært í íslenzkunni. Hvernig
skyldi t. d. Jóni Bola lítast á ís-
lenzka orðið »Önfer« ? Og hvað
hlægileg orðskrípi verða það ekki,
meira að segja, og eiginlega sérstak-
lega í íslenzkum eyrum, Wst þessi
orð, sem auðvitað verða hvorugkyns
og gera bæði karla og konur þannig
annaðhvort börn eða viðrini, og sem
annaðhvort beygjast ekki, og eru þá
sem nokkurs konar vörtur eða lík-
þorn á líkama málsins, eða að beyg-
ingin gerir þau þannig, að engir geta
notað þau nema skrítlu-safnendur, og
þeir þá að eins til að kcma fólki til
að hlæja. Og verst af öllu er það
þó, að þessi nöfn, sem þeir vilja
draga af staðar- eða bæjarnöfnum,
eru eftir alt saman svo ólík, að upp-
runi þeirra þekkist ekki. Hver mundi
vita, ef ekki væri hægt að fletta því
upp i mannanafnnbókinni svokölluðu,
að Öníer væn dregið af Önund-
arfjörðwr og Brúnstar eða annað slíkt
af Brúnastaðir. Það er sagt, að Skag-
firðingar séu talsvert upp með sér af
héraði sínu, sem þeir lika hafa alla
ástæðu til, enda hefði eg gaman af
að sjá þann þeirra, sem ekki þætti
skömm til koma, að kalla sig Skag-
fer. Eg tala að visu ekki um aðra
en menn með dálitlu af mentun og
máltilfinningu.
Að síðustu þótti mér einkennilegt,
þegar þeir ættarnaína-höfundar fara
að breyta nafninu Brún í Brúnan
eða Brúnar, því eg var fyllilega þeirr-
ar trúar, að jafngáfaðir og ekki
montnari menn hefðu mátt finna
það, að þeim var ekki létt um að
smíða nýyrði. Fyrir mitt leyti er
eg með ættarnöfnum, og er þess
fullviss samkvæmt reynslu annara
þjóða, að þau koma smámsaman, en
vil ráðleggja íslenzku þjóðinni, að
hafá sama lagið við bókina og kenn-
arinn, sem safnaði öllum ambögum,
sem hann rakst á í mæltu máli, og
lét börn þau, sem hann kendi, sitja
við að leiðrétta þær; láti nefnilega
einhverja þá, sem eru ekki offullir
af gotnesku og orðstofna-fróðleik
semja leiðarvísi fyrir alþýðu, sem
menn gætu nokkurn veginn óhultir
fatið eftir, án þess að fá einhverja
skrítlu aftan við fornafn sitt.
S. /.. fírún.
Erl. simfregnir
Opinber tilkynning frá brezku utan-
ríkisstjórninni i I.ondon.
Þýzk kerskip skjóta á
England.
London, 25. april.
— Flotamálaráðuneytið
gefur út opinbera tilkynn-
ingu um það, að snemma
í morgun hafi flotadeild
þýzkra beitiskipa komið
til Lowestoft. Brezk her-
skip tóku í móti og eitir
hér um bil 20 mínútur
flýðu þýzku herskipiu aft-
ur til Þýzkalands og eltu
þau beitiskip vor og tund-
urbátaeyðar. Tveir menn,
ein kona og eitt barn biðu
bana í landi af skothríð-
inni, en skemdir urðu
litlar.
Skot Þjóðverja hittu tvö
brezk beitiskip og einn
tundurbátaeyði en ekkert
þeirra sökk.
Þakkarorð.
Nokkru eftir að hið sorglega slys
vildi til, að vélbáturinn Hermann
frá Vatnsleysu fórst með allri skips-
höfn, afhenti Bjarni Stefánsson á
Vatnsleysu okkur, sem mist höfðum
vandamenn okkar við slys þetta, eitt
púsund krónur og kvað þessa upp-
hæð vera gjöf til okkar frá hr. kaupm.
