Ísafold - 27.09.1916, Blaðsíða 1

1
Kemur út tvisvar
í viku. VerS árg.
5 kr., erlendis T1/^
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjkn júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLIII. árg.
Talsími nr. 435.
Reykjavík, miðvikudaginn 27. september 1916.
Ritstjóri: Ólafur Björnssan.
Uppsögn (skrlfl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðlð.
1 —»
73. tölublað
Kenslukona
óskast á ágætt heimili, i kaupstað, ekki langt frá Reykjavík, til að kenna
3 börnum vanalegar námsgreinar, og að spila á piano.
Halldór Sigurðsson Ingólfshvoli gefur upplýsingar.
AlþýÖHfél.bókasafn Templaraa. 8 kl. 7—9
íBorgarstjóraskrifstofan opin virka dajya 11-8
Bæjarfóg ><adkrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7
Bæjargjaldkerinn Ijanfásv. 5 kl. 12—8 og r—7
ÍsX&ndstbanki opinn 10—4.
Í5,F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd,—10 aiðd.
Alm. fnndir fid. og sd. 81/* slbd.
Landakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 0 á helgom
Iiandakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
jL&cdsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landobókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
-iLandsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Londsfóhirbir 10—2 og 5—6.
L&ndsskjalasafnió hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka dags
iielga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnið opib hvein dag kl. 12—2
Háttúrngripasafnió opib l*/a—2»/a á sunnrd.
-íPósthúsiö opiö virka d. 9—7, sunnnd. 9—1.
t?amábyrgb Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarrábsskrifatofurnar opnar 10—4 dagl.
Talaimi Reykjavíkur Pósth. 8 opinn 8—12.
Vtfilstabahælió. Hoimsóknartimi 12—1
B'jóbmenjasafnið opib hvern dag 12—2
„Sfefnuskrá“
Þversum-manna.
Sig. Hggerz skrifar í »Landið«.
'iFyrirsögnin er stór: »Sjálfstæðis-
•flokkurinn á þingi og framtiðarmál
in«. Lesmálið er langt, f|órir og
fimm dálkar í hverju blaði. VI.
kafli kom seinast. Máske ekki séð
Tyrir endann enn.
Eg hefi heyrt menn minnast ofur-
lítið á greinar pessar. Sumir hættu
að lesa þær við III. kaflann, aðrir
við IV. o. s. frv. Eg misti eitthvað
4r, en er líka líklega sá eini, sem
-enzt hefi til að lesa VI. kaflann.
Hann er eftirtektarverður, Sig-
orður talar þar eins og sá, sem
valdið hefir til að tala. Með ríkis-
ráðsfundinn 30. nóv. 1914, þar
sem hann stóð augliti til auglitis
við kónginn, sem miðdepil, dregur
hann saman afrek þess brots úr
‘Sjálfstæðisflokknum, sem kallaðir
hafa verið »Þversum-menn*, kallar
það stefnuskrá og segir svo: »Þá
stefnuskrá leggjum vér undir dóm
'þjóðarinnar«.
Með því Sig. Eggerz er einn
þeirra í flokksbrotinu þvi, sem held-
ur því fram, að hann sé aðalmaður
í brotinu, og var settur efstur á lands-
listann og fær oft fyrstu blaðsíðuna
í »Landinu« — er vert að fleiri en
þeir örfáu menn, sem »Landið« lesa,
fái að sjá þá stefnuskrá.
Út úr greininni tekin verður hún
‘þannig:
Vér (þ. e. Þversum menn) vildum
1. Samþykkja eftirvarann 1915
t{þ. e. standa á móti stjórnarskránni
jafnvel er var um seinan).
2. Standa á móti tollfrumvörpum
síðasta þings.
3. Standa d móti »þegnskyldil-
humbuginu«.
4. Standa á móti rannsókn járn-
brautarmálsins.
5. Atelja »launungina í nýju
heimastjórninni«.
Þessi 5 atriði eru áreiðanlega öll
neikvœð. 5. atriðið er bardagi við
vindmylnu. Hvaða launung er átt
við? Hjá hvaða heimastjórn? Vill
þá brotið ekkert gera jákvætt, engar
framkvœmdir landi og þjóð til nyt-
semdar? Þannig munú margir
spyrja.
