Ísafold - 04.08.1916, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
Y firlýsing.
Út af þeim mismuaandi skilningi,
sem fram hefir komið á samkomu-
laginu við Breta, skal eg leyfa mér
að taka það fram, sem hér segir:
Því var snemrna slegið föstu á
fundum þeim, er haldnir voru um
þetta mál i verzlunarstjórnarráðinu i
Lunddnum, að islenzka stjórnin gæti
eigi skuldbundið sig frekar en:
að gera ráðstafanir til þess að skip,
sem farm tækju á Islandi, skuld-
bindu sig til að koma við á
brezlwi höfu, og
að hvetja menn til að selja Bretum
fyrir ákveðið verð vörur þær, sem
ella voru ætlaðar til útflutnings
til hinna svonefndu >undanteknu
landa« (þ. e. Norðurlanda og Hol-
lands), án þess að setja nein laga-
ákvæði eða reglugerðir um þetta.
Er rödd kom fram um, að þetta
væri Bretum eigi næg trygging fyrir,
að vörur kæmust eigi héðan til um-
ræddra landa, hélt eg því fram, að
frekar væri eigi með neinu móti
hægt að gera af hálfu islenzku stjórn-
ariunar, meðal annars af þvi, að hún
gæti eigi skuldbundið borgarana til
að selja ákveðnum manni vörur sín-
ar. Sagði þá sá, er fundunum stýrði,
að þetta væri rétt og eðlilegt, með
sanngirni yrði eigi krafist meira, og
ef íslenzka stjórnin lofaði að afgreiða
eigi skipin, nema þau skuldbindu sig
til að koma við á brezkti höfn að
viðlögðum sektum, þá yrði brezka
hervaldið að sjá um það, sem á
vantaði.
Ennfremur fór eg fram á og lagði
áherzlu á, að breytt yrði orðalagi 2.
gr. samkomulagsins, en fekk því
ekki breytt; en því var yfir lýst, að
það yrði ekki skilið á þann hátt, að
islenzka stjórnin ætti að skylda selj-
endur beint eða óbeint (á annan hátt,
en segir i 2. gr. um, að hvetja menn
til að selja) til að bjóða umboðs-
manni Breta þær vörur, sem þeir
ella vildu selja til Norðurlanda og
Hollands, sem og væri annað en um
var talað, enda meiningarlaust þá
ákvæðið um, að íslenzka stjórnin
skyldi hvetja menn til sölu.
Eg veit, að þeir, sem á þessum
fundi, sem hér um ræðir, voru,
munu kannast við þetta.
Með þetta fyiir augum og allan
gang málsins meðan eg var í Lund-
únum, gat eg eigi annað en verið
algerlega sammála stjórninni og með-
nefndarmönnum mínum í alþingis-
nefndinni um þann skilning á sam-
komulaginu, að islenzku stjórninni
bæri ekki með valdboði að hindra
útflutning vöru til Norðurlanda, sem
eigi hefði verið áður boðin Bretum.
Reykjavík, 2. ágúst 1916.
Sveinn Björnsson.
Tvær „perlur“!
Istjórnmála-skrautfesti »Þversum«-
manna eru tvær »perlur*.
Onnur er heitrofin í fyrra, er þeir
gengu á gefin orð sín með »birt-
ingunni* alræmdu í »Ingólfi«.
Hin er rógurinn — út af brezka
samkomulaginu — i garð landsstjórn-
arinnar.
Þegar sú stund kemur, er leggja
má öll gögn fram í því máli — og
vonandi verður það sem fyrst — þá
skal sannast um »Þversum«-menn,
að »skamma stund verðar hönd
höggi fegin* — þótt ef til vill hafi
þeim i svip tekist með róginum að
tortryggja stjórnina.
Hvert stefnir?
Frá Kaupmannahöfn er ritstjóra
ísafoldar ritað á þessa leið, dags.
21. júli:
»Stjórnarhlaðið »Politiken« í Kmh.
flytur svohljóðandi smágrein 19/7. þ.
á., með fyrirsögninni: »ísland og
England — verzlunarsamkomulag«.
Stjórnarráð íslands hefir gert bráða-
birgðasamkomulag við ensku stjórn-
ina um, að tryggja landinu aðflutn-
ing á nauðsynjavöru. Forréttindi
nokkur fá Englendingar í aðra hönd
til kaupa á sjávarafurðum íslands.
