Ísafold - 29.04.1916, Síða 1

Kemur vit tvisvar
í viku. VeiSárj'.
5 kr., eilendis 7x/2
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóri: Dlafur EjörnsSDn. Talsími nr. 455.
Reykjavík, laugardaginn 29 apríl 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
. :•
31. tölublað
Alþýöufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
.Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og
.Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5—7
Isíandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—-10 aíðd.
Alm. fnndir fid. og sd. 8x/s síód.
Landakotskirkja. önösþj. 9 og 6 á helg^m
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Lendsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
'Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Landabúnabarfélagsskrifstofan opin frá i2-2
Landsféhirbir 10—2 og 6—8.
.Landsskjalasafnió hvorn virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
holga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrngripasafnið opió 1 ,/s—2x/a á sunnnd.
Pósthúsib opió virka d. 9—7, sunnud. 0—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarráósskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Yífilstaðahælió. Heimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið sd„ þd. fmd. 12—2.
aiimnxnra
erzlun H
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888.
Sími 32. 2
far eru fötin saumuö flest
þar eru fataefnin bezt.
mmmmmcnmm
Vandaðastar o«f ótlýrastar
Líkkistur
seljmn við undirritaðir.
Kistur fyTirliggjandi af ýmsri gerð.
Steingr. Guðmuntíss. Amtm.stig 4.
Tryggvi Arnason Njálsg. 9.
Lífstigmn
sex alþýðl. guðspekisfyrirlestrar
efiir A. B E S A N T
Þýtt hefir Sig. Kr. Pétursson,
er nýkomið út og fæst i bókverz!-
milli Iogólfsstrætis og Hverfisgötu,
gegnt Safnahúsinu, og þótti þeim
þá sá staður ágætlega til banka fall-
inn, en vildti þá eigi hornið milli
Kalkofnsvegar og Hverfisgötu, þótt
til boða hefði staðið. Nokkrir kaup-
menu risu þá upp og andmæltu því,
að bankinn yrði settur þar, sem þeir
nafnarnir höfðu ákveðið. Þá hvörfl-
uðu þeir þegar frá þeirri ákvörðun,
sem þeir höfðu undirskrifað 4. okt.
Nú vildu þeir fá neðra hornið,
sem þeir vildu ekki áður. Það fekst
ekki. Þá ætluðu þeir enn að sætta
sig við efra homið, eins og sést á
þvi, að þá auglýstu þeir efdr tilboði
um aksíur á sandi og möl þangað,
báðu stjórnarráðið um, að þeir þjriftu
ekki að borga lóðargeira meðgötunum
— er þeim var veitt—, báðu stjórn-
anáðir um leyfi til, þótt afsal hefði
eigi fram farið, að mega aka sandi
cg möl á lóðina og að henni, og
um ieyfi til að grafa þar holur —
sem enn sjást — til rannsóknar á
klöppinni og hússtæðinu — sem líka
var auðvitað veítt, báðu stjórnarráðið
loks um rfsal fyrir lóðinni sem fjrst
eftir nýjárið o. s. frv.
Svo komu kaupmannaundirskrift-
irnar. Þá snerist þeim gersamlega
hugur, og báðu nú um lausn undan
kaupsamningnum. jituðu þar með,
að þarna hefði þeim alvarlega mis
Athugasemdir
um fjármál, með hliðsjón af
reikningi Islandsbanka 1915.
Eftir Indr. Einarsson.
Framh.
V. Umsetning íslandsbanka árið 1915.
ununum. Verð kr. 1.50
Bankabyggingar-
máSil enn.
Hr. Björn Kristjánsson þreytistekki
á þvi að láta blaðið sitt flytja grein-
ir um bankabyggingarmálið og afrek
sin í því. Síðast koma fyrir hugleið-
ingar slíkar sem þessat:
1. I bankastjórninni eru 3 verzl-
unarfróðir menn og sá fjórði glögg-
ur á öll viðskifti. Þeir eru því
færastir til að ákveða, hvaða lóð á
að kaupa undir bankabygginguna
fyrirhuguðu.
Satt er það, að þeir œttn að vera
það. Gæzlustjórarnir hafa oss vitan-
lega ekkert opinberlega skift sér af
þvi, og á því ekkert af því við pá,
sem hér verður sagt, heldur að eins
bankastjórana tvo, hr. B. Kr. og
B. Sig.
Hefir nú reynslan verið sú, að
þeir geti talið sjálfa sig sérstaklega
færa til ákvörðunar um þetta mál?
Og hefir reynslan verið sú, að aðrir
geti haft þá skoðun?
4. okt. síðastl. hnust gerðu þeir
kaupsamning um lóðina á horninu
Umsetningin sýnir, hvert verk
bankinn hefir unnið um árið, og
sýnir jafnframt fjörið, eða deyfðina
á viðskiftalífinu, þar sem bankinn er.
