Ísafold - 28.06.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
Sköverzlun
Stefáns Gunnarssonar
hefir fengið mikið úrval af
karla og kvenna skófatnaði.
Ennfremur
vatnsstígvél. góð i síldarvinnu.
Ljábrýnin beztu
— ekta demantsbrýni —
fást ennþá hjá Stefáni Runólfssyni.
Þingholtsstræti 16.
Askrifendur Isafoldar
eru beðnir að láta afgreiðslu biaðsins
vita ef villur skyldu hafa slæðst inn
í utanáskriftirnar á sendingum blaðs-
ins. Talan framan við heimilisfangið
merkir að viðkomandi hafi greitt and
virði blaðsins fyrir það ár, er talan
segir.
Þannig varð Landsspítalamálið fyrsta
Pjóðarmáleýnið, sem konur bundust
fyrir, eftir að þær voru búnar að fá
jafnrétti við karlmenn.
Leiðin, sem valin var til þess að
hrinda málinu á stað, er víst flest-
um hérstöddum, kunn.
Forgöngukonur málsins sömdu
ávarp til íslenzkra .kvenna og sendn
það út um endilangt ísland.
Eg ætla ekki að þreyta háttvirta
áheyrendur með þvi, að lesa orða-
lag ávarpsins, að eins rifja upp fyrir
okkur nokkrar línur úr þvi, sem lýsa
stefnuskrá kvenna í Landsspítalamál-
inu. Orðin eru þessi:
Eins og nafn sjóðsins bendir á,
viljum vér vinna eftir megni að þvi,
að þetta viðurkenda nauðsynjamál
komist sem fyrst i framkvæmd, og
vér ætlum að vinna að því á tvenn-
an hátt:
1 Jyrsta lat>i: með því að beita
áhrifum vorum um land alt til þess,
að vekja áhuga landsmanna á þessu
máli.
I öðrti la%i: með fjársöfnun.
Þetta hvorttveggja hefir nú verið
reynt — og í dag á einmitt að gera
dálitla skilagrein fyrir árangrinum,
einkum hinum sýnilega árangri af
fjársöfnuninni.
Það kom strax i ljós, þegar fara
átti að safna fé í þessum tilgangi,
að óhjákvæmilegt var að gefa fjár-
söfnun þessari eitthvert heiti — og
nafnið var sjálfkjörið fanst oss, og
flestir kannast nú við þetta nafn.
»Landsspitalasjóður íslands — til
minningar nm stjórnmálaréttindi is-
lenzkrakvenna, fengin ij. júní 1915«.
Konur um alt land svo að segja
hafa tekið fjársöfnun þessari svo vel,
að auðsætt er, að þær skilja nauð-
syn og .þýðing þessa máls. Þær
hafa gert það að sinti málefni, og
peningalegur árangui«af þessum góðu
undirtektum kvenna (víðsvegar um
alt ísland) er þegar svo myndarleg-
ur, að beztu vonir þeirra kvenna,
sem gengust fyrir því að koma mál-
inu á stað, hafa ræzt; og hin fjár-
hagslega skilagrein, sem hér liggnr
fyrir, er íslenzku kvenþjóðinni til
sóma.
Ölí* fjársöfnunin nam íjgær (18.
júní) 2J.J29 kr. 9 aur., og skal eg
leyfa mér að lesa upp tplur þær,
er sýna, hve mikið hefir safnast í
hverri einstakri sýslu á landinu —
og hve miklu söfnunin nemur á
mann i hverju prófastsdæmi. (Það
er farið eftir manntali úr prófasts-
dæmunum frá árinu 1914).
Tala S Ss-g 0 t- 0 a ^ ö v-.'S
Safnast hefir: kr. a. list- 0 42 1P 3 1’2
anna
aur.
Skaftafellss. 672 10 23 22,0
Rangárvallas. . 130 67 10 3,3
Vestm.eyjar 768 45 11 42,8
Árnessýsla . . 934 86 34 15,6
Gullbr.sýsla . Kjósarsýsla 928 89 815 10 23 12 }41,6
Hafnarfjörður . 341 00 4 20,0
Borgarfj.sýsla. 547 20 14 26,1
Mýrasýsla . . 646 57 18 28,8
Hnappad.sýsla. 147 90 8 }25,9
Snæfellsn. sýsla 848 85 20
Dalasýsla . . 613 85 21 28,0
Barðastr.sýsla . 964 00 22 29,8
V.-ísafj.sýsla . 1090 29 27 42,6
N.-ísafj.sýsla . 1015 43 13 28,0
Isafj.kaupstað.. 455 20 4 26,3
Strandasýsla . 313 70 10 16,5
Húnav.sýsla . 1055 10 26 26,9
Skagafj.sýsla . 868 15 15 20,3
Eyjafj.sýsla Akureyri (gjöf 546 10 13 9,2
frá 1 konu) . 10 00
S.-Þingeyjars.. 678 40 11 18,1
N.-Þingeyjars.. 581 15 10 37,7
Seyðisfjörður . n n rt
N.-Múlasýsla . 848 34 15 28,9
S.-Múlasýsla . 1072 35 24 21,9
Reykjavík . . (ijöf frá Vest- 6726 54 50,0
urheimi . . Gjöf frá Dan- 100 00
mörku . . . 10 00
Samtala kr. 23729 09
Auk þess fekk sjóður þessi höfð-
inglega gjöf frá Kvenfélagi Frikirkju-
safnaðatins í Reykjavik. Gjöfin var
við siðustu áramót 850 kr. Hún
var gefin með þeim skilyrðum, að
hún standi óhreyfð í Söínunarsjóði
íslands næstu 11 ár. En á þeim
tíma leggur félagið árlega 50 kr. við
höfuðstólinn; sömuleiðis leggjast árl.