Búist er við að samkomulag verði
bráðlega gert um, að tryggja nauð-
sýnlegan aðflutning íslenzkra afurða
til Danmerkur*. —
Naumast geta þessi tíðindi verið
sögð í færri orðum, enda er vist
um það, að athygli Dana leiðist ekki
næsta mikið að þessu máli. Það er
eins og hver hafi nóg með sig á
þessum alvöru tímum. — En eftir-
tektavert er það fyrir íslendinga að
stjórnarblað Dana skuli láta það »á
þrykk út ganga« að íslenzka stjórnin
geri beina samninga við Englendinga
— gangi fram hjá Dönum. Svo er
og að sjá sem Danir ætli sér bón-
arveginn til Englendinga að fá að
verða aðnjótandi íslenzkra afurða*.—
Athugasemd.
Síðar mun það af öUttm viðurkent,
ekki einungis, að nauðsynlegt cg
heillavænlegt hafi verið að gera
»brezka samkomulagið* í sjálfu sér
— heldur mun það þá einnig þykja
ekki lítil sjálfstæðisaukning á borði
að íslenzka stjórnin er viðurkend
sem sjálfstæður samningsaðili — við
Breta.
En þetta er ekki sjálfstæðisgal út
í loftið — og íellur því ekki 1 kram
»Þversum«-herranna. Til þess er af
þvl of mikið jramkvamdabragð.
Það er vert að muna nú við
landskosningarnar, að þeir gamlir
Sjálfstæðismenn, sem bara vilja um
sjálfstæði gala, en ekkert gera —
þeir kjósa »Þversum«-listann, en þeir
sem ekki vilja gala, heldur eitthvað
gera — þeir kjósa — hinn sanna
Sj álf stæðislista — E-listann.
Rétta svarið!
ísafold flytur i dag itarlega grein
um brezka samkomulagið, rökstudda
út í yztu æsar og bygða á beztu
heimildum.
Af henni má hver góður maður
sjá, hve sjálfsagt verk og óhjákvæmi-
legt til björgunar atvinnuvegum lands-
ins — hefir þar verið unnið af
landstjórn vorri.
Að þessu verki hefir hún verið
studd af trúnaðarmönnum allra flokka
frá siðasta alþiugi og ætti það i
sjálfu sér að vera nægileg trygging
þjóðinni fyrir því, að svo vel hafi
unnið verið, sem kostur var á.
Eigi siður hefir stjórnin orðið fyrir
hinum ósvifnustu og mjög óhlut-
vöndum árásum — frá forkólfum
»Þversum«-roanna. Þetta hefir vakið
gremju góðra manna og er einn af
þeim kjósandi sá, er sent hefir ísa-
fold eftirfarandi orð:
»Svarið hinum taumlausu blekking-
artilraunum »Þversum«-manna og
hatursfullu árásum á landstjórnina út
af brezka samkomulaginu, með því
að fylkja yður utan um E-listann.
Sýnið með þvi, að þér skiljið og
fyrirlitið þá óheyrðu ósvífni — að
nota viðkvæmt utanrikismál — sem
æsingameðal i innbyrðis flokkadeilum.
Sýnið með þvi, að þér sjáið full-
vel, að það er svo sem ekki af göf-
ugri baráttu fyrir velferð Islands, að
»Lands«-ráðamennirnir hafa hafið
ósanninda- og tortrygginga-herferð
sina.
Ekkert þeirra skrif i þessu máli
miðar vitund i þá átt, að bera vel-
ferð þjóðarinnar fyrir brjósti.
Oll skrifin eru til þess eins gerð,
að reyna að tortryggja landsstjórnina
i svip — i þeirri von, að fá af því
augnablikshagnað við landskosning-
arnar.
Hvarvetna í hlutlausum Ipndum
telja stjórnmálaflokkarnir það heilaga
skyldu sina, að skirrast sem mest
við þvi, að ráðast á landsstjórnina
— meðan hin geigrænlega styrjöld
geisar — til þess að veikja hana
ekki út á við.
Hér er þó undantekningin: »Þvers-
um«-menn. Fyrir þeim er jesúíta-
lögmálið alt: »Tilgangurinn helgar
meðalið«.
Ef aðferð »Þversum« manna í þessu
samkomulagsmáli við Breta á ekki
skilið »andstygð góðra manna* —
veit eg eigi hvað á það.
Þér kjósendur megið ekki gera yður
samseka því athæfi á morgun, hvorki
með því að styðja »Þversum«-list-
ann eða sitja heima.
Það væri annað tveggja óheyrt
þroskaleysi eða megn spilling.
Þér, sem hafið haft svo litinn
áhuga á landskosningum, að ákveðið
hafið að sitja heima — ættuð nú að
breyta þeirra ákvörðun, og nenna
niður i Barnaskólann og krossa við
E-listann.
Þá hafið þér gert skjldu yðar
sem góður islenzkur borgari og sýnt
vanþóknun yðar — á »Lands«-ráða-
manna-atferlinu.«
Hver ber ábyrgðina?
