Ísafold - 13.05.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
3
Háseta-verkfallið.
í haust var htr í Reykjavík stofn-
að Hásetafélag og gekk í það megin
þorri þeirra sjótnanna, sem heimili
eiga hér í borginni. Kaus féiagið
sér stjórn og átti hún að sjálfsögðu
að koma fram sem málsvari sjó-
mannastéttarinnar hér í Reykjavík.
í febrúarmánuði gerði svo stjórn
Hásetafélagsins svolátandi samning
við stjórn »Félags íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda*, sem þá var og
nýstofnað:
»A sameiginlegum fundi, er við
undirritaðir stjórnarmenn í Félagi
islenzkra botnvörpuskipaeigenda og
Hásetafélags Reykjavíkur höfum átt
með okkur í dag (16. febr.), höfum
við samið svo um, að hásetum á
botnvörpuskipum og öðrum þeim,
er lifrarhlutur ber, skuli greitt fyrir
hvert fat lifrar, sem fult er og í
land er flutt, kr. 35.00 — þrjátíu
fimm krónur — um næstkomandi
tvo mánuði, marz og apríl, en eftir
þann tíma skal lifrarverðið vera hið
almenna, sem borgað í Reykjavík,
nema stjórnir beggja nefndra félaga
komi sér saman um fast 'verð til
þess tima, er síldveiði hefst i júlí-
mánuði*.
Undir þenna samning rituðu fjórir
menn úr hverri stjórn.
Hinn 27. apríl voru fimm botn-
vörpungar hér inni á höfninni og
var þá kallaður saman fundur í Há-
setaféiaginu og þar samþykt svolát-,
andi fundarályktun:
»Þar eð þeir timar eru úti með
aprilmánuði, er samið hefir verið um
fast verð á lifur við útgerðarmenn,
ályktar fundurinn, að allir félags-
menn skuli tafarlaust ganga í land
af togurum, fáist ekki lögskráð sam-
kvæmt lögum Hásetafélagsins*.
í þeim lögum er komist þannig
að orði:
Enginn íélagsmaður má láta skrá-
setja sig á togara fyrir* minna kaup,
en hér segir:
75 krónur á mánuði og fæðí, enn-
fremur alla lifur, sem skiftist jafnt
milli skipstjórans, stýrimannsins, báts-
mannsins og hásetanna. Skal það
vera á valdi skipstjórans, hvort mat-
sveinn er ráðinn upp á lifrarhlut eða
ekki. Lifrin sé seld hæsta verði, sem
unt er að fá, án tilhlutunar frá út-
gerðarmanni, sem þó eigi kost á að
kaupa lifrina hæsta verði, er aðrir
bjóða.
Útgerðarmenn töldu þetta atferli
Hásetafélagsins skýlaust brot á samn-
ingi þeim, sem gerður var 16. febrú-
ar í vetur, og vildu þeir eigi verða
við þeim kröfum, að skrásetja sam-
kvæmt lögum þess félags. Þótti
þeim og Hásetafélagið gera nokkuð
harðar kröfur með því að ætlast til
þess, að útgerðarmenn yrðu að hlita
lögum þess. A mörg botnvörpu-
skipin voru hásetar og lögskráðir
lengur en til 1. maí og á sumum
til 1. júlí.
Hinn 28. apríl hófst svo verk-
fallið. Gengu hásetar þá af tveimur
skipum fyrst, Marz og Eggert
Ólafssyni. Daginn eftir gerðu h'ásetar
á Braga verkfall og voru þeir þó
lögskráðir fram til 20. júní. Með
því var fordæmið gefið, og það
ljóst, að verkfallið átti að ná til allra
skipanna, hvort sem hásetar á þeim
voru lögskráðir til lengri eða skemri
tíma. Bættust nú fleiri og fleiri i
hópinn þangað til öll botnvörpu-
skipin voru komin inn, og gengu
skipverjar af þeim jafnóðum.
Útgerðarmannafélagið reyndi að
komast að sættum við Hásetafélagið,
er orðin langútbreiddasta skilvindan,
því margra ára reynsla hefir sýnt,
að hún er bezta og ódýrasta skil-
vindan, er til landsins flyzt.
Lieiðarvisir á íslenzku.
Nr. o skilur 6 5 litra á klukkustund.
Nr. 1 skilur 120 litra á klukkustund.
Nr. 2 skilur 220 litra á klukkustund.
Diabolo-strokkurinn
er nýkominn á markaðinn. Salan
eykst óðum, hann vinnur vel, sparar
tíma og vinnu. Nákvæm lýsing er
send þeim er óska.
Stærð A. sttokkar 5 litra.
Stærð B. strokkar 10 litra.
Stærð C. strokkar 15 litra.