vextir við höfuðstólinn. Að 11 ár-
um liðnum ætíi því gjöf þessi
að vera orðiin fullar 2000 kr.
Gjöf þessi er ekki enn þá talin i
ofannefndri skilagrein fyrir fjársöfn-
un til Landsspítalasjóðsins.
Ennfremur hefir nýskeð verið stofn-
að til sérstakrar fjársöfnunar fyrir
Landsspitalasjóðinn með þeim hætti,
að ein merkiskona þessa bæjar, frú
Guðrún Bjarnadóttii, Vesturgötu 33,
auglýsfi við fráfall föður sins, Bjarna
heit. Kolbeinssonar, er dó 8. maí
s.l., að þeir, sem annars ætluðu sér
að senda blómsveiga á kistu hans,
væru beðnir að gefa heldur andvirði
þeirra til Landsspítalasjóðsins.
Þetta varð til þess, að framkvæmd-
arnefnd Landsspítalasjóðsins lét gera
Minningarspjöld, til notkunar, þegar
einhver framvegis vill gefa þannig
minningargjafir. Sjóðnum hafa þeg-
ar verið gefnar í þessu skyni 40j
kr. jo aur.
Fé þetta er ekki heldui talið með
í stoÍDfé Landsspitalasjóðsins, heldur
er það lagt inn á sérstaka sparisjóðs-
bók, en rennur síðar saman við að-
alsjóðinn. Þannig nema þá allar
gjafir, sem sjóðnum hafa gefist til
þessa dags, 24984 kr. 59 aur.
Þegar eg nú þannig er búin að
gefa dálitið yfirlit yfir fjársöfnun
kvenna um land alt — til stofnun-
ar Landsspítalasjóðs — og lýsa yfir
stofnun sjóðsins í da% samkvæmt áður-
gefnu fyrirheiti í ávarpi til islenzkra
kvenna 20. júlí 1915, þá lýsi eg því
hér með yfir, að fjársöfnun kvenna,
sem hafin var 7. júlí 1915 og sem
í dag nemur 237257 kr. 9 aur., er
stofnfé sjóðs þess, sem íslenzkar
konur stofna í dag, til minningar
umstjórnmálaréttindi íslenzkra kvenna
fengin 19. júní 1915.
Nafn sjóðsins er: »Landsspítala-
sjóður íslands*. (Uppkast að skipu-
lagsskrá sjóðsins lesin upp).
Þegar átti að finna sjóð þessum
varanlegt nafn, fundum vér ekkert
heppilegra heiti, en að láta hann
halda þvi nafni, er þessi fjársöfnun
kvenna hafði tekið sér í upphafi. Og
nú er það innileg ósk vor, að þetta
ársgamla bam, sem í dag hefir hlotið
»skirn<i, dafni framvegis á ókomnum
árum eins vel undir þessu nafni og
það hefir dafnað fyrsta árið undir
því — á meðan það þó að eins var
skírt skemmri skirn. Vér vonum,
að allar konur um endilangt ísland,
sýni þessu kjörbarni sínu sömu trygð
og umönnun, eins og góð móðir
sýnir barni sínu, og sleppi ekki af
þvi höndunum, fyr en það er orðið
sjálfbjarga og viðurkendur borgari í
þjóðfélagi voru.
Allir listarnir með mörgu, en oft
smáu upphæðunum á, eru talandi
vottur þess, að konur hafa ekki talið
eftir sér ómakið, þegar þær voru að
safna og skýra málið fyrir þeim, sem
enn þá höfðu ekki komið auga á
það og nauðsyn þess.
Ætti eg hér letruð öll beztu orð-
in, sem konurnar hafa valið þessu
máli sinu til stuðnings, þá myndu
mcrg þeirra verða betri talsmaður
þessa máls, en langar ræður. En
góðu orðin lifa i kyrþey og upp af
þeim spretta oft og einatt beztu fram-
kvæmdirnar.
