Ísafold - 19.07.1916, Side 2
2
ISAFOLD
Ásg. 6. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavik,
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaíöt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Yandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan aí landi svarað um hæl.
D
!D
i Tlrtíi Eiríksson
TJusfurstræfi 6
0
ö ^ffajnaéar- <3*rjéna~ og Saumavörur Q
hvergi ódýrari né betri. Q
íj þvotía- og <3CrQÍntœtisvorur
Jj£j beztar og ódýrastar.
JSeiRföncj og tTœRifœrisgjqfir
hentugt og fjölbreytt.
Qi
mentum, blaðamensku og stjórnmál-
um íslands. Og það er eðlilegt, að
slikur raaður sem hann hafi fengið
ærið misjafna dóma. Það er sam-
eign hans og allra þeirra, sem að
nokkuru riði fist við þjóðmál. }.
Ól. hlaut samt flestum samtíðarmanna
sinna misjafnari dóma og meira
aðkast andstæðinga sinna en
aðrir. A því átti hann sjálfur tals-
verða sök. því að hann var ákaflega
hvassyrtur í þeirra garð, ef nokkuð
harðnaði stjórnmálasennan svo að í
rithætti hans var stundum ekki þekkj-
anlegur hinn priiði og hægláti dag-
farsmaður, sem í honum bjó.
Sá, sem þetta ritar, fekk í byrjun
sinnar blaðamensku á þessum tökum
}. Ól. að kenna, og mörg hafa bit
uryrðin farið milli hans og þessa
blaðs, bæði fyr og síðar. En svo
er það og mun víst lengstum verða
um persónudeilur í blöðum. Þær
svíða í svip, en gleymast ótrdlega
fljótt.
Vísan, sem J. Ól. hefir um sjálf-
,an sig gert:
»En sár hvert, sem eg lét blæða,
er sverðið klauf fjandmanns rönd,
það vildi’ eg, ef gæti’ eg, græða
og gefa’ honum bróðurhönd«
— hún hefir eigi verið nein augna-
bliks-»stemning« hjá honum. Það
munu flestir andstæðingar hans í
stjórnmálum fyr og síðar geta tekið
undir.
Og þótt ísafold sé eigi blind fyrir
bláþráðunum í æfistarfi Jóns Ólafsson-
ar, þá vill hún við andlát hans telj-
ast I þeim hópi, er beygir sig fyrir
og dáist að hinum nær einstæðu
fjölbreyttu hæfileikum og snild, sem
J. Ól. átti til, hvort heldur var við
bókmentastörf, blaðamensku eða
stjórnmál.
Vér getum eigi stilt oss um að
lokum, að tilfæra hér kutðju-orð, sem
ísafold, fyrir munn stofnanda sin og
þáverandi ritstjóra, árið 1890 kvaddi
Jón Ólafsson með, er hann hélt til
Vesturheims.
Björn Jónsson, sem þekt hafði J.
Ól. nájð frá æskuárum í skóla, flutti
til hans ræðu í skilnaðarsamsæti, sem
Reykvíkingar héldu J. Ól. 1890.
Agrip af þeirri ræðu er prentuð í
ísafold 22. marz 1890 og er megin-
kaflinn á þessa leið:
RæSumaður (B. J.) kvað fornaldar-
rithöfund, ef upp væri risinn úr gröf
sinni, mundu að öllum líkindum kjósa
sér J. Ó. öllum öðrum íslendingum
fremur, er nú væri uppi, til þess að
skrásetja sögu hans; svo margt hefði
á daga hans drifið, er sögulegt mætti
heita í svipaðri merkingu og fornkappa-
sögur vorar. AS vísu hefði hann eigi
gjörst vígamaður á barnsaldri, eins og
Egill Skallagrímsson; en langt fyrir
innan tvítugt hefði hann samt hafið
þau vígaferli, er komin eru í staðinn
fyrir vopnaburðinn í fornöld: orðavíg
blaðamanna, þar sem hann hefði gjörst
blaðamaður á þeim aldri, löngu fyr en
dæmi væri til annars hér á landi og
þótt vfðar væri leitað. Ærið hefði
hann og átt sökótt alla tíð. Að fám
árum liðnum hefði hann farið útlagur,
til Noregs, og skömmu þar eftir í aðra
heimsálfu. Þar hefði hann gjörst nokk-
urs konar landkannandi og verið kom-
inn fyr en nokkurn varði út á heims-
enda. Eftir heimkomu sína aftur til
fósturjarðar sinnar hefði hann gjörst
landvarnarmaður, — ótrauður varnar-
maður fyrir frelsi hennar og réttind-
um í ræðum og ritum, sem blaðamað-
ur og þingmaður. Oft hefðum vér
dást að því, hve fimlega og vasklega
hann hefði vopnunum beitt, — vopn-
um mælskunnar í ræðu og riti. Sam-
merkt ætti hann við Þorgeir Hávars-
son í þv/, að ekki kynni hann að
hræðast, en honum hefði líka, að sum-
um íyndist, kipt það í sama kynið,
að ekki þyrfti stundum annað til sakar
en að liggja vel við höggi, eins og
smalamaðurinn, sem studdist fram á
staf sinn og Þorgeir hjó. En ólíkt
væri það samt meö þeim Þorgeiri, að
þár sem hann lagðist þar á lítilmann-
ann, er hann hjó smalamanninn, þá
væri hins skaplyndi miklu fremur það,
að halda hlífiakíldi fyrir þá, sem lítils
væri um komnir.
