Ísafold - 17.06.1916, Blaðsíða 2

2
I S A F O L D
' stórskemd til hafnar. Ekki er held-
ur kunnugt um hve margir menn
muni hafa látið lífið í orustunnni,
en efalaust hafa þeir verið fjölda
margir af báðum. Sögðu danskir
sjómenn, sem voru í fiskiróðri tveim
dögum eftir orustuna á þeim slóð-
,um þar sem ákafast var barist, að
*þeir hefðu séð lík á reki hrönnum
saman. Talið er, að flestir menn
muni hafa farist af brezka skipinu
»Indefatigable«. Kom tundurskeyti
á það framanvert og stakst það þeg-
ar á stafninn og sökk í einu vet-
fangi. Sagt er að þýzka skipið
»Westphalenf hafi sökt 6 tundur-
bátaspillum fyrir Bretum.
Sjóorusta þessi er hin ógurlegasta,
sem nokkru sinni hefir verið háð,
og hin eina sjóorsta þar sem öllum
tegundum nútiðarherskipa er teflt
fram í senn: orustuskipum, bryn-
drekum, beitiskipum, tundurbátum,
tundurbátaspillum og kafbátum. Enn-
fremur tóku loftför og flugvélar þátt
í henni og vita menn með vissu að
Þjóðverjar hafa mist þar eitt Zeppe-
linsloftfar.
Mörg kaupför voru á þeim slóð-
um þar sem orustaa var háð og
geta þau ekki lýst þvi hvað hún
hafi verið ægileg. Reykurinn út úr
fallbyssukjöftunum og upp úr reyk-
háfum skipanna var svo mikill, að
hann myndaði þykt ský, sem lagð-
ist yfir mikinn hluta Norðursjávar.
Loftþrýstingurinn af skotunum varð
svo mikill, að bæir og hús á Jót-
landi léku á reiðiskjálfi, en skot-
þruman heyrðist glögt alla leið norð-
ur á jaðar í Noregi.
Bretar þykjast eiga sigri að hrósa,
vegna þess að Þjóðverjar flýðu þá
er aðalfloti þeirra kom á vettvang.
En dönsk blöð telja það »Phyrrus-
arsigur*. Þjóðverjar þykjast líka
hafa sigrað, en þó eru þeir engu
nær því en áður, að vera jafnokar
Breta á hafinu. En að öðru leyti
hafa þeir unnið sigur og hann eigi
lítinn. Þeir hafa unnið »moralskan«
sigur. Þessi sjóorusta hefir vakið
óhemju fögnuð um land alt og
hleypt i þjóðina nýjum dug og nýju
hugrekki. Þykir þeim meira til úr-
slita sjóorustunnar koma heldur en
allra sigra sinna í Frakklandi og
Belgíu og sigra þeirra er þeir Hinden-
burg og Mackensen hafa unnið. Og
það getur haft miklaa þýðingu fyrir
ófriðinn núna fyrst um sinn.
„F ri9 u r“
»Landið« hans B. Kr. (fyrra föstu-
dag) kvartar um »friðleysi« og virð-
ist mælast til þess, að það sé látið
óáreitt 1
Mætti benda þessu blaði, sem i
vetur flutti ekkert annað en meira
og minna persónulegar svívirðingar
og meiðyrði um skoðana-andstæðinga
sína, á það, að pví er sjálfu utn að
kenna, ef það þykist verða illa úti.
B. Kr. þekkir ef til vill danska máls-
háttinn : »Som man raaber i Skoven,
faar man Svar«, eða þýzka: »Lass
deinen Nachbar in Frieden, so ist
dir Ruh’ im eignen Haus beschieden*.
En upp i þetta slettist heldur en
ekki f síðasta »Landinu« (í gær) eins
og búast mátti við, þar keppast um,
ósannindin og ósvífnin. Rétt til
dæmis skal þess getið, að blaðið
hermir, að Sjálfstæðisflokkurinn (ráð-
herraflokkurinn) hafi sent mann beina
leið norður í Húnavatnssýslu(l), til
þess að »smala þar meðmælendum*.
Enginn allra minsti fótur er fyrir
þessu, tilhæfulaus uppspuni. Og
meðmælendasöfnunin gekk betur en
svo, að þess þyrfti við. — Síðan
skiftir blaðið (d: B. Kr.) landskjörs-
listunum, eða flokkunum, i tvent:
»Höfðingjavaldsflokk«(!) — og telur
þar til heimastjórnarmenn og sjálf-
stæðismenn — og »alþýðuvalds-
flokk«(!) og telur kjarnan i
honum vera — þversummenn!!!