Hin hlið málsins — að beita áhrif-
um vorum um land alt Landsspítala-
málinu til stuðnings — var og er
enn þá 1. liður í afskiftum vorum
af þessu máli.
Afleiðingin af fjársöfnuninni ætti
meðal annars að vera sú, að allar
atkvæðisbærar konur heimtuðu máli
þessu hreyft á þingmálafundum þeim,
sem haldnir verða á undan alþingis-
kosningum þeim, sem fram eiga að
fara á komanda hausti.
Vér væntum þessu máli góðs
stuðnings af hálfu karlmanna; þeir
hafa þegar margir sýnt þvi mikils-
verðan stuðning og fylgi, þótt ekki
hafi enn verið sérstaklega skorað á
þá að bera það fram, og vér treyst-
um því, að þeir muni verða vel við
tilmælum vorum, þegar vér komum
í liðsbón til þeirra á undan kosn-
ingunum, þvi mál þetta er óháð öll-
um flokkum og á einnig að vera
það framvegis, eins og öll beztu mál-
in þurfa að vera, ef þau eiga að fá
eindregið fylgi allra góðra maiina.
í dag hefir framkvæmdarnefnd sú,
sem kosin var i fyrra í þessu máli,
stofnað til fjölbreyttra skemtana hér
í bænum — samanber blöðin og
götuauglýsingar — og væntum vér
þess nú fastlega, að bajarbúar ljái
Landsspítalamálinu fylgi sitt og sýni
það í dag með þvi að sækja alla þá
staði, þar sem stofnað er til ein-
hverra skemtana eða sölu til ágóða
fyrir Landsspítalasjóðinn.
Eg leyfi mér svo i nafni fram-
kvæmdarnefndar Landsspitalasjóðsins,
að þakka öllum þeim mörgu, sem
hafa stutt störf hennar — eða léð
málefni voru fylgi sitt.
Margir hafa veitt nefndinni ómet-
anlega hjálp til þess, að unt yrði að
sameina það tvent, að gera daginn
i dag að >hátiðisdegi kvenna<s og um
leið að JjársóJnunardegi fyrir Lands-
spítalasjóð íslands.
Að endingu leyfi eg mér i nafni
þessarar samkomu, að senda hinum
mörgu konum víðsvegar um alt ís-
land innilega kveðju og þökk fyrir
hljóðglöggan skilning á þessu fyrsta
þjóðþrifamáli, sem svó að segja allar
ísl. konur hafa bundist fyrir.
Mig vantar loftskeytatæki — kynni
reyndar ekki með þau að fara, þótt
eg befði þau með höndum — til
þess að senda kveðjur til félagssystr-
anna. um endilangt ísland, en eg
finn það samt á mér, að hinqað og
héðan stefnir mörg hlýleg kveðja, og
allar árna þær óskabarninu — Lands-
spítalasjóði íslands góðs gengis og
margfaldrar blessunar á þessum
fyrsta afmælisdegi hans.
Ingibjörg H. 'Bjarnason.
x Árni Jakobsson
Og
ritdómar hans.
— Eg festi ofurlega lítinn griskan
kross við nafa þessa ritdómara, rétt
að gamni mínu, en ekki beint til að
tákna hann krossfestan eða burt-
sofnaðan, og svo til að merkja dauða-
dóm hans um skáldskap )óns Trausta
og afglöp alþingis að veita honum
nærri því hálfan fiamfærslustyrk.
O, mig auman mann 1 mig, sem
hélt það vera guðsgjöf að geta gert
bögu — eins og t. d. vísuna: »Afi
minn fór á honum rauð U ellegar
að komast á þing, þótt maður legði
ekkert til málanna nema eitthvað
svipað þessum orðum frá voru fyrsta
ráðgefandi þingi — þau einu orð
sem þingmaðurinn lagði til málanna:
»alt hvað 'selnum viðvikur er eg öld-
ungis samdóma.* En nú er öldin
önnur, nú er fellir kominn norður
í hinni hámentuðu Norðursýsiu —
fellir á skáldum og alþingismönn-
um, þótt sauðirnirnir tórðu af í
þetta sinn — sé það satt sem mér
er sagt að allir þeir, sem ganga i
skrokk á Jóni Trausta í blöðum hér
séu taldir Þingeyingar. Sé hæfa fyr-
ir þvi sannar það, að engin sé spá-
maður i sínu föðurlandi, og að
frændur séu frændum verstir. Ekki
má neita því, að þar í sýslu séu
uppi allmörg skáldmenni, og skyldi
þó heldur hitt, en að sú fagra og
feita sýsla þyrfti niðurskurð á nokkr-
um þeirra; hugði eg hitt, að hent-
ast væri þar að lóga eða skera nið-
ur kind og kind, þótt að fardögum
væri komið, heldur en að leggja að
velli einn þeirra afkastamesta and-
ans mann, sem barist hefir, eins og
flestir aðrir þeirra helztu manna, til
þroska og sjálfstæðrar mentunar án
skóla og allrar hjálpar þings og þjóð-
ar. Að ganga af honum dauðum
bókmentalega yrði hrajnadómur, ekki
að haustlagi þegar krummar »jafna
niður* og dænia sekan skógarhrafn
þann sem afstanz verður, heldur að
vorlagi þegar árferði er bezt, sem
er dæmalaust i sögu dýraríkisins.
