Ísafold - 08.07.1916, Síða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Veiðárg.
5 kr., erlendis 7l(2
kr. eða 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjau júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.

ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóvi: Úlafur Björnsson. Talsími nr. 455.
Reykjavík, laugardaginn 8. júlí 1916.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramút,
er úgild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðlð.
50. tölublað
Tilkynning
Nýjar vörubirgðir eru nú komnar til
7 V. B. H
af flestum nú fáanlegum
Vefnaðarvörum,
í fjölbreyttu úrvali.
Vegna timanlegra innkaupa getnr verzlunin boðið viðskiftamönnum sin-
um þau beztu kaup sem völ verður á í ár.
Ennfremur befir verzlunin:
Papp og ritftíng, Sólaleður og skósmtðavörur.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Bakarasveinn.
Dnglegur bakari getur fengið atvinnu um lengri
tima hjá Johan Sörensen hakarameistara í Vestmann-
eyjnm.
Sími V. E. 45.
Samkomulagið
við Breta.
Hangfærslur þversum-blaðsins
og tilraunir
til að vinna Islandi tjón.
A þessum geigvænlegu styrjaldar-
tímum hefir þess verið vandega gætt
hvarvetna í hlutlausum löndum að
gera utanríkismál sem minst að um-
talsefni opinberlega. Andstöðuflokk-
ar stjórnanna hafa haft það mjög
hugfast hve mikill ábyrgðarhluti það
gæti verið fyrir þá að ráðast ófyrir-
synju á landstjórn siua fyrir gerðir
bennar út á við — haft það hug-
fast, að á þessum timum má eigi
nota málin út á við i flokks-undir-
róðurs-skyni og verið svo góðir og
gegnir að kannast við, að öllutn
þeim hnútum, sem út á við snúa,
hljóti stjórn landsins að vera kunn-
ugust og hennar ráðunautar og ekki
verið þau vármenni að ætla að
stjórnin mundi ráðast í aðrar fram-
kvæmdir en þær, sem eins og
ástæður eru, væru landinu fyrir
beztu.
En ti'l þess þó að girða fyrir að
nokkur þjóð-hættuleg ummæli um
utanríkismál birtust f opinberum
blöðum hafa ver ð sett mjög ströng
lög um ritfrelsi blaða um utanríkis-
mál annarstaðar i heiminum, t. d.
um Norðurlönd. Leggja þau þungar
refsingar við, ef i nokkru er út af
brugðið.
Hér í Lndi hefir auðsjáanlega ver-
ið búist við, að þjóðfélags-samvinnu-
andi væri svo mikill, að eigi þyrfti
slikri laga við. En þá hefir láðst að
muna eftir heitrofa ýylkingunni frá i
fyrra, er stjórnarskrárstaðfestingarskil-
málarnir voru á döfinni. Þetta sýnir
nýútkomið eintak af málgagni
þversum-manna »Landið«, sem út
kom í gær og meðal annars lost-
ætis hefir að flytja grein um sam-
komulag það, er gert hefir verið af
hálfu landsstjórnaiinnar við Breta,
greiu af því tagi, að þung refsing
mundi ákveðin blaðinu fyrir birting-
una, hvar sem væri annarsstaðar í
hlutlausu landi.
Grein þessi nefnist »Samningarn-
ir við England* og skuium vér nú
fara um málið nokkrum orðum.
Hvers vegna var leitaö 8amkomu-
lags viö Breta?
»Landið« er með ankanalegar bolla-
leggingar um, að Bretar hljóti að sýna
oss sem smáþjóð þá vernd að amast
ekki við frjálsutn viðskiftum vorum.
Orð þessi eru eigi meint á annan
hátt en svigurmæli til Breta, klædd
klaufalega í búning ólikindaláta.
Það verður að taka á hlutunum
eins of peir eru. Og reynslan hefir
sýnt, að stórþjóðirnar, sem í hernaði
eiga, telja sig eigi þurfa að taka
tillit til fjármálahagsmuna smá-
þjóðanna, ef að þeir ríða í bág við
hernaðaráform þeirra.
Ástæðan til samkomulagstilraun-
anna var sú, að hætta var á
tálmunum af Breta hálfu gagnvart
siglingum og verzlun landsmanna, ef
ekkert væri að gert.
Það var búið að neita að láta
hingað til lands frá Bretlandi bæði
kol og salt, nema því að eins, að
tryggingar væru undirritaðar af mót-
takenda hálfu, þess efnis, að ekkert
af því, sem framleitt væri af kolun-
um eða saltinu yrði látið tii Hollands
eða Norðurlanda.
