Ísafold - 24.05.1916, Page 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7J/2
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Dlafur Björnsson.
Talsími nr. 455.
XLIII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 24. maí 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus vlS blaöið.
38. tölublaí
Skúli Thoroddsen
alþingismaður
andaðist sunnudaginn 21. þ. m. eftir nokkura legu og undanfarandi vanheilsu hin
síðustu ár. —
Hann var fæddur í Haga á Barðaströnd 6. jan. 1859, og voru foreldrar hans
hið nafnkunna skáld Jón Thoroddsen sýslumaður og kona hans Kristín Þorvaldsdóttir
frá Hrappsey. Var Skúli næstelstur þeirra bræðra fjögra, er allir urðu nafnkunnir
menn. Hann útskrifaðist úr latinuskólanum árið 1879, tók embættispróf i lögfræði
við Hafnarháskóla árið 1884. Var fyrst málflutningsmaður í Reykjavík, en varð
skömmu seinna sýslumaður og bæjarfógeti á ísafirði.
Þar lenti hann í fyrstu orrahríðinni, og urðu fleiri áður lauk. Árið 1892
hófust mál hans vestra, »Skúlamálin«, en þeirri ákæru á hendur honum lauk svo, að
hann var alsýknaður af hæstarétti 1895, en varð þó að láta af embætti. Þótti sem
hann hefði verið ofsöknum beittur og vann hanu sér þá þegar mikið orð.
Var hann þá og tekinn að hafa afskifti af lands- og stjórnmálum, og urðu
þau afskifti mikil, er fram í sótti, og öll í hina frjálslegustu átt. Hann átti vestra
mikinn þátt í kaupfélags- og verzlunarmálum, rak sjálfur verzlun, er hann hafði
látið af embætti og eins er hann hafði fluzt suður til Bessastaða, er hann keypti, og
síðan hingað til Reykjavíkur. Vegna þjóðmálaáhuga síns stofnaði hann blaðið »Þjóð-
viljann«, er hann var ritstjóri að og hélt úti til seinustu áramóta.
Skúli var fyrst kjörinn á þing af Eyfirðingum árið 1890, rúmt þrítugur, og
hefir verið alþingismaður síðan. En 1893 var hann þingmaður ísfirðinga og nú síð-
ast Norður-ísafjarðarsýslu.
Kvæntur var hann Theodóru Guðmundsdóttur (prófasts Einarssonar). Lifir
hún mann sinn með 12 börnum (af 13) og eru meðal þeirra Guðmundur læknir á
Húsavík, Skúli eand. jur., Unnur gift Halldóri Stefánssyni lækni, o. fl. Hefir frú
Theodóra ávalt verið talin hægri hönd manns síns, í hinni mikilvægu þjóðmála-
starfsemi hans allri.
Skúli var mikill maður á velli og hinn álitlegasti. Skörungur á þingi og
hvar sem hann kom fram, meðan kraftar leyfðu. Áhugamaður og mælskumaður og
einarður vel. Hafði einatt með höndum hin vandasömustu störf í opinberum málum
þeim, er hann fekst við, eða undir hann komu á þingi, og varð kunnur af. Þó mun
landsmönnum nú og framvegis sérstaklega minnisstæð framkoma hans í millilanda-
nefndinni, Dana og íslendinga, árið 1908, er hann átti sæti í. Ætíð var hann í
fjárlaganefnd á þingi, og sat nú í milliþinganefnd í launamálunum.
Starfsemi hans í opinberum málum verður nánar minst síðar í blaði þessu.
ArþýÖufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 31—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4~7
Bœjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 6—7
íslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—lOsiðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* síöd.
Landakotskirkja. Guílsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landsaiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opið VJt—2J/a á sunnud.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Isiands 12—2 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Yifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
jÞjóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2.
Siðasta
heyleysisvorið.
Eftir Guðm. Hannesson.
II.
(Síðaii kafli).
í orði kveðnu kannast flestir við,
að þetta þyrfti að verða síðasta hey-
leysisvoiið og horbúskapurinn að
hverfa úr sögunni.
En undir niðri er fjöldi manna
sannfærður um, að við pessu verði
ekki qert, að heyleysi og horfellir
hljóti að vera hér viðurloðandi með-
an landið byggist.
