Ísafold - 22.07.1916, Síða 2

2
ISAFOLD
á það beinlinis eða óbeinlínis við
einn einasta mann t nokkru þessara
kjördæma, að styðja mig til alþingis-
kosninga. Það er þvi ekki snefiU
af sannleika bak við þetta greinar-
korn í »Landinu«. Slíkt er að vísu
ekki óvenjulegt úr þeirri átt. En
vel væri það gert af blaðinu að segja
frá, á hverju það byggir greinar-
kornið. Annars litur það út eins
og blaðið hafi logið söqunni Jrá rót-
um.
Sveinn Björnsson.
„Lands“-ráð.
Það varð manni einum, hlutlaus-
nm alveg í flokkadeilum, að orði
eftir lestur seinasta blaðs Björns
Kristjánssonar og félaga hans, að
hann hefði eigi fyr séð blað svo
gagnsýrt af samvizkulausum tilraun-
um til þess að >blekkja alþýðm,
skákandi á því skjólinu, að eigi yrði
hægt fyrir landskosningar að reka
ofan í það ósannindin og svivirðing-
arnar hjá alþýðu manna út um
landið.
Svo viðbjóðslega lítilmótlegur
ósannindahylur og blekkingavefur
sem Landsráðamennirnir þar hafa
boðið almenningi er líka, _sem betur
fer, fátíður í íslenzkri blaðamensku.
Hið þjóð-fjandsamlegasta af öllu
draslinu, sem hrúgað hefir verið í
þetta siðasta þversum-fóstur er samt
hið ábyrgðarlausa fleipurshjal þeirra
»Lands«-ráðamanna um samkomulag-
ið brezka. Þeim dettur ekki í hug
að virða nokkurs þjóðarheill í þvi
máli. Alblindaðir af ofstæki láta þeir
það eitt ráða gerðum sínum, að þeir
gera sér von um, að þeim takist
máske að þyrla svo ryki upp í augu
þeirra, sem lítt eru málavöxtum
kunnir, þess hluta kjósenda, sem al-
drei hugsar, að þeir trúi á hin þjösna-
legu angurgapa-yrði um, að lands-
stjórnin hafi verið, með brezka sam-
komulaginu, að hafa af þjóðinni
■»tugi miljónat — og þeir halda, að
þessi staðleysu-ósannindi geti verk-
að í svip á tortrygnis-fullar pyngju-
sálir í landinu.
Hið viðkvæmasta utanríkismál eru
þeir nógu samvizkulausir til að víla
ekki fyrir sér að gera að blindu æs-
ingamáli af sinni hálfu — i ofsókn-
arskyni á hendur landsstjórninni.
Hvergi á bygðu bóli menningar-
þjóða — mundi slík örþrifaráða-
fíflska verða til annars en sannfæra
þjóðina um getuleysi þeirra, er að
henni standa til að fást af nokkuru
viti og hófi við landsmál.
Og hver er svo hinn siðferðislegi
aðal-ábyrgðarmaður þessa þjóðhættu-
lega hjals?
Enginn annar en sjálfur fram-
kvæmdastjóri hins íslenzka þjóð-
bankal
Ef þjóðin eigi sér hvílikt spillingar-
fen það er, sem Hann og þeir »Lands«-
ráðamennirnir aðrir eru nú soknir í
— er þeir fremja slíkt atferli — þá
eru siðferðishugmyndirnar orðnar
skritnar vor á meðal.
Hrakningur Flóru.
í fyrradag barst stjórnarráðinu sím-
skeyti frá erindreka þess i Lundún-
um, hr. Birni Sigurðssyni, þess efnis,
að Flóru-skipstjórinn hefði neitað að
fara beint til íslands með farþegana
og hefði þá skipinu verið skipað að
fara til Leith og skipa þar á land
farmi og farþegum. Mundu svo
brezk stjórnarvöld sjáfar þegunum fyr-
ir fararbeina til Islands við fyrstu
hentugleika.
