Ísafold - 10.06.1916, Qupperneq 1

Kemur út tyisvar
í viku. Vetðárg.
5 kr., t^rlendis T1/^
kr. eða 2 dollarjbor;'-
ist fyrir miðjau júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóli: Dlafur BjÖrnsSQtt. Talsími nr. 455.
| Uppsögn (skrifl.
btrndin við áramót,
er ógild nema kom-
ín só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
. só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XLIII. árg.
A.lþý7>afél.bók»i8afn Templaras. 3 kl. 7—9
Borgaratjóraskrifatofan opin virka öaga 11—3
Bæjarfógetaskrifetofan opin v. d. 10—2 og 1.-7
Bæjargjaldkerinn LauíÁev. 5 kl. 12—8 og —7
Íílandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd,—10 tjíöd.
Alm. fundir fid. og sd. 8^/a síbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgom
Landakotespitali f. sjúkravitj. 11—1.
LandHbankinn 10—8. Ðankastj. 10—12.
Liandsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlán 1—S
Landsbilnaftaríólagsskrifstofan opin frá 3.2—3
Land8fóhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
NAfctúvugripaQafnib opib l'/s—2*/s A sunnnd.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
SamAbyrgb Islands 12—2 og 4—6
‘StjórnarrAbsakrifatofarnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifilstabahælib. Heimsóknartími. 12—1
I>jóömenjasafn5ö opió sd., þd. fmd. 12—2.
< K!æ0averziun 3 H. Andersen & Sön. ; Aðalstr. 16. “ Stofnsett 1888. Sími 32. * * \ far ern fötin sanmnð flest : þar ern fataefnin bezt. 3 3 3
’r/"Tinl kk. 1 xxMLl,jirOf JfJÁ
Vaadaðastar og ódýrastar
Líkkistur
seljum við undirritaðir.
íKistur fyTÍrliggjandi af ýmsri gerð.
Steingr. Guðmúndss. Amtm.stíg 4.
Tryggyi Arnason Njálsg. 9.
Hæst verö
greiðir kjötverzlun E. Milners,
Lnugavegi 20 B,
fyrir nautgripi, eldri og yDgri,
einnig kálfa.
Borgað samstundis.
Heimastjórn íra.
íleimastjórnarlög Ira eiga
merkilega sögu frá upphafi. Þau
voru fyrst samþykt í neðri deild
brezka þingsins sumarið 1912, en
lávarðadeildin feldi þau. Árið
eftir, 1913, samþykti neðri mál-
stofan þau aftur óbreytt, en enn
fór á sömu leið, að lávarðadeild-
in feldi þau. Enn komu þau fyrir
neðri málsstofuna sumarið 1914
og lét Asquith stjórnarformaður
þá úrskurð gefinn, að frumvarpið
yrði að lögum, ef málstofan sam-
þykti það óbreytt, hvað svo sem
lávarðadeildin segði. Sótti hann
til þess gamlan lagastaf, að hvert
það frumvarp, er neðri málstofan
samþykti óbreytt á þrem þing-
um, væri orðið að lögum og hefðu
lávarðarnir ekkert til þess að
segja. Þótti hér höggvið nærri
úrskurðunarvaldi lávarðadeildar-
innar, en svo varð að vera sem
Asquith vildi og lög mæltu fyrir,
þótt engin dæmi væru þess, að
slíkt hefði komið fyrir áður. Og
svo samþykti neðri málstofan
frumvarpið óbreytt í þriðja sinn
í septembermánuði 1914, en kon-
ungur staðfesti það sem lög.
Reykjavík, langardaginn 10 júní 1916.
Tilkynning
Nýjar vörubirgðir eru nú komnar til
V. B. Ji.
af flestum nú fáanlegum
VeftiQðarvörum,
í fjölbreyttu úrvali.
Yegna timanlegra innkanpa getur verzlunin boðið viðskiftamönnum sín-
um þau beztu kaup sem völ verður á i ár.
Ennfremur befir verzlunin:
Pappír og ritföng, Sólaleður og skósmíðavörur.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Bakarasveinn.
Buglegnr bakari getur fengið atvinnu um lengri
tíma hjá Johan Sörensen bakarameistara í Vestmann-
eyjum.
Sími V. E. 45.
En saga frumvarpsins er eigi
öll sögð með þessu. Það voru
fleiri andvigir þvi heldur en lá-
varðarnir. Nokkur hluti írlands,
Uister, var því algerlega mótfall-
inn og barðist gegn því með hnú-
um og hnefurn. Hafði Sir Edward
Carson orð fyrir þeim og lá eigi
á liði sínu. I annan síað barðist
foringi íra, John Redmond, engu
ósleitilegar fyrir því, að frum-
varpið næði fram að ganga, og
talaði hann þar fyrir munn hinna
þriggja landshlutanna, Leinster,
Minster og Connaught.
