Ísafold - 07.06.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD

kirkju sem nokkurskonar -»rusla-
]cist,u« fyrir hinar sundurleitustu
kenningar. Eigi veit eg hvort
skýringarinnar á þessu er með-
fram að leita í því, að i ráðu-
neyti þeirra »gerbótamanna« eru
nú tveir þjóðkirkjuprestar þess-
arar tegundar, sem ekki þykir
hlýða annað en að gera sæmi-
lega hátt undir höfði. En furðu
vekur þetta samt.-------
Um trúmálahlið þessa máls skal
eg láta guðfræðingana þrátta, þvi
að eg hrósa mér ekki af trúar-
áhuganum. En hitt verður ekki
hrakið, að próf. J. H. gefur með
»skýringum« sinum svo að segja
öllum kenningum opið rúm í þjóð-
kirkjunni. Eða hvað stoðar mann-
inum að vitna til þess, að menn
verði að »halda sér við biblíuna«
og »samvizku sína«? Þykjast
ekki allir trúarflokkar og »villu-
kennendur* innan »kristninnar«
gera það? Kaþólskir t. d. Eða
adventistar. Eða jafnvel mor-
mónar, og ótal, ótal margir fyr
og síðar? Hvar eru takmörkin,
því að biblían setur lítil takmörk
og samvizkan því um síður, þeg-
ar um trúarefnin er að ræða?
Og verður alt, sem hver og einn
telur samrýmast þessu, jafn gott
og gilt sem »evangelisk-lúterskt«?
Eiga allir landsmenn að róa und-
ir þvi sem »þjóðkirkju« ?
Nei, hér er og heflr verið um
þá örgustu fásinnu að ræða, sið-
spillandi og óhæfa.. Eða hvernig
geta þessir menn, sem þegar hafa
afneitað mörgum hinum helztu af
hinum gömlu trúaratriðum, haldið
áfram að taka sér í munn trúar-
setningarnar við athafnir kirkj-
unnar? Hvernig geta þeir t. d.
ákallað við skírnina heilaga þrenn-
ingu, sem þeir eru nú búnir að
afneita, spyrja ýmsir í Danmörku,
og get eg ekki láð þeim það. Og
margt og margt fleira, sem verð-
ur óheilindi og annað ekki. En
í þessu virðast nýguðfræðingarn-
ir skara fram úr, þótt þeir að
öði u leyti sé ekki annað en það,
sem Danir kalla »eftirsnakkarar«
(eftir þýzkum). —
Eins og próf. J. H. óð reyk í
ályktunum sínum áður út af þess
um margumtalaða dómi, eins ger-
ir hann það nú í síðari grein sinni,
þar sem hann er að burðast við
að telja upp, hvað sé »viðurkent«
með dómnum. Þetta málæði hans
alt sýnir aðeins eitt áþreifanlega,
það, að hann skilur hvorki upp
né niður (eða vill ekki skilja) í
hinni réttu þýðingu dómsins, eða
kann ekki að lesa úr dómsorðum
yfirleitt. Fullyrðingar hans eru
og verða tómar fjarstæður, rangt
mál (og eins þótt biskupinn, sjái
nú ekki annað fangaráð en að
prenta þær upp í Kirkjubl. sínu),
þegar af þeirri ástæðu, að liæsti-
réttur leiddi hjá sér að fara útí
»efni« málsins, en hélt sér, eins
og marg-bent hefir verið á, að-
eins við hið persónulega, hinsál-
arlegu skilyrði þessa sakbornings.
Þess vegna erþað bláber þvætting-
ur, þegar J. H. heldur því fram,
að með þessum dómi sé »loku
fyrir það skotið«, að trúvillumál
komi oftar fyrir hæstarétt! Þau
geta auðveldlega komið fyrir hve-
nær sem vera skal, ekki aðeins
gegn öðrum mönum, heldur einn-
ig gegn þessum sama manni, ef
hann heldur áfram að vera prest-
ur í þjóðkirkjunni. Og hvi skyldi
það ekki vera svo? Þótt hæsti-
réttur hafi »leitt það .hjá sér« að
dæma um »trúvillu« í þettasinn,
þá er hann eftir sem áður æðsti
dómstóll í þeim málum sem öðr-
um.
Þetta er víst engum dulið —
nema náttúrlega J. H.!
Prófessorinn játar nú, að hann
hafi þýtt »Kætterdomstol« villu-
wiamíadómstól. Er það auðsætt af
sambandinu í fyrri grein hans,
hvers vegna hann gerir það. Því
að villwmaður er í munni almenn-
>ngs ekkert annað en villimaður.
En J. H. vill kannske segja, að
svo fróður sé hann ekki, að hann
viti það. Hitt býst eg við að eg
viti eins vel og hann, hvað rétt-
ritunin segir um stafsetning þess-
ara orða.
