Ísafold - 12.07.1916, Blaðsíða 1

Ísafold - 12.07.1916, Blaðsíða 1
Kemur út tvisvar í viku. VerSárg. 5 kr., erlendis kr. eða 2 dollarjborg- ist fyrir miöjan júlí erlendis fyrirfram. Lausasala 5 a. eint. Uppsögn (skrifl. bundin við áramót, er ógild nema kom- in bó til útgefanda fyrir 1. oktbr. og só kaupandi skuld- laus við blaðiö. ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóri: Ólaíur Björnsson, Talsími nr. 455. XLIII. árg. Reykjavík, miðvikudaginn 12. júlí 1916. 51. tölublaö íslands fullkomnasta trésmíðaverksmiðja og timburverzlun Reykjavík hefir venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum innihurðum af algengum stærðum og ýmislegum listum. Smíðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum lýtur Hlutafél. ,Völindur i Alþýftafól.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—9 Borgarst.jóraskyifstofan opin virka daga 11—8 Booiarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7 Bœjarg.jaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—S og v—7 íslandsbanki opinn 10—4. IL.F.U.M, Lestrar~og skrifstofa 8árd.—10 Alm. fundir fid. og sd. 8^/8 sibd. Landakotskirkja. Gnðsþj. 9 og Ö á helgum Lnndakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1, Landsbankinn 10—B. Bankastj. 10—12. Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—S Landsbúnaðarfólagsskrifatofan opin frá 12—2 Landsfóhirðir 10—2 og 5—8. Irfuadsskialasafnið hvem virkan dag kl. 12—2 Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga helga daga 10—12 og 4—7. Listasafnið opið hvern dag kl. 12—2 Náttúrugripasaínið opið l1/*—21/* á unnntld. Pósthúsið opið virka d. 9—7, sunnnd. 9—1. Samábyrgð Islands 12—2 og 4—8 Stjórnftrráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl. Talsimi Reykjaviknr Pósth.8 opinn 8—12. Vifilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1 &jóðmenjasafnið opið hvern dag 12—2. Það tilkynnist hérmeð vinum og vandamönnum, að okkar kæra móðir og tengdamóðir, Sigriður Anna Theljl andaðist á Bispebjærg sjúkrahúsi i Kaupmannahöfn þ. 2. þ. m. Börn og tengdabörn. rithöfundur, fyrrum alþingismað- ur og ritstjóri varð bráðkvadd- ur i gærkveidi að heimili sínu. Banamein hans var heilablóð- fall, er hann fekk undir kvöldið og lézt hann úr því kl. 11 síðd. Jón heit. varð 66 ára (f. 20. marz 1850). Æliminning hans kemur i næsta blaði. Brezka samkomulagið. Trygð viðskifti. Fátt hefir mér þótt furðulegra af j>ví, sem við hefir borið seinustu mánuðina en óánægja sú, sem ein- staka menn virðast vilja reyna að vekja hjá fólki með samkomu- lagið við Breta. Mér finst það vera eitt hið bezta verk, sem unnið hefir verið af ráðandi mönnum hér lengi. Eg man eftir því, þegar fyrstu fregnirnar bárust hingað í ágúst 1914 um, . að ófriðurinn væri byrjaður. Við liggjum svo langt utan við það svæði, sem hugsast gat, að ófriður- inn yrði háður á; við höfðum enga herskyldu, þurftum ekki að óttast, að við yrðum að fórna blóði beztu manna vorra í heiftúðugum hjaðn- ingavígum. En samt sló ótta og óróa á nær alla menn hér í landi: Siglingar að og frá landinu munu teppast. Við erum skipalausir, fáum ekki fluttar að náuðsynjar, fáum eigi það, sem til þarf framleiðslunnar. Slíkar og þvílíkar hugsanir gripu menn og orsökuðu óttann og óró- ann. Þetta — óvissan um það, ívað