Með þá sýslumennina og bankastjór-
ann og grisku-döcentinn í broddi fylk-
ingarl Alitlegir alpýðumenn! í sam-
bandi við þetta þylur blaðið, hver
stefna sé þessara »flokka«, og er þar
öllu umhverft. Má það fyr vera, að
opinbert málgagn leyfir sér slíka
framkomu, er ekki getur annað gert
en auglýsa það sjálft sem vitfirringa-
málgagn.
í öðrum greinum i sama blaði er
ekki aðeins ráðist á landsstjórnina —
ráðherra —, sem ekki er tiltökumál
af því, og er ráðherra þar skamm-
aður fyrir að hafa »fengið annan af
bankastjórunum til þess að fara burt
úr bankanum* (hér fer blaðið rangt
með, eins og kunnugt er, því að það
var fyrir orð og ósk kaupmanna-
ráðsins); einnig fyrir pað, að svo líti
nú út sem ráðherra »fulltreysti nú
stjórn B. Kr.« og ætli sér líklega ekki
að »víkja B. Kr. frá« (þzð kemur óneit-
anlega úr hörðustu áttl); ennfremur
fyrir »bankamálin«, sem B. Kr. er
nú ekki geðgóður út af, og loks fyrir
það, að ráðherra og landsstjórnin
hefir látið sér einkar ant um að ná
samkomulagi við Englendinga um,
að viðskiftum vorum við önnur lönd
yrði sem minstur trafali gerður (þótt
ráðherra færi ekki utan nú i þeim
erindum, eins og blaðið heldur). Af
því að þó er ekki enn algerlega full-
ráðið um samkomulag þetta, hefir
það ekki verið birt, en verður þeg
ar, er kleift er.
En auk pessa hefir blað B. Kr. nú
alt á hornum sér: Skammar kaup-
mannaráðið, svo og bankastjórann,
sem frá fór, lögfraðinqinn, sem settur
var bankastjóri, byggingafraðinginn,
sem verið hefir ráðunautur banka-
stjórnarinnar, lóðaálitsnefndina, og
loks Englendinga!
Það er atvinna í lagi, þessi blaða-
menska.
Bókafregn.
Búnaðarritið, 30. ár, 3. hefti, hefir
Búnaðarfélag Islands sent út nýverið.
Er þar m. a., Votheysgerð, eftir
Halldór Vilhjálmsson. Arsfundur
Búnaðarfél. ísl. 1916. Skýrsla um
mjólkurskólann á Hvítárvöllum, eftir
H. Grönfeldt. Innlend reynsla, eftir
Björn Sigfússon. Skýrsla um garð-
yrkjukenslu í Gróðrarstöðinni í Rvík,
eftir Einar Helgason.
Freyr XIII. ár. 6. hefti er nýút-
kominn.
Knattspyrnulög hefir íþróttasam-
band Islands gefið út nýlega. Er
það 4 arka bók með miklum fróð-
leik og nauðsynlegum fyrir alla þá,
er knattspyrnu unna og iðka.
H.i. Eimskipafélag íslands.
Aðalfundur félagsins verður hald-
inn í Iðnaðarmannahúsinu í Rvík
23. júní næstk. kl. 12. á hád.
Allir hluthafar, eða umboðsmenn
þeirra, sem sækja vilja fundinn, verða
að hafa aðgöngumiða og verða þeir
afhentir í dag og 19.—21. þ. m.
frá kl. 1—3 og 5—7 siðdegis 1
Báruhúsinu (niðri).
Erl. simfregnir.
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl.)
Kaupmannahöfn, 10. júní.
Tólf menn af skipshöfn
brezka beitiskipins Hamp-
shire hafa komist í land á
timbnrfleka.
Grikkir afvopna nokk-
urn hluta hers slns eftir
krötu bandamanna.
Bússar hafa tekið 65000
Austurríkismenn höndum.
Orusturnar á vestur-
vígstöðvunum og suður-
vígstöðvunum (í Tyrol)
halda áfram með sama
kappi.
Kaupmannahöfn, 14. júni.
Bússar nálgast Czerno-
wits og hafa enn tekið
5500 manns höndum.
Þjóðverjar gera árásir á
Biga og Pinsk, og sækja
fram hjá Ypres.
ítalir hata stöðvað fram-
sókn Austurríkismanna.
Bepublikanar i Banda-
ríkjunum hafa valið Hugh-
es dómara fyrir forseta-
efni.
Kaupmannahöfn 15. júni.
