Ísafold - 07.10.1916, Blaðsíða 2

2
IS A F OL D
Ásg. 6. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Eeykjavik,
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innriíatnaði.
Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Yandaðar vörur. FgBEgjiut verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
V - *
látið það vera yður hvatning, að í
dag gangið þér inn í þá sveit, sem
öðrum fremur á að halda í heiðri minn-
ing Jóns Sigurðssonar, hins ötula ætt-
jarðarvinar og sístarfandi framsóknar-
manns. Því að minning hans er stofn-
un þessi helguð öðru fremur.
Þetta er þá hið fyrsta, sem eg tek
fram við yður, ungu vinir, vér biðjum
yður vera velkomna sem nýliða í þá
sveit, sem ætlar að vinna að efling og
þroska vors unga og fámenna háskóla.
Tíminn, sem nú er að líða og vér
lifum á, er mjög svo einkennilegur og
erfiður. Margskonar örðugleikar geta
því orðið á leið yðar. Sjálfsagt reynir
því meira á yður en vanalega hefir
gert á námsmenn meðal vor. Nú eru
líka baráttutímar. Herör er skorin
upp víða um lönd, og ættjörðin biður
unga menn að duga sór. Þór hafið
vafalaust allir sett yður í spor manua
á yðar reki, sem heima eiga meðal
Afríðarþjóðanna. ög yður dylst eigi,
hvað mikið er af þeim heimtað. Mest-
ur háskóla-lýður Norðurálfunnar er nú
á orustuvöllunum. Ættjörð yðar heimt-
ar eigi af yður slíka sjálfsfórn, en
vissulega ríður henni á því, svo fálið-
uð sem hún er, að hver sonur hennar
dugi henni í framsóknarbaráttu henn-
ar, hvert sem starf hans er. Og við
þessa æðstu mentastofnun hennar ætt-
um vér ekki hvað sízt að finna til
þeirrar skyldu. —
Einn örðuglelkinn stendur yður af
dýrtíðinni. Sá örðugleiki kemur til-
finnanlega • við alla, og ekki sízt við
fólltla námsmenn. En engan veginn
er það víst, að bezt só að lifa á þeim
tímum, sem minst þarf fyrir lífinu að
hafa. Allar þrautir þroska og rótt
skilið er ávinningur falinn í hverri
áreynslu. Það er ekki verst að lenda
í mestu örðugleikunum. Ef menn láta
þá ekki yfirbuga sig, verður hver og
einn meiri maður eftir glímuna, Og
eg vona, að þór komist yfir örðug-
leika dýrtíðarinnar, ef átak viljaþreks-
ins verður nógu mikið.
Vorir tímar eru og jafnframt and-
legir byltingatímar að ýmsu leyti.
Sumir yðar kunna að lenda í einhverj-
um örðugleikum út af þeim bylting-
um. Skoðanir manna breytast nú á
mörgum sviðum. Enginn veit enn
hve stórfeldar þær breytingar verða,
fyr en ófriðurinn mikli er á enda kljáð-
ur. En trúið mér, þær breytingar
verða stórfeldar. Og vor fámenna
þjóð fer eigi varhluta af þeim.
Menn munu ófúsari eftir þennan
ófrið en áður að fylgja nokkiudrottin-
valdi í bllndni. Mönnum lærist enn
betur en hingað til að leggja alla
hluti á veg frjálsar hugsunar. Meir
og meir færist sú skylda yfir á hvern
einstakling að velja og hafna, sjálfur-
Hinn sjálfsagði réttur 'hugsanafrelisins
mun því ^aukast. En þeir menn eru
margir til, er finna til mikilla örðug-
leika á slíkum byltingatímum. Þeim
finst þá einskonar andlegir landskjálfta-
kippir ganga yfir löndin, og þeir eru
hræddir um, að sumt hið dýrmætasta
hrynji þá. En hættan af slíkum and.
legum byltingum er ekki eins mikil
og sumir halda. Eftir á kemur vana
iegast í ljós, að slíkt voru ekki
annað en fæðingarhríðir að nýrri og
betri tímum. Vísast er það bapp, en
ekkl tjón að lifa slíka tíma eða tímamót.
Úr sumum mönnum varð lítið, af því að
þeir lifðu aldrei neinn stórfeldan at-
burð, ekkert sem gagntók sál þeirra,
ekkert sem hræðl eðli þeirra svo að
segja frá grunni. Vorir tímar eru nú
einmitt þannig, að miklar hræringar
hljóta að fara um allar sálir. Það, sem
nú er að gerast, hlýtur að hafa óvenju-
lega sterk áhrif á hugi manna, ekki
sfzt þeirra, sem ungir eru. Ætli það
verði yður ekki ábati, að þór urðuð
stúdentar á slíkum tímura ?
