Ísafold - 27.05.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
3
Ísíenzh frímerhi
Allskon:-,r brúkuð ísleuzk frlmerki keypt háu verði.
Menn út um land, sem vilja sel|a frímerki, eru beðnir að senda þau
í ábyrgðaibréfum. Borgun send um hæl. Areiðanleg viðskifti. Tiiboð
send ef óskað er, þegar um mikið er að ræðs.
Frimerkin verða að vera hrein og ógölluö.
Lltla búöin, Þingholtsstræti i.
Hvernig sem eg lit á málið, er
alls engin þörf ættnafna á Islandi
og innan þess endimarka.
En hinu get eg gengið að, að
margir með almennustu nöfnunum
finni þörf til þess að einkenna sig.
En til þess er gott ráð, sem hlíta
má og fullhlíta. Taki hver sem vill
kenninafn — hvers kyns sem er,
Kamban, Kjarval, Borgfirðingur, Hlíð-
dal, frá Vogi o. s. frv. — það er
að segja fyrir sjáljan si%, í likingu
við viðurnefnin fornu, en ekki sem
ættgeng ættnöfn. Þá er öllu borgið,
bæði inn á við og út á við.
Bezt væri, ef þesskyns nöfn þá
væru lipur og þjál í munni.
Annais vil eg ekki tala frekar um
einstök nöfn. Það hafa aðrir gert.
En eg vil segja eitt orð um ætta-
nöfn á -son. Hvernig á að beygja
þau ? Það má til sanns vegar færa,
að segja »son« í þágufalli (slíkt kem-
ur víðar fyrir í líkum orðum, t. d.
þegar sagt er vönd f. vendi eða því-
líkt), en að segja »son« í eignarfalli
hneykslar hvert óspilt eyra. Ef beygt
er »sonar«, fer ættnafnið vist út um
þúfnr, og ef sagt er »sons«, hvað
segir óspilt eyra þá? En svo ætti
það þó víst helzt að vera. En vera
kann, að máltilfinningin hjá sumum
sé orðin það sljó, að hún heimti
onga ending hér. Það er ýmisíegt,
sem bendir á þenna sljóleika. Oft
og einatt hefi eg t. d. séð alíslenzk
nöfn á skipum höfð óbeygjanleg;
t. d. »hann kom með Skálholt«, hún
kom með Hólar«. Eg hefi spurt
sjálfan mig, hvernig í ósköpunum
nokkur íslendingur geti sagt slíkt,
lesið slíkt, án þess að hneykslast.
Þá geta líklega sömu menn sagt:
»þetta er hesturinn hans (Einars)
Gíslason;« í mínum eyrum er þetta
hræðilegt. Ef nokkuð er fast í mál-
inu, er það eignarfallsendingin.
»Einski« hafa Islendingar t. d. löngu
gert að »ein(s)kis, af því að þeim
fanst endinguna síðast í orðinu vanta,
alveg eins og Danir hafa löngu farið
að segja »deres« (fyrir dere =
þeirra).
Læt eg svo útrætt um þetta.
* *
*
Ur því að eg stakk niður penna
f þeirrí veru, að biðja ísafold fyrir
linurnar, get eg ekki látið hjá líða,
að hnýta hér við dálítilli athuga-
semd um alt annað.
Hr. Indriði Einarsson hefir f grein
sinni um þýzku þýðinguna á Gretlu
sagt tvent, sem ekki má standa mót-
mæklaust. Hann kvartar undan því,
að mynd af Arna Magnússyni sjáist
á sumum bókum (útgáfum) og þykir
það ilt eða ófagurt. Eg skil ekki
þett.i. Hér er ekki nema hálfsögð
sagan. Fullsögð er hún, þegar skýrt
er frá, að þessi mynd sézt hvergi
nema á bókum þeim, sem Arna
nejndin gefur út fyrir rentuinar af
peningum Árna sjálfs. Hvað er eðli-
legra, en að mynd gjafarans standi
á bókum þessum ? Hvernig í ósköp-
unum er hægt að fárast út af þessu
eða finna að þvi? Það er sjálfsagt,
að halda á loft minningu Arna með
myndinni af honum, úr því að hún
er til. Myndin á Thule-bókunum,
örninn, er sannarlega hvorki falleg
né eiginlega neitt tákn.
