Ísafold - 12.07.1916, Blaðsíða 1
Kemur út tvisvar
í viku. VerSárg.
5 kr., erlendis
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miöjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in bó til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðiö.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólaíur Björnsson,
Talsími nr. 455.
XLIII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 12. júlí 1916.
51. tölublaö
íslands fullkomnasta trésmíðaverksmiðja og timburverzlun
Reykjavík
hefir venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum
innihurðum af algengum stærðum og ýmislegum listum.
Smíðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum lýtur
Hlutafél. ,Völindur
i
Alþýftafól.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—9
Borgarst.jóraskyifstofan opin virka daga 11—8
Booiarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bœjarg.jaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—S og v—7
íslandsbanki opinn 10—4.
IL.F.U.M, Lestrar~og skrifstofa 8árd.—10
Alm. fundir fid. og sd. 8^/8 sibd.
Landakotskirkja. Gnðsþj. 9 og Ö á helgum
Lnndakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1,
Landsbankinn 10—B. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—S
Landsbúnaðarfólagsskrifatofan opin frá 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—8.
Irfuadsskialasafnið hvem virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnið opið hvern dag kl. 12—2
Náttúrugripasaínið opið l1/*—21/* á unnntld.
Pósthúsið opið virka d. 9—7, sunnnd. 9—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 4—8
Stjórnftrráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjaviknr Pósth.8 opinn 8—12.
Vifilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1
&jóðmenjasafnið opið hvern dag 12—2.
Það tilkynnist hérmeð vinum og
vandamönnum, að okkar kæra móðir
og tengdamóðir, Sigriður Anna Theljl
andaðist á Bispebjærg sjúkrahúsi i
Kaupmannahöfn þ. 2. þ. m.
Börn og tengdabörn.
rithöfundur, fyrrum alþingismað-
ur og ritstjóri varð bráðkvadd-
ur i gærkveidi að heimili sínu.
Banamein hans var heilablóð-
fall, er hann fekk undir kvöldið
og lézt hann úr því kl. 11 síðd.
Jón heit. varð 66 ára (f. 20.
marz 1850).
Æliminning hans kemur i
næsta blaði.
Brezka samkomulagið.
Trygð viðskifti.
Fátt hefir mér þótt furðulegra af
j>ví, sem við hefir borið seinustu
mánuðina en óánægja sú, sem ein-
staka menn virðast vilja reyna að
vekja hjá fólki með samkomu-
lagið við Breta. Mér finst það vera
eitt hið bezta verk, sem unnið hefir
verið af ráðandi mönnum hér lengi.
Eg man eftir því, þegar fyrstu
fregnirnar bárust hingað í ágúst 1914
um, . að ófriðurinn væri byrjaður.
Við liggjum svo langt utan við það
svæði, sem hugsast gat, að ófriður-
inn yrði háður á; við höfðum enga
herskyldu, þurftum ekki að óttast,
að við yrðum að fórna blóði beztu
manna vorra í heiftúðugum hjaðn-
ingavígum. En samt sló ótta og
óróa á nær alla menn hér í landi:
Siglingar að og frá landinu munu
teppast. Við erum skipalausir, fáum
ekki fluttar að náuðsynjar, fáum eigi
það, sem til þarf framleiðslunnar.
Slíkar og þvílíkar hugsanir gripu
menn og orsökuðu óttann og óró-
ann. Þetta — óvissan um það,
ívað verða mundi, virtist ætla zð
ama alt viðskiftalíf og allar fram-
kvæmdir hér í landi í byrjun ófrið-
arins og gerði það að nokkru leyti.
Svo rættist úr þessu smátt og smátt,
sumpart fyrir viturlegar ráðstafanir
þings og stjórnar, og svo fór, að
árið 1914 varð bezta ár, sem sögur
far? af fyrir framleiðendur.