Thor Jensen í Reykjavík og var
okkur afhent fé þetta, samkvæmt
fyrirlagi gefandans, sem hér segir:
Ingibjörg Jónasdóttir fekk kr. 400.00,
Jónína Magnúsdóttir fekk kr. 300.00,
Jónas Guðmundsson og Ólöf Helga-
dóttir fengu saman kr. 200.00 og
ekkju Sigurðar Gíslasonar frá Borg-
ainesi voru sendar kr. xoo.oo.
Þessar stórhöfðinglegu gjafir vilj-
um við hér með þakka af hrærðu
hjarta, biðjandi gjafarann allra góðra
hluta að launa þessum göfuga manni
rausn hans og hjálp við okkur ekkjur
og munaðarleysingja Sömuleiðis
þökkum við öllum sem í orði eða
verki hafa sýnt okkur hluttekningu
út af hinu sorglega slysi og sára
ástvinamissi. Guð blessi þá alla af
ríkdómi náðar sinnar og kærléika.
Vatnsleysu á sumardaginn fyrsta
1916.
Ingibjórq Jónasdóttir. Jónlna Magnúsd.
t
Olöf Helgadóttir. Jónas Guðmundsson.
Vinum og vandamönnum tilkynnist
hér með, að okkar kæra móðir og
tengdamóðir, ekkjufrú Fredrikke Hem-
mert, fædd Möller, andaðist á heim-
ili okkar laugardagsnóttina 22. þ. m.
eftir langvinnar þjáningar.
Reykjavík 23. aprfl 1916.
Björg og Halldðr Gunnlögsson.
Hér með tilkynnist vinum og ætt-
ingjum, að faðir minn elskulegur,
Ólafur Sigurðsson frá Gaularáshjá-
leigu f Landeyjum, andaðist 13. þ. m.
RafnseyriVestmannaeyjum I6.apr. 1916
w Sigurður Ólafsson.™g;,
Auglýsing.
Óskilalamb með eyrnamarki: stig
aft. vinstra, kom fyrir í Borgarhreppi
í Mýrasýslu eftir allar réttir haustið
1915. Eigandinn gefi sig íram til
viðkomandi hreppstjóra.
Auglýsing.
í Hafnarfirði er til sölu 6-manna-
far með nokkrum því tilheyrandi út-
búnaði. Lysthafendur snúi sér til
Jóns Jónssonar Mjósundi 2 í Hnfnar-
firði, er gefur nánari upplýsingar.
A Sauðárkróki •
er til sölu
gott og vandað íbúðarhús
með vatnsleiðslu, stórum umgirtum
káigörðum, fiósi, hesthúsi, heyhlöðu
o. fl. — Uppl. gefa kaupmaður
Kristján Biöndal Sauðáíkíóki
og '
Sig. Björnsson kaupm. Rvík.
ciiroócrna c&oréus
Borás Sverige
önska köpa islamdsull och
emotse prof med billigaste offert.
Telegrafadress: Boréus Borás
Sverige.
H. PENS’
Spejlglas og Vinduesglas
Köbentiavn K.
St. Kongensgade 92.
Bröderna Boréus
Borás Sverige
försálja i parti:
Strumpor, Förkláden, Mössor,
Skjorttor, Kalsánger, Tröjor, För-
digsydda byxor af Moleskin och ylle,
Cyklor, Trátofflor och Turistsángor
med flera andra artiklar.
Skrif efter prisuppgift á de artiklar
Ni önskar erhálla.
Telegramadress: Boréus Borás
Sverige.
Nærsveitamenn
eru Vinsamlega beðnir að vitja
Isaíoldar í afgreiðsluna, þegar
þeir eru á ferð í bænum, einkum
Mosfellssveitarmenn og aðrir, sem
flytja mjólk til bæjarins dagiega.
Afgreiðskn opin á hverjum virkum
degi kl. 8 á morgnana til kl. 8 á
kvöldin.