Eitt er víst, að Árni þessi dæmir
]ón Trausta með harðasta hrafna-
dómi. Sama gerir »Sveitakarlinn«
frændi hans — þrátt fyrir þær máls-
bætur, sem þegjandi felast í dóm-
skjölunum þar sem þeir demba báð-
ir mestallri ábyrgðinni á þingið fyr-
ir^ þessa* fjáreyðslu ' til þessa höf-
undar. Og báðir kveða svo ríkt að
orði, að fyrir það athæfi sé bók-
mentaleg framtíð þjóðarinnar i veði 11
En svo eg komi aftur að Arna og
hans langa stóradómi, þá vil eg
þess geta, að eg vil ekki lofa alt
sem þetta skáld hefir samið — frem-
ur en verk annara skálda, enda játa,
að sumar aðfinsiur Árna og annara
um rit Trausta séu á rökum bygð*
ar, svo sem íim misjafnan lista-
smekk, óvandvirkni og fleira. En
hitt skilur okkur, að Árni afskræmir
ókostina, en nefnir ekki kostina, og
dæmir því eins og blindur og b6k-
laus maður. Fyrir þá sök dæmir
maðurinn sinn eigin ritdóm rang-
látan og ómerkan. Hygg eg að hann,
hvað gáfur og hugvit snertir, hafi
þar ekki »krepping fullan* þar sem
sagnaskáldið Guðm. Magnússon hefir
heila byrði. Það sanna er, að hann
er Jceddur hugvitsmaður og skáld og
er margbúinn að sýna það og sanna
— eg vil ekki segja: með afbrigð-
um, heldur benda til orða Cicerós,
þar sem hinn gamli Rómverji segir
í vörn sinni fyrir skáldið Arkias,
að þar sem fari saman hjá skáldum
og listamönnum frumgáfa mikil og
fullkominn forskóli eða mentun í
í listum og lærdómi, þar — . og
hvergi nema þat, — framkomi hið
framúrskarandi, ódauðlega, guðdóm-
lega. — Beztu sprettir fóns Trausta
finnast mér sýni þetta; tilþrif eins
og »Eldmessu kafiinn*, um Torfa
prest, hið bezta í Höllu, o. fl. hafa
sýnt mér þetta. Siðara heftið: »Góðir
stofnar* lýsa og miklu hugsýni
(Imagination) og listameðferð þrátt
fyrir ýmislegt skakt eða vafasamt í
lýsingu tímanna, og þær smásögur
þrjár borga, að eg hygg, fullsæmi-
lega 'siðustu fúlgu, sem höf. þessi
hlaut af landsfé. Eitt er vist, að bæði
þingf og þjóð er vandfarnara með
sjálfmenta menn, ef taka öðrum fram
en háskólagengna herra. Hjálp við
slíka er öðrum ungum mönnum
mikil og ómissandi hvöt til að leggja
hart á sig til að ná hnossi fullrar
menningar.
Matth. Jochumsson.
Erl. simfregnir.
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl.)
Kaupm.höfn, 25. júní.
Stjórnarskitti hafa orðið
í Grikklandi. Hefir Zaimis
tekið við at Skuludis.
Hin nýja stjórn felst á
kröfu bandamanna um
það, að gjörvallur her
Grikkja leggi niður vopn.
Gríðarleg stórskotahríð
hjá Verdun.
Harðar orustur á austur
vígstöðvunum.
Kaupm.höfn, 27. júni.
I»jóðverjar hafa tekið
Thiaumont. Sækja fram
hjá Fleury.
Bússar sækja fram í Buk-
owina.
Thiaumont og Fleury eru tvö
þorp fyrir norðan Verdun, Fleury
skamt fyrir vestan Vaux-vígið og
Thiaumont þar fyrir norðvestan.
Milli þessara þorpa er 320. hæðin.
Hefir verið barist um hana af mik-
illi ákefð nú að undanförnu.
Khöfn 27. júni síðd.
Orustan hjá Verdun hef-
ir aldrei nokkru sinni ver-
ið jafn áköt sem nú.
ítalir sækja á og hrökkva
Austurríkismenn fyrir.