Ennfremur lágu fyrir blaðaskýrsl-
ur um að á sameiginlegum fuudi
bandamanna í París í síðastliðnum
marzmánuði hafi verið ýullráðið, að
tálma þvi af fremsta megni, að nokk-
uð af matvöru eða annari nauðsynja-
vöru flyttist til þeirra þjóða, sem í
ófriði eiga við Breta og bandamenn
þeirra, — eða til þjóða, sem hætta
væri á, að aftur mundu flytji slíkar
vörur til Þjóðverja og þeirra banda-
manna, nem^ rétt það sem neyzluþörf
sjálfra þeirrakrefði. Isamrami við þessa
ályktun lætur brezka stjórnin íslenzku
stjórnina vita, að hún muni eftir-
leiðis hindra með öllu möti að íslenzk-
ar aýurðir komist austur ýyrir >bann-
línunat.
Útlitið er þá þetta:
Bretar hafa tilkynt ísienzku stjórn-
inni það, sem að ofan greinir.
Miklir erfileikar eru á því að fá
kol og salt frá Engiandi eða með
skipum, sem þar verða að koma við.
Útflutningsleyfi fæst alls ekki á
ýmsum nauðsynjavörum vorum, svo
sem t. d. sérstaklega á veiðarýarum.
Mundi nú ekki hver maður —
þegar málum horfir svona við —
hafa talið það skýlausa skyldu stjórn-
ar landsins að reyna að bjarga land-
inu út úr þessu ótrygqa yerzlunar-
ástandi?
Vissulega!
í þessu skyni hófust því málaleit-
anir við brezku stjórnina, fyrir milli-
göngu Sveins alþingismanns Bjórns-
sonar að tilhlutun íslenzku stjórnar-
iunar.
Hver árangurinn varO.
Hann varð ekki neinn verzlunar-
samningur i eiginlegum skilningi, eins
og Landið vill gefa í skyn, heldur
fengust ýms ákveðin vilyrði frá Breta
hálfu til tryggingar öruggu viðskifta-
sambandi íslands við útlönd, í stað
óvissunnar, sem hingað til hefir ríkt
— gegn pvi eina skilyrði, að kvöð*
yrði lögð á skip, sem héðan yrðu
afgreidd, um að koma við á brezkri
höfn.
Af brezku vilyrðunum má nefna:
1. Brezka stjórnin gefur oss
trygging fyrir þvi, að vér fáum
framvegis tálmalaust hingað til
lands kol, salt, veiðarfari og aðrar
nauðsynjavörur.
2. Brezka stjórnin lofar að láta
siglingar vorar frjálsar og tálma-
lausar til annara landa en þeirra,
sem eiga í ófriði við Breta eða
standa f beinu sambandi við þær.
3. Brezka stjóinin lofar að
kaupa af oss fyrir ákveðið verð
það af afurðum vorum, sem af-
gangs verði markaðinum í þeim
löndum, sem flytja nrá islenzkar
afurðir til, tálmunarlaust af þeirra
hálfu. og flýta fyrir afgreiðslu skip-
anna af fremsta megni.
Ut úr óvÍ88u — inn i trygö viö-
skiftasambönd.
Það sem fyrir landsstjórninni hefir
vakað — það sem hún nú sætir
árásum fyrir — er þetta:
í stað hins ótrygga ástands, sem
var og hlant að leggja viðskifti
landsins í kalda kol fyr eða síðar,
ef ekkert var að gert — hefir hún
reynt að skapa ástand, sem trygði
landsmönnum eins góð skilyrði fyr-
ir tálmunarlitlum viðskiftum, eins og
kostur var á, með þeim horfum,
sem fyrir hendi eru.
Árangurinn af samkomulaginu tel-
ur »Landið« vera, að »samningarnir
geri Jandinu margra miljóna króna
skaða«.
En þetta er órökstutt og ábyrgðar-
laust fieipur.
Að líkindum mun reynslan sýna,
að frekar verður um talsverðan
hagnað að tefia en nokkurt tjón.
Ótrúlegur barnaskapur.
Eý þeir virðulegu herrar, sem að
Landinu standa, hefðu getað gert
landsmönnum þau boð að koma af-
urðunum til Þýzkalands, tálmunar-
laust af hafnbanni Breta, þá væri
enginn vafi á því, að um margra
miljóna króna hagnað hefði getað
verið að tefla fyrir landsmenn.
En — meðan vitanlegt er, að
Bretar munu gera sitt ítrasta til að
stöðva flutning allra afurða frá land-
inu, leggja hald á þær um lengri
éða skemmri tíma og taka þær svo,
ef til vill að lokum verði, sem alger
óvissa er um, hvert verður — þá
virðast líkurnar vera meiri fyrir stór-
gróða af samkomulaginu, þegar á alt
er litið, heldur en að Iandsmenn
bíði nokkurt tjón.
Og að hugsa sér það, að sama
verðlag geti haldist á vörum hér,
eins og ástæður eru nú, og t. d. á
Norðurlöndum, þar sem Bretum er
ókleift að tálma flutningi varanna til
óvinaþjóða þeirra, það er barna-
skapur einn.
Og enn meiri barnaskapur er að
halda, að vátryggingarfélög fáist til
að vátryggja vörur á sama hátt og
áður — með þeim horfum, sem nú
eru.
Landráðum næst!