En — flestir hugsandi menn hafa
séð, að ekki mætti búast við sömu
uppgripum á þessu ári. Þegar um
nýárið varð meira hik á mönnum
um framkvæmdir en búast hefði
mátt við eftir góðærið 1915. Kostn-
aður við alla framleiðslu hafði farið
sívaxandi. Jafnframt jukust erfiðleik-
arnir á, að fá ýmsar vörur frá út
löndum. Bretar voru að síherða á
siglingatálmunum. Sumar íslenzkar
afurðir, svo sem t. d. ull og gærur,
var ekki hægt að selja á venjulegum
markaði eða fá fluttar með skipun-
um. Menn vissu, að Bretar mundu
ekki hafa svo slakan tauminn á hafn-
banninu sem í fyrra. T. d. var
gert ráð fyrir því, að þeir mundu
ekki hleypa neinni vöru i gegn í ár.
Gætnir menn þorðu ekki að hugsa
til síldarútvegs í sumar. Allur til-
kostnaður gifurlega hár og alt i
óvissu um, hvort nokkuð kæmist út
af síldinni eða nokkurt sæmilegt
verð fengist fyrir hana.
Ovissan óx dag frarn af degi, lam-
aði suma, en æsti aðra til »spekúla-
tionat, sem úr gat orðið versta fjár-
hættuspil.
Það sem þurfti að gera, var að
rtyna að eyða óvissunni, skapa pau
skilyrði, scm heilbriqðu viðskiftalifi eru
nauðsynlev, p. e. nokkurn veqinn vissu,
tryg«ingu fyrir því, að hættulaust sé
að leggja áætlanir sinar og stunda
framleiðsluna.
Þetta, einmitt petta, sem okkur var
Ufsskilyrði, hefir jengist með samkomu-
las;inu við Breta. Og eg er þakklát-
ur stjórninni, velferðarnefndinni,
kaupmannaráðinu og öðrum, sem að
þessu hafa staðið, fyrir að hafa fitj-
að upp á þessu máli og að hafa
fengið svo qott samkomulag.
Eg kalla þáð %ott, að hafa fengið
loforð brezku stjórnarinnar, að fram-
vegis þurfum vér eigi að óttast þá
ógurlequ hættu, sem sifelt vofði yfir,
að fyrir væri tekið að nokkru eða
öllu flutning hingað frá Bretlandi a
kolum, salti, veiðarfærum og öðrum
nauðsynjum.
Eg kalla það gott, að hafa fengið
loforð brezku stjórnarinnar um að
hindra oss eigi í að nota aðalmark-
aðinn á fiski og kjöti, en tryggja
oss verð fyrir allar afurðir vorar,
sem er þó svo hátt, að pótt öll önn-
ur sund með markað væru lokuð,
þá væri þó framleiðsla vor trygð.
A sumu þykir brezka verðið nokk-
uð lágt. Ef um væri að ræða að
skuldbinda okkur til að selja Bretum
alla framleiðslu vora, eins og sagt
hefir verið einhversstaðar, að gert
hafi verið — þá mætti ef til vill
segja að hagnaðurinn væri lítill á
sumum afurðum.
En þegar að því er gætt, að við
höfum algerlega jrjálsar hendur um
söluna, en eigum kröfu um, að
ceypt sé af okkur hér heima hjá
okkur fyrir þetta verð, ej ekki býðst
rærra verð annarsstaðar, þá lítur
>etta alt öðruvisi út.
Hver hugsandi maðnr hlýtur að
vera stjórn vorri þakklátur fyrir að
hafa komið þessu máli i það horf,
sem það nú er komið, hafa snúið
sér beint til brezku stjórnarinnar,
millliðalaust erlendra (danskra) stjórn-
arvalda, eins og tíðkast hefir áður
— og fengið svo miklu áorkað,
trygt jramleiðslu og verzlun íslands á
pessum viðsjárverðustu timum, sem
vér höjum lijað.
Kaupmaður.
--------♦>:•<-<►-----
Ófriðar-annáll.
Frh.
Kreppir að Qrikkjum.
í maímán. lokin réðust 25000
Búlgarar inn í Makadoniu. Tóku
þeir sér bólfestu í viginu Rupel án
þess þó að ganga í berhögg við
hlutleysi Grikkja. Eftir skipun frá
stjórninni í Athenu yfirgaf gríska
setuliðið vígið, en Búlgarar skrifuðu
undir samninga þess efnis, að þegar
ástæðurnar fyrir veru þeirra þar væru
ekki lengur, þá skyldu þeir láta vígið
af hendi.