Allir tekjuliðirnir í höfuðbókinni
sýna, að við bankann sjálfan hnfa
verið innborgaðar 1915 H2milj. kr.
en við útbúin . . . 27 — —
Alls, 139 milj. kr.
Þetta er öll umsetning bankans
og útbúanna á árinu. Þar af eru
67 miljónir kr. flutningur millt reikn-
inga mest utan bæjar.
Peningaborganir hafa numið 1915:
Innborgað við bankann
sjálfan................54 milj. kr.
Innborgað við útbúin . 18 — —
Ails 72 milj. kr.
Þetta er styzta yfirlitið yfir fram-
kvæmdir bankans árið 1913, sem
mér er unt að láta í té eítir reikn-
ingi hans.
Af þessurn háu tölum getur mað-
ur gert sér í hugarlund, hverja þýð-
ingu bankinn hafi fyrir peningavið-
skifti landsins, og hve stórvaxin þau
séu orðin.
VI. Ábati og halli 1915.
^Uur arðurinn af rekstri bankans
og útbúanna voru 575 þús. krónur.
• Þar af gengu til launa, húsaleigu
- 1
T rygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
v. b. n.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritfóngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verzíunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
N__________________________________________________
sést, enda þótt þeir hefðu haft alt
sumarið til umhugsunar.
Ennfremur höfðu þeir drjúgan
augastað á Hótellóðinni. Þar gáfu
þeir frú M. Zöega svð undir fótinn,
að hún — sér til sfórskaða að því
er hún segir og sennilegt er — hætti
við byggingu á Herdísarhúslóðinni.
Blað B. Kr. vill reyndar snúa út úr
þessu með því að segja, að þeir hafi
beðið hana að gera tilboð, en eigi
ýalað lóðina. En vill blaðið þá halda
því fram, að sjálfir bankastjórarnir
séu svona alveg. út í bláinn að biðja
menn að gera tilboð og að þeir hafi
þá ekkert grenslast eftir því fyrir
fram, hvernig tilboáTb yrði, þar sem
þeir gátu talað við eigandann. á
staðnum áður en formiegt tilboð
kæmi ?
Svo er það alkunnugt, að banka-
stjórarnir réðu 2 menn til að standa
fyrir byggingunni síðastl. sumar, en
urðu að brigða það alt. Þessu dirf-
og skrifstofukostnaðar . noþús. kr.
Til útgjalda voru færðar
fyrir tapi (og þá er alt
tap bankans talið) . .177 — —
Til landsjóðs voru greidd-
ar alis..................20 — —
Tii varasjóðs voru lagðar 88 — —
og til hluthafa 6% .180 — —
Samtals 575 þús. kr.
Með því tapi, sem hér er fært til
útgjaida, er séð fyrir endann á öll-
um þeim skaða, sem bankinn hefir
orðið fyrir frá upphaíi vega sinna,
og til ársloka 1915. Þótt skaðinn
hafi verið allmikill, þá á bankinn þó
464 þús. kr. i varasjóði og hefir á
hverju ári greitt 6 % til hiuthafa,
nema eitt einasta 5^/2 %• Bankinn
sýnist vera kominn d þann rekspöl,
að hiuthafar muni fá eftir 3—4 ár
7—8 % af hlutum síuum, og síðar
líklega meira. Kostnaðurinn við
reksturinn hlýfur að aukast i krónu-
tali, því öll launin við bankann frá
efst til neðst eru alt of lág, og verða
lægri og lægri, eftir því sem pen-
ingar falla í verði. Gildi gullsins
kemur aldrei upp aftur.
VII. Seðlafúlgan.
Þegar ríkisdölum var breytt i
krónumynt munu 1 500 þús. kr. hafa
verið hér i umferð. 31. des, 1915
voru í umferð:
ist jafnvel blað hr. B. Kr. eigi að
mótmæ’.a.
Getur nú nokkrum óvilhöllum
manni fundist vera sérstakar likur
til þess, að einmitt þessir menn muni
vera sérstakleqa færir um að ráða til
lykta vandamáli eins og þvi, hvar
bankinn eigi að standa, ef til vill
öldum saman.
2. Blað hr. B. Kr. segir þvínæst,
að úr því að bankastjórunum sé
trúað fyrir að taka við og fara með
svo miljónum króna skiftir, þá sé
þeim eigi siður trúandi tii að velja
upp á eindæmi stað undir bankann.
Það vita menn, að þeir hugsuðu
til að flytja sig með bankann i Bár-
una, gamalt og afskekt timburhús.
Sennilega eru þeir nú hættir við það.