Vel og drengilega hefði hann oft
við kaunin komið á þjóðlíkama vor-
um; og þó oss hefði stundum virzt
hann beita hnífnum líka við það, sem
heilbrigt var, þá væri oss nú hitt
minnisstæðara, hve ant honum hefði
jafnan verið um veg og gengi fóstur-
jarðar sinnar, og hve vasklega hann
hefði gengið fram í brjósti þeirrar fylk-
ingar, er afla vildi henni nauðsynlegs
sjálfsforræðis og hvers kyns frama.
A honum æt.ti fyllilega heima þessi
(eða þvílík) orð s k á 1 d s i n s Jóns
Óiafssonar:
Hann hefir ei æðrast þótt inn kæmi sjór
og endur og sinn gæfi á bátinn.
Frakkneski ræðismaðurinn
hér, herra Aljred Blanche, hefir ver-
ið kvaddur til annars og meira kon-
súlsembættis en hér, nú nýlega. Á
hann að gegna ræðismensku fyrir
Frakka í borginni Kap Town í hinni
brezku Suður-Afriku. Óráðið mun
samt enn hvenær hr. Blanche "fer
héðan.
Hr. Blanche hefir getið sér hvers
manns hróður hér, þeirra er við
hann hafa kynst, sem sannur heið-
ursmaður í hvívetna og mun hans,
frúar hans og fjölskyldu mikið sakn-
að við brottför þeirra.
Brottnám Flóru.
Ekki verður mönnum um annað
tíðræddara sem stendur, en brottnám
Flóru um daginn hér við strendur
Islands og hrakninginn, sem hinum
mörgu farþegum hefir þar með ver-
ið bakaður, þeim til tjóns, sennilega
bæði á heilsu og fjárhag, og stór-
felds óhagræðis á alla lund.
Það tiltæki hins brezka hðsforingja
þykir, sem eðlilegt er, óverjandi frá
hverju sjónarmiði sem skoðað er,
og ekki sízt nú, svona rétt ofan í
gert samkomulag milli hinnar is-
lenzku stjórnar og brezku stjórnar-
innar, þar sem því er heitið af
brezkri hálfu að greiða sem bezt fyrir
skipum, sem til eða frá íslandi sigla.
Um sjálft brottnámið tjáir eigi
lengur að fást, það verður ekki aftur
tekið.
Nú veltur á því, að vel sé fylgt eftir
af hlutaðeigandi stjórnarvalda hálfu,
að veslings hraknings-fólkið á Flóru
komist sem fyrst leiðar sinnar og
verði bætt svo, sem auðið er, tafir
og tjón, sem það ófyrirsynju hefir
fyrir orðið.
Það mun nú óhætt að fullyrða,
að landsstjórn vor hefir gert alt, sem
í hennar valdi hefir staðið hingað
til, til þess að stytta Flóru-farþegun-
um þeirra ströngu útivist, þótt eigi
hafi mikinn árangur borið enn.