verða mundi, virtist ætla zð ama alt viðskiftalíf og allar fram- kvæmdir hér í landi í byrjun ófrið- arins og gerði það að nokkru leyti. Svo rættist úr þessu smátt og smátt, sumpart fyrir viturlegar ráðstafanir þings og stjórnar, og svo fór, að árið 1914 varð bezta ár, sem sögur far? af fyrir framleiðendur. En — flestir hugsandi menn hafa séð, að ekki mætti búast við sömu uppgripum á þessu ári. Þegar um nýárið varð meira hik á mönnum um framkvæmdir en búast hefði mátt við eftir góðærið 1915. Kostn- aður við alla framleiðslu hafði farið sívaxandi. Jafnframt jukust erfiðleik- arnir á, að fá ýmsar vörur frá út löndum. Bretar voru að síherða á siglingatálmunum. Sumar íslenzkar afurðir, svo sem t. d. ull og gærur, var ekki hægt að selja á venjulegum markaði eða fá fluttar með skipun- um. Menn vissu, að Bretar mundu ekki hafa svo slakan tauminn á hafn- banninu sem í fyrra. T. d. var gert ráð fyrir því, að þeir mundu ekki hleypa neinni vöru i gegn í ár. Gætnir menn þorðu ekki að hugsa til síldarútvegs í sumar. Allur til- kostnaður gifurlega hár og alt i óvissu um, hvort nokkuð kæmist út af síldinni eða nokkurt sæmilegt verð fengist fyrir hana. Ovissan óx dag frarn af degi, lam- aði suma, en æsti aðra til »spekúla- tionat, sem úr gat orðið versta fjár- hættuspil. Það sem þurfti að gera, var að rtyna að eyða óvissunni, skapa pau skilyrði, scm heilbriqðu viðskiftalifi eru nauðsynlev, p. e. nokkurn veqinn vissu, tryg«ingu fyrir því, að hættulaust sé að leggja áætlanir sinar og stunda framleiðsluna. Þetta, einmitt petta, sem okkur var Ufsskilyrði, hefir jengist með samkomu- las;inu við Breta. Og eg er þakklát- ur stjórninni, velferðarnefndinni, kaupmannaráðinu og öðrum, sem að þessu hafa staðið, fyrir að hafa fitj- að upp á þessu máli og að hafa fengið svo qott samkomulag. Eg kalla þáð %ott, að hafa fengið loforð brezku stjórnarinnar, að fram- vegis þurfum vér eigi að óttast þá ógurlequ hættu, sem sifelt vofði yfir, að fyrir væri tekið að nokkru eða öllu flutning hingað frá Bretlandi a kolum, salti, veiðarfærum og öðrum nauðsynjum. Eg kalla það gott, að hafa fengið loforð brezku stjórnarinnar um að hindra oss eigi í að nota aðalmark- aðinn á fiski og kjöti, en tryggja oss verð fyrir allar afurðir vorar, sem er þó svo hátt, að pótt öll önn- ur sund með markað væru lokuð, þá væri þó framleiðsla vor trygð. A sumu þykir brezka verðið nokk- uð lágt. Ef um væri að ræða að skuldbinda okkur til að selja Bretum alla framleiðslu vora, eins og sagt hefir verið einhversstaðar, að gert hafi verið — þá mætti ef til vill segja að hagnaðurinn væri lítill á sumum afurðum. En þegar að því er gætt, að við höfum algerlega jrjálsar hendur um söluna, en eigum kröfu um, að ceypt sé af okkur hér heima hjá okkur fyrir þetta verð, ej ekki býðst rærra verð annarsstaðar, þá lítur >etta alt öðruvisi út. Hver hugsandi maðnr hlýtur að vera stjórn vorri þakklátur fyrir að hafa komið þessu máli i það horf, sem það nú er komið, hafa snúið sér beint til brezku stjórnarinnar, millliðalaust erlendra (danskra) stjórn- arvalda, eins og tíðkast hefir áður — og fengið svo miklu áorkað, trygt jramleiðslu og verzlun íslands á pessum viðsjárverðustu timum, sem vér höjum lijað. Kaupmaður. --------♦>:•<-<►----- Ófriðar-annáll. Frh. Kreppir