Það má nú merkilegt virðast,
að menn skyldu skiftast þannig
eftir landfjórðun^um með og móti
frumvarpinu. En tvent bar til
þess. Annað það, að íbúar í hin-
um þremur syðri landsfjórðung-
um eru fléstir kaþólskrar trúar,
en Ulsterbúar lúterskir. Hitt það,
að syðri ffluti landsins er njjög
fátækur, eri Ulsterbúar ríkir.
Vildu þeir því eigi eiga það á
hættunni, að syðri landsfjórðung-
arnir gætu með meiri hluta sín-
um ráðið öllu um landsmál —
Ulstermál sem önnur. En það
kváðu þeir sér á sama standa,
þótt heimastjórnarlög yrðu írum
gefin, ef þau næðu að eins eigi
til Ulster. Það máttu Redmonds-
sinnar eigi heyra og engir þeir,
er voru frumvarpinu fylgjandi,
að eigi næði það til alls landsins.
En Carson lét hvergi bugast og
kvaðst skyldu verja rétt Ulster
með illu, ef eigi væri það hægt
ineð góðu.
Sumarið 1914 sáu menn að
hverju fór, að frumvarpið hlaut
fram að ganga. En Carson var
einráðinn í því að standa við orð
sín og fylgdu Ulsterbúar honum
sem einn maður. Tók hann þá
að safna liði, að sið fornra her-
konunga, og skipuðu menn sjer
glaðir uridir merki hans. Drógu
þeir að sér vopn og hergögn, og
er það meðal annars orðið frægt
þá er Þjóðverjar seldu þeim heil-
an skipsfarm af vopnum og norska
skipjð »Fanny« laumaði þeim til
írlands án þess að menn yrðu
varir við.
I annan stað safnaði Redmond
liði og bjó það vopnum. Var
hann staðráðinn r því að kúga
Ulstermenn með vopnum, ef þeir
vildu eigi þýðast lögin með góðu.
Þótti Bretum nú allilt i efni að
friðsamir borgarar í herlausu
landi skyldu grípa til vopna og
búast til að vegast. Var þetta
til þess að Seely, hermálaráðherra
þeirra, varð að segja af séi', en
Asquith bætti þá við sig ráðherra-
embætti hans.
í aprílnaánuði 1914 reyndi Gfe-
oi’g konungur að miðla málum.
Kvaddi hann þá Carson og Red-
mond á fund sinn ásamt Asquith,
Lloyd George, Landsdowne lá-
varði, Bonar Law, Craigh og John
Dillon. En þeirri ráðstefnu lauk
svo, að engar sættir komust á.
En einmitt um það leyti, sem
útlitið var ískyggilegast, hófst hin
mikla Norðurálfustyrjöld. Þá rann
af írum mesti berserksgangurinn,
og skipuðu nú sjálfboðaliðar Car-
sons og Redmonds sér hrörmum
saman undir merki Breta. Fór
nú svo fram um hríð, að meðan
æsingin var sem mest, þá lá írska
deilan niðri. En 18. september
tók neðri málstofan frumvarpið
enn fyrir og samþykti það óbreytt,
svo sem fyr er sagt.
Nú lá auðvitað öll heild ríkis-
ins öll við því, að allar innbyrðis-
þrætur legðust niður og eigi yrði
blásið að eldi ófriðarkolanna. Þess
vegna var það samþykt, að heima-
stjórnarlögin skyldu eigi ganga í
gildi fyrir en eftir eitt ár. Væri
ófriðnum þá eigi lokið, skyldi
framkvæmd þeirra enn frestað
þangað til friður kæmist á, nema
öðru visi um semdist.
Uppreistin sem varð i Irlandi
fyrir ssemstu, varð til þess, sem
hvorki konungur né þing hafðiget-
að gert: hún sætti þá Redmond og
Carson. Og nú er svo að sjá sem
Bretum hafi virst heppilegur tími
til þess að láta heimastjórnarlögin
koma til framkvæmda — með
þeirri breytingu þó, að þau skuli
ekki ná til Ulster. Má vera að
sú tilhliðrunarsemi sé gerð vegna
þess, að engar óspektir urðu í
Ulster, en i öllum hinum hóruð-
unum. Þetta er þó aðeins get-
gáta. En Carson hefir haft fram
sitt mál og Redmond mun hafa
séð, að betra eftirlit þarf að
hafa með írnm heldur en verið
hefir til þessa, en það eftirlit fæst
með heimastjórnarl^gunum.
Hallgrímur Hermann.