Stjórnin simaði þegar til Björg-
vinjarfélagsins um að láta Flóru fara
beint frá Lerwick til Sigiufjarðar,
en félagið neitaði. Og eftir simfregn-
um frá sendimanni íslands í Lundún-
um, herra Birni Sigurðssyni — mun
Flóra þegar losnuð úr Leirvikur-
vistinni og komin til Bergen. Það-
an hefir Björgvinjarfélagið símað af-
greiðslumanni sínum hér, hr. Nic.
Bjarnason, að skipið muni tilbúið
til íslandsfarar kringum þ. 24. júli.
Vikuvist óvænta hafa því Flóru-
farþegarnir í Noregi, sem ætti að
geta orðið þeim hvíld eftir sjóvolk-
ið, ef eigi eru alveg skotsilfurslausir.
Að vorum dómi mundi lands-
stjórn vor vitalaus, þótt hún ábyrgð-
ist kostnaðinn allan við hina nauð-
ugu utanför farþeganna — upp á
væntanlegar sárabætur frá brezku
stjórninni.
En fyrir þvi má með engu móti
ráð gera, að þær komi eigi i fullum
mæli — eins og alt er í pottinn
búið.
Ef stórþjóðarskip hefði hér átt
hlut að máli, mundi hver ófriðar-
þjóðin sem var, flýtt sér að bæta
fyrir. En til Breta, »verndara smá-
þjóðanna« má eigi, að óreyndu,
beina þeim tilgátum, að þeir láti á
sér standa um þetta, þótt smáþjóð
eigi í hlut.
* Það yrði saga til næsta bæjar i
blöðum veraldarinnar, því að svo er
vaxin þessi Flóru-taka, að mikla at-
hygli hlýtur að vekja víðsvegar um
heim.
Rafveitur í kaupstödum.
Á Húsavík er nú verið að gera
rafveitu. Sér Guðm. Hliðdal um
verkið, með forsjá Jóns Þorláksson-
ar fyrir sýslunefndar hönd.
Til mun og standa á næstunni
að ísafjörður fái rafveitu. Kostnað-
aráætlun þegar gerð af Guðm. Hlíð-
dal verkfr., og því ekki annað eftir
en að samþykkjal Og ekki hætta
á öðru en ísafjörður tylli höfuðstaðn-
um aftur fyrir sig í þessu efni.
Sonni.
í blaðinu »The Light« birtast oft-
lega skritnar smásögur frá dulrænu
fólki, sem segir »fréttir af framliðn-
um«. Og þótt sumar beri með sér
merki mjög kynlegra vitrana, eru
aðrar svo merkilega fallegar, að jafn-
vel þeir, sem engu trúa, finst synd
að vefengja þær. Meðal þeirra er
sagan um drenginn Sonna (Sunny,
af sól, á ensku) og móður hans. Það
er hún (hefðarfrú ein á Englandi),
sem segir frá. Hún misti son fyrir
allmörgum átum, 13 á;a gamlan,
er var augasteinn hennar; varð henni
svo sár missirinn, að henni var varla
ætlað líf. Kona ein, er þótti góður
miðill, reyndi að hugga hana og
kendi henni að nota tæki það, er
margir spiritistar nota, er kallast
planchetta. Óðara fór Sonni litli að
ávarpa mömmu sina. Lengi gekk
þeim nokkuð stirt, og vil eg þýða
hér dálítinn kafla úr hennar löngu
og ítarlegu frásögn: »Eftir að ár
var liðið og eg hafði fyrir löngu
sannfærst um, að það var hann
Sonni, byrjaði hann að lokum hvers
viðtals að spyrja mig og segja:
»Mammal Þykir þér nú vænt um,
að guð tók mig?« Eg gat lengi,
lengi ekki fengið af mér að svara
því játandi, heldur svaraði á þá leið:
»Einhvern tima kemur að þvi, elsk-
an haín — einhvern tima«. En aft-
ur og aftur kom sama spurningin
hjá honum.
Hægt og seint lét eg mér skiljast,
hvað eðlilegu lifi barnið hafði að
hrósa, og hvað hann langaði til að
eg segði, að eg léti mér lynda, að
hann kæmi ekki aftur, svo og það,
að því færi fjarri, að hann væri al-
veg frá mér farinn, tók eg loksins
að kannast við þann sannleik, að
barninu liði vel — eins og hann
sagði.