En hitt mun víst fáum dyljast, að
það er sitt hvað, að lána út peninga
og að standa i lóðarkaupum. Hag'
sýni i þessu tvennu þarf éigi að
fara saman.
af íslandsbanka seðlum 2.522 þús. kr.
af Landsbanka seðlum 750 — —
Innlendir seðlar alls 3.272 þús. kr.
og þar fyrir utan nokkur hundruð
þúsund í dönskum seðlum. Eg veit
ekki, hve mikið það var. Seðlar i
umferð hafa verið einna fæstir um
nýársleytið, og eftir nýársleytið, en
mest er í umferð í októbermánuði
hvert ár. 1915 voru flestir seðl-
ar úti. Þá var búið að leyfa ís-
laudsbanka með lögum að bæta 1
miljón króna við hæsta mark (2%
milj.), og með bráðabirgðarlögum var
búið að bæta við annari miljóninni
til. Þegar mest var í úti af
seðlum í október 1915 voru í um-
ferð af ísl b. seðlum c. 4.500 þús.kr.
af Landsbanka seðlum 750 — —
og af dönskum seðium
hafði verið fengin hing-
að sumarið og haustið
1915 c.................1.000 — —
Samtals c. 6.250 þús.kr.
Aður en siðari miljónin fékst
handa Islandsbanka, þá var ástandið
svo hér í bænum, að hvoruour bank-
inn pat lánað landsjóði til verzlnnar-
viðskifta 30.000 kr., ef peningarnir
áttu að borgast hér á landi, en
300.000 kr. sagðar velkomnar í öðr-
um bankanum (og hefðu líklega verið
það í hverjutn þeirra sem var), ej
þcer áttu að °reiðast í Kaupmannahöjn.
Útlán o. þ. h. eru auðvitað dag-
störf, sem undir bankastjórana heyra,
og enginn hefir blandað sér i. En
ákvörðun um, hvar bankinn eigi að
standa, getur ekki heyrt til daglegra
starfa bankans. Nema svo sé, að
þessir bankastjórar ætli sér framvegis
að gera það að daglegum störfum
með eiiífu reiki fram og aftur.
Og svo mikið er víst, að banka-
stjórarnir sjálfir hafa skilið svo lög
bankans, að þeir þyrftu samþykkis
stjórnarráðsins til að fara af gamla
staðnum og kaupa nýja lóð, því að
þeir báðu, um heimild stjórnarráðsins
til pess i vor siðastl. rétt ejtir brun-
ann. Ekki hefðu þeir verið að leita
þeitrar heimildar,'ef þeir hefðu talið
ákvörðun um bankastæðið daglegt
starf, elns og t. d. að lána Pétri eða
Páli 100 kr.
Og þá töldu þeir sjálfsagt, að upp-
dráttur aj bankahúsinn lœqi undir
sampykki stjórnarráðsins. Ef það telst
til daglegu starfanna, að ákveða húss-
stceðið, þá ætti ákvöiðun húsgerðar-
innar eigi siður að vera það.
En í vor töldu bankastjórarnir
hvoru°t heyra undir einrceði sitt.
Og það var rétt. Eins og lands-
stjórnin hefir jafnan haft óvéfengd-
an rétt til að ráða hvar opinberar
byggingar, svo sem safnahúsið, lands-
skólar, pósthúsið, o. s. frv., væri
sett, svo hefir hún ogjétt og skyldu
til að ákvarða í sama efni um Lands-
bankann, sem er alveg eins landsstofn-
un og hinar stofnanirnar. Og eng-
um manni dettur i hug að jafna því
saman við dagieg störf, eins og t.
d. póstávísanaútborgun á pósthúsinu,
bókakaup eða bókaútlán á söfnun-
um o. s. frv.
Blað B. Kr. segir, að gjaldkeri
geti ekkert borgað út, nema sam-
Það var líka hægt að fá upphæðina
þann 10. október, þvi þá var von
á 575 þús. kr. í dönskum seðlum,
en landsjóður átti að borga samdæg-
urs hér í bænum.
Sumar þjóðir hafa ekkert takmark
fyrir mestu seðMtgáfu, nema það,
sem gullforðinn setur bönkunum.
Alitið á miklum gullforða sýnist vera
í rénum t. d. í Svíþjóð. Gullið verð-
ur eiginlega ekki notað til neins.
Það er gagnslaust til flestra hluta,
nema til að borga með því vörur,
en vörurnar eru allsherjar nauðsynj-
ar. Svíar hafa nú gefið Ríkisbank-
anum lagaleyfi til að neita að taka
við gulli, sem borgun. Þeir þykjast
auðsjáanlega vera búnir að fá of
mikið af því. í okkar sporum væru
þeir líklega ekki lengi að þvi, að
heimila bönkunum að neita að taka
við útlendum seðlum, sem borgun.
Það væri að minsta kosti ekki óeðli-
legt. Því hvers vegna megurn við
ekki hafa nóg af okkar eigin seðl-
um? Hvers vegna eigum við að
hafa útlenda seðla að staðaldri í um-
ferð? og hvers vegna eigum við að
borga öðrum löndum vexti af þeim ?
Hér ætti ekkert takmark að vera
fyrir seðilútgáfunni, annað en gull-
forði bankans. Einasta eðlilega há
markið, sem eg sé, er 6 miljónir,
því hlutabréf bankans eru 3 miljónir.
En hvaða hámark, sem sett er í lög-