Ísafold - 23.08.1916, Side 2
2
ISAFOLD
Ptjzkaíand. Titi Deuíscfjland.
Heill sé þér, heill sé þér, hreystinnar land,
með hugprýði og karlmensku þorið,
og mahndómsins kraft til að bera þinn brand,
blessi þig sólin og vorið!
Herörn þinn fljúgi yfir Jög og láð
sem lifandi mynd af hetjudáð.
Heill sé þér, vinnu og vísinda land,
með vit til að reisa og brjóta.
Þú breiðir út fangið sem bylgjan við sand
og býður oss hinum að njóta
og lauga oss i spekinnar lindunum þeim,
lengstum og dýpstum og mestum í heim.
Heill sé þér, landið með listanna sveig
og logandi eldinn í barmi.
Hvar drukku eyru vor tónanna teig
tærara í gleði og harmi?
öll veröldin skuldar þér þökk fyrir það,
sem þjóðverskur snillingur söng eða kvað.
Heill sé þér, landið með sorganna sjóð,
signað i voða og raunum,
með hetjur, er gáfu sitt heilaga blóð
og hlutu svo eilífð að launum.
Táranna dögg yfir gras og grund
gefur þér framtiðar uppskeru i mund.
Hreystinnar, lista og þekkingar þjóð,
þungt er að horfa’ á þig blæða,
en vitið þitt segir, að sorgin er góð,
ef hún svífur með andann til hæða.
Alvaldur snúi þér öllu til hróss,
eilífðargengis og framtíðarljóss!
Sit?urður Sizurðsson.
Heil dir, heil dir, der Helden Land!
Im Herzen des Mutes Wonne
und Manneskraft unter Kampfgewand,
dich kröne des Frúhlings Sonnel
Dein Adler sich schwinge úber Aue und Flut,
das Abbild von Deutschlands Heldenmut!
Heil dir, des Wissens geheiligtes Land,
wo die höchsten Gúter entspriessen.
Den Busen uns streckst wie die Brandung am Strand
und beutst uns den andern geniessen
und baden im Weisheitsborn uns gesund,
dem besten und tiefsten im Erdenrund.
Heil dir, der Kúnste bekrauztes Land,
mit kochendem Blut im Herzen.
Ein Land nie laut’rere Töne fand
des Lebens Freuden und Schmerzen.
Die Welt steht zu dir in Dankespflicht
fúr deutsches Gefúhl in Gesang und Gedicht.
Heil dir, der schweren Sorgen Land,
gesegnet in qualvollem Streben,
mit Helden, die gaben als heiliges Pfand
ihr Herzblut zum ewigen Leben.
Entblúhen wird in Acker und Au
die Ernte dem blutigen Zahrentau.
Tapferes Volk, es fiillt uns schwer
dich fechtend im Blute zu sehen,
du weisst, dass auch schön ist ein Sorgenheer,
denn es schwebt mit dem Geist in die Höhen.
Die Allmacht gebe’, dass in Ewigkeit
dir alles blúhe im Lichte der Z'eitl
Þýðingin eftir Alexander Jóhannesson.
fengist næsta gott samkomulag um
það í Danmörku, að verða sem bezt
viðbúnir hverju sem í kynni að
skerast.
Stjórnin á völdin að þakka þeim
hluta þjóðarinnar, sem er einna minst
gefið um álögur og skatta, og hefir
henni því þótt það mikið hentugt,
að losa kæra kjósendur við nýjar
álögur og fá 93 milj. frá Ameríku.
Litið er svo á, að áform hennar hafi
verið, að halda öllu leyndu um
samningana svona lengi til þess að
ekki gæti unnist tími til að æsa
þjóðina upp á móti sölunni áður en
þingið ætti að gefa sitt samþykki.
En það brást. Blöðin risu upp á
afturfótunum og fjöldinn allur af
blaðagreinum og ritum fiýgur um
landið þessa daga. Og mest er
gremjan út af aðferð þeirri, sem
stjómin hefir beitt. Vinstri menn
með J. C. Christensen í broddi fylk-
ingar, krefjast þess i nafni guðs og
kóngs og laga, að þessi blettur ósann-
söglinnar verði afmáður af þjóðinni
— og ný stjórn taki i taumana.
Sumir nefna Christensen. — En
þeir eru ekkert andvígir sölunni i
sjálfu sér. -— Og Sjálandsbiskup,
Ostenfeld, skrifar forsætisráðherra
opið bréf þess efnis, að það sé óþol-
andi smán fyrir þjóðina, að hafa
menn í ráðherrasæti, sem fari með
ósannindi, og biður forsætisráðh. að
fá þá til að hreinsa sig af áburði
þeitn — eða segja af sér.
En aftur eru aðrir, sem úthverf-
ast yfir þeirri smán, sem stjórnin
hafi bakað þjóðinni, að ætla sér að
láta af hendi einn hluta hins danska
ríkis.
Mönnunum er vorkunn, er vilja
selja.
