Ísafold - 17.05.1916, Page 3

ISAFOLD
3
Ekkert »aðkomuskip« má eiga mök
við landsmenn, fyr en skipstjóri hefir
gert sóttgæslumanni (sýslumanni eða
utnboðsmanni hans) fulla grein fyrir
heilsufæri manna á skipinu — og
sannað, að engar erlendar sóttir sé
að óttast. Skal skipstjóri fara einn á
land til fundar við sóttgæslumann.
Nú gengur einhver erlend sótt
(önnur en mislingar eða skarlatssótt)
á brottfararstað skipsins, eða einhver
á skipinu hefir sýkst á brottfarar-
stað þess eða á leiðinni af »eriendri
sótt« (þar með taldir mislingar og
skarlatssótt), og á þá skipið að hafa
uppi sóttvarnarveifu (gula veifu), er
það kemur hér við land, og má e n g-
i n n fara á land úr skipinu og eng-
inn út að skipinu, fyr en læknir hefir
skoðað það og yfirvöld veitt því heil-
brigðisvottorð.
Farþegaskipum er veitt sú tilslök-
un, að þau mega strax hleypa far-
þegum á land, ef skipstjóri sendir
sóttgæslumanni með fyrsta bátnum
yfirlýsingu upp á æru og samvisku
um það, að enginn hafi orðið veikur
á skipinu, sem grunur geti leikið á
að um næman sjúkdóm sé eða hafi
verið að ræða, enda engin erlend sótt
gengið á brottfararstað skipsins, sbr.
það sem fyr var sagt.
Þessu lik eru sóttvarnarlög ann-
ara þjóða.
En sá er þó munurinn, að þar er
aðgæslan af hálfu landsmanna (lög-
gæslumanna) m i k 1 u strangari en
hér.
Hér eigum við — verðum að eiga
— mestalt undir trúmensku skipstjór-
anna, að þeir brjóti ekki sóttvarnar-
lögin vísvitandi eða af trassaskap, og
tekur þetta einkum til farþegaskipa.
Það er bein og brýn skylda hvers
skipstjóra að hafa stöðuga gát á heil-
brigði allra skipsmanna og farþega;
ella getur hann ekki »u p p á æ r u
og samvisku* ábyrgst að eng-
inn hafi orðið lasinn á skipinu á
þann hátt, að um næman sjúkdóm
geti verið að ræða.
Það er svo um a 11 a r farsóttir,
að þær leggjast stundum mjög létt
á ýmsa menn.
Ef skipstjórar vanrækja þessar
lagaskyldur sínar, þá getur vel farið
svo, að einhver af háskalegustu far-
sóttunum, t. d. svarti dauði, berist
einhverntíma hingað á land, öllum
á óvart.
Það er nú öldungis víst, að ísfirð-
ingurinn, sem kom með mislingana,
hefir hlotið að smitast, eftir að skipið
fór frá Noregi, enda segir hann, að
einn farþeganna hafi fengið kvef á
leiðinni og rauða flekki í framan. En
sá farpegi var orðinn albata þegar
hingað kom. Eg vil ekki að svo
stöddu segja neitt frekar um það mál.
En tel miklu varða að öll alþýða
manna viti um þessar skyldur *skip-
stjóra og geri sér ljóst, ‘hvílíkur háski
getur hlotist af því, ef sóttvarnar-
lögin eru ekki vandlega haldin af
hálfu skipstjóra og sóttgæslumanna.
Frh.
Vetrartíðin
heldur áfram og stórvandræði fyrir
dyrum norðan- og austan-lands; hey
sögð alveg þrotin á mörgum stöðum
og að þrotum komin víðast hvar.
Bregði ekki til bata hið bráðasta, er
ekki annað sýnilegt en stórfellir verði
sumstaðar, eftir því sem sögur segja.