Ávalt fyrirliggjandi í
Verzlun
Jóns Þórðarsonar
en þess var enginn kóstur með
cðru móti en þvi, að kröfur háseta
um lögskráningu yrðu teknar tii
greina.
Sunnudaginn 1. maí átti stjórn
útgerðarmanna fund með sér og reit
þá Hásetafélaginu bréf, þar sem hún
kvaðst til satnkomulags vilja breyta
samningnum, sem gerður var 16.
febrúar, þannig, að hásetar skyldu
skrásetjast fram til 30. september
og að þeím- skyldi greitt fyrir hvert
lifrarfat hæsta gangverð i Reykjavik,
eða þá 35 krónur ef menn vildu
það heldur.
Hásetafélagið hélt fund þá um
kvöldið til þess að ræða um þetta
tilboð útgerðarmanna. Var því hafn-
að með öllum atkvæðum, og kvaðst
fundurinn halda fast við sitt tilboð
og annað ekki. Um lögskráningu
til ákveðins tíma sagði Hásetafélagið
það, að það gæti ekki bundið með-
hmi sína þannig, en hverjum manni
væri frjálst að ráða sig til ákveðins
tima. Enn fremur gaf það ioforð
um, að verkfall skyldi eigi aftur
hafið fyrir 30. september, ef gengið
yrði að kröfum félagsins um lög-
skráningu.
Daginn eftir var hásetum af Braga
— 14 talsins — stefnt fyrir rétt og
þeir ákærðir fyrir strok af skipi.
Þeim bar öllum saman um það, að
þeir hefðu eigi haft samtök um það
að ganga af skipiuu, heldur hefðu
þeir gert það að áskorun eða skipun
Hásetafélagsstjórnarinnar. Er því
máli enn eigi lokið og mun senni-
lega fleiri skipshöfnum stefnt fyrir
sömu sakir.
Þegar málið var nú orðið svona
alvarlegt, kallaði ráðherra Jón Back,
formann Hásetafélagsins, á fundsinn
og vildi að málið yrði lagt i gefð-
ardóm. Hét (ón Back að bera það
undir fund félagsins, en gaf engar
vonir um að þessu yrði tekið þar.
Seinna fekk ráðherra vitneskju um
það, að útgerðarmenn 1 muudu fúsir
til þess að gera þessa tilraun til sátta,
en þá strandaði það á því, að Há-
setafélagið vildi það eigi.
Þá var það að bæjarstjórn hófst
handa um það að reyna að miðla
máíum. Skaut hún á aukafundi h.
6. þ. mán. og kaus í málamiðlunar-
nefnd þrjá menn. Sú nefnd hefir
nú gefið bæjarstjórn skýrslu þá, er
hér fer á eftir:
Skýrsla bæjarstjórnarnefndarinnar.
Reykjavík, 10. maí 1916.
Á fundi 6. þ. m. kaus bæjarstjórn
Rvíkur oss í nefnd til þess að reyna að
koma á samkomulagi milli Háseta-
félags Reykjavíkur af annari hálfu
og Félags islenzkra botnvörpuskipa-
eigenda af hinni, ef verða mætti að
lyktir fengist á verfalli því, er nú
stendur yfir.
Með því að nefndin sér nú engi
ráð til þess að halda samnings-
tilraunum lengur áfram, að svo
stöddu, telur hún sínu starfi lokið,
en hún vill ekki láta það bíða næsta
fundar að skýra háttvirtri bæjarstjórn
frá aðal-atriðum þess, er gerst hefir
i meðalgöngunni; því er þetta bréf
sent öllum bæjarfulltrúunum.
Þegar sama kvöldið, sem nefndin
var kosin, beiddist hún leyfis að
koma á fund Hásetafélagsins til að
kynna sér málavöxtu. Leyfði stjórn
félagsins það og fékk nefndin þar
glögglega og skilmerkilega gerða
grein fyrir málavöxtum frá sjónar-
miði Hásetafélagsins og gekk þvi
næst af fundi eins og áskilið hafði
verið.