Bússneskir kafbátar réð-
ust á þýzk flutningaskip,
sem herskip fylgdu í Eystr-
asalti. Einu hjálparbeiti-
skipi var sökt og mörgum
kaupförum.
Bússar halda áfram inn-
rás sinni í Galiciu og fara
sigri hrósandi. Þeir hafa
tekið 114 þús. fanga síð-
ustu dagana.
A fundi verkamannafull-
trúa i Noregi var samþykt
að hætta verkfallinu.
JSrunaBótqfátag
tSslanós.
Það er nú svo ákveðið að »Bruna-
bótafélag íslands* taki til starfa 1.
janúar 1917. Samkvæmt 3. gr. laga
nr. 54, 3. nóvbr. 1915, er skylt að
vátryggja hjá félaginu allar húseignir
í kaupstöðum utan Reykjavikur og
í kauptúnum með 300 íbúum eða
fleirum. Samkvæmt skýrslu Hag-
stofunnar ná ákvæði þessi til eftir-
taldra staða: Hafnarfjörður, ísafjörð-
ur, Akureyri, Seyðisfjörður, Vest-
manaeyjar, Stokkseyri, Eyrarbakki,
Keflavík, Akranes, Hjallasandur,
Ólafsvík, Stykkishólmur, Vatneyri
og Geirseyri, Suðureyri við Súganda-
fjörð, Bolungarvík, Sauðárkrókur,.
Siglufjörður, Húsavík, Nes í Norð-
firði; Eskifjörður og Búðir í Fáskrúðs-
firði. Öllum húseígendum á ofan-
greindum stöðum er því hérmeð
gert aðvart um að frá 1. janúar 1917
ber peim að tryggja hús sin hjá Bruna-
bátafélagi fslands.
Jafnframt mun félagið frá sama
tima taka að sér tryggingu húsa í
öðrum kauptúnum, ef eigi eru trygg-
ingarskyldar i ' brunabótasjóði, er
hreppur hefir stofnað, svo og trygg-
ingu á lausafé bæði í Reykjavík og
á þeim stöðum, sem félagið tekur
hús í eldsvoðaábyrgð, alt samkvæmt
ákvæðum laga 3. nóvember 1915,
væntanlegri reglugjörð og flokkunar-
reglum.
Reykjavík 13. júní 1916.
Sveinn Björnsson.
Eimskipafélagið.
Kl. 6 í gær var útrunninn sá
frestur, sem hluthöfum Eimskipafé-
lagsins hafði verið gefinn til þess
að koma fram með tillögur, er ber-
ast ættu undir aðalfundinn i næstu
viku.
Frá félagsstjórninni komu þessar
tillögur fram:
Tillaga um skifting ársarðsins:
Frá félagsstjórninni: kr. aur.
Hreinum arði eftir árs-
reikningnum 101,718,16
að frádregnum neðan-
greindum 43,194,21
Kr. 58,523,95
skal skift þannig: kr. aur.
a. í endurnýjunar- og
varasjóð leggist . . 25,580,34
b. Stjórnendum félags-
ins sé greitt í ómaks-
laun alls 3,500,00
c. Endurskoðendum fé- •
lagsins greiðist í
ómakslaun alls. . . 1,000,00
d. flluthöfum félags-
ins greiðist í arð 4%
af hlutafé því er rétt
hefir til arðs kr.
711,085,17 . . . . 28,443,41
Samtals kr. 58,523,95
Athugasemd.
Félagsstjórain hefir samkvæmt 22.
gr. félagslaganna ákveðið að verja
ofangreindum kr. 43,194,21 til
frádráttar af búkuðu eignaverði
félagsins sem hér segir:
kr. aur.
a. Á e.s. Gullfossi . . 22,000,00
b. A e.s. Goðafossi. . 18,000,00
c. A stofnkostnaði . . 3,194,21
Kr. 43,194,21
TUlaga um aukning hlutafjárins:
Frá félagsstjórninn::
Fundurinn ákveður að heimila
félagsstjórninni að auka hlutaféð
upp í 2 miljónir króna.
Tillaga um heimild til aukningar
skipastólsins.
Frá félagsstjórninni:
Félagsstjórninni heimilast að láta
byggja eða kaupa 1 eða 2 milli-
landaskip auk strandferðaskipa
þeirra, sem heimild var gefin á
stofnfundi til að láta byggja eða
kaupa.
Heekkun flutninsgjalda.