»Landið« segir auðvitað, að stjórn-
in beri ábyrgðina á »Flóru«tökunni,
tjóni, sem af henni leiðir.
Nú má fræða Landið um það, að
einmitt þeir, er vörur þessar áttu,
leituðu til stjórnarinnar. Sagði hún
þeim, að mikil áhætta væri að senda
fisk og lýsi með »Flóiu«. Það gæti
orðið tekið og óvíst hvað þeir fengju
fyrir það.
En í öllu falli áttu mennirnir að
að hafa vörurnar vátrygðar gegn her-
töku, og hafa væntanlega haft þær
það. Þá tapa þeir eigi, heldur vá-
tryggjandinn.
Svo að ábyrgð stjórnarinnar verð-
ur engin, hvoiki siðferðislega né
lagalega, nema »Landið« ætlist þá
til þess, að stjórnin sjái um, að
kaupmenn vanræki eigi að vátiyggja
vörur sinar.
Sá, sem skýtur yjir markið, hæfir
jafn illa og hinn, er til hliðar við
það skýtur. '
Og sá, sem sannar of mikið sann-
ar ekkert heldur.
Hvorttveggja þetta á við »Landið«.
í ákafa sínum i að leggja einn
ákveðinn mann i einelti, núverandi
ráðhérra, gætir það þess hvergi,
hvaða öfgar og hugsunarvillur það
fer með.
En mjög mikið vafamál er það,
hverra vinsælda það aflar sér um
það er lýkur með þeirri bardaga-
aðferð.
Flestir gætnari og greindari menn
munu sjá, hvar fiskur liggur undir
steini, af hvaða hvötum allar árásir
»Landsins« eru runnar, að það er
eigi af tómri umhyggju fyrir hag
íslands. ^
Erindrekipn.
Lengi hefir það verið hugsjón
Sjálfstæðisflokksins að ísland ætti að
hafa verzlunarerindreka erlendis. Þar
að auki vildu ýmsir þversummenn
með hr. Bjarna Jónsson frá Vogi
í broddi fylkingar veita 5000 kr. á
síðasta þingi til Ragnars Lundborgs
til slíks starfa í Þýzkalandi.
En þversumblaðið »Landið« jagast
nú út af því, að stjórnin sendi með
ráði kaupmannaráðs og velferðar-
nefndar mann til London til að gæta
hagsmuna vorra þar i verzlunar-
efnum.
Með öðrum orðum: »Landið«
hefir það nú að árásarefni á stjórn-
ina, að hún er að reyna að fram-
kvæma hugsjónir, sem aðstandendur
þess framfylgdu. meðan þeir voru i
Sjálfstæðisfloaknum, og sumir þeirra
voru ennfremur með á siðasta þingi.
Kol og salt.
Siðasta »Landið« jagast út af því,
að fyrst og fremst hefði átt að birgja
landið upp með kol og salt. Er
vist tilgangurinn með því jagi að
finna að gerðum landsstjórnarinnar,
eins og vant er.
Rétt er það, að nauðsynlegt er
íslandi að fá kol, salt og eigi síður
steinolíu.
En >Landið«, sem játar þetta, vill
þó, að stjórnin hefði enga »samninga«
gert við Breta og þar með fyrir-
munað landinu að fá þaðan kol og
salt.
En skammir »Landsins« i þessu
efni hrína aðallega á vini þess Sig-
urði Eggerz.
Haustið 1914 kom til tals að fá
steiuolíufarm frá Ameríku. Tveir
menn úr »Velferðarnefndinni« vildu
það. Og það voru Sveinn Björnsson
og Einar Arnórsson. En Sig. Egg-
erz, sem þá var ráðherra og hafði
því ráðin, gugnaði á því — fekk
enga olíu, nema nokkrar tunnur á
þilfari með »Hermod«, leiguskipi
landssjóðs.
En í fyrrasumar fekk Fiskifélagið
og hr. Jónatan Þorsteinsson fyrir
tilstuðlan og hjálp landsstjórnarinnar
7000 tunnur af steinolíu. Og þá
var ekki Sigurður Eggerz ráðherra,
heldur Einar ArnórssoD.
Sigurður Eggerz byrjaði á korn-
kaupunum, sem »Landið« hans kall-
ar nú einskis virði. Og á síðasta
þingi var hann að braska með að.
koma fram þingsál.till. um að skora á
landstjórnina kaupa k o r n fyrir hálfa
miljón króna. Og það hefir verið
gert. En alt kornhjal Sig. Eggerz
og kornkaup telur »Landið« nú
»humbug« — einskis virði.
