Ísafold - 19.08.1916, Blaðsíða 3

IS A F O L D

AUSTRI
er eina blað landsins sem alment er lesið á öl!u Austurlandi, þvi ættu
kaupmenn og heildsalar
og aðrir, er vilja hafa viðskiftasambönd við sem flesta landsmenn, og
kynna og selja vörur sinar sem víðast, að
auglýsa í Austra.
Reynsla þeirra heildsölu kaupmanna, sem sezt hafa að á Austurlandi,
sannar að þar er hægt að selja mikið og græða mikið.
Sendið auglýsingar til blaðsins eða snúið yður til hr. Vig-
fúsar Einarssonar bæjarfógetafulltrúa í Reykjavik og sernjið við hann.
Ekkert blað býður betri auglýsingakjör eu
Austri.
nóg var að starfa. Samt settu þeir
þetta ekki fyrir sig, heldur létu
eiiífðarrnálin sitja í fyrirrúmi og fjöl-
mentu. Eg efast um, að annar eins
áhugi og þetta eigi sér nokkurstað-
ar stað, nema í Þingeyjarsýslu.
Eftir þeim kynnum sem eg haíði
af Þingeyingum, eru hugir þeirra
svo afar opnir fyrir öllum nýjum
sannindum*.
Sira Haraldur kom hingað til
bæjarins úr austurförinni á þriðju-
daginn var. Um kvöldið hélt hann
fyrirlestur hér í Templarahúsinu um
fræga, enska konu af aðalsættum,
frú Sommerset, sem kunn er orðin
um alt Bretaveldi fyrir líknarstaif-
semi sína.
Sira Haraldur Níelsson fór héðan
áleiðis til Rvikur á miðvikudaginn
var. Enginn vafi er á því, að af
komu hans hingað hefir leitt mikið
gott. Hann hefir haft djúp áhrif á
hugi margra, er hlustað hafa á er-
indi hans hér. Og að þeim áhrif-
um búa menn lengi. Mikil er sú
breyting, sem orðið hcfir i hugnm
yaanna á fáum árum, að því er til
• dularfullra fyrirbrigða« kemur og
sálarrannsókna. Öllum er í fersku
minni hvernig því máli var tekið í
fyrstu. Nú eru menn svo áfjáðir í
að kynnast því, svo pyrstir eftir
þekkingunni á því, að menn láta
fáa örðugleika hamla sér frá að ná
í þá þekkingu, þegar hún er fáan-
leg, einkum þegar hana er að fá
hjá mesta andlega sáðmanni pessa
lands; Haraldi prófessor Níelssyni«.
Vesturför
dr. Guðm Finnbogasonar.
Eins og getið var um í síðasta
blaði Isafoldar kom dr. Guðm. Finn-
bogason heim úr vesturför sinni
með Botníu. Hann fór héðan 22.
marz í vetur og var mánuð á leið-
ínni til Winnipeg. Dvaldi hann
þar fyrst viku tíma, og flutti síðan
2. mai fyrlrlestur um viðhald íslenzks
þjóðernis í Vesturheimi. Eftir það
var hann fram í miðjan júní oftast
á ferð um bygðir lslendinga í Ca-
nada og Bandaríkjunum, og flutti þar
fyrirlestur sinn 32 sinnum. Fór hann
alla leið vestur að Klettafjöllum og
heimótti þar Stephan G. Stephans-
son og fanst mikið um. Auk þess
flutti hann erindi um drengskap á
tveim stöðum (í Wiunipeg og á
Akra). Jóns Bjarnasonar skólinn í
Winnipeg kostaði alla ferðina og
var alt af einhver af styrktarmönn-
um skólans með i förinni.
Dr. G. F. lætur hið bezta af
för sinni og lefar mjög gestrisni
Vestur íslendinga og viðtökur þær
er hann hafi hvervetna fengið. Fyr-
irlestrarnir voru mjög vel sóttir og
áheyrn ágæt. Segir hann að eng-
inn þekki íslenzku þjóðina til fulls,
sem ekki hafi séð, hvernig hún
reynist í hinum nýja heimi; vér
eigum þar marga ágæta menn, sem
geri þjóð vorri sóma. Trygðin við
ísland sé innileg hjá flestum, sem
héðan hafa fluzt, og íslenzkt þjóð-
erni mundi enn geta haldist lengi
í Vesturheimi, einkum til sveita, ef
öflug samvinna væri um það meðal
íslendinga vestan hafs og austan.