Og skal eg svo að endingu
þakka prófessornum, að hann hefir
þó í síðustu grein sinni, i öðru
orðinu að m. k., viðurkent tals-
vert af því rétt að vera, sem eg
held fram, þar sem hann segir:
»Hvað hin atriðin snertir, hvort
A. R. hafl gert sig sekan í villu-
trú eða hvort hamn hafi rofið
prestaheit sitt, þá má segja, að
hæstiréttur hafi leitt þau hjá sér«.
Þó það! — Eg hefi nú séð, síðan
seinast, að »mætir menn« í Dan-
mörku, lögfræðingar, guðfræðis-
prófessorar o. s. frv., eru að öllu
leyti sömu skoðunar um dóm
þenna og eg hefi látið í ljósi. En
líklega telur próf. J. H. það gera
einungis ilt verra! Hann hefir
sjálfsagt embættisbræður sina hér,
guðfræðiskennarana við háskóla
vorn, sín megin — með andatrú
og öllu saman (sem hann annars
vendilega forðast að minnast á,
hvernig sem á því stendur).
En eg vil skora á hann, ef hann
getur fengið nokkum lögfrœðing hér
til að votta það, að ummœli hans
í 38. tölubl. Isafoldar um hœsta-
réttardóminn og >merkingu« hans
hafi verið réttmœt, að komaþá fram
með það.
Getum við þá siðan talast við
um það, hvorum okkar sé »rot-
högg« að höfði reitt!
G. Sv.
--—---—•»<«•
Hið isL Fræðafélag 1 Klöto
hélt ársfund sinn 9. maí þ. á.
Voru þar lagðir fram endurskoð-
aðir reikningar félagsins og sam-
þyktir. Forseti félagsins, mag.
Bogi Th. Melsted, skýrði frá gerð-
um þess á umliðna árinu. 1915
hefði komið út Jarðabók Áma
Magnússonar og Pdls Vídalíns,
1. bd. 3. h., og Ferðabók Þorv.
Thoroddsens 3.—4. bd., auk þess
sem Afmœlisritið til dr. Kaalunds,
sem var gefið út sumarið 1914,
teldist til ársbóka 1915. — í ár
væri komið út 4. hefti af 1. bindi
Jarðabókarinnur og Árferði á ís-
landi í þúsund ár eftir Þorv. Thor-
oddsen, 1. hefti; sú bók verður 3
hefti, síðasta heftið um hafís við
strendur Íslands.
í haust ætlar Fræðafélagið að
fara að gefa út Ársrit, sem mun
mestmegnis innihalda alþýðlegar
ritgerðir. Árgangurinn kostar 1
kr. 50 au., en fyrsti árgangur
ritsins verður á Islandi seldur
fyrir hálfvirði, 75 aura, til árs-
loka 1916.
Að lokum fór fram stjórnar-
kosningar, og voru endurkosnir
forseti mag. Bogi Th. , Melsted,
gjaldkeri próf. Finnur Jónsson og
skrifari Sigf. Blöndal bókavörður.
Terpentínu-málið
Endalok.
Eiríkur Einarsson hafði stefnt
B. H. Bjarnason fyrir sáttanefnd
út af meiðandi ummælum í síð-
ustu grein síðarnefnda í ísafold.
Því lauk með svofeldri sátt:
»Kærði lýsir því yfir, að það hafi
ekki verið tilætlun sín að meiða
kæranda með hinum umstefndu
ummælum og tekur þau aftur að
því leyti, sem þau kynnu að geta
skilist svo«.
Settur prestur
að Helgafelli næsta fardagaár
er aðstoðarprestur síraÁsmundur
Guðmundsson í Stykkishólmi.
Settur prófastur
í Snæfellsnessprófastsdæmi, frá
fardögum, er síra Árni Þórarins-
son á Stórahrauni.
Synodus
hefst i Reykjavík á Þingmaríu-
messu, sunnudag 2. júlí næstk.
Pistill frá Höfðaströnd.
Eg rak mig á fréttabréf héðan af
Höfðaströnd fyrir skemstu i »Norð-
urlandic.
Það er dagsett síðastl. gamlársdag
og þar farið nokkrum orðum um
liðna árið og liðan manna þann
tíma.
Þó að flestum liklega virðist þarna
meira en nóg sagt um jafn ómerkan
stað, — sem eg meira að segja
minnist einhvern tima að hafa heyrt
nefndan »Skrælingjaland« til vegs-
auka, — þá langar mig samt til þess
að mega bæta nokkrum orðum við
hið fyrra fréttabréfið, sérstakl. sakir
þess, að mér virðist margt hefði
mátt geta um, sem gerst hefir hér
síðustu árin, sérstaklega er þess er
gætt, að sjaldan eða aldrei sjást héð-
an fréttapistlar i opinberum blöðum
árum saman, og sárfáir eru kannske
sem l^annast við Höfðaströnd eða
Hofsós nema ef vera skyldi fyrir sögu-
leg fornkynni og aðallega þó frá
þeim tímum, er verzlun var hér ein
fyrir allan Skagafjörð og jafnvel fyrir
fleiri sýslur.