Kol hefir núverandi stjórn keypt
eins mikil að minsta kosti, ef ekki
meiri, en Sig. Eggerz lét kaupa.
Ef »Landið« vill skamma núver-
andi stjórn fyrir aðgerðir sínar x
þessum efnum, þá falla þær skammir
eigi jafnt, heldur meira á bak Sig.
Eggerz.
Loks segir »Landið«, að Englend-
ingar hefðu enga ástæðu haft til að
halda að oss neinum þvingunar-
»samningum«, ef nóg kol og salt
hefðu verið í landinu.
En fyrsta spurningin er þessi:
Hvernig átti að birgja landið upp
með fyrirsjáanlega nægum kolaforða,
hversu lengi sem strlðið hefði stað-
ið? Landið þarf um 100 þús. smá-
lestir af kolum á ári. Hvaðan ætl-
aði blaðið að afla fjár til að kaupa
þau kol og flytja? Til þess hefði’
þurft 5—6 miljón króna minst.
Og veit »Landið« hversu margra
ára forða hefði þurft? Veit þaðr
hversu lengi stríðið stendur? Og
man B. Kr. ekki nú, að haustið
1914 taldi hann landssjóð eigi hafa
efni á að kaupa meiri vörur en gert
var, vörur fyrir 300—400 þús. kr.?
Og veit það eigi, að ef slíkar birgð-
ir hefðu verið keyptar, að gera mátti
ráð fyrir þvi, að mikið kynni að
verða óselt af því í stríðslok, og að
stórtap kynni að verða á þeim kaup-
um ?
í annan stað er það, að Bretar
mundu jafnt hafa tekið skip vor og
meinað oss að flytja vörur til Norð-
urlanda og Hollands, þótt vér hefð-
um haft hér miklar eða litlar kola-
birgðir. Þeir, Bretar, hefðu engu að
siður tálmað verzlun vorri við Norð-
urlönd.
Mikil er verzlunarvizka »Lands-
ins«.
Og undarlegt er það, að önnur
lönd, t. d. Noregur, Svíþjóð og
Danmörk skuli eigi hafa farið að,
eins og »Landið« vill láta oss hafa
farið, ef gerlegt hefði þótt. Það er
þó ekki síður áiíðandi fyrir þessi
lönd, einkum Noreg, að birgja sig
að salti og kolum.
En það er líklega af því að þessi
lönd hafa ekki nein slík fjármálahöfuð
og Björn Kristján son, Olaf Eyólfs-
son og Pál H. Gíslason í Kaupangi.
■ -| \ - — ■ -
Rannsókn Elliðaánna. Starfl Lange
verkfræðings er nú langt komið með
sjálfa rannsóknina, en um kostnaðinn
mun ekki neitt hægt að fullyrða fyr
en La,nge verkfr. er aftur heim kominn
til Krlstjaníu.
I næstu viku fer verkfræðingurinn
austur í Sog til að líta a fossana þar.
Landskjörsathöfnin hefst kl. 12 á
hádegi þ. 5. í Barnaskólanum.
Bænum er skift í sex kjördeildir.
Þegar kjósendur koma inn í kjör-
herbergið fá þeir hjá kjörstjórninni
miða með öllum 6 landskjörslistunum
á, merktum A. B. C. I>. E. F.
Þeir fara með miðaun í kjörklefann
og gera kross fyrir framan bókstaf-
inn á þeim lista, sem þelr ætla að
kjósa. Allir sjálfstæðiskjósendur eiga
því að setja krossinn fyrir framan staf-
inn E — á E-listanum. Þegar því er
lokið einbrýtur kjósandinn miðann og-
stingur honum ofan í atkvæðakassann.
Það má e k k i krossa við fleiri en
einn lista og ekki tölumerkja við nöfnr
nema á einum lista.
Piano-loikur. Jón Norðmann ætlar
sér að láta bæjarbúa heyra til sín upp>
úr helginni.
Druknnn. Ólafur Ólafsson sjómaður
frá Brekkuholti hór í bænum druknaðt
fyrir skömmu af ensku skipi, er hana
var háseti á.
Skipafregn.
Gullfoss kom til Leith 4 mið-
vikudag.
ísland fór vestur á firði á fimtud. meS
fjölda farþega. M. a. Björn M. Oisen
prófessor, S. Á. Gíslason cand. theol.,
Ól. Proppó kaupm. og frú hans, Gunn-
iaugur Þorsteinsson læknir á Dyrafirði,
sr. Magnús Jónsson á ísafirði, Hallgr.
Benediktsson Btórkaupm., Viggo Björns-
son bankaritari, frú Martha Slgurðar-
dóttir frá Hesteyri, Þórður Bjarnason
kaupm., Lúðvík Hafllðason kaupm.