Ísafold - 13.05.1916, Qupperneq 2

2
IS AFOLD
/ kvöíd kl. 8
fyæffir úfsafan mikfa
Tff Sápufjúsinu og Sápubúðinni
f*etta er áreiðanlega síðasti dagur utsölunnar og ætti því hver sparsöm hús-
móðir að kaupa vörurnar fyrir kl. 8 í kvöld.
Tfúfið gður
að kaupaf
Meðal margs annars verður selt
töluvert aí handsápu undir innkaupsveröi.
H.f. Sápuhúsið 1 Sápubúðin
Ausfurstræfi 17 Laugavegi 40
syni í Reykholti. Þó Þorsteinn væri
maður bókhneigður, einkum eftir að
hann tók að reskjast, undi hann
samt ekki námi í latínuskólanum
lengur en tvo vetur; hneigðist hug-
ur hans meir að verklegum fram-
kvæmdum, en í þá daga var um fátt
annað að gera en landbúnað. Fór
hann því utan og kyntist búnaðar-
háttum i Danmörku. í þeirii för
aflaði hann sér margvíslegrar þekk-
taka erlend lán, frá io—20 millíón-
ir króna. Þó er ekki laust við að
þetta atriði, sem áður var aðal-
atriðið, sé minna vert í svipinn úr
því io—20 millíónir af íslenzkum
sparisjóðs-skildingum eru til að spila
út. Náttúrlega væri þó erlenda féð
eitthvað happadrýgra og finna.
Annað atriðið er, að fyrst og fremst
beri að verja fénu til þess að byqqja
o% reka leikhús í Reykjavík.
Þriðja atriðið er að Jrá Islands-
banka stafi allar framjarir landsins.
Einnig þetta er dularfult fyrirbrigði
en því dásamiegra er það.
Bankarnir fá 5—6 millj. króna af
erlendu fé. — Þjóta ekki upp kaup-
staðarhús fyrir 20 millj. ?
íslandsbanki fær 3 millj. Óðara
eigum við gufuskip fyrir 4 millíónir,
auk margs fleira.
Mér skilst líka, að Islandsbanki
sé á einhvein dularfullan hátt riðinn
við — stríðið —, að það sé honum
að kenna og jafnframt að þakka, að
við höfum bætt 15 millíónum við
sparisjóðsskildingana. Þó vil eg biðja
þá sem utan fara að hreyfa þessu
ekki við stórveldin, því nóg er nú
rekistefnan samt út af striðinu.
ingar, sem kom honum að góðu
haldi síðar meir.
Eftir útkomu sina hingað stóð
Þorsteinn fyrir búi móður sinnar,
þar til 1884 að hann tók við búi
sjálfur, og um haustið 1886 kvænt-
ist hann Solveigu Guðmundsdóttur
í Austurhlíð í Biskupstungum, sem
lifir mann sinn og tveir uppkomnir
synir þeirra, Óskar og Skúli. Einn
son átti Þorsteinn áður hann kvænt-
Já mikili erMammonskraftur. Hvað
var nú það hérna um árið, þó 5000
manna mettuðust af 5 brauðum og
2 fiskum hjá þessum ósköpum.
Reyndar gengu þá líka af 12 karfir
fullar af leyfum, en ekki valt þetta
þó á milliónum.
í stuttu máli: Ef við höfum
erlendar millíóna-skuldir, leikhús í
Reykjavík og íslandsbanka — þá
þurfum við ekki að vera smeikir 1
Hún er heldur lítilfjörleg fjármála-
vizkan mín og bændanna — i saman-
burði við þetta, enda er ekki von
að vel fari fyrst öll fjármálaþekking-
in hefir sezt að á þriðju skrifstofu í
stjórnarráðinu.
Okkur finst að íslenzkt sparisjóðs-
fé, sem í mörg ár hefir verið miklu
þyngra á metunum en alt útlenda
bankahlutaféð, sem mest er gum-
að af, munihafakomið aðnokkru haldi
fyrir þá sem á lánum þurftu að
halda.
Okkur finst að það muni þó ekki
tjón fyrir landið, þó vexdr af þessu
innlenda fé þurfi ekki að flytjast út
yfir pollinn.
ist; heitir sá Haraldur og er hann
á Móeiðarhvoli ásamt bræðrum
sínum.