Þessir menn hafa það hörmulega
álit á íslenzkri bændastétt, að hún
geti aldrei séð, að horbúskapurinn sé
stórtjón og annað ekki, að menn-
ingarbúskapur geti aldrei þrifist hér
á landi, þó öllum öðrum þjóðum
hafi hann orðið til stórhagnaðar. Þeir
halda, að engiu gróðafluga sé syo
baneitruð, að íslenzkir bændur gíni
eigi yfir henni ver en nokkur þorsk-
ur, jafnvel þó sómi stéttarinnar liggi
við, að endalaust muni bændur stofna
bæði mannorði sínu og aleigu í voða,
ef hin minsta von sé til þess, að ná
4 nokkra skítuga blóðpeninga.
Eg er algerlega laus við þessa
skaðræðistrú og íslenzkir bændur
<eiga ekki slikt álit skilið.
Það var einu sinni sú tíðin, að
kýr voru settar svo djarft á, bæði
hér á landi og annars staðar, að þær
voru reisa i hörðum vorum eða féllu
jafnvel úr hor.
Nú munu þess fá dæmi, að minsta
kosti norðanlands, að kúm sé ekki
aetlað sæmilegt fóður í hvaða ári
sem er. Sjálfsagt hafa margir trúað
því fastlega fyr, að bændur kæmust
aldrei svo langt, að ekki yrði hor-
fellir á kúm. Þessi trú hefir þó orð-
ið sér til skammar.
Það var einu sinni sú tíðin, að
kindur voru settar svo djarft á, að
horfellir hlaut að verða, ef nokkuð
verulegt bar út af. Nú ætla flestir
kindum sínum sæmilegt fóður, þó
ekki séu það allir. Væri ekki ann-
að að fóðra en kýr og kindur, myndi
öllu borgið, ef vetur er ekki ódæma
harður.
Að miklu leyti höfum vér lært
gætilegan ásetning fyrir féð. En
herzlumuninn vantar.
Það, sem oss er mest áfátt i, er
ásetningur hrossa. Þeim er víða bætt
ofan á aðrar skepnur fyrirhyggjulaust,
og það eru þau, sem voðinn stafar
af framar öllu öðru. Allur hrossa-
búskapur bænda verður að gerbreyt-
ast, í þá átt, að reynt sé að hugsa
minna um höfðatöluna en kyngóða
verðmæta gripi, sera vel sé farið með
og fult fóður ætlað.
Þetta búskaparlag hafa nágranna-
þjóðirnar tekið upp fyrir löngu og
stórgrætt á því. Ef vér eigum að
græða á hrossarækt, hljótum vér að
fara að þeirra dæmi. Anmrs étur
tjón hörðu áranna upp allan gróð-
ann í góðu árunum, þó töluverður
geti hann verið.
Nei, það er engin hætta á því, að
horbúskapurinn haldist hér við að
eilífu nóni. Aldrei hefir verið búið
eins vel á landinu og nú og með
hverju ári breytist margt til batnað-
ar. Sú framförin, sem nú ríður
mest á, er, að reka af sér slyðruorð-
ið og gera fellirinn landrækanl Þetta
stendur hvorki í valdi þings né stjórn-
ar. Bændur einir geta rekið þennan
óvætt af höndum sér hvenær sem
•þeir vilja.
En hvernig eigum vér þá að losna
við heyleysi og felli? Hver úrræði
eru bezt og hentugust af þeim, sem
um er að tala?
Að sjálfsögðu er það al%erle%a óum-
flýjanleqt, að bcendur hafi kappnóa fóð-
ur handa öllum skepnum sínum, ekki
fyrir meðalvetur, heldur fyrir harð-
asta vetur, sem leqst snernma að og
helst látlaust til jardaga. Og það má
enginn ætla sér að útvega sér fóð-
urbæti að vetri eða vori. Á haustin
verður ýóðrið að vera ýengið. Að setja
á aðfl'utt fóður, sem fyrst á að út-
vega að vetrinum, er ekkert annað
en að setja á hafísinn. Þó svo vildi
til í vetur og vor, að allar samgöng-
ur væru opnar og þar á ofan að
landssjóður lægi með miklar mat-
vörubirgðir, þá var hvorttveggja til-
viljun ein, sem ekki er að treysta
framvegis.
Það er þá um tvo kosti að velja:
1) Áð leggja hvorki aðaláherzluna
á fyrningar né fækkun skepna að
haustinu, þó heyskapur verði rýr,
heldur kaup á útlendum eða innlend-
um fóðurbceti, — ekki að vetri eða
vori, heldur strax að haustinu.
2) Að hafa aldrei búin stcerri en svo,
að hey séu ncegileg ýyrir allar skepnur.
Til þess að komast hjá því, að rýra
um of bústofninn í grasleysisárum,
yrði þá sjálfsagt að hafa rlflegar
ýyrningar.