Nú mun því Flóra liggja F Leith
og sennilega munu farþegarnir kom-
ast heim með Goðafossi eða öllu
heldur íslandi, sem kemur til Leith
annað kvöld eða svo.
Það eru meiri búsifjarnar, sem þeir
hafa þegar orðið fyrir, en verður
vitanlega bætt tjón þeirra af hinni
brezku stjórn.
Ekki er það rétt, sem talið befir
verið, að farþegar á Flóru séu um
300, heldur eru þeir aðeins um 100,
samkvæmt símskeyti, er G. Björnson
landlæknir hefir sent stjórnarráðinu.
Deilum svarað
og vísað til vegar.
Eftir síra Jónmund Halldórsson.
Þegar eg las greinina Guðmundar
f ísafold 12. jan. síðastl., duttu mér
í hug þessi orð, er Sevs er látinn
segja um Timon mannhatara: Hver
er þessi, sem er að garga þarna í
i Fljótum undir Illviðrahnúk, allur
saman útataður og ótótlegur og
klæddur horbjórsstakk ? Hann er
held eg að pæla upp jörðina og
bograr; hann er óðamála og frekju-
fullur og svifist einkis.
Eg hefi verið langþögull við ádeii-
um Guðmundar og sveina hans i
blöðunum og átti hann að geta skil-
ið, að mér gekk gott til, að eigi
væri leugur anað út i ófæruna.
En Guðmundur gefnr þá yfirlýs-
ingu, að hann muni framvegis ganga
ótrauður að því nauðsynjastarfi, er
hann álítur, að ausa mig óhróðri í
blöðunum, og skrifar þannig, að öll-
um er kunna að stilla skap sitt til
hófs, hlýtur að blöskra. Og hann
leyfir sér að fara það langt, að birta
lesendum þá hugspiltu skoðun sína,
að hanu gegni erindi meistarans með
því, að flækja og óhreinka það mál-
efni í blöðunum, er langsamlega var
búið að Vfcrða honum sjá'.fum til
minkunar heima í héraði. Mig eltir
hann á röndum — fer með raka-
lausar aðdróttanir að embættisbræðr-
um mínum — og knéseíur mikils-
virðan öldung í prestastétt landsins
og ber það fyrir sig, að Kristur hafi
haldið þrumuræðu á Gyðingalandi.
Þó ekki sé tekin til greina hin ólíka
og mismunandi skoðun á þeirri
þrumuræðu — sem greinarhöfundi
er vísast ókunn — reka allir, er
Guðmund þekkja, augun í hina af-
káralegu ógætni hans i slíkum sam-
anburði, er gengur guðlasti uæst.
Og Guðmundur virðist algjörlega
loka augunum fyrir því, hvílíku eitri
og ólyfjan hann veitir inn í þjóðiífið
með svona skrifum og miklast stór-
lætislega yfir því, að þannig megi
hann tala og skrija. En einnig þar
kemur í Ijós ein af þessum háska-
legu hugsunarvillum mannsins. Hann
vill hreinsa illgresið úr akri presta-
stéttarinnar og til þess notar hann,
að eigin sögn, Ijósfælið slúður í
sveitinni sinni og viðbjóðslegar
skammir í blöðunum. Þetta er hrein
ófæra. Því að þó hann virðist ekki
hafa hugmynd um það, að meistar-
inn sjálfur í einni af dæmisögnm
sínum, leggur áherzlu á að gætt sé
allrar varúðar við uppræting illgres-
is — þá er honum engin vorkunn,
að hafa þá heilbrigða hugsun og svo
mikla þekkingu, að vita, að á bak
við slíkt nauðsynjastarf í lífi þjóð-
anna verða að standa andleg mikil-
menni. Farísearnir, er hann fer svo
hörðum orðum um — mér auðvit-
að að meinalausu — voru Guðmundi
hygnari í þessu efni — þeir vildu
ekki kasta steininum. Það gagnar
ekkert til að réttlæta slika aðferð þó
að svo ógiftusasnlega kynni til að
takast, að sanna mætti óþverrann með
framburði einhverra manna eða með
einhverjum ráðum ejtir að búið er
að slá honum fram sjálfum sér til
vansæmdar. Menn verða að ábyrgj-
ast slíkt með lífi sínu — góðu,
grandvöru líferni. Og þegar and-
stæðingar eiga í hlut, verða menn,
auk þess að vera göfug mikilmenni,
svo að framkvæmd öll og framsetn-
ing fái eigi blæ af ofsóknum og
hatri; því séu menn það ekki, er
svo hætt við, að alt þetta fyrirhafn-
armikla, óhreina starf, verði þeim til
aukins tjóns og bölvunar, sem fyrir
þvi verður, hinum, er sjá og heyra
til sársauka og til skapraunar — og
manninum sjáifum, er verkið vinnur
til lítilsvirðingar og skemdar.