Matvöruúttekt hefir verið óvenjulega
mikil hér að undanförnu og óhemju-
lega mikil stundum; stendur þetta að
sjálfsögðu i sambandi við ótíðina og
heyþrotin. Suma daga hefir verið tek-
ið út á annað hundrað tunnur af rúg-
mjöli við Kaupfélagsverzlun Eyfirð-
inga. (»Islendinftir<s, 5. mai.)
Ársfandar Búnaðarfélags íslands
1916.
Hann var haldinn í Iðuaðarmanna-
húsinu í Reykjavík laugard. 13. maí.
Fram var lagður og lesinn upp
reikningur félagsins fyrir árið 1915,
ásamt efnhagsyfirliti 31. des. 1915.
Eignir félagsins um árslok 1915 voru
kr. 78268.91, en höfðu um árslok 1914
verið krPý6i39.75. Eignaauki á ár-
inu kr. 2128.16. Hann máiti minst-
ur vera eftir lögum félagsins 760 kr.
Að eignaaukinn hefirorðið kr. 1369.16
meiri kemur aðallega af því, að vegna
ótíðarinnar 19x4 og dýrtíðarinnar
1915 var á þeim árum minna full-
gert en við var búist af jarðabótum
þeim, sem félagið hafði heitið styrk
til, og kom því minna af þeim
styrkjum í gjalddaga á árinu 1915
en ella mundi. Þær kr. 1368.16 sem
spöruðust árið sem leið, eru því
skoðaðar sem geymslufé, sem taka
megi til á þessu ári. Lofaðir jarða-
bótastyrkir, sem ekki eru enn komn-
ir í gjalddaga, nema nú 7—8 þús. kr.
Þá var gefin skýrsla sú, er lög fé-
lagsins mæla fyrir um, um störf fé-
lagsins. Fer sú skýrsla hér á eftir:
Jarðræktarfyrirtæki, sem félagið
hafði afskifti af og styrkti að ein-
hverju leyti árið sem leið, voru þau,
sem hér segir:
Mælinqar fyrir áveitu. Sigurður
búfræðingur Sigurðsson mældi fyrir
áveitum allvíða og sá sjálfur um
framkvæmd verksins á einum stað.
Um störf hans má vísa til skýrslu
hans, sem prentuð mun verða í
Búnaðarritinu.
Upp í kostnað við mælingu á
Staðarbygðarmýrum í Eyjafirði, sem
Páli kennari Jónsson gerði, greiddi
félagið 300 kr., nálægt helmingi
kostnaðar.
Upp í kostnað við mælingarnar á
Miklavatnsmýri, sem getið er um í
aðalfundarskýrslunni í fyrra, greiddi
félagið á árinu kr. 547.83. Á þá fé-
lagið ógreiddar kr. 2380.05 af þeim
alt að 6000 kr. styrk, sem félagið
hafði heitið til þeirrar áveitu. Þær
eftirstöðvar munu verða greiddar á
þessu ári, því að nú hefir verið ráð-
in endurbót hennar í sumar, undir
forsögn Jóns landsverkfræðings Þor-
lákssonar, með því fé, sem til henn-
ar er veitt í fjárlögunum, styrknum
frá Búnaðarfélaginu og tillagi frá Ar-
nessýslu af leifum lánsins, sem sýsl-
an tók til áveitunnar. Tveir menn
eystra hafa tekið að sér framkvæmd
aðalverksins fyrir tiltekið verð.
Til annara áveitufyrirtœkja var
veitlur 1453 kr. styrkur. Það voru
300 kr. til áveitumylnu á Hellu-
landi í Skagafirði. — Sýrsla um hana
er í ársriti Ræktunarfélags Norður-
lands — 100 kr. til áveitu á Gren-
jaðarstað, 100 kr. til áveitu í Teigi
í Dalasýslu, 140 kr. til áveitu á
Brúsastaðamýri í Þingvallasveit, 313
kr. til stíflu í Reykjadalsá í Þingeyj-
arsýslu og 500 kr. til stýflu í Laxá
til áveitu úr Mývatni. Styrkurinn
hefir verið nálægt fimtungi kostn-
aðar.