í 50 ár hefir verið um það talað,
að láta eyjarnar af hendi við Amer-
íku. 1902 var það felt í landsþing-
inu með jöfnum atkvæðum, en sam-
þykt í íólksþinginu að selja þær fyrir
5 sinnum minna verð en nú er um
talað. Og menn getur ekki furðað á
því, að Danir séu orðnir þreyttir á
þeim fyrir löngu.
Arið 1671 slógu Danir eign sinni
á eyna St. Thomas, og skömmu síð-
ar á St. Jan. Til þess tima hafði
enginn kært sig um að eiga þær.
En sú stjórnmálasefna þá ríkjandi,
að h.vert ríki þyrfti nýlendu til hrá-
vöruframleiðslu, svo það gæti staðið
sem bezt án annara. En eyjarnar
urðu Dönum til angurs og eigna-
tjóns. 1793 keyptu þeir St. Croix
af Frökkum, fyrir 3/4 milj. franka.
Er hún stærsta eyjan.
Rann nú upp nýtt tímabil í sögu
3
!□
1 TJrtiiEiríksson
TJusfurstræfi 6
» Vá
□ *%jQjnaðar~ cRrjóna* og Saumavorur Q
□ ~ hvergi ódýrari né betri. Q
þvoíta- og dCreinlœfisvorur
beztar og ódýrastar. jj^g
j? JEeiRföng og cSœfiifœrisgjqfir
hentugt og fjölbreytt.
eyjanna, og gekk alt sæmilega með
sprettum; á síðustu tugum 18. aldar
voru þær Dönum jafnvel væn auðs-
uppspretta. En einokun, negraþrælk-
un og önnur óstjórn dró síðan mjög
úr hagnaðinum, þó ekki kastaði tólf-
unum fyr en á síðari hluta 19. ald-
ar. — íbúarnir voru 1835 43 þús-
undir, en 1911 að eins 27 þús.
Sýnir það glöggast hvernig ástandið
er. Óstjórn, fátækt, farsóttir og
aðrar hörmung3r þjá þessar veslings
27. þús. — En Danir þeir, sem vilja
velgengni eyjanna og hafa lagt fé
fram til framfara og fyrirtækja, fá
ekki annað en eignatjóu og sárt
enni. — Árið 1907 átti ríkissjóður
7 miljónir hjá eyjunum. Gáfu þeir
þá upp skuldina og byrjuðu á nýj-
ann leik. En ekki tók betra við. —
Ný nýlendulög áttu þá að verða allra
meina bót. Síðan hafa Danir lagt
eyjunum 430,000 kr. á ári. Og
enn sýnist afturförinni ekkert linna.
En á þessum þjóðernisins ofstopa
tímum syngja menn hér i Danmörkm
og hátt kveða um það, að ekki megi
Danmörk litla minka. Að litið græði.
þeir á þvi, þótt Bandaríkin fyrir sitt
leyti hafi ekkert á móti þvi, þótt
þeir fái yfirráð yfir öllum ísum og
jöklum Grænlands. Að ekki megi
selja þá negraua fyrir peninga, að
þeim sjálfum fornspurðum, eins og
ómálga skepnur.
Og enn þá margt fleira er talað
— alt yfir hausamótum stjórnarinn-
ar, eins og gengur.
Þá er enn ein ástæða fyrir þvír
fram í, »stórhríðar-upprof og ekkert
annað. — Eg þyrfti að tala við þig,
einslega helzt — eg held það sé
nærri bezt, að nota ylinn í húsinu
á meðan*.
»Skárri er það nú gestastofan, sem
þú kýst þér, nýkominn úr stofun-
um á Hól; þó ekki að vita, hvort
þér litist betur á þig í baðstofu-
skriflinu heima«.
Þeir fóru inn.
Friðfinnur settist á garðahöfuðið.
Hann studdi olnboganum á hnén og
horfði út undan sér á Gísla meðan
hann var að verka af sér snjóinn
fram við dyrnar.
Það var einhver sjálfstæðisblær í
svip karls. Þarna hlustaði hann á
ærnar sínar við fullan garðann, sæl-
legar og fjörlegar. Honum þótti
vænt um þær; vænt um, þegar ein-
hver kom og sá þær.
»Eg vænti þú hafir ekki frétt ut-
an af Stiöndinni nú nýlega?« spurði
Gísli, um leið og hann lokaði hnífn-
um og stakk honum í vasa sinn.
»Ó-nei — ekki nýlega. Er nokk-
uð að frétta þaðan?«
»Ja, ekki frekar þaðan en annars-
staðar að — niáske. Það var um
helgina var, að maður gisti hjá mér
þaðan utan að. Hann sagði þá byrj-
aða að skera á einum þrem bæjum«.
»0-já — rétt er það«.
»Óg nú í gær frétti eg, að sá
fyrsti væri byrjaður á fullorðnu hér
í sveitinni*.