Daginn eftir, sunnudag 7., beidd-
ist nefndin viðtals við stjórn skipa-
eigandafélagsins. Var því og vel
svarað og sat nefndin lengi á tali
við stjórnina. Að lyktum voru rit-
aðar Upp þær aðalkröfur og sáttar-
boð, er stjórnin taldi ekki ólíklegt,
að félag skipaeigenda mundi vilja
ganga að fyrir sitt leyti og mætti
því skoða sem samningsgrundvöll af
þeirra hálfu. Þær voru þessar:
Gegn yfirlýsingu um
aS hásetafélagið hafi brotið samn-
ing þann, sem gerður var 16. febr
þ. á. af stjórnum hásetafólagsins og
útgerðarmannafólagsins, og
að hásetafólagið skuldbi,ndi sig til
að gera ekki verkfall í 3 ár, til 30.
sept. 1919, og fallist á að allur
ágreiningur, sem upp kann að koma
á þeim tíma, verði útkljáður af
gerðardómi, er só skipaður 2 mönn-
um úr hvoru fólagi og 3 mönnum
öðrum málsmetandi, óvilhöllum, er
landsstjórnin tilnefnir,
vill útgerðarmannafólagið skuldbinda
sig um þriggja ára tíma til:
aö borga hásetum á botnvörpu-
skipum minst sama kaup og verið
hefir 75 kr. á mánuði og fæði,
að Öll lifur skiftist jafnt milli
skipstjóra, st/rimanns, bátsmannsins
og hásetanna. Skal það vera á valdi
skipstjórans, hvort matsveinn er ráð
inn upp á lit'rarhlut eða ekki. Lifr-
in sé seld bæsta verði, sem unt er
að fá án tilhlutunar frá útgerðar-
manni, sem þó eigi forkaupsrótt að
henni, og
að á síldveiðum skuli hásetar auk
fasta kaupsins hafa 2 aura af hverri
síldartunnu eða 3 aura af hverju
máli (150 lítr.) og allan þann fisk
er þeir draga og frítt salt í hann.
Útgerðarmannafólagið skuldbindur
sig til að hlíta úrskurði gerðardóms
í öllum ágreiningsmálum milli þeirra
og háseta.
Öll önnur deilumál út af verk-
fallinu falli niður, og skal ekki kraf-
ist dóms í þeirn málum, sem hafin
hafa verið út af því, að ráðnir skip-
verjar hafa yfirgefið skip sín (strok-
ið). Þeir hásetar, sem ekki hafa
tekið þátt í verkfallinu, skulu með
öllu óáreittir af hásetafólaginu eða
einstökum meðlimum þess; viðskifta-
bann, sem lagt hefir verið á af há-
setafólaginu, skal sk/rlega afnumið.
Efíir 30. sept. 1919 gildir samn-
ingur þessi um eins árs tíma f senn,
nema honum só sagt upp með 6
mánaða fyrirvara af stjórn annars-
hvors fólagsins.
Hásetum skal frjálst að ráða sig
til lengri eða skemmri tíma eftir því
sem um semur við útgerðarmann.
Dagino eftir, mánudaginn hinn
8., átti nefadin 2 fundi með stjórn
Hásetafélagsins um framanritaðar
tillögur og hafði stjórnin milli
fundanna borið efni þeirra undir fé-
lagsfund. Stjó nin kvað þess enga von,
að Hásetafélagið mundi ganga að því
að gefa yfirlýsingu þá um samnings-
rof, sem þar er farið fram á, með
því að þeir litu svo á, að samning-
urinn 16. febrúar væri eigi fullum
fastmælum bundinn lengur en til
30. apríl. Ekki gat nefndin heldur
fengið stjórnina til að fallast á það,
að leggja deilumál félaganna í gerð
næstu 3 ár. Að lyktum ritaði nefnd-
in upp þær aðal-kröfnr og sáttaboð,
er stjórnin vildi gera fyrir hönd
Hásetafélagsins. Þær hljóða svo:
Hásetafélagið vill gera samning,
er útiloki verkföll meðan hann stend-
ur. Skal hann óuppsegjanlegur til
30. sept. þ. á. en síðan má segja
honum upp af hvorri hálfu með . .
mánaða fyrirvara, þó aldrei svo, að
samningi sé slitið á síldarveiðatím-
anum (1. júlí — 30. sept,).
75 krónur um mánuðinn og fæði,
ennfremur öll lifur, sem skiftist jafnt
milli skipstjórans, st/rimannsins,
bátsmannsins og hásetanna. Skal
það vera á valdi skipstjórans hvort
matsveinn er ráðinn upp álifrarhlut
eða ekki. Lifrin só seld hæsta verði
sem unt er að fá án tilhlutunar frá
útgerðarmanni, sem þó eigi kost á
að kaupa lifrina hæsta verði, er aðrir
bjóða.
Á síldveiðum fái hver háseti 2
aura af hverri tunnu af síld sem
aflast, miðað við fyrstu söltun, eða
3 aura af hverju síldarmáli.
Fisk þann, er hásetar draga, eiga
þeir sjálfir og fá frítt salt í hann.
Öll deilumál út af verkfallinu
falla niður. Allir skipverjar, sem
hafa tekið þátt í verkfallinu skulu
eiga kost á að ráða sig á sama skip
og áður.
A1 ir hásetar og bátsmenn sóu
meðlimir Hásetafélagsins.