Frá Gísla Sveinssyni yfidómslög-
manni kom fram tillaga um að stjórn
félagsins hagi flutningsgjöldum skip-
anna um sinn nokkuð eftir því, sem
önnur félög á Norðurlöndum hafa
gert siðan ófriðurinn hófst. Legg-
hann til að allur gróði að þessari
hækkun flutningsgjaldanna renni í
varasjóð félagsins, og verði siðar
notaður til þess að auka skipastól fé-
lagsins.
Um Vistur-Islendinga.
Ólafur G. Eyjólfsson kaupm. og
fleiri koma fram með svohljóðandi
tillögu : Fundurinn skorar á félags-
stjórnina, að bjóða ekki væntanlega
aukning hlutafjár út til þeirra Vest-
ur-íslendinga, sem ekki hafa staðið
i fullum skilum með borgun lofaðs
hlutafjár til félagsins.
Frá sömu mönnum kom og til-
laga um að hluthafar vestan hafs
kysu 2 menn i félagsstjórnina, en
hefðu engan atkvæðisrétt við kosn-
ingu annara stjórnenda.
ReykjaTflciir-annail.
Sundskálinn hjá Skerjafirði verður
opnaður á sunnudaginn. Þá synir Er-
lingur Pálsson þar listir sínar og margir
fleiri góðir sundmenn.
Ættarnafn. Magnús Tómasson verzl-
unarstjóri og bræður hans Eyþór og
Ingvar hafa tekið sór ættarnafnið •
K j a r a n.
Mannslát. 14. þ. m. andaðist hér í-
bænum Magnús Vigfússon á Miðseli,
87 ára að aldri. Var hann einn allra
elstu borgara þessa bæjar, mesti dugn-
aðar- og sæmdarmaður.
Þorsteinn Kristjánsson hefir ný-
lokið embættisprófi í guðfræði við Há-
skóla íslands. Hlaut 1. einkunn (105
stíg).
Hátfðisdagnr kvenna er 19. júní.
Skemtiskráin verður birt á morgun.
Embættispróf á fiáakólanum. í
I ö g f r æ 8 i hafa lokið prófi Páll
Bjarnason frá Steinnesi og Páll Pálma-
son (yfirkennara Pálssonar) báðir með
II einkunn.
Aðalfundur Bókmentafólagsins er i
kveld. Kjörfundur var f fyrradag og .
þá talin saman atkvæði til stjórnar-
kosninganna: Forseti endurkosinn próf.
B. M. Olsen og varaforseti dr. Jón
Þorkelsson. í fulltrúaráð endurkosnir:-
Sig. Kristjánsson bókasali og dr. Björn
Bjarnason.
íþróttafólag Reykjavíkur hólt
fimleikasýningu annan bvftasunnudag
kl. 2 síðd. á íþróttavellinum. Var
sýningin hin skemtilegasta.
Páll Stefánsson frá Þverá fór utan
meö Botníu á laugardaginn var. Ætl-
aöi að dvelja ucanlands (í K.höfn) um
óákveðinn tíma.
Sumarblaðið, 2. tölublað, kemur út
í dag. Fjölskrúðugt að efni.
Lúðrafélagið Harpa skemti bæjar-
mönnum með hljóðfæraslætti 1. og 2.
hvítasunnudag. Á annan (6 ára af-
mælisdag sinn) spilaði félagið á barna-
leikvellinum við Grettisgötu, eftir til—
mælum frú Bríetar Bjarnbóðinsdóttur;:
var það mikið gleðiefni litlu börnun—
um, er voru þ»r hunduðum saman,
og ekki síöur fullorðna fólkinu, er
heima á innarlega í bænum og sjaldnast
kemst niður í bæ, þegar spilað er á
Austurvelli. — Á hvítasunnudag byrj-
aði fél. að spila á Austurvelli, en hafðí
svo flutt sig á annan stað, að sögn
vegna þess að borgarstjóri hafðl bann-
að að láta vísa fólki og börnum út,
sem þar voru fyrir. Þökk sé borgar-
stjóra fyrir það. Hins vegar er það
ekki láandi þó þeir sem spila, vilji'
ekki láta fólkið ryðjast að sór á alla
vegu, svo varla só hægt að snúa sór
við. Bærinn ætti því að láta reisa
pall meö þaki á Austurvelli fyrir hljóð-
færaleikendur, eins og tíðkast f öðrum
löndum, þá getur fólkið staðið alt í
kring, án þess aö hljóðfæraleikendum
sé til ama. Er það áreiðanlegt, að
þann kostnað mundu fáir telja eftir.
Kirkjnhljómleika halda þeir Páll
ísólfsson, Eggert og Þórarlnn Guð-