Fyrir nokkru var þess getið hér
í blaðinu að Hallgrímur Hermann
væri viss með að verða taflmeistari
háskólans í Washington. Nú hefír
hann hlotið medaliu háskólans og
taflmeistaratitil hans. í kappskákinni
tóku þátt 22 menn, og meðai þeirra
voru taflmeistari háskólans og norð-
vesturfylkja Bandarikjanna og tafl-
meistari Nevada.
H.
Yuan-Shi-Kai.
Þegar stjórnarbyltingin varð í
Kína, keisarinn var rekinn frá
völdum en lýðstjórn komið á fót,
voru það aðallega tveir menn,
sem Kínverjar áttu völ á til þess
að taka við forsetastöðunni. Ann-
ar þeirra var Sun Yat-sen, en
hinn Yuan-Shi-Kai. Og hinn síð-
arnefndi varð hlutskarpari.
Það var auðvitað ekki glæsi-
legt að gerast forseti hins nýja
lýðveldis. Hver höndin var þar
uppi á móti annari, fjárhagurinn
i mestu óreiðu, herinn sáma sem
enginn og illa búinn á allan hátt
og alt fram eftir þessum götun-
um. En Yuan-Shi-Kai sýndi það
fljótt að hann var enginn meðal-
maður. Það var þó eigi nóg með
það að hann yrði að fást við
þessi innanríkisvandræði. Ná-
grannarnir, Japanar og Rússar,
stóðu gráðugir hjá garði og þótti
nú hentugur timi til þess að svala
landagræðgi sinni meðan Kin-
verjar voru óviðbúnir eftir bylt-
inguna. Teygðu Rússar klærnar
inn í Mongolaland en Japanar í
Manchuria og þótt hinum stór-
veldunum litist miður á blikuna,
vildu þau eigi reyna að stemma
stigu fyrir þessum ágangi.
Yuan-Shi-Kai var þéttari fyrir
en margir hugðu og þóttust Jap-
anar sjá að betra mundi að koma
honum frá. Sun Yat-sen og áhang-
endur hans, sem voru Yuan al-
43. tölublað
gjöi’Iega mótsnúnir, reyndu og á
alla lundað fáJapanasértilhjálpar
(til þess að stofna uppreist og koma
Yuan frá völdum. Hétu þeir Jap-
önum öllu fögru ef það tækist.
Voru Suðurríkin aðal-bakhjarl
þeirra og sumarið 1913 hófu þau
svo uppreist. Höfðu þau fengið
vopn og liðsforingja hjá Japön-
um. En Yuan bældi uppreistina
niður með harðri hendi og naut
að því mest fulltingis herskip-
anna.
Yuan rak sig brátt á það, að
hin nýja stjórnskipun var eigi
svo góð sem skyldi, enda hafði
hún verið flaustursverk. Þingið
treysti stjórninni eigi til neins og
tók blátt áfram af henni alt fram-
kvæmdarvald. Sá Yuan að svo
búið mátti eigi standa, allra helzt
meðan innanríkisfriður var svo
ótryggur. En nú höfðu Suður-
ríkin fengið þann skell, að eigi
var líklegt að þau færu brátt á
stúfana aftur. Gerði Yuan sér
því hægt um hönd, rauf þingið
og' sendi þingmenn heim. En
sjálfur tók hann sér alræðisvald
og lót ráðherrana eigi bera ábyrgð
gagnvart þjóðinni heldur gagn-
vart sér. Tók hann nú alla stjórn
í sínar hendur og sá um að öllu
því væri framfylgt er hann vildi
vera láta. Sýnir það bezt hví-
líkur dugnaðarjötunn og mikil-
menni hann var. Gekk nú vel
um hríð og tók ríkið skjótum
framförum. Setti hann nú tolla-
löggjöf og grynti jafnframt á
skuldunum. Helzt síðan friður
þangað til í vetur að hann fann
upp á því að vilja gera sig að
keisara. Þá hófst uppreist að
nýju i Suðurríkjunum 0g varð
brátt svo mögnuð' að Yuan sá
þann kost vænstan að tilkynna
það opinberlega, að hann hefði
fallið frá því um sinn að gerast
keisari. En ekki linti uppreist-
inni að heldur. Festi hún ædýpri
rætur og sagði nú hvert fylkið
og hver borgin á fætur annari
sig úr lögum við alríkið og lýstu
yfir sjáifstæði sínu. Reisti stjórn-
arherinn eigi rönd við og var
komið í mesta óefni.
En einmitt meðan óeyrðirnar
eru sem inestar, fellur Yuan-Shi-
Kai frá og þarf nú eigi lengur
að berjast um það hvort hann
skuli sitja að völdura eður eigi.
Hvað sem um manninn verður
\