Um búskap Þorsteins er það að
segja, að fyrir flestra hluta sakir má
telja hann í röð allra fremstu bænda
þessa lands. Bar alt, jafnt utan húss
sem innan, vott um rausn og skör-
ungsskap beggja þeirra hjóna. Var
ætíð gnægð alls þess, er hafa þurfti,
fénaður afarmargur og vel með far-
Við höfum tröllatrú á því, að
vinna og sparscmi^ séu uppsprettur
ailra auðæfa, þó hagsýni sé óiniss-
andi með. Með þessu þrennn þ)'kj-
umst við færir i allan sjó og geta
jafnvel komist af án leikhúsins og
bankans. Meira að segja treystum
við okkur til þess að búa þá til leik-
húsið og bankann ef því væri að
skifta.
Annars er ekki laust við að okk-
ur sýnist bankarnir i aðra röndina
séu okurkarlar, sem »útsjúgi ekkjur
og munaðarlausac, þó nytsamir
séu þeir í hinu. Meðan góður
sparisjóður starfar í héraði fá venju-
iega allir lán sín með betri kjörum
og lægri vöxtum en þegar banki
tekur við stjórninni. Vextirnir þjóta
þá ekki gengndarlaust upp, þó ein-
hver hundur snúi sér við fyrir utan
poilinn og þetta hyggjum við að sé
almenningi hagur.
Sparisjóðir vorir hafa lengst af
gefið 4 °/0 af fé því sem í þá var
lagt en tekið um 5 °/o af útlánum,
sem voru oftast til lengri tima.
Bankarnir gefa 4 % af innlánum en
taka 5 — 7 % af útlánum, sem aðeins
eru til hálfs árs, eða eins, ef vel læt-
inn og fór einkum orð af því, hve
mikið Þorsteinn átti jafnan af fall-
egum hestum og góðum; var hann
og talinn með beztu hestamönnum
austur þar.
Miklar jarða- og húsabætur gerði
hann á Móeiðarhvoli. Lagði og önn-
ur býii undir höfuðbólið og mun
enginn enn hafa búið stærra þar en
hann, og í engu mun hafa verið
minni risna hans, en fyrirrennara
hans á Móeiðarhvoli, og hafði þó oft
verið í bezta lagi áður, því lengst af
hafa höfðingjar setið þar.
Hann var með allra fyrstu bænd-
um eystra að taka upp sláttuvél og
gafst það svo vel þegar í byrjun, að
jafnan síðan hefir meiri hlutinn af
útengi þar verið sleginn með henni,
og löngum stóð Þorsteinn framarla
i flokki þeirra bænda, er tóku upp
gagnlega nýbreytni.
Betri þótti vist á Móeiðarhvoli en
alment gerist, bæði í viðurgerning-
um öllum og»viðmóti, og voru þau
hjón því flestum mönnum hjúastelli.
Kunni Þorsteinn og allra manna bezt
að umgangast fólk, hveirar stéttar
sem var, og gat engum dulist, er sá
hann, að þar fór stórmenni, því all-
ur var maðurinn hinn höfðinglegasti,
bæði að útliti öllu og framkomu.
Ohlutdeilinn maður var Þorsteinn;
mun og hafa kunnað því betur, að
mæta hinu sama hjá öðrum, en heil-
ráður og snarráður þótti*hann, ef
til hans var leitað.
Svo má að orði kveða, að í Rang-
árvallasýslu sé gestrisnin héraðsvenja,
og var Móeiðarhvolsheimilið ekki
eftirbátur annara heimila í því, þeirra
er bezt þykja þar í héraði. Auk
framúrskarandi smekkvísi, sem lýsti
sér í öllu fyrirkomulagi á heimilinu,
voru þau hjón bæði prýðisvel rpent-
uð og óvenju skemtin í viðræðum;
gerðust þvi margir fleiri til að koma
að Móeiðarhvoli en þeir einir, er
brýnt erindi áttu þangað. Var þeim
hjónum og geðþekt mjög, að gestir
kæmu til þeirra.
Hjá Þorsteini sameinaðist höfð-
ingsskapur og glæsimenska fyrri tím-
ans og nútímans og fór vel á, og
gott væri Islandi að eiga, þótt eigi
væri meir, en einn bónda slíkan í
sveit hverri. S.
--------«>^3»---------
ur. Við sjáum ekki hagnaðinn fyrir
aðra en bankann.
Rekur annars ekki skrifstofustjór-
ann minni til þess, að bönkum
ytra er meinilla við samkepni spari-
sjóðanna og hafa viljað með ýmsu
móti koma þeim fyrir kattarnef eða
sölsa þá undir sig?
Til hvers? Til þess að geta grætt
meira á sauðsvörtum almúganum.