Nú til lengri tíma hafa sambands-
þjóðirnar haft her manns í Saloniki,
en her Búlgara hefir verið við norð-
urtakmörk Makedoniu. — Hafa nú
Búlgarar álitið, að þeim færi að leið-
ast aðgerðaleysið í Saloniki, og
myndu þeir þegar minst vonum
varði ráðast að þeim norður við tak-
mörkin. Myndu þeir þá nota landa-
mæiavígin grisku. — En Búlgarar
verða fyrir til, ráðast suður fyrir
landamærin og búa um sig á hent-
ugum stöðnm til varnar.
Þetta er talið líklegasta áform Búlg-
ara, og er þá hægt að skilja meinleysi
grísku stjórnarinnar. — Er það ekki
talið óhugsandi, að fyrirætlanir Búl-
gara hafi ekki verið grísku stjórn-
inni ókunnar.
En Búlgarar eru gamlir og svarnir
fjandmenn Grikkja, eins og kunnugt
er, og því er allur almenniugur í
Grikklandi æfur yfir meinleysi stjórn-
arinnar og gjörræði Búlgara. — Nú
ekki ólíklegt að slái til bardaga milli
Búlgara og sambandshersins á grískri
jörð. ílskast þjóðin við stjórn sína
og afneitar Konstantin konungi, en
heimtar Venizelos til valda. — Er
hann hlyntur sambandsþjóðum, en
konungur tengdur Þýzkalandskeisara,
eins og kunnugt er.
Rússar ráðast á Austurriki.
Þ. 4. júní hófu Rússar árás á
Austurríki. Loksins. Lengi hefir
ekkert heyrst frá þeim. Það munar
þess meira um |>að, þegar þeir fara
af stað. Enn halda þeir uppteknum
hætti að ráðast heldur á Austurríki
en Þýzkaland. Það veikara fyrir, og
þeir hafa meiri von um að eignast
þar skika, þegar skil verða gerð. —
einkum renna þeir hýru auga til
Galiziu. Þar er þjóðin'slavnesk.
Árás hafa þeir nú hafið á 3—400
km. Iöngu svæði norður frá tak-
mörkum Rúmeníu. 3 fyrstu dagana
hafa þeir tekið ekki færri en 40,000
fanga og hrakið Austurríkismsnn alt
að 5 km. Eftirtektavert er, að skot-
færi þan, sem þeir nota nú, eru að
mestu leyti frá Japan, og hafa rúss-
neskir fangar sagt svo frá, aðjapanar
hafi undanfarið verið við rússneska
herinn að kenna Rússum að nota
byssurnar. — Hingað til hefir verið
heldur hörgull á vopnum og skot-
færum í her Rússa. Nú ber ekki á
öðru en þeir hafi allsnægtir dráp-
tóla.
Sjóorustan i NorBursjónum.
Þó mikið hafi verið um missagnir
og mótsagnir í ófriðafréttunum, þá
hefir sjaldan verið eins örðugt að
átta sig á rás viðburðanna, eins og
í sjóorustunni miklu milli Þjóðverja
og Englendinga í Norðursjónum þ.
31. maí og 1. júni.
Ber margt til þess, að fréttir eru
hér ógreinilegri en annarstaðar. —
Fyrst og fremst er mikið örðugra
að ákveða það í sjóorustu, hver sig-
urinn á heldur en í landorustu, þar
sem barist er um ákveðinn landskika.
Barist er og þarna á svo löngu færi,
að þeir, sem skjóta, geta oft ekki
greint, hve miklu skotin fá áorkað.
Má og vera, að aldrei hafi máls-
aðilum verið eins umhugað um að
leyna sannleikanum og þá.
En fyr mega nú vera mótsagnir.
Englendingar telja sigurinn sinn;
segjast hafa rekið Þjóðverja á flótta,
og alla leið heim til sin. — Þjóð-
verjar lofa og prísa dugnað sinn
og segja Englendinga hafa beðið
þarna svo stórkostlegann ósigur, að
orusta þessi marki endalok á einveldi
Englendinga á hafinu.