»0-já«. —
»Það er hastarlegt að tarna, nú
krossmessa í næstu viku — og jarð-
bann síðan á Þorra. Eignamissi,
tjón og hörmungar, það getur íslenzk
náttúra veitt manni fyrir áhyggjur,
strit og erfiði. Og til hvers er svo
að vera að hugsa um framfarir í
þessu auma landi, þegar alt drepst
fyrir augum manns, fénaðurinn, fram-
tíðarhugsjónirnar, alt fer það sömu
leiðina* —
»Ö-já. — Það getur farið svo«.
— sagði Friðfinnur gamli — og
rétti úr sér.
»Sama neyðar-úrræðið stendur nú
fyrir dyrum flestra hér í sveit, ef
ekki batnar næstu daga — eða hjálp
kemur á einhvern hátt. — En nú
er ekki um neina hjálp að ræða;
hér í sveit eru allir sem einn —
eins og þú veizt. Það væri líka frá-
munalegt, að menn, sem hefðu hey
aflögu, lægju á því, meðan nágrann-
ar þeirra skæru niðpr fénað sinn. —
Og það er bezt að segja þér erindið
strax. Eg sem sé hefi fengið ávæn-
ing af því, að þú værir stálsleginn
með hey — eins og vant er, myndir
geta gefið öllu þínu inni einar 7—8
vikur af, eða meir. Mér datt því í
hug, að þú myndir ef til vill sjá þér
fært, að hjálpa mér og einum tveim
öðrum — honum Jóni á Bakka og
Snona skinninu í Holti, svo við
kæmumst af með okkar. — Eg veit,
að þú hefir verið tregur á slíkt und-
anfarin ár — en þörfin hefir nú
máske aldrei verið eins knýjandi
og nú«.
Friðfinnur hafði ekki bært á sér
meðan Gísli talaði. Hann horfði á
steinana í húsveggnum. Það var
einp og hann væri að rifja það upp
fyrir sér, hvernig hann hefði lagt þá,
er hann hlóð vegginn.
»Eg veit það, Gísli minn, þið er-
uð í vandræðum, mestu vandræðum
— eg hefði máske getað sagt þér
það í fyrra haust, að vandræðin
kæmu. Eg hafði auga með heylest-
unum þinum i fyrra; þær voru
máske nógu margar og nóga langar
— en þetta er ekkert band hjá ykk-
ur nú á dögum. Lærið þið ekki að
binda á búnaðarskólunum?*
— »Ja — hvað sem bandinu líð-
ur, þá er eg nú í vandræðum«. —
»Eg veit það, þú hefir misreiknað
þig — þetta gera margir — þetta
hefi eg gert líka«.
»Svo? Hefir þú ekki nóg fyrir
þig, eins og þú ert vanur?«
»JÚ — nú hefi eg nóg, guði sé
lof, nú hefi eg nóg, held eg«.
»Já, en ertu ekki viss um það?«
»JÚ, það held eg. En eg hefi
orðið heylaus, veit hvað það er. —
Það eru nú 35 ár síðan. Það var á
annan í hvítasunnu, sem hann skall
á. Það var 3. búskaparárið okkar
hérna á Brekku. Hún Solveig min
heitin myndi það líka, ef hún hefði
lifað — eg veit það. Við áltum nú
ekki mikið þá, eina kú á básnum og
27 ær, og eitt hrossið. Mér hefir
nú aldrei verið mikið gefið um
hrossaeignina. — Já, eg man meðan
eg lifi, þegar eg kom heim um
kvöldið, þá fann eg hana hvergi í
bænum, en barnið reifað niður i
rúmi. Þá hafði hún þotið í dauðans
ofboði út á móa til að rífa hrís
handa kúnni. Stórhríðin brast á á
meðan hún var þar. Og þegar eg
leit aftur út um bæjardyrnar, þá rétt
grilti eg í hana með baggann á bak-
inu við skemmuhornið. — Svona
var hann nú þá. — Eg misti 8 ærn~
ar og 5 lömbin lifðu. Guð fyrirgefi
mér, að eg skar þær ekki allar. —
Það var um morguninn, sem hann
batnaði, þá stóð eg frammi í skemmu.
Eg var að brýna skurðarhnífinn. Dag-
inn áður brýndi eg hann líka, en þá
lagði eg hann frá mér, eins og i
leiðslu. —.Eg á hann enn, hnífinn.
Svo var mér litið upp í Skógarhlíð-
ina og sá, að sólin skein á Foss-
hnjúkinn. Þá bað eg til guðs. Um
kvöldið kom hann á sunnan — og
um nóttina asahláka. — Eg veit
hvað það er, að vera heylaus*.
»En núna verður þú ekki heylaus^
nú getur þú hjálpað okkur út úr
mestu vandræðunum. Við borgum
í sumar með tvöfaldri vigt eða pen-
ingum eða hverju sem þú vilt«.
»Ó, eg þarf einskis með, Gísli.
minn, og eg gef ekki ánum mínum
heyið, sem þú slærð i sumar, eða
krónurnar þínar«,
»Nei — víst gefurðu þeim þitt
eigið hey — en þú átt meira en
nóg, maður — er ekki svo?« —
»Ó-nei — aldrei meira en nóg,.
aldrei«.
»Má eg ekki skoða í þessari tóft