Skrifstofustjórinn gefur góðar von-
ir um að Islandsbanki muni fram-
vegis gefa hluthöfum 7—8 % af
hlutafé sínu og síðar meira. Hvaðan
sýgur bankinn þessa okurvexti ? Ekki
frá mér sem ekki græði á skuldum,
heidur frá skuldugum almenningi.
Skrifstofustjóranum finst, að bænd-
ur vilji gera þjóðina að betlandi föru-
kerlingu — að Helgu skrínu. Fyrir
okkur vakir að gera hana miklu rík-
ari en skrijstofustjóranum hejir nokkru
sinni dottið í htiq. Með okkar gömlu
þrenningu: vinnu, sparsemi og hag-
sýni ætlum við að gera hana svo
ríka, að hún pyrjti ekkert Jé að scekja
út fyrir pollinn, þó hún villdi hrinda
öllum sínum nauðsynjamálum áleiðis
og jafnvel »forgylla« stjórnarráðið
utan og innan.
,.Frammistaða Sig. Eggerz“.
í »Þjóðstefnu« sinni skrifar Einar
Ben. grein með þessari yfirskrift, og
telur þar frammistöðu Sig. Egg. og
póiitik hans vera sem >poku«, er
sópa þurfi úr vegi, til þess að rétt-
ur skilmngur náist á stjórnmálunum.
»Einjeldnu Sig. Egg. hafi ráð'ið
mestu um hvernig fór, hann hafi
farið >einje!dningsins erindi« út fyrir
pollinn o. s. frv. Hann hafi ekki
haft »vit né einurð (eða þor vegna
þingsætisins) til þess að rjúfa þing,
sem var bein lagaskylda, eins og
öllu málinu var komið* — og »ekkf
hafi hann tjáð konungi sannlei\« um
vilja Alpingis.
Og viðvíkjandi þessu gefur hr. E.
B. þær upplýsingar, sem merkileg-
astar eru, sem sé þær, að Sig. Egg-
erz hafi snúið við blaðinu (eftir þing
1914 og áður en hann fór á kon-
ungsfund) og hafi pá ásett sér,
■»ejtir langt samtal við greinarhöj., E.
B., uppi í stjórnarráðu, m. m., að
bera Jyrirvarann upp jytir konungf
öðruvísi en Alþingi ætlað-
ist til og pvert á móti pvl, sem Sig.
sjáljur hajði lýst yfir í pinginul
Hér kemur þá fram, sem margan
manninn grunaði áður, að Sig. Egg-
erz fór ekki með málið eins og hon-
um bar, og var því ekki við góðu
að búast. Enda muna vist allir, að
þessi »ráðunautur« Sigurðar (E. B.)
reri að því öllum árum, að koma
stjórnarskrármáiinu fyrir kattarnef, og
sömul. Ben. Sveinsson. — Er ekki
að furða, þótt höf. leggi áherzlu á,.
hversu skaðlegt það sé fyrir kjósend-
ur landsins, þá er vilja lá réttlætis-
dóm feldan í stjórnskipunarmálinu,
»að líta til S. E. um vörn eða sókn
í því máli — því hann á engan rétt-
latanlegan málstað til í þeirri dei!u«,
segir E. B. H.
Dómur
var kveðinn upp í bæjarþingf:
Reykjavíkur á fimtudaginn (11. þ.
m.) í máli, sem Páll Jónsson mála-
flutningsmaður hafði höföað gegn
Einari Arnórssyni ráðherra, út af um-
mælum í bréfi (embættisbréfi) til
stjórnar Landsbankans, sem Páll taldi
meiðandi fyrir sig. Heimtaði hann
E. A. sektaðan og dæmdan til skaða-
bóta, en dómur féll á þá leið, að
málinu var vlsað jrá og Páll dæmd-
ur í ij kr. málskostnað og sektaður
aj hálfu réttarins (ex officio) um 20>
kr. fyrir óscemikgan rithátt.
Og hús viljum við lika byggja.
En við metum það meira að byggja
hús yfir fólkið, sem flest lifir í lé-
legum, óhollum hreysum, bæði til
sjávar og sveita. Teljum þess jafn-
vel fulla þörf að láta 3. skrifstofu
fá betra húsnæði en hún hefir.
Svo er það ekki ómögulegt, að-
seinna, þegar vel liggur á okkur og
Reykjavík er orðin svo stór að leik-
hús geti þrifist þar, — að þá byggj-
um við þetta íræga leikhús fyrir al-
íslenzkt fé og máske fallegra en
skrifstofustjórann hefir nokkru sinni
dreymt, og er haun þó bjartsýnrr
hugsjónamaður, sem telur hug og.
dug i fólkið.
Guðm. Hannesson.
3 —
4
5
7