Einokum var einatt talað um í þá
tíð, enda ekki óeðlilegt, er engin
var samkepnin.
Nú er öldin önnur. Verzlanir
orðnar margar innan sýslu og mjög
breyttir hagir almennings.
»Stjórnfrjáls þjóð með verzlun
eigin búða« í samanburði við það,
sem mun hafa átt sér stað, meðan
Hofsós var og hét, sem kaupstaður
— eða s?o hygg eg að heita megi
jafnvel þótt skuldaklafinn sé enn
ærið haft á viðskiftafrelsi margs
mannsins og óefað sá Níðhöggur, er
mest og bezt tefur allar andlegar og
efnalegar framfarir.
Það skal að vísu játað, að slíkri
úlfakreppu ættu ráðdeildar- og iðju-
samir efnismenn aldrei í að lenda,
ef fáanlegar væru nýtilegar bújarðir
eða unt væri að stunda aðra jafn
trygga atvinnu. En svo segir nú
greinaihöf; ekki því láni að fagna
hér, og er sízt fyrir að synja, að
nokkuð hafi verið hæft í því.
En þetta hygg eg eigi mesta
meinið. Hitt tel eg enn meinlegra,
að eigi skuli unt að setja svo nema
örfáar jarðir innsveitis að viðunan-
lega megi heita búið.
Sé þetta landinu sjálfu að kenna
er lítils í mist fyrir ungu mennina,
en sé aftur í móti unt að leita or-
sakanna ‘annarstaðar, þá er öðru máli
að skifta og öll ástæða til að reyna
að komast fyrir þær.
Það er trúa mín, að landið sé eigi
lakara hér en víða annarstaðar, þar
sem þó vel er búið og velmegun í
góðu meðallagi alment.
Að visu kemur ís hér stundum
og dregur mjög úr grassprettu m.
m., en samt hy ® eg að þetta yrði
bændum aldrei algerlega til falls, ef
bústofn væri hæfilegur og búinu svo
sint af alhug, en eigi að hálfu léyti,
eins og oft á sér stað um þá, er
sinna jafnframt sjónum. En hver
mun svo aðalorsökin til þesS arna
t. d. hér?
Að mínu viti er engu öðru um
að kenna en óhagstæðri verzlun um
margar aldir, og þar af leiðandi fá-
tækt mann fram af manni.
Nú mætti ætla að þetta hefði lag-
ast siðustu árin bæði siðan verzlun-
um fjölgaði og þá sérstaklega ef
verzlun hefði mátt heita hagstæð,
eins og greinarhöf. gefur í skyn að
verið hafi siðastl. ár.
Eigi skal borið á móti því, að
verð á innlendri vöru hafi ekki verið
gott, jafnvel þó það hafi ekki náð
þvi hámarki, sem orðið hefir sum-
staðar annarstaðar á landinu.
Fyrir þessa hækkun hafa þó marg-
ir heldur dregið úr skuldum sinum,
enda þó mátt hefði verða miklum
mun betur, ef hvorttveggja hefði eigi
farið saman hér: lægra verð fyrir
innlenda vöru en bezt var annar-
staðar, og eins tiltölulega — eða
jafnvel þó öllu tilfinnanlegar, —
hærra verð á erlendri vöru en fáan-
legt var í næstu kauptúnum innan
sýslu. Að eins örfá dæmi máli mínu
til sönnunar.
Aðalnauðsynjavara eins og t. d.
rúgmjöl er selt hér á kr. 40.00
tunnan nú pem stendur, en kr. 30.00
á Sauðárkrók. Haframjöl kr 50.00
tunnan hér en kr. 40.00 á S.krók.
Hveiti á kr. 0.45 kilo (hér á móti
peningum) en kr. 0.38 S.krók. Kar-
töflumjöl kr. 1.00 kg. hér en á
S.krók kr. 0.72 kg. (lika peninga-
verð). Að sama skapi er verðmun-
urinn á annari matvöru.
Álna- og hreinlætisvöru tala eg
ekki um. Tilfæri að eins örlitið
dæmi:
Fyrir jólin fekst grænsápukassinn
(í k8-) fyrir kr. 2.10 á-Sauðárkrók.
Odýrast á Hofsós kr. 2.75 móti pen-
ingum. En nú kostar kg. 0.70 hjá
Sam. isl. verzlununum hér. Allir
sjá hversu gifurlegur að þessi munur
er, — jafnvel þótt tekið sé tillit til
þess, að talið er hér peningaverð á
Sauðárkrók en reikningsverð á Hofs-
ós. Verðmunur mun 10 % Þegar
bezt gegnir, en þó ekki ætið eða
öllum i té látið.
