Ísafold - 11.10.1916, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
í viku. Veiðárg.
5 kr., erlendis Fj^
kr. eða 2 dollar;borg-
Ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ísaioldarprentsmiðja. Ritstjári: Dlafur Ejarnsson. Talsími nr. 455.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus vlð blaðið.
XLIII. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 11. október 1916.
76. tölublað
Hlutafél. ,Völundur‘
íslands fullkomnasta trésmíðaverksmiöja og timburverzlun
Reykjavík
hefir venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum
innihurðum af algengum stærðum og ýmislegum listum.
Smiðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum Iýtur.
Kosningaskriístoía
Sjálfstæðismanna
í Templarasundi 3
er opin daglega kl. 6-10 síðdegis
Kjörskrár liggja frammi til athugunar. Allar upplýsingar viðvíkjandi
kosningunum gefnar.
Komið á skrifstoíuna.
Framkvæmdanefndin.
Alþýöafél.bóbasafn Templaraa. R kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka áaga 11 ~8
Brojarfóg ><a^krifstofan opin v. d. 10—2 og 1 ~7
. Bœjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og *—7
fslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd,—10
Alm. fundir fid. og sd. 8*/s sibd.
Landakotskirkja. önbsþj. 9 og 6 á helfeum
L&ndakots8pitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankasti. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8
L&ndsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá X2—2
Landsfóhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—-2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka c’nga
helga daga 10—12 og 4—7.
‘Listasafnið opib hvern dag fcl. 12—2
Háttúrngripasafniö opib l*/a—2*/s á snnnnd.
Póethúsið opiö virka d. 9—7, snnnud. 9—1.
Samábyrgb Islands kl. 1—5.
Stjórnarráftsskrif&tofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Röykjavlkur Pósth. 8 opinn 8—12.
Vifilstaðahælib. Heimsóknartlmi 12—1
3f»jóbmenjasafni7) opib hvern dag 12—2
Horfurnar.
Pingmannakjörið í höfuðstaðnum.
Margar fljúga nú kviksögurnar um
kosuingahorfurnar í ýmsum kjör-
dæmum, hver annari gagnstæðar.
Fullyrðingar um fylgi þá eins og
þá annars þingmannsefnis — fljúgast
bókstaflega L Er þetta að vísu ekki
óeðlilegt, þar sem nú stendur svo á,
við þessar kosningar, að ekkert sér-
stakt stórmál er uppi á baugi, því
miður, er gangi beint framan að
’kjósendum og heimti svar: »Ertu
með eða ertu móti mér?« Hagaðu
þar eftir kosningu þinni!
Nei, eins og sakir standa, hafa
kjósendur ekki þessa mælisnúru held-
ur verða að fara eftir því trausti,
sem þeir yfiileitt finna hjá sjálfum
sér, til hins einstaka þingmannsefnis,
þeim vonurn, sem þeir þykjast mega
igera sér um vilja og hæfileika fram-
bjóðendanna við rækslu þingstarf
anna.
En undirstaðan undir því trausti
•og þeim vonum hlýtur að sjálf-
sögðu að vera undanjarin reynsla.
Hér í Reykjavík eru þrír af 6
frambjóðendum gamlir þingmenn.
'Om einn þeirra bœjarfóqetann skal
eg ekki fjölyrða sökum þess, að eg
hefi jafnan litið svo á, sem hann
stöðu sinnar vegna ætti að vera
laus við þingstörf og að það hafi
verið raiígt af Heimastjórnarmönn-
um að leggja svo fast að houum
um framboð, sem orð leikur á. Og
sama gildtr líka um borgarstjórann.
En um hina 2 gömlu þingmenn-
ina, þá Magnús Blöndahl og Svein
Björnsson hefi eg það að segja, að
eg þekki ekkert til þingmeskustarfa
þeirra, — báðir hafa þeir verið fulltrú-
ar Reykjavíkur, — sem ætti að hafa
getað svift þá trausti, kjósenda hér.