Jú eitt, segi og skrifa eitt atriði er
jákvætt í stefnuskránni.
Þeir vildu birgja landið upp með
korni, salti og kolum. En það vildu
allir flokkar. Og til þess hafði stjórn
og alþingisnefnd gert allar ráðstaf-
anir, er Sig. Eggerz ætlaði að ná sér
í einkarétt á þessari ráðstöfun á sið-
asta þingi.
Skylt er að geta þess, að S. E.
telur Sjálfstæðisflokkinn hafa »tekið
afstöðu til« allra mála (þ. e. innan-
landsmála) sem nokkru skifti. Þetta
var kátlega að orði komist og ekki
mikið jákvætt í því.
En það er rétt að Sjálfstæðisflokk'
urinn, meðan hann stóð óskiftur, bar
fram ýms innanlandsmál, sum til
sigurs. En það gerðu alt aðrir en
S. E. og hans félagar.
Stefnuskránni er rétt lýst hjá S.
E. fyrir brotið hans. A móti öllnm
málum, sem fram eru borin.
Með orðagjálfri með því að likja
sér við Jón Sigurðsson og fleiri
þess háttar smekkleysum, hygst hann
geta skapað sér einkarétt á því að
óska landinu fullveldis. Fullveldi
vilja allir hinir gömlu Sjálfstæðis-
menn; og nú áreiðanlega margir
fleiri.
Að öðru leyti spyrna á móti, þver-
spyrna við öllum framkvæmdum,
hafa engar hugsjónir á innanlands-
málasviðinu.
Þetta treystir S. E. þjóðinni að
fylkja sér um!
Eg treysti þjóðinni miklu betur.
Eg treýsti henni til að kjósa
áhugasama, duglega, starfsama og
velvirka framkvæmdarmenn, sem hafa
að markmiði fult sjálfstæði landsins
út á við og vinna að efnalegu og
andlegu sjálfstæði þess.
Geirröður.
Bókafregn.
Fræöafélagið í Kaupmannahöfn er
furðu dugjjegt að gefa út bækur.
Það er orðin heilmikil syrpa, sem
frá því hefir komið þessi fáu ár,
sem það hefir starfað.
Merkasta ritið er hin mikla Ferða-
bók dr. Þorvalds Thoroddsen, í 4
bindum.
Þá má og að góðu geta Endur-
minninga Páls Melsteð og bréfa hans
til Jóns Sigurðssonsr.
Ennfremur hefir félagið gefið ait
Pislarsögu Jóns Magnússonar, Orða-
kver eftir Finn Jónsson, Afmælisrit
Kr. Kálunds, Jarðabók Arna Magnús-
sonar og Páls Vídalin, Árferð. á Is-
landi í þúsund ár.
Loks koma bækur félagsins þetta
ár:
»Handbók í íslendingasðgu* eftir
Boga Th. Melsteð 1. bindi, og »Árs-
rit hins islenzka Fræðafélags í
Kaupmannahöfn. Fyrsta ár.«
Þessi »handbók« Boga, sem hér
birtist af I. bindið verður gríðar-
mikið verk, eins og sést af þvi, að
þetta bindi 218 bls. nær að eins
fram til nál. 1030. — Vér væntum
þess, að geta síðar flutt ritdóm um
þessa bók frá mánni með sérfræði-
þekkingu. Höf. segir í formálanum
á þá leið, að rit sitt eigi að hvíla á
nákvæmum, vísindalegum rannsókn-
um um þýðingarmestu atriði ís-
lands sögu, en síðan geti ritsnilling-
ar og mælskumenn rannsóknarlaust
bygt á því. Það er sjálfgagnrýni
í þessnm orðum að því leyti, að í
þeim felst óbein játning höf. um,
að hvorki sé hann ritsoillingur né
mælskumaður. Oskandi er því, að
sjálf hin nákvæma, vísindaiega rann-
sókn höf. sé á bjargi bygð.