Vér íslendingar hér heima höfum
ekki gætt skyldu vorrar í því efni,
þó auðsætt sé að oss má ekki á
sama standa, hvað verður um þann
fjórða part íslenzku þjóðarinnar, sem
býr vestan hafs. — Jóns Bjarnason-
ar skólinn hefir gefið út fyrirlestur
dr. G. F. og þegar hann kvaddi
Winnipeg, var honum haldið sam-
sæti á helzta hóteli bæjarins og af-
hent vandað gullúr frá skólanum.
Þegar fyrirlestrunum var lokið,
dvaidi dr. G. F. mánaðartíma í
Bandaríkjunum, í Minneapolis, Chi-
cago, Detroit, New York, Providence,
Boston og Cambridge. Kynti hann
sér þar einkum kenslu í sálarfræði
og aðferðir við vinnurannsóknir.
Heimsótti hann nokkrar helztu verk-
smiðjur vestan hafs, þar sem vinnu-
vísindum er beitt, og talaði við suma
af aðalforvígismönnum þeirra, Kvað
hann sér alstaðar hafa verið vel
tekið, og hafi mörgum þótt það
merkilegt, að Islendingar fylgdust
með í því, sem gert er í þessum efn-
um
í Chicago kyntist dr. G. Finn-
bogason C. H. Thordarson, hugvits-
manninum íslenzka, sem nú er að
verða víðfrægur fyrir uppgötvanir
sínar. Var hann hinn ágætasti heim
að sækja. Hyggur dr. G. F., að þar
sé einn af merkustu Islendingum,
sem riú eru uppi.
Ferðin frá New York til íslands,
yfir Bergen og Kaupmannahöfn, tók
heilan mánuð.
Frá aldarafmæli
Bókmentafélagsins
Skipulagsskrá fyrir afmælissjóð
þann, er Björn M. Ólsen prófessor
gaf Bókmentafélaginu á aldarafmæli
þess, er á þessa leið:
1. gr. Nafn sjóðsins er Afmælis-
sjóður hins íslenzka Bókmentafélags,
og er hann stofnaður af forseta Bók-
mentafélagsins, Birni M. Ólsen, á
aldarafmæli félagsins 15. ágúst 1916,
með stofnfé 1000 kr. (eitt þúsund
krónum), er hann leggur til sjóðsins.
Stofnféð má aldrei skerða.
2. gr. Sjóðinn skal ávaxta í út-
borgunardeild Söfnunarsjóðs íslands.
Að fimtiu árum liðnum frá þessu
aldarafmæli, eða árið 1966, fellur öll
upphæðin með vöxtum og vaxtavöxt-
um til útborgunar í hendur stjórn
Bókmentafélagsins, sem þá samstund-
is skal leggja aftur inn í útborgunar-
deild Söfnunarsjóðsins hið upphaf-
lega stofnfé, 1000 kr., með samskon-
ar ’skilmálum, þannig að stofnféð
ávaxtist næstu 50 árin, útborgist sið-
an með vöxtum og vaxtavöxtum árið
2016, þó svo að 1000 kr. séu þá
jafnframt lagðar inn aftur með sams-
konar skilmálum til næstu 50 ára,
og svo skal fara á hverjum 50 ára
fresti, þannig að stofnféð rýrni aldre:,
en vextir og vaxtavextir fyrir hver
50 ár komi til afnota Bókmenta-
félaginu.
3. gr. Sjóðurinn er eign hins is-
lenzka Bókmentafélags og stendur
undir stjórn þess. Hún annast um
að fá konunglega staðfesting á skipu-
lagsskrá þessari. Reikning sjóðsins
skal auglýsa árlega í tímariti þvi, er
félagið gefur út, og í Stjórnartíð-
indunum.
4. gr. Fé þvi, sem til afnota kem-
ur úr sjóðnum á hverjum 50 ára
fresti, skal stjórn Bókmentafélagsins
verja til einhvers þess fyrirtækis, sem
líklegt er til að efla tilgang félagsins
samkvæmt 1. gr. félagslaganna, svo
sem til einhvers bókmentafyrirtækis,
til útgáfu ritverks, eins eða fleiri, til
verðlauna fyrir rit, eða einhvers því-
líks, alt eftir því, sem stjórninni
þykir bezt henta í hvert skifti.