— Enda hefi eg hvergi séð neitt
borið fram í þá áttina.
Eg vil spyrja samborgara mína:
Er nokkur ástæða til að ætla, að
þeir muni bregðast framvegis? Er
ekki einmitt fylsta ástæða til að gera
sér beztu vonir um þá, bæði sem
þingmenn allrar þjóðarinnar og þing-
menn, sérstaklega fyrir höfuðstað-
inn.
Hefir ekki Magnúsj Blöndáhl á
þingi verið aðalforgöngumaður hajn-
argerðarmdls Reykjavikur, sem nú er
að komast i framkvæmd höfuðstaðn-
um og öllu landinu til gagns og
blessunar.
Eða mundu ekki sjávarútvegsmenn,
hvort heldur eru atvinnuveitendur
svonefndir eða atvinnuþiggjendur,
mega treysta Magnúsi Blöndahl að
gæta hagsmuna þeirra á þingi i bezta
lagi ?
Eg tek þetta aðeios sem dæmi,
er snerta mjög hagsmuni þessa bæj-
arfélags, en vildi gjarna síðar minn-
ast á fleira.
Mundi i annan stað vera ástæða
til fyrir Reykvíkinga að skifta um í
fyrra þingsætinu á siðustu tveim
þingum, fulltrúasæti hr. Sveins Björns-
sonar.
Það mun vera fátítt, að jafn
ungur maður hafi rotið svo a!-
menns trausts, bæði utan þings og
innan, eins og hr. Sv. Bj.
Óllum eru kunn hin miklu og
góðu afskifti hans af samgöngu-
málum vorum, sbr. Eimskipafélag
íslands.
Á þingi hafa honum verið falin
hin mikilverðustu nefndarstörf og
veit eg ekki annað en að starfshæfi-
leikar hans hafi hlotið almenna við-
urkenningu meðal allra flokka.
Enn má minna á afskifti hans af
staðfestingu stjórnarskrár og fáua,
einnig af brezku samningunum, sem
hann hefir ómaklega verið mjög lagð-
ur í einelti fyrir af sumum mönn-
um, er þó verða að játa nú þegar,
að í þeim felist mesta sjálfstœðisvið-
urkenning, sem hin íslenzka þjóð enn
hafi hlotið, þ. e. að brezka stjórnin
semnr beint við íslenzku stjórnina.
Og fyrir hinum sömu mönnum ligg-
ur einnig að verða að viðurkenna,
að sjálfir samningarnir hafi verið eins
góðir fyrir þetta land eins og fram-
ast var hægt að búast við, eins og
sakir stóðu. Þetta mun sannast áð-
ur en varir!
Hið síðasta góða spor til eflingar
sjálfstæði þessa lands i verki eru
framkvæmdir hr. Sv. Bj. fyrir Bruna-
bótafélag íslands, sem hann hefir
komið á laggirnar sem framkvæmd-
arstjóri þrátt fyrir mikla erfiðleika.1)
Eg á bágt með að skilja, að Reyk-
víkingar telji sig hafa efni á þvi, að
steypa þessum manni úr þingsessi.
Og þetta veit eg, að margir játa
með mér, alveg án flokksgreinarálits,
hvort sem þeir hafa heitið eða heita
Heimastjórnarmenn, Verkamenn,
Langsum-menn eða Þversum-menn.
Menn úr öllum þessum flokkum
hefi eg hitt, sem eru fullkomlega
ráðnir i því að taka þessa tvo reyndu
þingmenn Reykvikinga, M. Bl. og
Sv. Bj. fram yfir hina frambjóðend-
urna.
Svo á það líka að vera.