Við sjálfan titil bókarinnar kunn-
um vér eigi. »Handbók« — er auð-
sjáanlega þýtt danska orðið : »Haand-
bog«. En í ísienzku er orðið »hand-
bók«, orðið fastákveðið hugtak um
siðareglur kirkjunnar d: handbók
presta.
Arsrit Fræðafélagsins virðist við
fljótan yfirlestur vera í ætt við félags-
nafnið.
Forustumenn félagsins segja um
það, að það verði »eftir stærð og
frágangi hin langódýrasta bók, sem
út kemur á íslandi i dýrtíð þessari.
Fræðaféiagið gerir þetta til þess, að
ungir og fátækir alþýðumenn, sem
oft eru fróðleiksfúsir, geti eignast
Ársritið. Einnig er það hugsunin, að
gera tilraun til þess að koma út á
íslenzku /róðlegu Ársriti með mynd-
um og margvislegu efni, bæði frá
íslandi og víðsvegarvfrá öðrum
löndum, er verði afaródýrt, eins og
sum alþýðurit eru hjá fjölmennu
þjóðunum, því svo framarlega, sem
ritið fær svo marga kaupendur á
íslandi, að félagið fái 8/4 af kostn-
aðinum eudurgoldinn þaðan, verður
það framvegis selt þar á hálfvirði öll-
um þeim, sem gerast kaupendur
þess nú þegar og ekki hækkað í
verði við þá, á meðan það fer eigi
fram úr 144 bls. alls.
Eins og fyrsti árgangurinn sýnir,
á efni ritsins að verða margbrotið.
Það mun þó eigi að eins flytja.
fræðandi alþýðlegar ritgerðir, heldur
og ritgerðir, sem geta gefið tilefni
til nytsamra framkvæmda.«
I fyrsta heftið ritar Þorv. Thor-
oddsen prófessor um »æskukröggur
og glæfraferðir Armeníusar Vam-
béry«, Finnur Jónsson um »islenzk
fornkvæði*, Gísli læknir Brynjólfs-
son »um eiturmekki í ófriðnum
mikla« (4 rtyndir), Sigfús Blöndal
um »lýsing á Þingeyrarklaustri á
fyrri hluta 18. aldar« og er það
»kafli úr æfimiuning síra Ólafs
Gíslasonar*. Magnús Jónsson cand.
jur. & polit. »um íþróttaskóla* Bogi
Th. Melsteð um »verðlaunasjóð
handa duglegum og dyggum vinnu-
hjúum í sveit« og ennfremur um
rit Troels Lund: »Dagligt Liv i
Norden«, »þrjár norskar skáldkonur
með 3 myndum« (Hulda Garborg,
Brabra Ring og Sigrid Undset).
Ymislegt fleira er í þessu fyrsta
ársriti til fróðleiks og skemtunar.
Mun það því erindi eiga til margra
fróðleiksþyrstra manna hér á landi.
---------♦>><•* . M —
Hljómleikar.
Eggert Stefánsson
söng í Bárubúð á laugardags- og
mánudagskvöld — með aðstoð frú
Ástu Einarson.
Hann hefir sótt sig geysimikið
á listabrautinni síðan hann söng
hér fyrir nokkurum árum. Rödd-
in hefir vaxið að miklum mun og
mun þó enn eiga drýgstu aukn-
inguna eftir, því að Eggert er að-
eins 25 ára, en um þrítugt er fyrst
talið að mannsröddin sé búin að
fá fullkominn þrótt. Sýnir og
reynslan þetta um rödd Péturs
Jónssonar.
|?Það sem mesta ánægju vakti
áheyrenda á þessari söngskemt-
un Eggerts voru lög Sigvalda
bróður hans, 5 að tölu, einkenni-
leg og einkar sönghæf og lágu
mjög vel fyrir rödd Eggerts.
Yndislega þýtt var síðasta lagið
»Sofðu, sofðu, góði«, 0g naut sín
ágætlega í meðferð Eggers. Var
Sigvaldi að makleikum »kallaður
fram« hvað eftir annað.