Hitt er það, að hr. I. E. finnur
að útgáfum íslenzkra rita, og lastar
þær — þær séu ekki annað en »orð,
crð, orð« (liklega átt við orðamun-
inn handritanna). Þett^ er ekki að
eins ómaklegt, heldur og óþarfi, þeg-
ar hann er að ræða um pýðingar.
»Lofaðu svo einn, að þú lastir ekki
annan«. Nú er svo að skilja, sem
hr. I. E. hlýtur að vita eða skilja,
þegar honum er sagt það — að
beztu.
Þrátt fyrir endurtekin loforð af-
greiðslunnar hér, um að flytja ljá-
blöðin með þessari ferð »Gullíoss«,
urðu þau þó eftir í Leith af skipi
þessu, en fyrir góða aðstoð stjórnar-
ráðsins, koma þó blöðin engu að
síður með e.s. „Island“ 20. júní
n æstkomandi.
Verzl. B. H. Bjarnason.
Verðið er því sem næst sama, sem
fyrra ár.
markmið hvers kritisks útgefanda er
það, að fá frumritið t svo hreinni
og upphaflegri mynd, sem hægt er,
en slíkt verður ekki gert öðruvísi
en með því að safna orðamun úr
þeim handritum, sem til eru og til
greina geta komið. Sé orðamun
slept i útgáfunni, er hún handónýt
fyrir alla þá, sem vísindi rækja. Og
það erum ekki vér ísl*fidingar einir
eða Norðurlandabúar, sem förum
þannig að, heldur allir aðrir, og þá
ekki sizt Þjóðverjar sjálfir, blátt átram
af þeirri einföldu ástæðu, að öðruvisi
er ekki hægt að gefa fornrit út svo
að vel sé. Einmitt þýðendur eru
þesskonar útgáfum fegnastir og geta
ekki án þeirra verið. Útgefendurnir
gera jafnaðarlegast grein fyrir ritinu,
uppruna þess, kostum og .löstum, í
formálum (eða sérstökum ritgerðum
— eða hvorutveggja). Á pessurn for-
málum byggja þýðendur einmitt all-
oftast. Það er því alveg ástæðulaust
og ómaklegt, að hreyta skætingi í
samvizkusama og duglega útgefend-
ur. Eða eiga þau að vera launin
fyrir starf þeirra, sem þeir vinna
með alúð og iðni? Eg get fullviss-
að um, að ofsjýnum verður ekki séð
yfir því, sem er í aðra hönd.
Finnur Jónsson.
Ársfandur Búnaðarfélags íslands
1916.
Gulbrands-húsaqerðin. Búnaðarþing-
ið í fyrra ákvað að fela Guðjóni
Samúelssyni, fræðimanni í húsa-
gerð, að spyrjast fyrir um þá ný-
stárlegu húsagerðaraðferð, sem þá
voru nýlega fregnir komnar um
hingað. Fór hann til Noregs meðal
annars í þeim erindum, og greiddi
því búnaðarfélagið honum nokkurn
hluta ferðakostnaðarins. Félagið hefir
fengið skýrslu frá honum, og er álit
hans um það mál einnig prentað í
»ísafold« í vetur. Ekki hvetur hann
til aðgerða i þá átt að svo vöxnu
máli, en telur ástæðu til að gera
nokkrar smátilraunir með íslenzk
húsagerðarefni. Á félagið von á frá
honum nánari tillögum um það mál.
Ljáir. í sambandi við utanför
Metúsalems Stefánssonar er þess
getið í aðalfundarskýrslu í fyrra, að
gerð hafi verið tilraun til að fá sýn-
ishorn af betri ljáum frá Bretlandi.
Þau tilmæli hafa verið endurnýjað.
Einnig hefir verið , skrifast á við
verksmiðju eina í Vesturheimi um
að fá þaðan nokkra ljái til reynslu.
Úr hvorugri áttinni hefir félagið enn
fengið sýnishorn. Ekki er þó enn
með öllu vonlaust um þau.
EJnarannsóknir. Skýrsla um þær
er þegar komin út í Búnaðarritinu,
og er hún ekki endurtekin hér.
