Ísafold - 23.08.1916, Side 1
Keraur út tvisvar
í viku. VerSárg.
5 kr., erlendis T1/^
kr. e5a 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
ísafoldarprentsmiðja.
Rit5tjóri: Dlafur Björnssun.
Talsími nr. 455.
Reykjavík, miðvikudaginn 23. ágúst 1916
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er óglld nema kom-
In só tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus vlð blaðlð.
62. tölublað
A,lþý»ufél.bókasafn Templaraa. 3 kl. 7—8
BorKHrR!)6ra9kvi 18tofan opin virka daga 11—8
BaBjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—8 og 4—7
. Bœjargjaldkerinn UanfAsv. 5 kl. 12—8 og e—7
talandsbanki opinn 10—1.
IJT ff TT lil Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 aiDd.
Alm. fnndir fid. og sd. 8»/s siöd.
Uandakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 8 á helgum
Irandakotsspltali f. sjdkravitj. 11—1.
.Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
Bandsbúnaöarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Líandsfóhiröir 10—2 og 5—6.
Irtindsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 1—7.
Siistasafnið opið hvern dag kl. 12—2
Náttúrngripasafnið opið l*/a—2*/« á snnncd.
Bósthúsið opið virka d. 8—7, snnnnd. 9—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 1—6
Stjórnarráðsskrifstofnrnar opnar 10—1 dagl.
Talsimi Heykjaviknr Pósth. 8 opinn 8—12.
Vifilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1
1-jóðmenjasafnið opið hvern dag 12—2
Vandaðastar og ódýrastar
Líkkistur
seljum við undirritaðir.
XÍ8tur fyíirliggjandi af ýmsri gerð.
Steingr. Guðmundss. Amtm.stíg 4.
Tryggvi Arnason Njálsg. 9.
Ófriðar-annáll.
3.—10. ágúst.
Frh.
Eftir allar heitstrengingaruar, full-
yrðingarnar ov önnur hernaðarlæti
meðal ófriðarþjcSðanna á tveggja ára
afmæli ófriðarins, þá var eins og að
\þeim kæmi kergjukast, að nú skyldi
iláta til skarar skríða.
Þessa viku hefir þó ekkert stór-
markveit borið fyrir — þó allir
hamist.
Verdun.
Verdun-orustan hefir nú staðið í
170 daga og er þó fullyrt, að sjald-
an hafi verið barist eins ötullega og
þessa dagana. — Aðalorustan hefir
staðið milli Fleury og Thiaumont,
og hafa stöðvar þessar skift um eig-
endur, ef svo mætti að orði kom-
ast, næstum daglega. — Sýnir það
Ijósast hve ákaft er barist, því ekki
íláta þeir undan, fyr en eitthvað ábjátar,
enda fara þeir að venjast ógnunum
þar um slóðir.
Er það þá ljóslega komið á dag-
inn, að árásirnar við Somme eru
ekki þess megnugar að dreifa Þjóð-
verjum frá Verdun, og Rússar á hinn
<bóginn eru enn ekki bdnir að höggva
það skarð í Lið Þjóðverja á austur
vígstöðunum, að þeir geti ekki haldið
Verdun-orustunui áfram.
Þykjast Þjóðverjar nú hafa sann-
frétt, að Frakkar hafi mist við Ver-
dun og Somme til samans J/2 milj-
•ón liðsmanna, og nú séu að eins
800 manns i batallíónum Frakka,
þótt 1000 eigi að vera réttu lagi.
En engan undrar, þó mannalát
Frakka fari nú að fá á þá, þar eð
þeir eiga af minstum manni að má
af stórveldunum og þó verið harðast
leiknir.
Eftir þessa 170 daga, sem Verdun-
onistan hefir staðið yfir, liggur það
nærri að álykta sem svo, að þeir
standi of jafnfætis að vigbúnaði, til
þess að nokkur úrslit geti þar orðið
— því mannslifunum sóar hvorugur
miskunarlaust i byssukjaftana. Þeir
sjá, að þeir mega ekki við því árum
saman.
AusturvigslóBin.
Öðru máli er að gegna á austur-
vígslóðunum.
1 alið er, að skotfærabúnaður Rússa
standi bráðlega jafnfætis búnaði Þjóð-
verja. En þeir hafa fólksmergðina
umfram. Því líta menn eftir stór-
viðburðum úr þeirri átt, enda hafa
Rússar ætt áfram þes a síðustu daga.