að Qrikkjum. í maímán. lokin réðust 25000 Búlgarar inn í Makadoniu. Tóku þeir sér bólfestu í viginu Rupel án þess þó að ganga í berhögg við hlutleysi Grikkja. Eftir skipun frá stjórninni í Athenu yfirgaf gríska setuliðið vígið, en Búlgarar skrifuðu undir samninga þess efnis, að þegar ástæðurnar fyrir veru þeirra þar væru ekki lengur, þá skyldu þeir láta vígið af hendi. Nú til lengri tíma hafa sambands- þjóðirnar haft her manns í Saloniki, en her Búlgara hefir verið við norð- urtakmörk Makedoniu. — Hafa nú Búlgarar álitið, að þeim færi að leið- ast aðgerðaleysið í Saloniki, og myndu þeir þegar minst vonum varði ráðast að þeim norður við tak- mörkin. Myndu þeir þá nota landa- mæiavígin grisku. — En Búlgarar verða fyrir til, ráðast suður fyrir landamærin og búa um sig á hent- ugum stöðnm til varnar. Þetta er talið líklegasta áform Búlg- ara, og er þá hægt að skilja meinleysi grísku stjórnarinnar. — Er það ekki talið óhugsandi, að fyrirætlanir Búl- gara hafi ekki verið grísku stjórn- inni ókunnar. En Búlgarar eru gamlir og svarnir fjandmenn Grikkja, eins og kunnugt er, og því er allur almenniugur í Grikklandi æfur yfir meinleysi stjórn- arinnar og gjörræði Búlgara. — Nú ekki ólíklegt að slái til bardaga milli Búlgara og sambandshersins á grískri jörð. ílskast þjóðin við stjórn sína og afneitar Konstantin konungi, en heimtar Venizelos til valda. — Er hann hlyntur sambandsþjóðum, en konungur tengdur Þýzkalandskeisara, eins og kunnugt er. Rússar ráðast á Austurriki. Þ. 4. júní hófu Rússar árás á Austurríki. Loksins. Lengi hefir ekkert heyrst frá þeim. Það munar þess meira um |>að, þegar þeir fara af stað. Enn halda þeir uppteknum hætti að ráðast heldur á Austurríki en Þýzkaland. Það veikara fyrir, og þeir hafa meiri von um að eignast þar skika, þegar skil verða gerð. — einkum renna þeir hýru auga til Galiziu. Þar er þjóðin'slavnesk. Árás hafa þeir nú hafið á 3—400 km. Iöngu svæði norður frá tak- mörkum Rúmeníu. 3 fyrstu dagana hafa þeir tekið ekki færri en 40,000 fanga og hrakið Austurríkismsnn alt að 5 km. Eftirtektavert er, að skot- færi þan, sem þeir nota nú, eru að mestu leyti frá Japan, og hafa rúss- neskir fangar sagt svo frá, aðjapanar hafi undanfarið verið við rússneska herinn að kenna Rússum að nota byssurnar. — Hingað til hefir verið heldur hörgull á vopnum og skot- færum í her Rússa. Nú ber ekki á öðru en þeir hafi allsnægtir dráp- tóla. Sjóorustan i NorBursjónum. Þó mikið hafi verið um missagnir og mótsagnir í ófriðafréttunum, þá hefir sjaldan verið eins örðugt að átta sig á rás viðburðanna, eins og í sjóorustunni miklu milli Þjóðverja og Englendinga í Norðursjónum þ. 31. maí og 1. júni. Ber margt til þess, að fréttir eru hér ógreinilegri en annarstaðar. — Fyrst og fremst er mikið örðugra að ákveða það í sjóorustu, hver sig- urinn á heldur en í landorustu, þar sem barist er um ákveðinn landskika. Barist er og þarna á svo löngu færi, að þeir, sem skjóta, geta oft ekki greint, hve miklu skotin fá áorkað. Má og vera, að aldrei hafi máls- aðilum verið eins umhugað um að leyna sannleikanum og þá. En fyr mega nú vera mótsagnir. Englendingar telja sigurinn sinn; segjast hafa rekið Þjóðverja á flótta, og alla leið heim til sin. — Þjóð- verjar lofa og prísa dugnað sinn og segja