Eg hafði eigi ætlað mér að fara i
neinar blaðadeilur um málefni okkar
Fljótamaona.
Hitt hafði eg hugsað mér, úr þvi
svo giftusamlega tókst til, að eg
komst hingað, að svara öllum áburði
Guðmundar og sveina hans með
prestsstörfum mínum og manns-
hegðan hér eystra. Og eg átti og
á — eins og eg siðar skal sanna
— fylstu lagalega og siðferðislega
kröfu til þess að mega snúa mér að
þvi ætlunarverki mínu óáreittur.
Hitt var mér einnig jafn heimilt og
algjörlega á valdi minu og sóknar-
barna minna hér — að láta öllum
óhróðri ósvarað í blöðunum. En
þungbært var það, og nú hefir Guð-
mundur losað mig við þá þungu
byrði. Og allur aukinn eldur og
ófriður, sem af þessu hógværa svari
minu kann að hljótast, hvilir algjör-
lega á baki hans. Að minu viti rís
hann upp öldungis ótilkvaddur og
að óvilja alls fjölda beztu manna i
Fljótum; hann gengur hvað eftir
annað á gefin loforð við mig og
tekur fram fyrir hendurnar á sjálf-
um sér og meðundirskriftarmönnum
sínum á kæruskjölum til biskups —
og mun að því vikið síðar.
Sný eg mér þá að ágreiningsat-
riðunum og byrja á kaupfélagsmál-
inu.
Eg tek það strax fram, að með
því að það er ekkert einsdæmi —
jafnvel ekki í Fljótum — að kaup-
félags- og pöntunarstörf hafi mis-
hepnast, vil eg ekki lengja mál mitt
að þessu sinni, um það að kaupfé-
lag þetta varð til. Að því lágu ýms
tildrög og allir viðriðnir sem mynd-
uðu. En eins og það er ekkert eins-
dæmi að slíkur félagsskapur verði
undir í baráttu sinm fyrir tilverunni
um skeið, er hitt engu síður áuð-
velt að sanna með dæmum, að hann
getur reist sig við aftur, þroskast
og dafnað, En eins og kunnugt er
orðið og óþarfi að augiýsa frekar,
lágu hér fyrir þær innri og ytri
ástæður að félagið hætti störfum.
Taka þremenningarnir fast á fram-
komu minni gagnvart félaginu, og
sérstaklega vex þeim það i augum,
að eg leigi keppinaut félagsins hús-
in og ræðst hjá honum til skrif-
stofustarfa.
Svo langt get eg orðið þeim sam-
ferða í þessu efni — að þetta var
neyðarúrræði — en bæti því við, að
það var eina hyggilega úrræðið, er
hægt var að framkvæma. Eg sá
það strax, að skugginn hlaut að falla
á mig — en það varð að taka þvi.