Kovel hafa þeir þó ekki náð á sitt
vald, en halda nú hraðar áleiðis til
Lemberg. Þótt þeir eigi eftir góð-
ann spöl þangað, þá herma síðustu
fréttir, að íbúarnir þar séu sem óð-
sat að flýja borgina. Einnig leita
Rússar nú á skörð Karpathafjallanna
áleiðis niður á nngversku sléttuna.
Lltið hefir þeim þó á unnist þar
enn.
Sifelt umtalsefni er það bæði í
Þýzkalandi og annarstaðar, hvort
Þjóðverjar ráði því enn í ófriðnum,
hvar barist sé; hvort það eru þeir
sem ráðast á, eða það eru samherjar
sem eru fyrri til árása.
Hernaðaraðferð sú Þjóðverja, að
vera æfinlega fyrri til, er víðfræg
mjög, og hefir hún verið þeim sigur-
sæl um langan aldur í fyrri erjum
og ekki sízt í byrjun þessa ófriðar.
En nú er um það deilt, hvort þeir
séu nú í rauninni ekki neyddir til
að láta af þeirri aðferð eftir tveggja
ára óírið.
Ef almenningur í þýzkalandi fyndi
tii þess, að nú gætu þeir ekki leng-
ur unnið á það iagið, þá hlyti það
að hafa mikil áhrif á sigurvonimar
og hinar glæsilegu framtíðarhugsjónir,
bjargföstu trúna á sinn eigin þrótt
og rétt.
Engir af hershöfðingjum Þjóðverja
hefir á unnið sér eins mikia lýðhylli
og almanna lof eins og Hindenburg.
Vakti það því mikinn fögnuð, er
hann fekk yfirráð yfir allri þýzk-
rússnesku vígslóðinni nú eftir mán-
aðamótin. Var svo að skilja í byrj-
un, sem hann ætti einnig að hafa
yfirráð yfir her Áusturríkismanna,
en einn er hann ekki um þau enn
þá.
Mjög eru fréttirnir tvísaga um
matarbirgðir Þýzkalantis og verður
ekki af þeim ráðið með vissu, hverju
trúa má. En Þjóðverjar tala mikið
um, að gott útlit sé með uppskeru
í sumar — og matarþurð í einstök-
um hlutum ríkisins stafi af því, að
skiftingin og skömtunin sé ekki enn
komin í fult lag. Eu með uppsker-
unni í ár fái þeir nóg til næsta árs.
Kafnökkvarnir þýzku.
Eftir mánaðamótin fór fréttum að
rigna að úr öllum áttum um, að
þýzkir kafnökkvar séu aftur komnir
á kreik til þess að sundra skipum
óvinanna.
Eftir orðasennu Þjóðverja við
Bandamenn í vor hefir verið hlé á
aðförum þeirra.
En síðan hafa »stórþýzkir« ekki
lint látum, heimtað að nökkvarnir
héldu áffam uppteknum hætti að
sökkva skipum.
Enn þá sem komið er hafa þeir
þó haldið orð sín við Wilson að
gefa skipverjum líf.
Englendingar taka þessu með still-
ingu. — Að vísu játa þeir, að floti
þeirra geti ekki bugað kafnökkvana,
og þeir verði að láta sér lynda að
biða tjón það, er af þeim hlýst. —
En þeir hugga sig við orustuna við
fótlandssíðu í vor, er þeir ráku Þjóð-
verjar heim til sin — i sömu krepp-
una, sem floti þeirra hefir verið i
alt frá ófriðarbyrjun. Og lítið gera
þeir úr neðansjávarverzlun Þjóðverj-
anna — þótt nú sé hann í Atlanz-
hafi á heimleið sá, sem til Ameríku
fór.
Italir.
Nú síðustu dagana eru ítalir
komnir á kreik við Isonzo og eru
nú i þann veginn ' að ná bænum
Görz austanvert við Isonzo. — Er
fögnuður mikill þar i landi yfir því,
að nú sén þeir farnir að láta til sin
taka.