Englendinga hafa beðið þarna svo stórkostlegann ósigur, að orusta þessi marki endalok á einveldi Englendinga á hafinu. Hver heldur með sínum — og enn deila þeir. Af frásögnum þeim, sem borist hafa fram að þessum tíma, má helzt ráða, að Þjóðverjar hafi hér sem viða annarstaðar verið fyrri til. Þeir hafi haft njósnir af enskri flotadeild vest- ur undan Skagerak. Að likindum ’nafa Englendingar verið fáliðaðir þar í byrjun. En Þjóðverjar gera flota sínum viðvart, sem er heima fyrir, og eru þeir fljótir til að ráðast að Englendingum, sem eiga þarna við ofurefli að etja. En ekki líður á löngu, áður en herafU kemur frá aðal herskipastöð Englendinga, sem talin er að vera einhverstaðar við Skotlandsstrendur. Slær nú í geigvænlegan bardaga, þann langmesta sem háður hefir verið á sjó. Þetta er nóttina milli 31. maí og 1. júní. En er á leið bardagann skall á þoka svo skygtii varð örðugt, og hefir það eflaust haft mikil áhrif á úrsli. orustunnar. Hvergi er getið um, hve mikill herafli hefit; tekið þátt í orustu þess- ari. Það eitt er víst, að þarna hefir í fyrsta sinn verið barist með öllum tegundum nýtízku sjóhertækja. — Alskonar herskip, stór og smá, kafn- ökkvar í djúpi, flugvélar og skip í lofti; öllu sló þarna saman. ■— Má því telja víst, að órusta þessi hafi verið báðum aðilum næsta lærdóms- rík. Aðallega hefir talið um orustuna hneigst að því, og um það hafa þeir rifist, hve miklum skipastól hver um sig hafi tapað. Þarna eru manns- ífin ekki lengur talin aðalatriðið. Þjóðverjar voru hér fyrri til að tveða upp úr um skipatjónið. — Telja þeir tjón Englendinga harla mikið, en sitt næsta lítið. — Þeim segist svo frá, að þeir hafi átt í röggi við mest allan enska flotann og hafi getað haldið velli; skotið ivert skip Englendinga í kaf á fætur öðru, án þess að Hða veru- legt tjón. Degi síðar kom yfirlýsing frá Englendingum þess efnis, að þeir hafi að vísu beðið mikið tjón, en þó hafi Þjóðverjar beðið meira tjón í tiltölu við flota sinn. — Svo hafi farið, að þegar aðal afli þeirra kom á orustusvæðið, þá hafi komið glund- roði og flótti i lið Þjóðverja, og það hörfað í höfn. Þoka og myrkviðri hafi gert eftirför örðuga, svo þeir hafi ekki getað notið sín eins. Eftir fyrstu skýrslum um skipa- tjónið þá áttu Englendingar að hafa tapað sem svaraði 120,000 smálesta i skipum, en Þjóðverjar tæpum 60,000. — A undan ófriðnum var floti Englendinga helmingi stærri, svo orusta þessi ætti ekki að hafa raskað hlutfalli milli flotanna. En til hvers var barist? Orusta þessi er háð i endalok 22. ófriðarmánaðarins. Alla þessa mánuði hefir meginhluti þýzka flot- ans legið i höfn, og ekkert skeytt um aðflutningahaftið. Ekki er það ólíklegt, að Þjóðverjum hafi fundist, að nú þyrfti að fara að láta til skarar skriða á þessum sviðum. Jafnskjótt og þýzki flotinn kemur heim til Þýzkalands, var efnt til sigurfagnaðar þar í landi. Keisarinn sjálfur tók sér ferð á hendur til þess að fagna sjóliðinu, er heim kom, og þakka þeim fyrir hrausta og drengi- lega baráttu — og guði fyrir að hann »stjórnaði höndnm þeirra og hvesti augu þeirra*. Sömu dagana var sigri fagnað og guði þakkað yfir í Englandi fyrir, að þeim hefði tekist að vinna bug á Þjóðverjum og reka þá heim til sín.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.