Þór nýliðarnir munuð nú vísast eigi
telja yður alveg óvana örðugleikunum.
Því að þór hafið þegar um nokkur ár
sótt fram á mentabrautinni, og sum-
um hefir ef til vill fundist hún liggja
upp bratta brekku, Hugsjónin og til-
hlökkunarefnið hefir verið að komast
þá brekkuna á enda — verða stúdent.
Og því takmarki hafið þór náð. Eigi
allfáir halda, að þegar sú brekka só
klifin á enda, þá sé maður kominn
upp á örðugasta hjallann, þótt þeim sé
það fullljóst, að nýr bratti taki þar
við. Eg skal láta ósagt, hvort yður
reynist það svo.
Flestummunuþykja stúdentsárin un-
aðslegri en skólaárin. Mörgum mann-
inum hafa stúdentsárin orðið einhver
yndislegasti og auðugasti tími æfinnar.
Og þau geta áreiðanlega orðið það, ef
vel er með þau farið.
Einn liður í þeim unaði er frelsið,
sem þór nú hljótið. Skóla-aganum er
lótt af. Nú uppgötvið þór, að hann
var til þess, að þór Iærðuð að fara vel
raeð frelsi hins æðra mentastlgs. Hann
var jafn nauðsynlegur og línurnar eru
þeim, sem byrja að læra að skrifa.
En takmarkið er það, að geta skrifað
línulaust. Eins finnið þér nú, að
skyldan býður yður að stunda námið
með eigi minna kappi, þó að hinu
ytra aðhaldi só slept.
Mikil breyting verður nú á námi
yðar. Hingað til hafið þér allir gengið
sömu brautina. Nú kvíslast hún.
Hóðan af neyðist þór eigi til að gefa
yður við eins mörgu og áðar, en veljið
að halda í þá áttina, sem hugur yðar
einkum stefnir í cg meðfæddir hæfi-
leikar yðar benda til. Eitt hið sælasta
hlutskifti, sem mönnum getur í skaut
fallið, er að mega gefa sig allan við
því námi, sem menn velja sér af innri
þrá og sanuii löngun. Eg vóna að
þér gangið fagnandi að því starfi —
hlakkið til þess. Þór munuð finna til
þess síðar á æfinni, að það var gæfa,
að mega verja nokkurum árum æfi
sinnar til að auðga anda sinn að þeirrl
þekkingu, sem maður þráði mest, og
nýjum hugsunum á því sviði.
En þá ríður eigi lítið á því, að
reynast hugsjón sinni trúr. Hverja
námsgrein, sem þór hafið valið, þá á
námið hór að gera yður færa um síðar
að rækja sem bezt það starf, sem yður
langar mest til að fást við í lífinu,
hvort sem það verður nú embætti eða
eitthvert annað starf. Verið þess full-
vísir, að vanrækið þór námið hér, kem-
ur það að einhverju leyti niður á starf-
semi yðar síðar.
Ef eg mætti sem eldri og reyndari
bróðir og nokkuð kunnugri leiðinni
vara yður við einni hættu, þá er hún
sú: að þér látið þreytast og takið að
hætta að horfa fram á veginn, þangað
sem takmarkið er. Þór munið, hvað
Páll postuli sagði forðum: »Eitt gjöri
eg: eg gleymi því, sem að baki er, en
seilist eftir því, sem fyrir framan er,
og keppi þannig að markinu«. Það
mámargtaf Páli læra, Stúdentargetaauk
annars lært af honum áhuga. Hann var
sjálfur stúdent, eftir mælikvarða þeirra
tíma, og veröldin hefir fáa menn átt
honum áhugasamari.
Stúdentum er hættara en mörgum
öðrum að falla í þessa freistni. Or-
sökin er sjálfsagt meðfram sú, að þeir
verða að vinna árum saman, án þess
að sjá beinan árangur af starfsemi
sinni. En flestum er það svo mikil
upphvatniug, að sjá jafnóðum árangur
af elju sinni. Fæstir þola það, að sjá
hánn engan eða lítinn, án þess að vilja-
þrefeið minki. Námsárin eru mörg, og
hin eiginlega uppskera kemur ekki í
Ijós fyr en með fullnaðarprófinu. Of
margir stúdentar hafa á þeim árum
látið viljaþol sitt bila og farið að 'slá
slöku við. Það er við þeirri hættu,
sem eg tel mór skylt sórstaklega að
vara. Þegar þreytan kemur, er oss
gjarnt að líta aftur og hætta að hafa
augun á hugsjónartakmarkinu fram
undan. Mannkynið hefir þekt þá hættu
á öllum öldum. Um það, hvernig þá
fer, hafa myndast ýmsar sagnir. Allir
könnumst vór við frásögu biblíunnar
um konu Lots, sem leit aftur og varð
að saltstólpa. Þegar vór hættum að
seilast eftir því, sem er framundan,
en tökum að líta aftur, þá verður eitt-
hvað af því bezta í oss að saltstólpa,
það stirðnar upp, steingervist.