Kyrð hefir ríkt þar í Isonzo-vigs-
lóðunum nú um langan aldur, alt
frá því að Austurríkismenn hófu áiás
sína við Trentino, er þeir ætluðu
sér suður á Langbarðaland að baki
megiti hers ítala. En siðan árásir
Rússa hófust i Galiziu, hafa Austur-
ríkismenn ekki getað sint Itölum að
neinu ráði, og hafa því ítalir getað
búið svo um sig þar vestra, að þeir
telja það útilokað, að Austurríkis-
menn komist suður úr fjöllunum.
Og þá byrja þeir við Isonzo og
hugsa sér að koma til Triest. En
Görz er bara fyrsta sporið.
Eyjasala Dana.
Sá orðasveimur hefir borist um
heiminn nú að undaníörnu, að stjórn
Dana væri í samningum við stjórn
Bandarikjanna um sölu á vestur-
indversku eyjunum dönsku. Hafa
fregnir þessar átt rót sína að rekja
til ameriskra blaða, er hafa fullyrt
fyrir löngu, að sendiherra Dana i
Washington hafi þegar lokið samn-
ingnum fyrir hönd Danastjórnar.
Eins og við er að búast, vöktu
fréttir þessar umtal í dönskum blöð-
um. Einkum var það blaðið »Kö-
benhavn*, er kvað upp úr með það,
að vissa væri fyrir þvi, að fréttir
þessar hefðu við full rök að styðj-
ast. En flestum þótti það undrum
sæta, að slíkar fregnir skyidu koma
á skotspónum vestan úr heimi. Sendir
því blaðið »Nationaltidende« til við-
tals við Brandes fjármálaráðherra, og
spyr sendimaður, hvort hæfa sé fyrir
því, að slíkir samningar væru á döf-
inni? Ber ráðherra það fyllilega til
baka sem uppspuna, sprottinn af
fyrri ára bollaleggingum um málið.
En er »Köbenhavn« sat við sinn
keip, áleit »Nationaltid.« þann mögu-
leika eftir, að unnið væri að samn-
ingum af valdalausum mönnum ut-
an stjórnarinnar. Er Brandes ráð-
herra spurður enn, og kvað hann
enn þvert nei við — og svo gerði
einnig deiidarstjóri í utanríkisráðu-
neytinu, Zahle.
Þótti ná öllum lýðum ljóst, að
her væri um einberan orðasveim að
ræða, og átti þvi að bregða við og
sima það út um heiminn, að bera
mætti nú alt umtalið til baka. En
þegar til kom, þá neitaði utanríkis-
ráðherrann, Scavenius, að skeyti þess
efnis bærust út úr Danmörku.
Út af þessu, ásamt öðrum tálm-
unum á símskeytum, komst fyrir-
spurn á kreik í fólksþinginu til ráð-
herrans um eftirlit símskeyta, og
hvernig á því stæði, að hann tálm-
aði umheiminum að fá vitneskju um,
að enginn fótur væri fyrir sölufrétt-
inni. Fyrirspurn þeirri svaraði Sca-
venius með svofeldum orðum, að
eigi varð annað af þeim ráðið, en
salan væri uppspuni einn.
Þetta var í ofanverðum júií. —
Þann 4. ágúst var ríkisþingið kall-
að saman til fundar fyrir luktum
dyrum. Skýrði ráðuneytið þar frá
gerðum sinum í eyjamálunum. Merg-
urinn málsins var þá sá, að samn-
ingar væru fullgerðir á milli dönsku
stjórnarinnar og Bandaríkjanna, og
yrði hann undirskrifaður daginn eftir
af danska sendiherranum vestur i
Washington og utanríkisráðherra
Bandaríkjanna. — Nú kæmi bara til
kasta þingsins, að samþykkja gerðir
stjórnarinnar.
En þing og þjóð sagði ekki já
og amen.
Svo er um samið, að Danir fái
93 miljónir króna í gulli fyrir eyj-
arnar — og auk þess lofa Banda-
menn því, að þeir skuli fyrir sitt
leyti ekki mótmæla því, að réttur
Dana yfir öllu Grænlandi verði við-
urkendur.
Upp frá þeim degi eru tvær hlið-
ar á máli þessu:
1. A sú stjórn að sitja að völd-
um, er fer svo óhreinlega að ráði
sínu ?
Hret.
»Er nokkur þar?« —
Hornum slegið í garðabönd —
kindurnar usla í heyinu og úða í sig
í ákafa. —
»Er nokkur þar?« kallar Gisli mun
hærra inu í hálfdimma króna, siær
freðnum skónum nokkur högg við
dyrastafiun, fer síðan inn fyrir og
hallar aftur á eftir sér.