Tilraunir nieð ostagerð og stnjórgerð.
í ársfundarskýrslunni 1914 er getið
um gráðaostagerð Jóns Guðmunds-
sonar á Þorfinnsstöðum, sem bún-
aðarfélagið hafði veitt nokkurn styrk
til.i Tilraunir hans hepnuðust furðu
vel fyrsta árið, miður annað árið,
en þrjðja árið, 1915, ágætlega. Til-
raunum þessum verður haldið áfram,
og hefir búnaðarfélagið heitið nokkr-
um viðbótarstysk til verkfæiakaupa.
Gísli Guðmundsson gerlfræðingur
er að byrja tilraunir með smjörgerð,
aðallega í því skyni að komast eftir
því, á hvern hátt smjörið verði bezt
fallið til að þola geymslu. Er það
afar-mikilsvert vegna þess, að með
samgöngum þeim, .sem enn eru,
hlýtur smjörið héðan oft að verða
orðið nokkuð gamalt, þegar það
kemur á markaðinn. Búnaðarfélagið
hefir heitið dálitlum styrk til þessara
tilrauna (til mjólkurkaupa og tækja).
Innan skamms er von á leiðarvísi
frá Gísla um smjörgerð.
Votheysgerð. Skýrslur um þær til-
raunir frá þeim mönnum eystra,
nyrðra og vestra, sem við hafði
verið samið um þær, komu ekki
fyrir árið sem leið, nema ein úr
Múlasýslum. En allmargar skýrslur
hefir félagið fengið, síðan votheys-
gerðarskýrslurnar komu út í Búnað-
arritinu 1912. Var í ráði að lára
þær koma nú í næst.i hefti Búnaðar-
litsins. En þá barst félaginu rækileg
ritgerð um votheysgerð eftir Halldór
Vilhjálmsson skólastjóra, og þótti
rétt að láta hana ganga fyrir. Er
vonast eftir að hún muni örva menn
til framkvæmda í þessa átt, og er
ekki vanþörf á því. — Bíða þá hin-
ar skýrslurnar næsta árs.
Leiðbeining í húsagerð til sveita.
Þau afskifti hafði félagið af henni
árið sem leið, að það veitti nokkurn
styrk til þess, að Jóhann Fr. Krist-
jánsson ferðaðist í fyrra vetur um
Borgarfjörð og skoðaði steinhúsin
þar. Var ætlað að það mund verða
að góðu gagni við störf hans fram-
vegis, að hann fengi færi á að skoða
að vetrarlagi mörg steinhús með
ýmsri gerð og athuga galla, sem i
ljós kunna að hafa komið.
Kornjorðabúr. Einu kornforðabúri
var á árinu sem leið veittur styrkur
til skýlisgerðar, þriðjungur kostnað-
ar, 115: kr. Það var í Borgarfjarð-
arhreppi eystra. Það hefir ekki árað
til að koma upp kornforðabúrum
þessi árin. En muna ættu menn
eftir þeim, þegar kornið lækkar aftur
í verði. Landið má ekki vera án
kornforðabúra á einhvern hátt, a. m.
k. meðan heyásetningsmálið er ekki
lengra á veg komið hjá okkur en
enn er orðið, og jafnvel hvort sem
er — líka til bjargar fyrir menn í
ísaárum. Hefir það sézt í vor, hversu
mikilsvert það var, að landið átti
nokkurt korn, sem senda mátti þang-
að, sem brýnust var þörfin. Hvern-
ig hefði farið, ef ís hefði verið fyrir
landi ?
Félagatal. Nýir félagar árið sem
leið voru 74, og það sem af er
þessu ári 45. Félagatalan alls er nú
komin eitthvað á 14. hundraðið.
Jón H. Þorbergsson fjárræktar-
maður hélt fyrirlestur um fjárdauð-
ann 1914.
Þá var borin upp og samþykt
með samhljóða atkvæðum svohljóð-
andi tillaga:
»Fundurinn skorar á landsstjórn-
ina að gera það sem auðið er til
þess, að sem minst vandræði
hljótist af því fyrir landið, ef út-
flutuingur á saltkjöti til Norður-
landa verður algerlega stöðvaður
og Englendingar vilja ekki ganga
í kaupin.