Eins og málefnum félagsins var
komið, áleit eg hollara fyrir sveitar-
félagið og kaupfélagsmenn að ná
samkomulagi við hygginn og göfug-
lyndan keppinaut og hafa þannig
nokkur áhrif á viðskiftalifið — en
að verða tjóninu algjörlega að bráð.
Þremenningarnir halda því fram,
að húseignin hafi verið keypt í því
skyni að kaupfélagið reki þar verzl-
un sina; því er ekki mótmælt. En
hinu virðast þeir gleyma, sem ómögu-
lega má missa sig til að upplýsa
málið, að það voru ekki »kaupfélags-
menn« heldur einstakír menn, er
gengu i ábyrgð með mér fyrir borg-
uninni; það bar því einnig að líta á
nauðsyn þeirra, og tekjulaus húsin
voru aukið tjón. Því eins og hag
félagsins var komið, gat það eigi
fullnægt þeirri sjálfsögðu skyldu sinni
að reka verzlun í húsunum og
borga eftir þau sanngjarna leigu.
Hefði þvi félagið viljað halda fram
réttindum sinum að mega reka verzl-
un í húsunum, varð það að fullnægja
þeim skyldum sínum, að greiða jafn-
háa húsaleigu og aðrir buðu. En
fyrir félagið — eins og á stóð —
var slikt fjarstæða, húsin hefðu orð-
ið því þyngslabyrði. Eg tel því eigi
ámælisvert, heldur, eftir atvikum, al-
gjörlega réttmætt að leigja öðrum
húsin; þetta hefir líka Guðmundur
fallist á siðan og allir þcir, sem til
þekkja. Með þessu var ennfremur
opnuð leið til frekari hagsmuna fyrir
félagið. Frh.
1
„Oboðinn gestur.“
Athugasemd.
Limreiðin 2. og 3. hefti þessa ár-
gangs koma víða við að vanda,
kvæði, sögur og fræðandi greinar.
Þar er t. d. læknisgrein um böð og
bakstra eftir Valdimar Erlendsson
lækni i Friðrikshöfn, sem allir ættu
að lesa, náttúrufræðis-greinar eftir
Þorvald Thoroddsen, bráðeinkenni-
legar vísur eftir byrjanda í listinni,
Davíð Stefánsson (frá Fagraskógi), o.
m. fl., sem væri vert að gera að
frekara umtalsefni við tækifæri.
En að þessu sinni skulum vér að-
eins minnast nánar á þá söguna, er
mesta hefir athygli vakið í þessum
Eimreiðarheftum, sögu Jóns Trausta
frá alþingi: »Oboðinn gesturt Hún
er rituð af miklu fjöri og skrambans
smellin á köflum. Auðvitað má eng-
inn ætla, að hún sé raunverulýsing
á alþingi Islendinga, því að höf. ýk-
ir og undirstrikar alla ókostina, en
þegir um bjartari hliðina. En »skálda-
leyfið« það er býsna gamalt og rót
gróið orðið. Þarf eigi annað t. d.
en að minna á sum skáldrit Heine,
t. d. á lýsingar hans á hinni ensku
og prússnesku þjóð. Slíkar og þvi-
líkar dómadagsskammir um heilar
þjóðir skyggja algerlega á ófriðar-
skammirnar, sem blöð þessarra þjóða
láta nú dynja hver á annarri. En
þrátt fyrir ýkjurnar hjá Heine neit-
ar enginn þessum lýsingum hans um
listgildi.
Eins er um hinn »óboðna gest«
Jóns Trausta. Og óneitanlega sting-
ur hann á ýmsnm kýlum þinglíkama
vors, sem þörf var á, að einnig væri
hreyft við frá þessari hliðinni. Og
þótt innan um megi finna einhverj-
ar smekkleysur — virðist oss þær
eigi svo afskaplegar, að mjög mikið
veður sé út af þeim gerandi, minsta
kosti ekki neitt til líka við orð
»Sveitakarls€ í 43. tölubl. Isafoldar,
sem bæði hellir sér yfir söguna sjálfa
og höfundinn mjög svo harðneskju-
lega.