Reykjavík, á aldarafmæli Bókmenta-
félagsins 15. ágúst 1916.
Björn M. Ólsen.
Um minningar-athöfnina við Rasks-
minnisvarðann í Khöfn barst forseta
Bókmentafélagsins svolátandi skeyti
frá Þorvaldi Thoroddsen:
Rask-hátiðin gekk vsel- Legstað-
urinn fallega skreyttur og fagur kranz
lagður á gröfina. Þorvaldur Thor-
oddsen talaði, Finnur Jónsson hafði
ort kvæði. Margir Islendingar við-
staddir.
Thoroddsen.
Þokusúid hefir hvílt yfir höfuðstaðn-
um 4 daga í senn þessa viku. Gamlir
menn muni eigi svo langgæða þoku
um þessar slóðir. í gær kom loks
austangola og hratt hinum hvimleiða
gesti brott.
Her Breta, hinar ýinsu deildir
að æfingum, hefir Gamla Bíó sýnt í
kvikmyndum þessa viku. Er það afar-
fróðleg mynd, sem vakið hefir athygli
og aðdáun hvarvetna, þar sem hún
hefir verið synd.
Hjónaefni. John Fenger stórkaup-
maður og jungfrú Kristjana Zoéga,
dóttir Gtirs kaupmanns.
Islenzkn kolin. Líklega verður
lítið flutt af Stálvíkurkolunum hingað
til bæjarins í haust. Svo ilt að lenda
þar vestra, að ókleift má heita, vegna
brims, nema ef til vill í langvinnri
norðanátt.
Þarf að búa til höfn, áður en veru-
legir flutningar geta tekist. Tvö hundr-
uð smálestir eru þegar til. En einir
20 pokar komust á skipsfjöl vólbáts-
ins Heru, sem vestur fór nýlega til
að sækja kol — og jafnmikið í sjóinn
á leiðinni út að skipinu.
Skipafregn:
L i s k e n , kolaskipið, kom frá Eyja-
firði í gærmorgun:* Farþegar voru
Axel Tulinius fyrv. sýslumaður, Ólafur
Briem framkvæmdastjóri, Yiggo Björns-
son bankaritari, Pétur Thorsteinsson
kaupm., Valdem. Jónsson afgreiðslum.
og ungfrúrnar Áslaug og Anna Jóns-
dætur (Þórarinssonar).
Héðan fer skipið til Grænlands og
tekur þar I>kryolit«-farm og fer með
til Kaupmannahafnar.
Iðnnn. Fyrsta og annað hefti af
öðrum árgangi Iðunnar koma út í einu
í næsta mánuði.
Messað á morgun í fríkirkjunni í
Reykjavík kl. 12 á hád. síra H. N. og
kl. 5 síðd. síra Ól. Ól. — í þjóðkirkj-
unni kl. 12 síra Bj. J. — Engin síð-
degismessa.
Við hádegismessnna í fríkirkjunni
á morgun verður vígslubiskup síra Geir
Sæmundsson fyrir altari, en síra Har-
aldur Níelsson pródikar. — Eins og
kunnugt er, tónar vígslubiskupinn öll-
um prestum betur á þessu landi. —
Reykvíkingum gefst ekki oft tækifæri
á að heyra rödd hans.
Erl. símfregnir.
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl.)
Rússtxr hafa tekið Mari-
ampol. —
ítalir sækja fram til
Triest.
Yilhjálmur Þýzkalands-
keisari er farinn til vest-
urstöðvanna.
Almenn atkvæðagreiðsla
á að fara fram í Danmörku
um sölu Vesturheimseyja.
Salan var samþykt í Fólks-
þinginu með 6S atkvæðum
gegn 48
Kaupmannahöfn 17. ág.
Þjóðverjar hafa sent lið
til Triest til hjálpar Aust-
urríkismönnum.
Fundum í Laadsjtiuginu
heflr verið frestað. Kon-
ungur stingur upp á að
samsteypuráðuneyti verði
myndað til þess að kom-
ast hjá nýjum kosningum.
ÍslandYina-timaritið þfzka
(Mitteilung der Islandfreundé) hóf
4. ársgöngu sina í fyrra mánuði.
137 eru nú í félaginu, nokkrir hafa
fallið í stríðinu eða eru dánir, t. d.
próf. Gebhardt í Erlangen, þýðandi
Landfræðisögu Thoroddsens á þýzku.