Þór munið eftir kvæðinu hans Þor-
steins Erlingssonar, »Myndin«. Hug-
sjónin, í brúðarmynd, brosti við ung-
um sveinunum og heimti þá á leið.
Þeir fundu í fyrstu »sem eld í hverri
taug« og þutu áfram. Þelr fóru túnið
á enda og engjarnar með, en »myndin«,
hugsjónin, var engu nær þeim. En
þeim var enn létt um sporið, þó að
brúðargangan lengdist um næstu lönd-
in og endilangan dalinn. En svo kom
þreytan.
»Þá leiztu aftur, vinur, — það var
þín dauðasynd,
þá vaið þitt fjör að lúa, þá hvarf
bin fagta mynd«
Eg óska þess, að svo fari eigi fyrir
yður á námsárunum hór við háskólann.
Eg óska yður, að fjórið endist og verði
aldrei að lúa. Eg vona að það ósann-
ist á yður, að þolleysið sé eitt af þjóð-
areinkennum íslendinga.
Eg vil miklu fremur vona, að námið
hér verði til þess, að yður skiljist, að
þér eigið að halda áfram að nema lífið
á enda og að yður má aldrei bresta
viljaþolið. Sjálfsagt hafið þór heyrt
talað um menn, sem nefndir hafa verið
studiosi perpetui — og ekki
er nema eðlilegt, að nýbbkuðum stúd-
entum standi nokkur stuggur af þeim
titli. En jafnheitt og eg fyrir háskól-
ans hönd óeka yður öllum, aö þér lúk-
ið prófi eftir hæfilega mörg ár, jafn-
innilega óska eg þess, að hver og einn
yðar megi verða »studiosus perpetuus«
í öðrum skilningi — haldi áfram að
fullkomna sig í sinni námsgrein og lesa
um nýjar framfarir á því sviði þekk-
ingarinnar, sem hans nám lýtur að,
meðan lífið endist. — Um það er eg
sannfærður, að ein hin mesta synd —•
eg vil ekki beinlínis segja dauðasynd
— margra mentamanna þessa lands er
sú, að þeir hafa langt um of lagt nám-
ið á hilluna, er fullnaðarprófi var lok-
ið. Þá hættu þeir að seilast eftir því,
sem fyrir framan var. Þeim fanst þeir
komnir svo hátt sem með sanngirni
yrði af þeim krafist. Og þá hættu
þeir að klífa hærra upp. En um leið
□52__
h/i

rni Eiríkssotí |
TJusfurstræfi 6
□ *&Qjnaéar~ ^rjona~ og Saumavörur Q
□
YA
13
hvergi ódýrari né betri. □
þvoíta~ og úCrainíœiisvorur
beztar og ódýrastar.
JSeiRföng og cKœRifœrisgjafir
hentugt og fjölbreytt.
hættu þeir að verða slík æð fióðleiks
og nýrrar þekkingar í þjóðailíkaman-
um, sem þeir hefðu getað verið. Allir
munum vór viðvörunarorð Jónasar:
»Það er svo bágt að standa í stað
og mönnunum munar
annaðhvort aftur á bak ellegar
nokkuð á leið.«
Einn af mestu listamönnum síðast
liðinnar aldar sagði eitt sinn um sjálf-
an sig: »Eg er ekkert, en eg sæki
hærra. Hið eina, sem eg á til, og eg
man aldrei til, að mig hafi skort það
með öllu, er þrá eftir hinu hæsta,
bezta, og brennandi löngun til að ná
því«.
Sórhver ungur stúdent á eitthvað af
þeirri þrá. Eg vil vona, að engir erfið-
leikar dýrtíðarinnar fái minkað þá þrá
yðar, því síður nítt hana með öllu úr
yður. Þolið og þrautseigjan eru al-
staðar góðir kostlr, en ekki sízt hjá
námsmanninum, sem oft verður að bíða
ler.gi ávaxtanna. Trúrnenskan á þá
líka vissulega þar sín fyrirheit. Sá,
sem er trúr yfir litlu, verður æ settur
yfir meira. Þekking og þroski hins
iðna og þolgóða stúdents vex stöðug-
lega. Og með því einlægari og óskift-
ari hug sem mór göngum að náminu
— og alt nám er leit að sannleikan-
um — því meir vex þörfin á víðtæk-
tækari þekking. Sumum kann að
þykja það undarlegt, en satt er það
samt, að umbun áhugasamrar sannleiks-
leitar er enn meiri þekkingarþorsti.
Nýr áfangi hefst hjá yður í dag.