Ennfremur skorar fundurinn á
landsstjórnina að láta þegar í
stað rannsaka mavkaðshorfur í
Englandi fyrir kælt og íreðið kjöt
og sauðfé héðan og gangast fyrir.
því, að tilraunir í þvi efni, að
opna oss slíkan markað þar, verði
byrjaður þegar næsta haust«.
Tillagan var frá Eggert Briem,
bónda í Viðey, en orðunum »og
sauðfé* bætt inn f eftir tillögu
Bjarnar Bjarnarsonar, hreppstjóra í
Grafarholti.
Þá urðu nokkrar umræður um
nýbýlamálið milli þeirra Jóns H. Þor-
bergssonar, Jóhanns bónda Eyjólfs-
sonar í Brnu arholti og Bjarnar
Bjarnarsonar, en engin ályktun um
það gerð.
Minning-aroi ö.
Þann 1. júní síðast.1. andaðist að
heimili síuu Hraðastöðum f Mosfells-
sveit, gamli, góðkunni sómamaðurinn
Ólafur Magnússon, áður bóndi a Hrís-
brú í Mosfellssveit. Hann var fæddur
að Fossnesi í Eystri-hrepp í Arnes-
svslu árið 1830; ólst upp hjá foreldr-
um sfnum og tók við bústjórn með
móður siuni, uugur, að föður sínum
látnum, þar til hann 28 ára gamall
kvæutist Finnbjörgu Finnsdóttur og
fluttust þau hjón þaðan suður f Mos-
fellssveit; bjuggu þau fyrst i Hlað-
gerðarkoti, svo á Varmá, en síðast á
Hrísbrú nær fimmtíu ár.
Þeim hjónum varð ellefu barna auð-
ið, fimm af þeim dóu í æsku, en sex
eru á lífi, Magnús bóndi á Hraða-
stöðum, Andrós bóndi á Hrísbrú, Finn-
bogi vinnumaður á Hrfsbrú, Guðný í
Norðurkoti í Vogum, Elinborg og
Margrót í Reykjav/k. En auk þess
ólu þau hjón upp tvö böru, Aðal-
björgu Ingimundardóttur í Minni-
Vogum og Stef n Þorláksson í Eeykja-
vík.
Þeir sem þektu Ólaf sál. munu ekki
þykja of mælt þótt sá, er þetta skrif-
ar, teiji hann með fremstu mönnum
síns tíma í bændastöðuuni. Þótt æfi-
saga hans sé hversdagsleg, ber hún þó
ijósati vott þess, að þar var enginn
hversdagsmaður. Þeir menn, sem vita
hvílík örreitissveit Mosfellssveitin var
á þeim tíma, sem Ólafur sál. byrjaði
búskap þar, hljóta að viðurkenna, að
eigi var það á færi meða manna að
hefja sig úr blá'átækt til góðra efna
á vorn" mælikvarða á ábýlisjörð hans,
sem hann tók við, aumu kotgreni, en
skilar nú í hendur eftirkomenda sem
einni beztu jörð sveitarinnar. Ólafur
sál. hafði þau einkenui mikilmennanna,
að láta engan tíma ónotaðan, hann
hafði nógan tíma til alls; rak störfin,
en lót þau ekki reka sig. Hann varð
árlega að hverfa niður til sjávar, að
afla sér og sínum lífsviðurværis, þegar
smáa húið hans hrökk ekki til að fram-
fleyta heimilinu; en samtímis starfaði
hann svo ötullega að rækt ábýlisjarðar
sinnar, að eigi tóku honum aðrir fram
í sveitinni; honum er að þakka hve
Hrísbrúartún er nú slótt, vfðlent og
grasgefið.
Hann var maðurinn, sem hataði og
fyrirleit af hjartans insta grunni alla
ómensku og leti, en virti og elskaði
af einlægu hjarta allan dugnað og
framtakssemi; unni lfka öllum fram-
förum, er hann áleit að miðaði til
hagsmuna fyrir land og lýð.