En fyrstu mánuðina þoldi eg mikla
kvöl og mæðu. Eg þurfti t. d. svo
mörgu að qleyma. Fyrst þeirri fjar-
stæðu að ímynda mér, að hinn litli
sonur minn væri orðinn annar Saló-
mon að vísdómi, að allir hlutir lægi
opnir fyrir honum, þ. á m. alt, s'em
gerðist í víðri veröld; að hann vissi
Óorðna hluti, að hann myndi alt,
hvern einasta ómerkjanlegan hlut úr
lífi hans og aldrei skeika, og ekki
sízt, að hann væri orðinn fullkom-
inn og framúrskarandi i allri hegð'un
sinni og náttalagi; ennfremur að
hann væri orðinn fráhverfur öllu
vastri hérna megin, nema því allra
hátíðlegasta, með því hann nú væri
sí og æ að syngja sálma og heilög
ljóð, eins og við, sem alist höfum
upp við rétttrúarkenningar, höfum
vanist á að hugsa okkur.
En hverju mæti eg í þess stað ?
Hvílíkri opinberun sannleikans —
því svo nefni eg það , ekki fyrir
setta og röklega tilsögn, er mér væri
veitt með varúð og gætni af þrosk-
uðum »anda«, er þekti fávizku mína
og erfiðleika. Nei, heldur mæti eg
barni, sem svarar mér og ritar eins
og ánægt og glaðsinna barn, sem
þó stundum firtist við mig og mis-
likar, — barn, sem var svo áfjáð í;
að segja mér frá öllum sköpuðum
hlutum, er því var helzt í huga,-
Lengi vel lét hann sér ekki segjast,
að hann væri að fræða mig, móður
sina; fór þá svo, að- dögum saman,,
varð ruglingur úr öllu, svo eg sleit
samtalinu grátandi, og í líku ástandi
fanst mér hann vera, því hann skrif-
aði angraður: »Æ, móðir min I Þú
efast um mig I Og nú er stóri
veggurinn svarti kominn aftur á
milli okkar. Trúirðu ekki, að eg sé
hann Sonni sonur þinn?« Prestur
einn, roér skyldur, vildi fá að vita
um þetta mál og vera viðstaddur..-
Hann trúði á ekkert dularfult —
nema illa anda. Sonni sagði: »Láttu
síra — ekki koma; hann gerir þér
ilt«. Hann kom nú samt, setti upp
helgisvip og spurði hið ósýnilega
barn: »Er Kristur sonur guðs?«
Klerkurinn bjóst, að eg hélt, við
einhverju óguðlegu svari, enda varð
stundarþögn. Loksins skrifar Sonni:
»Móðir min! Trúir þá ekki sjálfur
presturinn, að hann sé guðs sonur?«
Prestur varð allur að smjöri og fór.
Seinna breyttist hann þó og hélt að'
það hefði verið Sonni.
Eftir því sem tímar liðu, fann eg
betur og betur, að Sonni minn var
sárlitlu nær að ráða gátur tilverunnar,-
en þegar hann lifði hjá mér. Þetta
leiddi til ýmislegs misskilning og
vandræða. Þá ritaði hann eða spurði,
hvernig hann ætti að vita það eða
það. — »Eg er bara 13 ára; eg er
enginn spekingur, eða á eg að spyrja
kennarann minn ?« Fram i tímann
vissi hann ekkert. — Og samt sem
áður komu stundum eins og leiftur hjá
honum líkt og spádómsgáfa, og kom
jafnan fram. En oft var hann mis-
tækur eða talaði af sér. Skapsmunir
hans fundist mér óbreyttir; hann var
einlægnin sjálf, en ófullkominn. Alt
þetta fanst mér smámsaman eðlilegt,
svo það gladdi mig. Bezt mundi
hann og skildi þá, sem okkur höfðu
verið handgengnir. Vikum saman
kvaðst hann ekki geta séð Nelly litlu
systur sina. Þótt hún sæti hjá mér.
»Hún litur út eins og svartur hnoðri
eða böggulU. — Hann hafði aldrei
séð hana né pest í lífinu. Einusinni
sagði eg við hann: »Attu ekki vængi,
Sonni?« — Hann svaraði: »Hvað
ætti eg að gera með vængi? Eg
yrði þá að kreppa fæturna undir
vængina, þegar eg flýgi«. — Frúin
hcldur svo lengi áfram. Loks kemur
bróðir Sonna til sögunnar. Hann
fór »yfrum« nýlega í stríðinu og
talar nú fyrir þá bræður báða; tekui