Af erlendu lögunum söng Egg-
ert ljómandi vel bæði Sidste Reis
eftir Alnæs og eins itölsku lögin
eftir Tosti. ,
Það var unun að hlýða á þenna
unga söngvara — og fylgja hon-
urn beztu óskir, er hann af nýju
heldur út í heim til að vinna sér
meiri þroska og frama. Fram-
sóknarhugurinn er svo mikill í
honurn, að beztu vonir gefur um
framtíð hans.
Ego.
Páll ísólfsson
efndi til hljómleika í dómkirkj-
unni á sunnudagskvöld — hinna
síðustu — að þessu sinni, því
hann fer utan með Botníu í dag.
Það mæla margir, að snild Páls
ísólfssonar á orgelspil sé »geniöl«
og spá honum mikilli framtíð.
Víst er um það, að Páll er nú
langfrem&tur orgelspilari íslenzk-
ur, svo leikinn að aðdáun vekur
þeirra, sem bezt hafa vit á. Og
þó ær námstimi hans mjög stutt-
ur, til þess að gera — að eins 2
ár — og á hann því eftir að láta
sér enn fara mikið frarn.
Það er ilt að gera upp á milli
einstakra laga, sem Páll lék á
sunnudaginn — svo skínandi vel
var það alt af hendi leyst. — Þó
virtist snildin njóta sín einna
bezt í Adagio eftir MendelsohD.
Það er orðin falleg listamanna-
sveit, sem vér eigum nú, Islend-
ingar, erlendis; tveir söngvarar
Pétur og Eggert, tveir pianóleik-
arar Haraldur og Jón Norðmann
og loks Páll Isólfsson organleikari.
Mun hann eigi síztur reynast —•
svo mikið er víst.
Þeir mega vita það allir þessir
ungu listamenn, að hlýir hugir
stefna jafnan til þeirra héðan
heiman að 0g heilar óskir um
vaxandi sæmd þeirra, sem einn-
ig er sæmd landsins.
Veri þeir jafnan velkomnir og
gangi þeim sem bezt framsóknar-
viðleitni þeirra.
Páli óskum vér alls hins bezta,
er hann nú lætur utan.
r. í.
Þingmenskuframboð.
Nokkurar breytingar hafa orðið á
framboðslistanum í síðustu ísafold og
skulu þær raktar hór:
í Árness/slu hafa bæzt við 2
frambjóðendur, þeir Böðvar Magnús-
son á Laugarvatni og Jón Jónatansson
á Ásgautsstöðum. En framboð hins
8Íðarnefnda reyndist ógilt, með því að
einn af 12 meðmælendum hans reynd-
ist ekki vera á kjörskra. Er Jón því
úr sögunni.
ÍRangárvallasýslu er mis-
hermi, að Jónas bóndi á Reynifelll
bjóði sig fram. Þeir verða því að elns
þrír i boði, síra Skúli í Odda og gömlu
þingmennirnir.
I Vestmanneyjum kom nýtt
þingmannsefni fram móti Karli sýslu-
manni í síðustu forvöðum. Er það
Sveinn Jónsson trósmiður hér í
bæ. En engum dettur annað í hng,
en Karl verði endurkosinn.
Á SeyðÍ8firði hafa Karl Finn-
bogason og Jóhannes bæjarfógeti boðið
sig fram — aðrir ekki.
í Skagafirði hefir síra Arnór
Árnason boðið sig fram, auk hinna
þriggja, sem áður er getið. Hann er
Heimastj.m.
í Húnavatnsýslu hefir sýslu-
maður e k k i boðið sig fram. Þar
verða fimm, gömlu þingmennirnir,
Þórarinn á Hjaltabakka og Jón Hannes-
sou á Undirfelli (misprentast í síðasta
blaði: ívar í stað Jón og Jón læknir
Jónsson á Blönduósi).
í V estur-ísafjarðarsýslu
bættist á síðustu stundu við þriðji
frambj óðandinn, Halldór Stefánsson
læknir á Flateyri.
Tvö þingmannaefni eru s j á 1 f-
k j ö r n i r þingmenn orðnir. Eru það
Magnús Pótursson læknir, þm.
Strandamanna, og Pótur Jónsson
frá Gautlöndum, þm. S.-Þingeyinga.