Ólafur sál. vara að ytra útlitl all—
karlmannlegur, kvikur, harðlegur og
ákveðinn í öllu fasi, enda hinn ern-
asti fram undir andlát sitt. Það fókk
honum angur er hann fann sig þrot-
inn að kröftum og gat ekki unnið, því
vinnan var honum æðsta lífsgleðin.
Mintist hann þá oft á fyrri ár sín,
þegar hann hafði fult fjör og 'heilsu,
kunni margt að segja frá yngri árum
sínum, og var þá sem sólskinsblær
færðist á andlit gamla öldungsins.
Samfarir þeirra hjóna voru hinar á-
kjósanlegustu, enda var Finnbjörg sál.
myndarkona í hvívetna, starfsöm, heim-
ilisrækin og samtaka við mann sinn á
lífsleiðinni, enda tregaði hann konu
sína látna og mintist hennar ætíð með
sórstakri elsku og virðingu.
Ári áður en hann dó, brá hann búi
og fluttist til sonar síns, Magnúsar
bónda á Hraðastöðum. Hann var jarð-
aður hjá konu sinni í gamla kirkju-
garðinum á Mosfelli, því þar kaus hann
sór hina síðustu hvíld af trygð við
gamla kirkjustaðiun, og fylgdi honum
til grafar fjöldi bænda og búaliðs
sveitarinnar.
Hans munu Mosfellingar lengi minn-
ast með hlýjum huga og virðingu.
Mosjellingur.
Eftirmæli.
Ekkjan Guðríður Bjarnadóttir and-
aðist að heimili sínu Fornaseli í Álfta-
neshreppi í Mýrasýslu hinn 24. marz
þ. á. Hún fæddist í Straumfirði 19.
marz 1842 og var ein af hinum mörgu
börnum merkishjónanna Bjarna Einars-
sonar og Arndísar Árnadóttur, er
bjuggu í Straumfirði. Guðríður sáluga
giftist 1871 ekkjumanni Jóni Sigurðs-
syni á Álftártungu og átti með hon—
um 5 dætur; lifa að eins 2 þeirra. —
Eftir tæpa 7 ára samveru misti hún
mann sinn. Eftir það bjó hún að eins
fá ár, en fór síðan í húsmensku. Dvald-
ist hún um mörg ár á Valshamri, hjá
þeim hjónum Guðna Jónssyni og Guð-
nýju Níelsdóttur. En er eldri dóttir
hennar, Anna, giftist frænda sfnum,
Bjarna Einarssyni frá Staumfirði, og
þau reistu bú í Fornaseli, fluttist Guð-
ríður þangað með dóttur sinui.
Guðríður sáluga var greiud kona og
minnug með afbrigðum. Hún var og
mjög draumspök og dreymdi hana oft
merka drauma (sbr. Dulrúnir Her-
manns Jónassonar, bls. 206—209).
Hún hafði og þá einkennilegu gáfu,
að sjá feigðarsvip á fólki, svo sem það
hefir nefnt verið. Eg get þessa, af
því að nú er farið að ræða og rita
um alt dularfult. Og mjög þótti
Guðríði vænt um bækur Hermanns.
En að hún hafi átt þessa einkenni-
legu sjón, er víst fáum kunnugt. Hún
flekaði ekki slíku, enda var hún dul
í skapi og prúð í allri framkomu.
Hún var gædd miklu líkamsþreki
og var við góða heilsu fram á sfðustu
æfiár. Hún var ein af þeim, sem
vann verk sitt í kyrþey, en vann það
vel og ótrauðlega. — Þó varð hún í
rúmið að leggjast sökum þjáningar-
fulls sjúkdóms, er sótti hana heim
síðustu árin; en það bar hún með
þreki og stillingu. Hún vissi, til
hvers leiddi, og sagði að það væri síð-
asta legau sín.
Það lótti henni sjúkdómsbyrðina, að
hún var í umhyggjusömum ástúðar—
örmum dóttur og tengdasonar.
Þótt Guðríður sáluga væri aldrei
ráðandi yfir miklum efnum, náði hún
miklum vinsældum, og einkum var henui
lagíð að draga að sér barnshjörtun,
og ekki sízt fyrir þá sök mun minn-
ing hennar lengi geymast hór í þessu