Ef ritstjóri ísafoldar hefði verið
heima, er umrædd grein birtist í
blaðinu — mundí hann vitaskuld
eigi hafa birt hana athugasemdalaust,
heldur látið henni fylgja ofanritað
álit sitt á sögunni, sem og mundi
hafa birzt fyr hér í blaðinu, efEim-
reiðarheftið með sögunni i hefði bor-
ist ritstj. fyr en alveg nýlega.
Ritstjóri ísafoldar hefir talið það
siðferðislega skyldu sína, að gera at-
hugasemdir þær, sem að ofan greinir,
þar sem ella gæti orðið álitið, að
hann væri samþykkur orðum og
anda Sveitakarls-greinarinnar. En hitt
skal um leið tekið fram, að athuga-
semdirnar eiga ekkert skylt við þá
málshöfðun sem skáldið hefir boðað
gegn ritstjóra ísafoldar, er auðvitað
svarar þar til sakar, sem ábyrgðar-
maður blaðsins — gagnvart prent--
frelsislögunum.
Jarðarför Jóns Ólafssonar fór fram
á miðvikudag við fjölmenni. Eins og
áður er getið, flutti síra Eiríkur Briem
húskveðju, en síra Bjarni Jónsson ræðu
í kirkjunni.' Hún var tjölduð svörtum
blæjura. Inn í kirkjuna báru blaða-
menn og bókagerða kistuna, en út úr
kirkju sex alþingismenn.
Til Vesturheims er nýfarinn Páll
prestur Sigurðsson, sem prestsþjónustu
hefir haft í Bolungarvík undanfarin ár.
Er hann ráðinn prestur Garðarsafnaðar,
sem síra Magnús á ísafirði áður þjónaði.
Landsíminn. Aðalstöðvar landsím-
ans verða eftirleiðis opnar til kl. 10 á
kvöldin í stað kl. 9 hingað til.
Flóaáveitunefndin (þeir Jón Þor-
láksson landsverkfr., Gísli Sveinsson
lögm. og Sig. Sigurðsson ráðunautur)
leggur af stað um þessa helgi austur
i Arnessýslu, til fundarhalda með bú--
endum á áveitusvæðinu. Gerir ráð
fyrir að ferðast um Flóann næstu viku.
Gasið hækkar. Síðasti bæjarstjórn-
arfundur samþykti að hækka enn að
miklum mun gasverðið.
Frá 1. ágúst verður gasverðið svo
sem nú greinir:
Ljósgas 40 au. teniugsmeter.
Suðugas 30 — --
Sjálfsalagas 35 — --
VélagaB 30 — --
Götuljós 8 — á logastund.
Það fer að verða alvarlegt íhugunar-
mál fyrir bæjarbúa þegar hausta tekur
að hnitmiða dagsins vlnnu eftir dags-
ljósinu, en ekki klukkunni.
Skipafregn.
I
G u 11 f 0 s s fer í kvöld til Aust--
fjarða og útlanda.
Til Austfjarða fara m. a.: Konráð
Hjálmarsson kaupm., Smith símastjóri,
Halldór bóndi Stefánsson, Sigurjón Jó-
hannsson, Halldór Jónasson, Sighvatur
Bjarnason bankastj. og frú, Einar E,
Kvaran, Ól. Ó. Lárusson með frú og
margir fleiri.
Landkjörið. Við landskjörið 8. ágúst
verður höfuðstaðnum skift í 6 kjör-
deildir. Kjörstjórnlr deildanna valdi
síðasti bæjarstjórnarfundur á þess leið:
i. Kjördeild, A—F.
Magnús Einarson, dýralæknir.
Ingibjörg Johnson, frú.
Gísli ísleifsson, fyrv. sýslum.