Stök óráðvendni, þekkingarleysi
eða blind heift til þeirra manna,
sem að samkomulaginu standa —
hefir hleypt »Laudinu« út í tilraun,
sem gengur landráðum næst 1
Það reynir sem sé að koma því
inn hjá lesendum sínum, að það
sem gerzt hefir í þessu máli sé
hlutleysisbrot.
Annar eins skottur á ábyrgðartil-
finning — og lýsir sér í þeirri stað-
hæfing, mundi naumast hugsanlegur
í nokkuru öðru hlutlausu landi —
hjá blaði, sem við opinber mál fæst
af nokkurri samvizkusemi.
Eý hér væri um hlutleysisbrot að
tefla — þá væri það sjálfsögð skylda
hvers manns að gera sem minst úr
því broti opinberlega til þess að
skaða ekki land sitt um skör fram.
En að likindum veit blaðið, að
það er tilbúningur einn, að hér sé
um hlutleysisbrot að tefla oghugsar
að eins sem svo, að það geri ekkert
til út á við, þótt inn á við sé reynt
að vinna stjórninni tjón með því að
reyna að telja kjósendum trú um að
svo sé.
Tilgangurinn helgar meðalið.
»Hlutleysis-brotiö«!
Þetta tilbúna »hlutleysis-brot« á,
eftir ummælum »Landsins«, að koma
fram í tvennu:
í ýyrsta lagi því, að vér höfum
gert »einhliða verzlunarsamninga við
Englendinga (og bandamenn þeirra),
lofum þeim vörum vorum gegn
ákveðnu hámarksverði, er þeir ákveða,
og skuldbindum oss til að selja eng-
an hlut til þeirra þjóða, er í ófriði
eiga við þá . . .«
Þetta, sem hér er skirskotað til í
»Landinu«, er beinn tilbúningur, sem
á sér ekki nokkurn stað.
Enginn »verzlunarsamningur« hefir
verið gerður!
»Samningar« eru ekki rétta orðið,
heldur er um að tefta vilyrði frá
hálfu Breta um ýmiskonar hagræði
okkur til handa — gegn því, að
skip héðan komi við í brezkri höfn
— á austur leið.
Engum vörum hefir verið lofað til
Englendinga!
Engin skuldbinding verið gefin um,
að selja ekkert til þeirra þjóða, sem
eiga i ófriði við Englendinga!
Svona er nú samvizkusemin í
bollaleggingum »Landsins« i þessu
atriðinu.
í öðru lagi á hlutleysis-brotið að
koma fram í reglugjörðinni, sem út
hefir verið gefin og felast í því, að
i fyrstu prentun hennar hafði,
staðið,- að brezki ræðismaðurinn
eigi að samþykkja undanþágu
frá ákvæðum um, að skip skuli
koma við í brezkri höfn. Þetta
ásamt nokkurum öðrum atriðum,
sem láðst hafði að athuga nákvæmlega
í fyrstu útgáfu — var leiðrétt þegar
í stað og reglugjörðin gefin út af
nýju (sjá ísafold i dag) og fyrri
prentunin lýst ógild.
í stað þess að skýra hlutdrægnis-
laust frá efni núgildandi regiugjörðar
um þetta atriði, reynir blaðið að
telja mönnum — og þar á meðal
Þjóðverjum — trú um, að pvert of-
an í orð reglugjörðarinnar felist í
henni atriði, sem blaðið vill reyna
að gera að hlutleysis-broti.
Hverjum þetta athæfi blaðsins á
að koma að gagni — mun erfitt að
gera sér grein fyrir. En vist er um
það, að þjóð vorri er það ekki gagn
eða sómi —. heldur stór-vansi!
. Afskifti velferOarnefndar.
»Land«-ritsmíðin endar á því, að
því er lýst sem hinu »furðulegasta
af ölluc, að ráðherra skuli ekki hafa
kvatt alpingi saman og lagt undir
samþykki þess þetta samkomnlag! J
Veit þá ekki Landið, að siðasta
alþingi kaus »velferðarnefnd« svo-
nefnda til ráðuneytis stjórninni ein-
mitt um slík og þvílík efni, sem hér
er um að tefla?
Og þessi nefnd, skipuð af öllum
flokkum, hefir verið með i ráðum
frá upphafi þessara málaleitana.
Og velferðarnefndin hefir einróma
lagt sampykki sitt á samkomulagið við
Breta!
Hverjum á þjóöin að trúa?
Stjórn landsins hefir haft þetta
afar-mikilvæga og viðkvæma við-
skiftamál til íhugunar og rannsóknar
um langa hríð.
Hún hefir sent trúnaðarmanu til
Lundúna til enn frekari rannsóknar
og umleitana við hina brezku stjórn
um sem bezt kjör fyrir íslenzk við-
skifti.
Allar skýrslur og skilriki, sem að
þessu lúta, hafa síðan verið lögð
fyrir fulltrúanefnd alþingis — »ráðu-
neyti ráðherrans« í utanríkismálum,