Ísafold - 04.08.1916, Side 1

Kemur lít tvisvar
í viku. Vei'öárg.
5 kr., erlendis >J1/i
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLÍII. árg.
ísafoldarprentsmiðja.
Reykjavík, föstudaginn 4. ágúst 1916.
Uppsögn (skrifl.
buadin við áramót,
er óglld nema kom-
in só til útgefanda
fyrlr 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus vi8 blaðiS.
58. tölublað
Gullsmiðir
Góðir og reglnsamir gullsmiðir geta íengið at-
vinnu við gullsmiði, um lengri tíma, ef um semur,
nii strax eða frá 1. okt.
Semjið sem fyrst við
Jón Sigmundsson gullsmið,
Laugavegi 8, Reykjavík. Sími 383.
4 lþýðufól.bókasafn Tomplaras. 8 kl. 7—0
SBorgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
ÁBæjarfógeiaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og £—7
.^glandcbanki opinn 10—4.
Í8L.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 síftd,
Alm. fundir fid. og sd. 8x/a siftd.
Landakotskirkja. Gnftsþj. 9 og 6 á helguxn
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Xandsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaftarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhirftir 10—2 og 5—8.
Landsskjalasafnift hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Ijistasafnift opift hvern dag kl. 12—2
Náttúrugripasafnift opift V/a—21/* á eunnud.
Pósthúsift opift virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgft Islands 12—2 og 4—6
^tjómarráftsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjaviknr Pósth 8 opinn 8—12.
Yífilstaftahælift. Heimsóknartimi 12—1
2»jóftmenjasafnift opift hvern dag 12—2.
Landskjttrslisti
Sjálfstæðismanna.
X E-listinn
Einar Arnórsson
Hannes Hafliðason
Bjðrn Þorláksson
Sigurður Gunnarsson
Jónas Árnason
Krossið fyrir framan E-listann eins
og hér er gert og þá hafið þér með
yðar atkvæði veitt stuðning þeim
listanum, sem skilið á að fá lang-
flest atkvæðin við landskjörið.
Fyrstur á honum er sá maður,
sem barg stjórnarskrármálinu, hefir
bezt staðið í ístaðinu allra núlifandi
íslendinga til varnar landsréttindum
vorum og hefir reynst hinn ötulasti
og ósérhlifnasti starfsmaður á þjóð-
arbúinu, bæði sem löggjafi á þingi,
og sem æðsti stjórnandi.
Næstur er sá maður, sem talinn
hefir verið hæfastur allra manna til
að gæta hagsmuna sjávarútyegsins,
formaður Fískifélagsins, til þess kjör-
inn jafnt af pólitiskum andstæðing-
ingum sínum sem öðrum, fyrir
hæfileika sakir
Þá er þjóðkunnur gamall þing-
maður, sem meðal annars hefir
reynst hinn ötulasti stuðningsmaður
og íylgismaður bindindismálsins og
bannlaganna. Óhætt má fullyrða,
að enginn annar, sá er i kjöriverð-
ur við landskjörið, njóti sama trausts
bannmanna sem síra Björn.
Þá er séra Sigurður Gunnarsson,
einn af elztu þingmönnum, þektur
að því, að hafa staðið jafnan fram-
arlega í fylkingunni, þegar barist
var fyrir sjálfstæði voru. Einn af
reyndustu, hygnustu, þekkingarbeztu
og heiðvirðustu þingmönnum vorum.
Sá fimti og síðasti nýtur almanna
trausts og virðingar í héraði sinu
fyrir áhugasemi, greind og sérstaka
hagsýni um alt, sem að landbúnaði
lýtur. Enda er hann studdur til
landskjörs m. a. af hinum beztu og
þektustu mönnum úr bændastétt í
héraði hans.
Samkomulagið við Breta
Frá þvi var skýrt i ísafold 29. f. m.,
að Bretar hefðu gert þá kröfu, að
íslenzka stjórnin trygði það, að
ekkert skip fengi að hlaða hér á
höfnum fiski og fiskafurðum, ull
og saltkjöti, nema umboðsmanni
Breta hér hefði verið boðin áður
varan og hann neitað að kaupa
eða eigi svarað innan 14 daga, og
að Bretar hefðu stöðvað útflutning
frá Bretlandi hingað og skip, er
lágu i brezkum höfnum á leið
hingað.
Til fullnægju kröfum Breta var
svo 28. f. m. gefin út reglugerð.