Þessi verzlunarvandræði tel eg að-
alorsökina til þess, að ungu efnilegu
mennirnir, »sem bú vilja reisa og
leggja sinn skerf til viðhalds og fjölg-
unar mannkynsinst, kynoka sér við,
að kaupa — eða jafnvel taka — til
ábúðar jarðir, sem falar kynnu hér
og sumar ef til vill taldar beztu »kot«.
Viðskiftakostirnir í nastu qrend munu
jafnaðarleqast skapa framtíðarhorfur
hvers eins, er að peim i að búa.
Mér hefir orðið helzt til skraf-
drjúgt um þessi atriði, mest vegna
þess, að mér virðist hér alvarlegt
mál til íhugunar, en sem undarlega
lítið hefir enn tekist að ráða fram
úr, þrátt fyrir kaupfélagssamtök og
aðrar ráðagerðir, sem því miður hafa
ætíð strandað á sömu annmörkun-
um, er öllum munu auðráðnir.
EÍir þessari lýsingu minni á stað-
háttum og fjárhagslegu sjálfstæðir
býst eg eigi við, að menn geri sér
glæsilegar hugmyndir um andlegt lif
eða menningu.
Guðm. Finnbogason segir í »Vit
og strit«, að það verði mælikvarði
menningarinnar, bve miklu af þeirri
orku, sem náttúran býður fram, sé
varið mannlífinu til gagns og góða.
Nl.
Á heimleið, skáldsaga eftir frú
Guðrúnu Lárusdóttur, er aS koma út i
danskri þýðingu í »Hjemmets Biblotek«
Síra Magnús Magnússon í Bregning á
Jótlandi hefir þýtt söguna er heitir á
dönsku : Mod Hjemmet.
Jarðarför Skúla alþm. Thoroddsen
fór fram síðastliðinn laugardag að við-
stöddu miklu fjölmenni.
Gullfoss kom að vestan á sunnu-
dag síðdegis. Fer héðan til útlanda i
nótt.
Bæjarverkfræðingur er Þórarinn.
Kristjánsson orðinn, frá 1. júní. Bygg-
ingafulltrúi er, eftir sem áður, Hjört-
nr Hjartarson trésmíðameistari.
ísland kom tll Kaupmannahafnar
síðastl, mánudag um hádegi.
Pétur Jónsson hefir nú sungið
fyrir bæjarbúa 3 kvöld í röð og hafa
allir aðgöngumiðar verið upp psntaðir
löngu fyrirfram fyrir öll kvöldin. Ætl-
ar Pótur að syngja í kvöld og annað
kvöld. Ný söngskrá með íslenzkum og
útlendum lögum. Er aðsóknin ljós
vottur um hve hrifnir menn eru af
söng Póthrs, og óhætt mun að full-
yrða að hann nú þegay jafnast á við
beztu söngvara erlenda er vór höfum
heyrt. — Frú Asta Einarson aðstoðar.
Prestvígðir voru á uppstigningar-
dag kandídatarnir Friðrik Jónasson,.
Jónassonar^frá Hrafnagili, settur prest-
ur að Útskálum, og Jón Guðnason,
sem veitingu hefir fengið fyrir Staðar-
hólsþingum. — Síra Friðrik Jónasson
fer suður að Utskálum á hvítasunnu-
dag og tekur þá við prestakallinu.
Ættarnöfnin.
Það hefir verið ýmislegt ritað
um ættarnöfn að undanförnu,
með og móti, og þykja mér báð-
ir hafa mikið til sins máls, eins
0g haft er eftir gömlum sýslu-
manni, að hann hafi sagt við
málrófsmenn, erl ætluðu sér að
hafa af honum fróðleik meiri, en
góðu hófi gegndi. En eitt hafa
þeir menn, er ættarnöfnum fylgja,
aldrei tekið fram, og er mikið
atriði, þó fremur sé fyrir aðra
en þá, sem nöfnin taka. Skal
nú gerð grein fyrir því með fá-
um orðum. — Sagt er að ilt sé
í ætt gjarnast. Þó nokkuð kunni
út af þessu að bera, mun þó
mikið hæft í því að ýmsar ódygð-
ir sé kynlægar, 0g það allfast.
Er því œttamafn ágætt auðkenni
til þess að geta varast menn,
sem illa eru kynjaðir, og einskie
góðs af von.
Áf þessum sökum er eg ekki
eins á móti ættarnöfnum og eg
hefði verið ella, því ekki get eg
því neitað, að mér þykir óþarfi
að menn kasti föðurn&tni sínu.
2. júní 1916.
Ami Amason.
(frá Höfðahólum).