Þór hafið allir ferðast eitthvað hér á
landi og vafalaust tekið eftir því, að
bezt gengur ferðalagið þá dagana, sem
vér leggjum fasta áætlun og keppum
að því, að halda heuni. En leggjum
vór enga áætluu 02 látum alt ráðast,
þá komumst vór styttra. Gleymið eigl
að setja yður ákveðið mark á hverju
ári og keppið að komast að því marki
fyrir árslok. Takist það, eykst gleðin,
og hættau fjarlægist, sú er eg mintist
á áðan.
Með því móti munu stúdentsárin eigi
aðeins verða yður ánægjulegri, meðan
þau eru að líða, heldur jafnan síðan i
minninguuni. Og eg vil óska yður
þess, að þér getið alla æfi litið aftur
til stúdentsáranna sem eins bjartasta
kafla æfi yðar.
Háskóli vor er lítill og fámennur.
En einn kostur er því samfara: kensl-
an getur náð miklu betur til hvers
einstaklings. Við stóru háskólana verð-
ur bilið milli kennaranna og nemend-
anna breiðara. Nemendafjöldinn gerir
það að verkum, að afskiftin af hverj-
um einstakling verða ^ svo lítil.
Eg þekki það af íeynslu. Hór
kemur í ljós einn aðal-kostuwnn við
að vera smáþjóð. Þar er miklu auð-
veldara að koma þekkingunni út til
allra einstaklinganna en með stórþjóð-
unum. — Notið því þennan kostinn.
Færið yður kensluna í nyt.
Yerið velkomnir hingað til háskól-
ans. Eg óska, að námið megi verða
yður Ijúft og blessunarríkt. Eg vænti
þess, að þór fremur prýðið og bætið
þá námsmannasveit, sem fyrir er, en
hið gagnstæða.
Og er eg eftir litla stund afhendi
yður háskóla-borgarabrófið, vona eg að
þór skoðið það sem helgan dóra og
látið það jafnframt minna yður á, að
um leið og þór fenguð það, tókust þór
á hendur þá skyldu, að halda áfram
stöðugu námi, stöðugri sannleiksleit,
Látið aldrei fjör yðar verða að lúa upp
þá Löngubrekku.
Fyrir yður liggur síðar að verða leið-
sögumenn annara. Allir sannir menta-
menn verða það að einhverju leyti.
Notið því tímann til að auðga yður að
þekking, svo að þór verðið síðar færir
uni að gefa öðrum.
Suður í Alpafjöllum var eitt sinn
ágætur leiðsögumaður, sem gerði mikið
að því að fylgja útlendingum upp f
fjöllin. í einni ferðinni, sem hann fór
með einhverjum Englendingum, hrap--
aði hann til dauðs. Á legsteininn, þar
sem hann var jarðaður, lótu þeir letra
þessi orð: He died climbing.
Öllu fegurri orð get eg vart hugsað
mér letruð á minnisvarða nokkurs
manns. Á vora tungu gætum vór þýtt-
þau: Hann var að klífa hamarinn,
þegar hann dó.
Ungu vinir, þreytið svo námsskeiðiðr
að þór verðskuldið eitthvað því líkan
vitnisburð, þegar háskólaár yðar erui
á enda — og helzt líka, þegar æfÉ
yðar er öll.
Verið klífandi námsmenn alla æfi —-
s t u d i o s i, seai ávalt sækja hærra
og liærra.
Varðveitið »þrána eftir hinu hæstar
bezta og brennandi löngun til að ná
því«.
Þá voru sungin þessi erindi úr
háskólaljóðunum:
Þótt mannanna þekking sé markað’
svið1
og mælt vér ei geiminn fáum,
til Ijóssins að sannleika leitum við
svo langt sem með huganum náum„
Hver veit þá, er þeirri lýkur leit,
hve langt vér að endingu sjáum?
Vér trúum á gildi menta’ og mátt:
að tna'kið í æfi lýða
sé, þekking og vísindi’ að hefja hátt
með hugsjónum nýrra tíða.
Vér trúum á sannleikans sigurmáttf
— það sé, fyrir hann að striða.
Loks afhenti rektor hinum nýju>
stúdentum 12 að tölu háskólaborg-
arabréf og tók af þeim heit um að'
hlíta lögum og reglum Hlskólans.
Lauk svo athöfninni með því að'
þetta erindi var sungið (undir lagintB
»Ó, guð vors lands«):
Þú ljós vors heimsl þú heims vors
Ijós-
þú heilaga, máttuga alvizku sól;
send ylgeisla þína með vermandi
vernd’
yfir vaknandi menningar skjóll
Send vizkunnar gætni með vegsögu-
þor
og vaxandi þekkingar ljós I
Send lærdómsins þroska með lífs-
trúar vor
og listanna siungu rósl