Árangur þess varð sá, sem lofað var,
að útflutningsleyfi frá Bretlandi fást
nú aftur og að eigi þarf nú lengur
með skuldbindinga þeirra (»klausula«),
sem hinguð til hafa verið heimtaðar
af kaupendum brezkra og annara
vara um það, að vörur héðan, fram-
leiddar með eða verkaðar úr að
fluttum vörum, yrðu eigi sendar til
Norðurlanda eða Hollands.
Ný krafa eða gömul?
Eitt blað, »Dagsbrúnc, segir að
þessi krafa Breta um það, að banna
skipum hér að hlaða áðurgreindum
íslenzkum vörum fyrr en umboðs-
manni Breta hafi verið boðnar þær,
sé eigi ný, heldur byggist hún á sam-
komulaginu, sem gert var við Breta
i vor. Sjáifsagt getur blaðið ekkert
um þetta vitað, þvi að það hefir
aldrei það samkomulag séð, Og
fyrst blaðið hefir aldrei getað séð
það, þá er undarlegt, að það skuli
halda slíku fram. Ekki ætti blaðið
eða landsmenn að hafa hag af því,
að halda því fram, að stjórnin hér
— og alþingisnefndin, því að í þessu
máli hefir stjórnin að öllu farið að
ráðum nefndarinnar — hafi brotið
samkomulagið. Slik staðhæfing væri
miður heppileg. Og þótt »Landið*
hans B. Kr. af skiljanlegum ástæð-
um haldi slíku fram, þá er óskilj-
anlegt, hvers vegna »Dagsbrún<
gerir það.
Slíkar staðhæfingar eru að eins til
þess að minna Breta og umboðs
menn þeirra hér á, að vera sem allra
kröfuharðasta i okkar garð. »Land-
ið« hyggur sig geta gert stjórnina
óvinsæla með þvi, og þá er þess
takmarki náð. En hitt landið, ís-
land, lætur blaðið »Landið< sig engu
varða.
Hvaða skyldur leggur
samningurinn við Breta
á herðar íslensku
stjórninni?
Um þetta höfum vér aflað oss
fræðslu.
I »samningnum< segir, að islenzka
stjórnin eigi að takast á hendur að
koma á og framfylgja reglum, er
geri það trygt^ að ekkert skip, sem
ætlar að fara úr nokkurri höfn eða
stað á íslandi fái afgreiðslu, nema
það skuldbindi sig til að koma við
í brezkri höfn á leiðinni. Undan-
þágu geta þó fengið skip, sem héð-
an fara beint til Ameríku.
Þessum skilyrðum fnllnægði stjórn-
in með reglugerð 24. júní þ. á.
Svo stendur í »samningnum«, að
Bretar eigi kauprétt (»Option«) á
vörum, sem héðan yrðu annars send-
ar til Norðurlanda og Hollands, og
að (slenzka stjórnin beiti áhrifum
síuum til að sala til þeirra (Breta)
fari fram.
Til hins var þá eigi til ætlast, að hér
yrðu sett lög eða reglugerð um bann,
beint eða óbeint, við útflutningi héð-
an til Norðurlanda eða Holiands.
Það má sanna með vottorðum þeirra
manna, sem við ráðagerðir þessar
voru í London. Enn fremur létu
Bretar sér fyrst nægja regiugerðina
um að skip héðan yrðu að skuld-
binda sig til viðkomu í breskri höfn.
Enda má nærri geta, að það hefði
þegar verið tekið fram, ef tilætlun-
in hefði verið sú, að landsstjórnin
hér ætti með lögum eða reglugerð
að sjá um, að íslenzkar vörur flytt-
ust ekki út, nema Bretum hefði
verið gefinn kostur á að kaupa þær
fyrst.
Hitt hefir landsstjórnin gert, að
tjá þeim, sem hún hefir átt tal við
um þetta, að það væri mikil áhætta
fyrir þá, að senda nú héðan vörur
til Norðurlanda. Þeir mættu búast
við, að þær yrðu teknar á leiðinni
og eí til vill gerðar upptækar í Bret-
landi.
Og þetta, að tjá mönnum áhætt-
una, var auðvitað vissasta ráðið til
þess að fá menn til að senda eigi
vörur sínar til nefndra landa. Áhrif-
unum var eigi unt að beita i aðra
réttan átt.
Alþingisnefndin, þeir Kristinn Dani-
elsson, }ón Magnússon, Jósef Björns-
son og Sveinn Björnsson, sem hefir
og lýst umtali við »samninga«-gjörð-
ina annarstaðar, létu og ótvírætt uppi
og bókfestu sama skilning á »sanm-
ingnumc. Guðm. Björnson var þá á
»Flóru«, svo að eigi náðist til hans.