Hver heldur með sínum — og
enn deila þeir.
Af frásögnum þeim, sem borist
hafa fram að þessum tíma, má helzt
ráða, að Þjóðverjar hafi hér sem viða
annarstaðar verið fyrri til. Þeir hafi
haft njósnir af enskri flotadeild vest-
ur undan Skagerak. Að likindum
’nafa Englendingar verið fáliðaðir þar
í byrjun. En Þjóðverjar gera flota
sínum viðvart, sem er heima fyrir,
og eru þeir fljótir til að ráðast að
Englendingum, sem eiga þarna við
ofurefli að etja.
En ekki líður á löngu, áður en
herafU kemur frá aðal herskipastöð
Englendinga, sem talin er að vera
einhverstaðar við Skotlandsstrendur.
Slær nú í geigvænlegan bardaga,
þann langmesta sem háður hefir
verið á sjó. Þetta er nóttina milli
31. maí og 1. júní.
En er á leið bardagann skall á
þoka svo skygtii varð örðugt, og hefir
það eflaust haft mikil áhrif á úrsli.
orustunnar.
Hvergi er getið um, hve mikill
herafli hefit; tekið þátt í orustu þess-
ari.
Það eitt er víst, að þarna hefir í
fyrsta sinn verið barist með öllum
tegundum nýtízku sjóhertækja. —
Alskonar herskip, stór og smá, kafn-
ökkvar í djúpi, flugvélar og skip í
lofti; öllu sló þarna saman. ■— Má
því telja víst, að órusta þessi hafi
verið báðum aðilum næsta lærdóms-
rík.
Aðallega hefir talið um orustuna
hneigst að því, og um það hafa þeir
rifist, hve miklum skipastól hver um
sig hafi tapað. Þarna eru manns-
ífin ekki lengur talin aðalatriðið.
Þjóðverjar voru hér fyrri til að
tveða upp úr um skipatjónið. —
Telja þeir tjón Englendinga harla
mikið, en sitt næsta lítið. — Þeim
segist svo frá, að þeir hafi átt í
röggi við mest allan enska flotann
og hafi getað haldið velli; skotið
ivert skip Englendinga í kaf á
fætur öðru, án þess að Hða veru-
legt tjón.
Degi síðar kom yfirlýsing frá
Englendingum þess efnis, að þeir
hafi að vísu beðið mikið tjón, en
þó hafi Þjóðverjar beðið meira tjón
í tiltölu við flota sinn. — Svo hafi
farið, að þegar aðal afli þeirra kom
á orustusvæðið, þá hafi komið glund-
roði og flótti i lið Þjóðverja, og það
hörfað í höfn. Þoka og myrkviðri
hafi gert eftirför örðuga, svo þeir
hafi ekki getað notið sín eins.
Eftir fyrstu skýrslum um skipa-
tjónið þá áttu Englendingar að hafa
tapað sem svaraði 120,000 smálesta
i skipum, en Þjóðverjar tæpum
60,000. — A undan ófriðnum var
floti Englendinga helmingi stærri,
svo orusta þessi ætti ekki að hafa
raskað hlutfalli milli flotanna.
En til hvers var barist?
Orusta þessi er háð i endalok
22. ófriðarmánaðarins. Alla þessa
mánuði hefir meginhluti þýzka flot-
ans legið i höfn, og ekkert skeytt
um aðflutningahaftið. Ekki er það
ólíklegt, að Þjóðverjum hafi fundist,
að nú þyrfti að fara að láta til skarar
skriða á þessum sviðum.
Jafnskjótt og þýzki flotinn kemur
heim til Þýzkalands, var efnt til
sigurfagnaðar þar í landi. Keisarinn
sjálfur tók sér ferð á hendur til þess
að fagna sjóliðinu, er heim kom, og
þakka þeim fyrir hrausta og drengi-
lega baráttu — og guði fyrir að
hann »stjórnaði höndnm þeirra og
hvesti augu þeirra*.
Sömu dagana var sigri fagnað og
guði þakkað yfir í Englandi fyrir, að
þeim hefði tekist að vinna bug á
Þjóðverjum og reka þá heim til sín.