Um þessa tvo kosti hafa bændur
að velja. Að setja nokkra skepnu á
guð og gaddinn skyldi engum koma
til hugar, sem vill bóndi heita.
Og sá er kosturinn beztur, sem
að öllu samtöldu gefur mestan hagn-
að í aðra hönd, en það hlýtur aftur
að verða misjafnt eftir því hvert verð
er á kjöti, heyi og fóðurbæti.
Án þess að eg ætli að reikna hér
saman, hversu verð á heyi og fóð-
urbæti svari hvort til annars, þá má
eflaust fullyrða, að oft geti það orðið
góður hagnaður að kaupa ýóðurbceti,
ekki sizt lýsi, í samanburði við að
fækka mjög fénaði. Má meðal ann-
ars benda á grein Jóns Þorlákssonar
verkfr. í Lögr. 1914 (bls. 100). Ef
verð er skaplegt á fóðurbæti og flutn-
ingar ekki mjög erfiðir, þá getur
slíkt fóður orðið jafnvel ódýrara en
hey.
Eins og öllum er kunnugt, gripa
nú bændur ætíð til fóðurbætiskaupa,
ef i harðbakka slær að vorinu og
aefir oft komið það að gagni. Korn-
ið er þá tekið hjá kaupmanninum —•
eý pað er pá til — með því verði,
sem hann setur á það. Þessi aðferð
er auðvitað mjcg hættuleg og dýr.
Venjulegar birgðirkaupmanna hrökkva
skamt til fóðurkaupa, ekki sizt er
tafis legst að landi. Um annað get-
ur ekki verið að tala, en að heilar
sýslur slái sér saman í vænan skips-
íárm að haustinu til og kaupi þá
jafnframt með stórkaupaverði. Laus-
ega telst mér svo til, að heill farm-
ur »Goðafoss« (rúm 1000 tonn) sé
2—3ja vikna fóður handa skepnum
öllum í Húnav.-, Skagaf).- og Eyja-
: jarðarsýslum.
Ef bændur hafa framtakssemi til
jess að koma þessu í verk i tíma,
)á er ekki nema gott um það að
segja. Eg geri þá ráð fyrir, að fyr-
irfram væri það athugað, hversu þetta
svaraði kostnaði með því verði á
leyi, fóðurbæti og kjöti, sem væri
oað árið. Fóðurbætiskaup bænda
eru nú að öllum jafnaði gerð fyrir-
lyggjulítið, verða dýrari en ástæða
er til og engin, er hafis bannar sigl-
ingar. Þá er og ekki farið að gefa
óðurbæti fyr en hey eru komin að
jrotum, i stað þess að gefa hann
jafnt allan veturinn.
Þó framfaramönnum kunni ef til
vill að lítast bezt á fóðurbætiskaup-
in, þá segir mér svo hugur um, að
treglega gangi að koma þeim í það
lag, sem nokkur trygging sé í 0:
nægar birgðir að haustinu. Þær þurfa
nefnilega að vera aýskaplega miklar,
ef verulega á að muna um þær.
Hætt þykir mér og við, að hinn gíf-
urlegi kostnaður vaxi mönnum í aug-
um. En ef þessu úrræði er slept,
er um ekkert annað að gera, en
gamla margreynda fyrningabúskapar-
lagið, að hafa ekki búið stærra en
svo, að heyin séu kappnóg fyiir all-
ar skepnur.
Fyrst vil eg taka það fram, að það
takmark, sem forðagæzlulögin stefna
að 0: nægilegt fóður fyrir næsta vet-
ur, er algerlega rangt, algerlega ófull-
nægjandi.
Reynslan hefir sýnt það, að forða-
gæzlumönnum getur algerlega skjátl-
ast í því, hvað heyin hrökkvi, hafa
jafnvel orðið snemma heylausir
sjálfir!1) Stundum eru heyin óvenju-
lega létt, stundum illa verkuð og ber
þetta alt að sama brunni: að fyrn-
ingar verður hver bóndi að haýa, setja
drjúgum minna á, en ætk mætti að
heyin leyfðu.
En hve miklar purfa pá ýyrningarn-
ar að vera ? Ykja miklar þurfa þær
ekki, ef að eins er hugsað um það,
að vera byrgur fyrir veturinn. En
þetta er ekki nóg. Næsta sumar
getur orðið grasleysis- eða óþurka-
sumar og þá verður bóndinn neydd-
ur til þess, að fækka fé sínu óhæfi-
lega mikið. Fyrir þetta sker má
sigla með ríflegum fyrningum, og
^) Slíkir forðagæzlumenn ættu að
losa sig við starfann.