Og hvaða rétt hugsun hefði verið
i þvi, að krefjast þess, að stjórnin
kvetti menn til sölu til Breta, ef hitt
hefði verið tilætlunin, að hún ætti
að fyrirgirða sölu til Norðurlanda?
Þá hefði engrar slikrar hvatningar
þurft, því að menn hefðu verið nauð-
beygðir til að selja Bretum.
Umboðsmaður Breta hér hélt og
áfram að heimta oftnefndar skuld
bindingar hér af kaupmönnum um
að flytja eigi vörur til Norðurlanda
eða Hollands. Þetta gerir hann nær-
felt mánaðartíma. Ef skoðun Breta
hefði verið sú frá byrjun, að stjórn-
in hér hefði átt að fyrirgirða útflutn-
ing héðan til Norðurlanda, mundi
sú skoðun þegar hafa komið fram,
er reglugerðin var sett um skuld-
bindingu skipa til viðkomu í brezkri
höfn.
Krafan er ekki heldur bygð á orð-
utn »samnirfgsins«, heldur »anda«
hans. Það er fyrst, þegar séð er,
að »satnningurinn« tryggir ekki nægi-
lega, að því er Bretum þykir, það,
að vörur verði ekki héðan sendar tii
Norðurlanda, að krafan kemur fram.
Af þessum ástæðum er það rétt,
að krafan er ný, og að rétt hefir
verið frá efnf^amningsins skýrt.
Hvers vegna var sjálfsagt
að verða við hitmi nýju
kröfu.
Það var sjálfsagt vegna þess, að
tekið var fyrir öll útflutningsleyfi frá
Englandi og skip á leið hingað þar
að auki heít.
Það var sjálfsagt af 'því, að búið
var að »klausulera« nær allar íslenzk-
ar vörur, eins og skýrt var frá í
ísafold 29. f. m., og þegar af þeirri
ástæðu engum markaði lokað með
því, en ómissandi ívilnun fengin.
»Landið« segir reyndar, að »klau-
sulurc einstakra manna komi þessu
ekkert við. Það sé þeirra einkamál.
En þetta er alveg- rangt. Þær koma
einmitt þessu máli mjög við af því
að markaði, sem kaupmenn og
framleiðendur hafa sjálfir lokað rneð
sknldbindingum sinum, er ekki lok-
aðri, en áður var hann, fyrir ráðstaf-
anír stjórnarinnar.
Þar að auki er það auðvitað rangt
hjá »Landinu«, að »klausulur«-kaup-
manna sé algert einkamál þeirra.
Það er það ekki af því, að »klau-
sulur« þeirra hafa aftur áhrif á verð
á vörum allra landsmanna, verka-
laun o. s. frv.
Hvað vill „Tantlið"?
Það vill að ekkert samkomulag
hefði verið gert við Breta. Það hefir
marglýst því yfir.
En með j»ví að vilja J>að,
vill „Uaiulið'1 ómótmælan-
lega ennfremur:
1. Að aðfiutningar jrá Bretlandi
hejðu alvc% tepst 0? par með, að sjáv-
arútveour vor hefði hatt meðan striðið
stendur.
2. Að þær vörur, sem héðan
hefðu verið sendar út, hefðu verið
teknar af Bretum og settar fyrir
»Priseret« (skipa- eða vörutökurétt)
og gerðar upptækar.
Það þarf vfst varla að lýsa afleiö-
ingum þess, hvernig farið hefði, ef
•Landiðc hefði fengið sinni hugsjón
framfylgt. Menn hefðu hrönnum
saman mist atvinnu sina, arðvænleg-
ustu atvinnuna, sem nú er stunduð
á landi þessu. Skipaeigendur hefðu
neyðst til þess að selja skip sín eða
leggja þau upp, hafa höfuðstól sinn
arðlausan meðan á ófriðnum stendur.
»Land«-stjórarnir hefðu dáið úr kulda
vegna kolaleysis, og — hefði það
eigi verið landinu smátjón.
En eitt hefði verið unnið við það
frá sjónarmiði »Landsins«: »Land<-
stjórinn Björn Kristjánsson hefði þá
haft minna að gera, þvi að Lands-
bankinn hefði þá getað hætt að kanpa
víxla fyrir verzlun landsins og sjáv-
arútveg. Og þá hefði hann getað
helgað krafta sina óskiftari »Land-
inu« sínu.
Dagaskifti
eru höfð á útkomu ísafoldar að
þessu sinni — vegna landskjörsins
á morgun.
f