Til varnar gegn vatnságangi var
veittur 710 kr. styrkur, Til að
varna landbroti af Fitjaá hjá Efsta-
t»æ í Skorradal 150 kr., til fyrir-
hleðslu við Þverá á Dufþekjubökk-
um 200 kr., til fyrirhleðslu við Hall-
geirseyjarfljót í Landeyjum 170 kr.
og til fyrirhleðslu í Hábæjarhverfi
í Þykkvabæ 190 kr. Styrkurinn
hefir numið um það bil fimtungi
kostnaðar.
Til undirbúnings áveiiutilrauna í
Miðey og í Fljótshólum var
varið 36 kr. Um undirbúning á
Hólum í Hjaltadal, þar sem í ráði
er að aðaltilraunirnar fari fram, er
ekki komin skýrsla né reikningur.
Til girðinga, annara en girðinga
fyrir kynbótagripi, var veittur 1354
kr. sjyrkur. í Laugardal 415 kr.
í Saurbæjarhreppi í Eyjafirði 500 kr.
i Nesjum í Austur-Skaftafellssýslu
289 kr., á Efri-Fljótum i Vestur-
Skaftafellssýslu 75 kr. og á Ölvalds-
stöðum í Mýrasýslu 75 kr. Styrk-
urinn hefir verið um 3 aurar á stiku.
Öllum þessum styrkjum hafði verið
heitið fyrir árslok 19x4. Frá því i
ársbyrjun 1915 hefir af fjárhags-
ástæðum engum styrk verið heitið til
girðinga, annara en fyrir kynbóta-
gripi, og er búist við, að svo muni
einnig verða framvegis.
Til jaxðyrkjukennslu var varið 360
kr.: A Ánabrekku, hjá Páli kenn-
ara Jónssyni, 240 kr., hér austan
f jalls, undir umsjón Búnaðarsambands
Suðurlands, 120 kr. Styrkurinn var
40 kr. fyrir hvern nemanda, sem
kenslunnai naut í 6 vikur og kenn-
arinn að loknu námi gat vottað um
að væri vel fær um að fara með
plóg og herfi.
Um gróðrarstoðina í Reykjavík verð-
ur að vísa til skýrslu um hana, sem
kemur í Búnaðarritinu. Þess skal
getið, að af fé því, setn í reikn-
ingnum er talið hafa gengið til gróðr-
arstöðvarinnar, gengu 760 kr. til
garðyrkjukenslunnar — skýrsla um
hana kemur í Búnaðarritinu — og
til sýnisstöðvanna fjögra 100 kr. til
hverrar. Til gróðrarstöðvarinnar
sjálfrar gengu um 2500 kr. Arður
af gróðrarstöðinni varð í fyrra óvenju
mikill.
Frh.
Háseta - verkí alliö.
Sættir komnar á.
Hásetaverkfallinu lauk núna fyrir
helgina og urðu hásetar að sætta sig
við það að ganga að þeim kjörum,
er útgerðarmenn buðu. Þá höfðu
þegar svo margir menn boðist fram
til sjómenskunnar á botnvörpungum,
að hvert rúm hefði verið skipað, ef
eigi hefði staðið á þd að æfða neta-
menn vantaði. En þeir voru flestir
í Hásetafélaginu. Þó ætluðu skip-
stjórar að láta skeika að sköpuðu og
fara heldur út með óæfða menn en
liggja lengur aðgerðalausir í hcfn.
K|ör þau, sem útgerðarmenn buðu,
voru hin venjulegu og 60 krónur
fyrir hverja tunnu lifrar, fulla og á
land flutta.
Þegar Hásetafélagið sá að hverju
fór, þótti því sá kostur vænstur að
hætta verkfallinu og gaf meðlimum
sínum leyfi til þess að ráða sig í
skiprúm með sömu kjörum og öðr-
um voru boðin.