»Er nokkur þar?« hrópar hann nú
hárri röddu inn garðann.
Ræskingar heyrast i tóftinni, hey-
fang kemur í dyrnar og maður á
bak við.
»Friður sé með þér — hver er
maðurinn?*
»Gisli á Hól! Sæll vertu nú,
Friðfinnur minn, Mér var sagt þú
værir hér við húsin. Eg þyrfti að
hafa tal af þér«.
»Óðara búinn, Gisli miun. — Er
annars nokkuð að frétta þarna ut-
an að?«
»0 — ekki nema harðindi, hey-
leysi, ótíð og eignatjón, eins og við
er að búast á þessu vesæla landi,
neyð og hörmungar, skort og bág-
indi, eins og þú þekkir, Friðfinnur
2. Eiga Danir að láta eyjamar
fyrir gullið?
Stjórnin hefir farið með ósannindi,
bæði gagnvart þinginu og þjóðinni.
Hörð blaðasenna reis út af þeim
aðförum. Vilja stjórnarblöðin afsaka
aðfarir stjórnarinnar með því, að hún
hafi verið bundin loforði við Amer-
íkumenn um að halda samningnum
leyndum.
En því hefir verið svarað á þá
leið, að ekki væri þeim frekar trú-
andi til þess, að þeir segðu þar satt;
og því hefðu Bandamenn ekki eins
borið fréttina til baka í Ameríku, er
hún kom þar á kreik, ef þeim hefði
borið nokkur skylda til þess.
Gert hefir verið orð á, að rýra
myndi það álit Dana í útlöndum, að
stjórn þeirra væri svo lítt áreiðanleg
í orðum, eins og raun var hér á.
»Stockholms Dagblad* t. d. varar
Svía við, að eiga undir samningn-
um við Dani, þar eð raun bæri vitni
um, að orðum þeirra mætti lítt trúa.
Eftir hinum nýju grundvallarlög-
um Dana, er staðfest voru í júní
1915, áttu kosningar fram að fara
þegar er þau voru að lögum orðin.
Eu ekkert hefir orðið úr kosningum
fram að þessu. Ber margt til þess.
— Strax í byrjun ófriðarins tóku
Danir að hervæðast af kappi, eins
og eðlilegt er, og hafa haft mikinn
her undir vopnum síðan. Margs-
konar vigbúnaði hafa þeir og unnið
að síðan, og hefir ófriðurinn því orð-
ið þeim talsvert dýr, þótt þeir hafi
getað látið sér nægja viðbúnaðinn
einan. Stjórnarflokkur sá, sem situr
nú að völdum — radikalar, sem
hafa þó talsverðan stuðning af social-
istum — hefir verið næsta andvígur
hervarnarbraski Dana á undanförn-
um árum. En þegar til alvörunnar
kom og ófriðurinn brauzt út, þá
varð þeim ábyrgðin of þung að snú-
ast andvígir herbúnaði, og hefir því
minn, á þessum síðustu argvítugu
tímum«. —
Nú var faugið búið og Friðfinn-
ur kominn aftur fram i garðahöfuðið.
»Og komdu nú sæll«, — sagði
hann og rétti Gísla hægri höndina,
en dustaði með vinstri heyið af
bringunni niður i garðann.
»Sæll og biessaður! — Ertu bú-
inn að gefa fulla gjöf?«
»Ó-já. Eg býst við eg láti mér
þetta nægja — sé hvað setur — sé
hvað setur — stabbarnir minka, en
fönnin eykst. — Þú ert annars sjald-
séður gestur hér; þið eruð ekki að
heimsækja okkur kotungana, þessir
ungu fullhugar og framfaramenn. —
Eg veit það. Maður eldist«.
Gísli var seztur á garðahöfuðið.
Friðfinnur gekk til dyranna.
»Eg má víst bjóða þér heim. Það
er ekki svo oft, sem þú kemur*.
Þeirganga út úr fjárhúsinu; staldra
við fyrir utan dyrnar, skima til veð-
urs, eins og menn gera í vorharð-
indum.
»Já, já, ekki er hann hlákulegur
enn þá, blessaður. Hniklar yfir
Skarðsheiðina og kembir illhryssings-
hærurnar í' norðaustrinu*.
»Þetta er veðrahamur«, greip Gisli