Þetta sarna kvöld sátu skipaeig-
endur á fundi, og hafði svo verið
ráð fyrir gert við þá, að þeir fengju
á fundinn til meðferðar kröfur og
sáttaboð Hásetafélagsins. Nefndin
beiddist leyfis að meiga koma sjálf
með þær á fundinn til þess að skýra
munnlega ýms atriði þeirra nákvæm-
ar en hægt væri að gera bréflega í
stuttu máli. Fékk hún leyfið, lagði
fram kröfurnar og skýrði hvað í
þeim fælist, og tók það fram að þær
ætti að skoða sem samningsgrund-
völl af hálfu Flásetafélagsins, en ekkl
sem þeirra síðasta orð í málinu;
taldi meira að segja líklegt að Há-
setafélagið mundi láta sveigjast til
samkomulags um ýms- atriði, heldur
en að láta samkomulagið stranda á
þeim, og var það sérstaklega tekið
fram um s'ðasta atriðið. Áð því
búnu fór nefndin af fundinum, eins
og áskilið hafði verið, er hún fékk
leyfið til að flytja þar tillögurnar.
Daginn eftir, þriðjudaginn hinn 9.,
fékk nefndin svohljóðandi bréf frá
stjórn skipaeigendafélagsins:
Reykjavík 8. maí 1916.
í tilefni uppástungu þeirri til
samkomulaga á verkfalli háseta á
botnvörpuskipum, er nefnd bæjar-
stjórnarinnar lagði fram áfundi »Fó-
lags íslenzkra botnvörpuskipaeig—
enda« í gær, leifum vér oss hórmeð
að tilkvnna yður, að fundarmenn
töldu sér ómögulegt að gera samn-
ing við Hásetafólagið á þeim grund-
velli, sem það hafði boðið, og sam—
þykti fundurinn jafnframt að öllum
samkomulagstilraunum við Háseta-
fólagið út af verkfalliuu skyldi hætt,
Hinsvegar höfum vór þegar gert
ráðstafanir til þess, að sem flestir
botnvörpungar vorir geti haldið
áfram veiðum, og höfum von um að
það heppnist innan langs tíma.
í stjórn »Fólags íslenzkra botn-
vörpuskipaeigenda«
Virðingarfylst
Thor Jensen, Jes Zimsen,
Magnús Einarsson, Jón Magnússon.
Nefndinni þótti nú vandast málið,
er annar málsaðili hafði ályktað að
hafna öllun? samkomulagstilraunum
í máli þessu. Kom henni til hugar
að gera þó enn eina tilraun til að
fá blutaðeigendur til bráðabirgðar-
samkomulags um verkfallshlé, er
nota mætti til frekari sáttaumleitun-
ar. Reit hún stjórn beggja félaganna
á þessa leið:
Nefnd sú, er kosin var af bæjar-
stjórn Reykjavíkur til að gera
samnings tilraunir milli Hásetafólags
Reykjavíkur og Fólags íslenzkra
botnvörpuskipaeigenda, leyfir sór að
bera fram fyrir fólögin eftirfarandi
tillögu:
Hvort félagið fyrir sig gefur
einum manni úr sinni stjórn fult
* umboð til þess að semja um verk-
fallshló til 30. sepember þ. á.
Maður þessi só tilnefndur af stjórn
hins fólagsins. Það sem þessir menn
koma sór saman um skal vera
bindandi fyrir bæði félögin. Tím-
ann sem hló þetta stendur noti
svo stjórnir beggja fólaganna til
þess að ræða um fullar sættir
framvegis.
Nefndin biður háttvirta stjórn
.... að leggja tillögu þessa fyrir
fólagsfund svo fljótt sem unt er og
tilkynna síðan iormanni nefndarinn-
ar úrslitin.
Um kvöldið kom stjórn Háseta-
félagsins á fund nefndarinnar og
tjáði henni að tillaga hennar hefði
verið borin upp á fundi Háseta-
félagsins og samþykt af þeirra hálfu.
En í dag fékk nefndin svohljóðandi
bréf frá stjórn skipaeigendafélagsins:
Til nefndar bæjarstjórnar Reykja-
víkur út af verkfallsmálinu.
Út af heiðruðu brófi hinnar hátt-
virtu nefndar til fólags vors, dags.
í gær, var fundur haldinn í fólaginu
í dag, og þar samþykt svohljóðandi
fundarályktun:
»Þegar vegna þess, að félagið
telur allar frekari sáttatilráunir til-
gangslausar, eftir því hvernig síð-
asta tilboði Hásetafélagsins var
háttað, og eins og verkfallsmálið
nú stendur yfir höfuð, neltar
fundurinn að ganga að tilboði bæj-