Verkfallið var hafið til þess að úr
þvi yrði skorið, hverjir áttu lifrina,
sem á skipin kemur, hásetar eða
útgerðarmenn. Hásetar hafa ekki
fengið eignarrétt sinn viðurkendan,
en þeir hafa fengið loforð fyrir meiri
ágóða (premiu) af lifrinni, heldur en
þeir fengu áður. En þeir hefðu senni-
lega fengið jafn mikið, þótt þeir
hefðu ekki hafið verkfall.
Það er gleðiefni að þessu verkfalli
skuli vera lokið og er vonandi að
hvorir tveggja hafi lært svo mikið á
því, að eigi þurfi að óttast að slíkt
komi fyrir aftur á næstu árum.
Islenzknr nútíðar-skáldskapur.
Höfuðskáld fjárlagannna.
Eftir Arna Jakobsson.
Það sem hér að framan er sagt á
nær eingöngu við þessa bók; en
svo er fleira, sem er sameiginlegt
þessari og fleiri sögum þessa höf,
og má þar nefna fleira en eitt sem
einkennir hann. í sögunum eru
víða langar lýsingar á stöðum og
persónum, gefnar af höf. sjálfum, en
ekki það að hann sýni persónurnar
frá sálarlífi þeirra, og staða og
náttúrulýsingum ekki þrýst inn i
hugsanalíf persónanna samstýlað efn-
inu, svo frásögnin verður oft hjáleit
og með mótsögnum, t. d. er kaflinn
»Hellisbúinn« dæmi þessa. Þetta er
af óvandvirkni og er ekki eina
dæmið, sem lika gengur hér svo
langt, að það verður hjáleitt við aðal
atriði sögunnar. Hvernig getur Hjalti
t. d. — sem orðinn er að likamleg-
um aumingja í hellinum — næstum
því alt i einu orðið hamrammur
bjargvættur? í þeirri persónu er
ekkert viðunandi samræmi, og þó
lesandinn geti skapað leiðir til rétt-
lætingar á stöku stað, þá eykur það
ekki gildi skáldverksins.
En sá lýsingarvaðall, sem á sér
stað hjá J. Tr., auðgar engar bók-
mentir og skilur sjaldnast eftir þau
áhrif, sem eru varanleg. Þau fara
inn um annað eyrað og út um hitt.
Þegar svo þar við bætist, að margt
af þessu er fléttað frásögnum um
persónur, sem lesandinn finnur að
höf. er með annari en móti hinni,
þá fer skáldgildið að minka, að eg
ekki nefni, hversu þá má treysta því
að nákvæmlega sé farið með efni úr
sögu landsins, sem hann kveðst þó
vera að fegra.
Ainað einkenni J. Tr. er liðlegur
stýll með kvellandi stóryrðamælgi,
en ekki mælsku, því — hvað er
mælskan? Hún er ljós hugsana-
skipan, steypt í fagra, fáorða en
kjarnmikla framsetning málsins.
Þetta finst hvergi í bókum J. Tr.
og sist í þessari bók. Þar er kald-
hamrað stóryrðum — t. d. sumstað-
ar í samtölum systkynanna og víðar
— og þó á stökustað sé þýður
málandinn, þá bætir það ekki úr
skák.
Margt fleira mætti tina til um
þessa bók, sem sýndi ósamræmi og
andstæður. T. d. eru lýsingarnar á
sambandi alþýðu og höfðingjanna
eftir sættina líkastar skripaleikjum,
en ekki þvi að hér sé verið að fara
með örlagaþrungin atriði úr'sögu
þjóðarinnar.
Eg ætla þá að hverfa frá þessari
bók en kem að annari bókinni af:
Góðum stofnum. II.—IV. Rv. 1915. Sig. Kr.
Heita þær sögur: Veislan á Grund,
Hækkandi stjarna og Söngva Borga.
Þessar sögur eru að því leyti betri
en Anna á Stóruborg, að höf. færist
ekki í fang að taka fyrir erfið við-
fangsefni — hugsjónir eða kenningar
— nema litillega í niðurlagi Söngva
Borgu. Er það þakkaverð framför
hafi höf. fundið vanmátt sinn til
þess að fara meir út á þá braut í
skáldskap sínum.