í þessu hefti ritar Poestion um
ísl.enzka konu, Kristjönu Jóhönnu
Briem, dóttur Gunnlaugs Briem
(•j* 1834). Ólst hún upp i Khöfn
að nokkru leyti hjá Börge Thorlacius
prófessor, ferðaðist með honum viða
um lönd, til Rómaborgar, kyntist
þar Thorvaldsen, kyntist austurríkska
skáldinu Grillparzer i Vín og giftist
þýzkum vísindamanni, dr. Schíitz
og er ætt þessi enn lifandi á Þýzka-
landi. Frú Kristjana var forkunnar
fögur og vakti alstaðar athygli á sér
og segir Poestion frá ýmsu úr lífi
hennar. Skemtileg er frásögnin um
Thorlacius próf., er var svo gagntek-
innjaf vísindastarfsemi sinni, að 1iann
gleymdi því á sjálfan brúðkaúpsdag-
inn, að hann átti að kvongast. —
Kunningi Poestions einn segir frá
störfum hans, að Poestion hafi fyrir
35 árum byrjað að semja íslenzk-
þýzka og þýzk-islsnzka orðabók,
og haldi því enn áfram. Bækur
Poestions um ísland (»Islándische
Dichter« og »Eislandblúten«) munu
enn koma út, auknar og endurbætt-
ar. Hann befir þýtt um 40 íslenzk
kvæði á þýzku i viðbót. Rit um
Jón Arason heflr hann lokið við og
fleira fæst Poestion »vor góði« við.
Prófessor Heydenreich ritar fróð-
lega grein um þegnskylduvinnuna,
Erkes i Köln um árferði á íslandi
(rit Thoroddsens) og loks eru frétt-
ir ffá íslandi. A. J.
Veiðar Svía vlð ísland og
Bretar. Sænsku blöðin fara
ómjúkum orðum um Breta fjrir yfir-
gangþeirra hér áIslnnd o<: nð þeirskuli
banna síldarflutning héðan til Sviþjóð-
ar. Alþýða manna í Svíþjóð stynur nú
undir oki dýrtíðarinnar og síldin er
aðalfæða hennar. Þessar ráðstafanir
Breta koma þvi harðast niður á al-
þýðunni.
»Stockholmstidningen« segir að
þetta tiltæki Breta sé ófagur yfir-
gangur, sem sé eigi samboðinn þeirri
þjóð, er þykist vera verndari smá-
þjóðanna. Og í »Svenska Drg-
bladetc segir að það sé erfitt að
fara kurteisum orðum um slíka hern-
aðaraðferð.
»National Tidende* hefir eftir
sænsku olöðunum að Bretar beri
fyrir sig islenzk iög sem mæla
þannig fyrir, að þeir hafi forkaups-
rétt að aliri þeirri sild sem veiðist
hér við land.
Þess má ennfremur geta, að sænska
stjórnin er samningi bundin við þá
Svía, sem eru að veiðum hér við
ísland, að kaupa af þeim alla síldina
fyrir 62 aura kílóið.
Danska stjórnarblaðið »Politikenc
skýrir frá því 3. ágúst, að sænska
stjórnin hafi borið sig upp við Breta
út af athöfnum þeirra gagnvart Sví-
um á íslandi og að þeir ennfremur
hafi snúið sér til utanríkisstjórnar
Dana út af þessu.
Erl. simfregnir
Opinber tilkynning frá brezku
utanríkisstjórninni í London.
London I2. ágúst I9I6.
Skýrsla Buchans um viðureignina sfðustu
viku, er hefst 5. ágúst árdegis:
Hersveitir Ástraliumanna og hins nýja
hers vors sótti fram frá Pozieres og tóku
af þýzkum skotgröfum 400—600 metra
svæði á 3000 metra lengd. Þessar stöðv-
ar höfðu verið hræðilega leiknar af stór-
skotaliði voru og erfitt var að treysta þær.
Allan laugardaginn börðust menn vorir
þarna og við övinina, þrátt fyrir ákafa
stðrskotahrið.
Að morgni sunnudags reyndu Þjóðverjar
að ná undir sig töpuðu svæði með mörg-
um gagnáhlaupum og fljótandi eitri, en
þeim varð ekkert ágengt.
Hinn 7. þ. m. gerðu Þjóðverjnr mðrg
áhlaup á oss norðan við Pozieres en græddu
ekkert annað á þvi en það að vér tðkum
marga fanga af þeim.