T. d. vita verkamenn vel, að báð-
ir þessir menn hafa sýnt, að þeir
ern, ekki aðeins í orði kveðnu, held-
ur líka í verki, hlyntir þeirra áhuga-
málum og miklu likleqri til að geta eitt-
hvatgert fyrir þeirra málá þingi heldur
en þeir, tveir sem nokkurir menn
úr stjórnum verkmannafélaganna hafa
komið að til framboðs, svo sem i
nafni verkmannaflokksins, þótt hvor-
Sjá-aðra grein hér í blaðinu:
Brunabótafélag íslands. Ritstj.
ugur sé úr peim hópi, fremur en M.
Bl. og Sv. Bj.
Eg sé, að andstæðingablöð þeirra
M. BI. og Sv. Bj. láta sér ant um
að koma þeirri trú inn hjá almenn-
ingi, að þeir sé ofboð jylgislitlir.
En sú ferðin kringum sannleikann,
er fýluferð, því fólkið gripur í sinn
eiginn barm og talar við nágranna
sína og finnur víðast hvar annað
uppi á teningnutn — mikið 0% vax
andi fylgi með þessum mönnum.
Því segi eg það, að allar horjurn-
ar hér í höfuðstaðnum eru fyrir kosn-
ing, einmitt peirra Magnúsar Blöndahls
og Sveins Björnssonar, ef fylgismenn
peirra gera skyldu sína, pd að sakja
sjálfir kjórjund.
Eg veit, að það sem eg hér hefi
flutt fram segi eg í nafni svo margra
reykvikskra kjósenda, að eg leyfi
mér að kalla mig reykvíkskan:
A-Ö.
Uie fyrirkomulag
seðlabanka og seðlaútgáfu.
Bráöabirgðasvar
til herra Björns Kristjánasonar.
I.
Inngangur.
Fyrir skömrnu er kominn út sér-
prentaður greinaflokkur, sem herra
bankastjóri Björn Kristjánsson hefir
ritað í blaðið »Landið« og nefnir
»SeðIabankar«. Eg minnist þess, að
blað herra bankastjórans lét fylgja
upphafi þessarar greinar snotur með-
mæli til lesendanna og þar með til-
mæli um að kynna sér efni þeirra
með athygli, með því að i þeim
fengi almenningur hina sönnu fræðslu
um þessi mikilvægu fjármái, og væri
hún honum einkarnauðsynleg. Eg
bjóst því við mikluaf þessari »fræðslu«
Landsbankastjórans, en vildi helzt
njóta hennar, er hún væri komin öll,
bjóst þá við heildarlegra yfirliti og
veigameiri áhrifum af rökfærslum
hans. Mér tókst og eftir mikla fyr-
irhöfn, að ná í hinn sérsprentaða
bækling, sem er eigi að finna á hverju
strái, hvað sem veldur. Og svo
settist eg við fætur bankaspekings-
ins, til að »fræðast«. Eg hafði áð-
ur gluggað lítilsháttar i bækur þær
um bankamál, sem erlendir fræði-
menn í þeirri grein hafa ritað, og
hlakkaði nú til að fá kjarnann í því
fræðikerfi framsettan á islenzku af
þeim manni, er mest hefir um banka
mál ritað hér, og eg, bæði þess
vegna og eins stöðu hans vegna,
aðalstjórnanda þjóðbanka vors, bjóst
við að gera mundi þetta skarplega
og ítarlega, vel og samvizkusamlega.
En eg var ekki búinn að lesa
margar blaðsiður í bæklingnum, er
eg komst að raun um, að mér mundi
ekki verða að vonum minum. Því
lengra sem á lesturinn leið varð mér
te ljósaraL svo hvimleitt sem það var
mér, að hér var alls eigi á ferðinni
óhlutdrægur fræðari fólksins. Og
þegar eg hafði lokið lestrinum, lagði
eg bæklinginn frá mér með þeim
leiðindatilfinningum, að eg hefði
verið að lesa sóknar eða varnarskjal
frá heldur óhlutvöndum málflutn-
ingsmanni, sem og hefði sýnt það
um leið, að hann væri laklega að
sér í ýmsum atriðum þess, er hann
væri að rita um og gerði sig einnig
sekan um mótsagnir.