Er þá næst að athuga hvert skáld-
gildi felst í þessum sögum og í
hverju þeim er þar ábótavant. Fyrst
er:
Veislan á Grund.
Þessi saga er lýsing af Grundar-
bardaga — aðdraganda og endi —
8, júlí 1362. Mikilúðlegt er efnið,
því er ekki að neita.
Misjafnt má sjálfsagt á það líta,
hversu það er mikill fengur fyrir
nútíðarbókmentir, að ritaðar séu
skáldsögur í tilefni af grófgerðustu
sögnum liðinna alda. Ekki fullvist
að grundvöllurinn sé eins ábyggi-
legur og sögurnar herma. Frásagnir
landsmanna sjálfra um yfirgang
konungsvaldsins geta verið litaðar.
Þegar svo þar við bætist skáldsögur
nútíðarrithöfunda um þessa viðburði
er ekki trútt um, að rangar myndir
um söguatriði þjóðarinnar geti fest
i huga almennings, og þá er ver
farið.
En gerum nú ráð fyrir, að aðal-
atriðin séu rétt, að því er snertir
þéssa sögu, um sagnir liðins tíma,
en þá er að athuga hina skáldskapar-
legu meðferð höf. á efninu.
Tilvera »Skreiðarsteins« er svo
gersamlega utan við náttúrléga lýs-
ingu. Karlinn örvasa ber fisk alla
daga og vetur lika, í opnu aýhúsi
áfóstu við veislusal hðfuðbólsins, og
gestirnir áreita bann ekkert. Þetta
virðist með öllu ónáttúrlegt að hafi
átt sér stað, en aðeins sýnt þarna
til þess að koma fram söguefninu,
en verður hér alveg utanveltu við
náttúrleg atvik.
Annað er tilfinnanlega athugavert
i þessari sögu, en það er hlutdrægni
höf. á lýsingum sumra persónanna.
Það finst hverjar hann hallar á, og
það svo áð það er eins og honum
sé nautu í því að gera þær sem
lakastar og verstar; má hér nefna
lýsingu hans af Jóni Skráveifu.
Þetta er ekki eina dæmið. Þetta
einkennir síðustu verk hans meira
og minna, og er það meingalli sem
ekki má vera óátalinn.
Mikið er af smekkleysum og ósam-
ræmi í þessari sögu, og ætla eg að'
benda á nokkur atriði, þar sem mest
ber á þessu:
Landar erlendis.
University of Washington Daily 84/s-’16.
Hallgrímur viss með meistaratign-
ina.
Á hinum löngu og dimmu ís-
lenzku vetrum hefir Hallgrímur Her-
manns, sem er nemandi á háskólan-
um hér, haft sér það til dægrastytt-
ingar að tefla skák. Hann óraði
þá ekki fyrir því, að þessi dægra-
stytting hans mundi verða honum
til viðurkenningar í ókunnu landi.
En þannig er það nú samt sem
áður, því að á skákmóti háskólans,
sem nú er á enda, náði hann að
sigra Dillinger, sem er taflmeistari
norðvestur-fylkjanna í U. S. A.
Af 29 töflum, sem Hermanns lék,
féll hann að eins í einu, og það
fyrir Dillinger. Við aðra kappskák-
ina, sem þreytt var, gekk Dillinger
frá, eftir að hafa unnið 10 töfl, en
fallið á þvl ellefta, og það fyrir Her-
manns. Islendingurinn er nú viss
að ná i heiðurspeninginn, sem sá
fær, er verður hlutskarpastur í kapp-
skákinni, en í henni hafa tekið þátt
nokkrir færustu taflmenn síns fylkis,
þar á meðal Whright, sem er tafl-
meistari í Nevada.
(Hallgrímur þessi er sonur Her-
manns Jónassonar frá Þingeyrum).
Lausu frá embætti
hafa fengið síra Jakob Björnsson
í Saurbæ í Eyjafirði (einn af elztu
prestum landsins), og síra Kristinn
Daníelsson á Útskálum, báðir með
eftirlaunum.