Og höfundurinn mótaðist frekar
leiðinlega í hug minum, er eg t. d.
rakst á klausu þá, sem stendur að
lesa á 4. bls. í bæklingnum og bar
hana saman við síðustu setninguna
í honum.
A 4. bls. stendur svo:
». . . . íslendingar eru flest-
um málum kunnugri en stærri
fjármálum. Þeir eru uppaldir
við vöruskiftaverzlnnina gömln,
og hún er alt annað en lögnð
til þess að fræða menn um
peningamálin. A alþingi voru
er þekkingin i þessum efnum
eðlilega jafnsljó, þvi jafnvel þar
meta gamlir og reyndir þing-
menn bankaseðla gullsigildi,
hvernig sem á stendur. Má sjá
það í umræðunum á þingi 19x4.
En auðvitað veldur þekking-
arleysi mest þeim skoðunum*.
En ábls. 31 klykkirhöf. »fræðslu«-
bækling sinn út með þessum orðum:
»Að lokum leyfi eg mér enn
að mælast til þess, að þjóðin
láti álit sitt í ljósi um þetta
mál, því hér þarf bráðra að-
gerða við«.
Eg býst við, að fleiri lesendum
en mér finnist ekki sem bezt sam-
ræmi milli þessara tveggja tilvilnuðu
staða og að þeir saman bornir beri
ef tíl vill helzt vitni i þessa átt:
Fyrst vill höf. koma því inn hjá
fólki, að hann standi öðrum íslend-
ingum, jafnvel öllu alþingi, framar
um þekking á bankamálum. Með
þá trú á það svo að halda áfram
lestrinum — fram til loka.
Þá á »sérfræði« — myndugleiki
(autoritet) höf. að vera búinn svo að
verka á fólkið til samþykkis við hin-
ar framsettu skoðanir, að óhatt er
að skirskota til dóma þjóðarinnar.
En slóttugheit höf. verða samt,
eins og stundum vill verða, það
endaslepp, að hann varar sig ekki á
mótsögninni i upphafi og endanum,
og rekur sig því á, þ. e. bankamála-
»sérfræðingurinn«, byrjunargerfi höf.
rekur sig á — já, ætli maður verði
ekki að kalla það — pjóðmdlaskúm-
inn, lokagetfi höfundar,
Eg hefi einhvers staðar rekið mig
á, að hr. B. Kr. ‘ segir — litillátlega
eins og samir — eina rökfærslu
reka aðra i grein »eins og minni«,
svo að ekki megi rífa neitt út úr
samhengi. Mun eg að sjálfsögðu,
þar sem slikur maður á í hlut, gera
mér far um, eftir því sem mér er
unt, að temja mér þá reglu í at-
hugasemdum þeim, er fara hér á
eftir, um leið og eg leyfi mér að
taka fram, að þær eru að eins til
bráðabirgða og vildi eg síðan, ef hr.
B. Kr. þá ekki með kylfuslögum
þekkingar og »fræðslu«-einlægni verð-
ur þegar búinn að steinrota mig,
reyna að gera það svo fullkomlega,
sem mdlejnið á skilið, ef aðrir mér
færari menn verða þá ekki búnir
að þvi. Frh.
Íslenzkur bautasteinn
frá Grænlandi.
í Arsuk-firði, skamt frá Ivigtut á
Grænlandi, hefir fundist bautasteinn,
letraður rúnum. Er hann kominn
Khafnar, og hefir Finnur Jónsson
prófessor þýtt rúnirnar á þessa leið:
»Hér liggur Össur Asbjarnarson«.
Er þvi um að tefla minnisvarða
frá landnámstimum íslendinga á
Grænlandi. Ætti steinninn þvi heima
hér á Þjóðmenjasafninu, og verða
væntaulega gerðar ráðstafanir til að
koma því i kring.