Ísafold - 14.10.1916, Page 1

Kernur út tvisvar
í viku. VerSari;.
5 kr., erlendi-* T1/^
kr. eða 2 dol,lar;borg-
lst fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a.
XLIII. árg.
Reykjavík, Liugardaginn 14. október 1916.
ísafoldarprentsmiðja.
Talsími nr. 455.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir I. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus vlð blaðið.
....... 1
77. tölublað
Brezki samningurinn.
Hrundið blekkingum Matthíasar „erindrekau í Landinu.
í »Landinu* 11. þ. m. stendur langloka ein eftir Matthías nokkurn Þórðar-
son um samkomulag það, er íslenzka stjórnin hefir orðið að gera við brezku stjórn-
ina um verzlun og siglingar íslands. Maðurinn er framkallaður til ritsmíðar af
Birni Kristjánssyni bankastjóra og dönskum umboðssölum, sem hafa þózt missa spón
úr askinum sínum, því að þetta árið mjólkar ísland þeim illa.
1. Hvers vegna fer „erindrekinn" á stað ?
»Erindrekinn< er aðallega reiður út af einu. Þetta eina er það, að hann
var ekki kvaddur til aðstoðar við samningagerðina. Ástæður til þess eru þær,
,að betri ráðunautar, kunnugir menn íslenzkum atvinnuvegum og verzlun, skynsamir
menn og ábyggilegir í hvívetna, voru hér heima til ráða kvaddir. Þessir menn eru
meðlimir Kaupmannaráðsins og meðlimir stjórnar félags islenzkra botnvörpuskipa-
útgerðarmanna. Þar í voru Thor Jensen, Jes Zimsen, Th. Thorsteinsson 0. fl. ágætir
menn, sem hafa fulla þekkingu á verzlun landsins í hverri grein sem er. Þessir
menn vita miklu betur en slíkir herrar sem Matthías þessi, hvaða verð landsmenn
þurfa að fá fyrir afurðir sínar til þess að atvinnan borgi sig.
Og hver mundi vilja bera þessa menn samán við annan eins mann og Matt-
ihías »erindreka« ?
Svo var Matthías erlendis, i Khöfn eða ef til vill á flækingi um Norður-
lönd við kaupskaparbrask sitt. Og því engin’tóm til að leita hann uppi. Bretar
heimtuðu þegar í byrjun, að ölium samningagerðum yrði hraðað sem mest.
Ennfremur var ómögulegt að senda Matthías þenna til Englands. Innflutn-
ingsleyfi fæst ekki á honum þangað meðan stríðið stendur. Með slikum hætti var
vera hans þar og brottför þaðan. Er það nú vitanlegt, að Bretar hleypa ekki slíku
,á land hjá sér.
Loks heflr »erindrekinn« sýnt það með »Land«-grein sinni, að betra var að
vera án hans en hafa hann við samningagerðirnar.
í Alþíngisnefndinni er maður nauðkunnugur öllu, er að landbúnaði lýtur.
Þessi maður er Jósef alþingismaður Björnsson. Hann, og margir aðrir hér, hafa
fult vit á þeim efnum, hvaða verð þurfl að fá fyrir íslenzkar landafurðir. Það þarf
-ekki að fara til Khafnar til að sækja þá vizku.
2. Matthías leikur stjórnmálamann.
Frá því að Matthías þessi bauð sig fram til þingmensku í Gullbringu- og
Kjósarsýslu hér um árið og féll auðvitað, heflr hann ekki fengist við að leika
pólitíkus fyrr en nú í »Landinuc.
Hann spyr, hvers vegna þingið hafi ekki verið kallað saman.
Þar til er fyrst og fremst að svara, að hvað hefði þingið getað gert. Hefði
})ingið getað breytt hernaðarráðstöfunum Breta? Hefði þingið getað aflað hærra
verðs hjá Bretum ? Hefir þingið meira vit á verzlun en Kaupmannaráð íslands
æða 8tjórn botnvörpungaútgerðarmannafélagsins auk annara góðra manna. Auk þess
var ómögulegt að kveðja þingið saman nógu fljótt, því að Bretar hertu á, að málið
væri útkljáð þegar í stað.
En fyrst »Landið« er með þessa firru, hvernig stendur þá á því, að þeir
»Land«-ráðamennirnir hafa ekki notað sér af rétti þeim, sem þeim er heimilaður í
stjórnarskipunarlögunum 19. júní 1915 ? Þar er ráðherra gert að skyldu að kveðja
saman aukaþing, ef meiri hluti hverrar þingdeildár krefst þess. Þetta hafa »Land«-
ráðamennirnir ekki reynt. Sýnir það, að þeir hafa ekki trú á, að það hefði nokk-
urn tíma þýtt nokkurn hlut.
Loks veit »erindrekinn« það ekki, að þingið kaus 5 trúnaðarmenn
sína til ráðuneytiá stjórninrii í þessum málum. Hún hefir alt gert eftir
tillögum þeirra og með fullu samþykki.
3. Lamlfræðis- og verzlunarþekking „erindrekans“.
»Eri^drekinn« heldur því fram, að aðstaða íslands sé öll önnur og betri en
Norðurlanda, því að það liggi milli Englands og Ameríku. Og þaðan hefði mátt fá
allar lífsnauðsynjar. Þess vegna hefði ekki þurft að semja neitt við Breta. Reynd-
ar segir »erindrekinn« á öðrum stað, að enginn megi taka orð sín svo, sem hann
hafi ekki viljað láta semja við Breta.
»Erindrekinn« virðist ekki vita það, að eini markaðurinn fyrir sumar ís-
lenzkar afurðir, t. d. saltkjöt, hefir verið á Norðurlöndum. Hvernig ætlaði hann að
koma vörunni þangað gegnum hergarð Breta ? Aðalmarkaðuv er á Norðurlöndum
fyrir flestar vörur vorar. Englendíngar lýstu því yfir 30. marz síðastl., að eng-
um þessum vörum sleptu þeir til Norðurlanda eða Hollands. Með öðrum orðum:
Aðalmarkaöi vorum var alveg lokað. Enginn viti borinn maður efast um,
að Bretar hefðu framfylgt þessu banni.
Auk þess hefðu nær allir kaupmenn og kaupfélög þegar undirgengist skuld-
bindingar um að seljá ekkert af vöru þeirri, sem þeir framleiddu, til Norðurlanda
eða Hollands. Fiskurinn var útilokaður frá að fara þangað, því að olían, kolin,
saltið, umbúðirnar 0. s. frv. voru þannig »klausúleraðar«. Kjötið af því að salt og
tunnur voru »klausúleraðar«. Lýsið af því að tunnurnar voru »klausúleraðar«.
Ullin vegna umbúðanna o. s. frv.
Af þessum ástæðuin voru Norðurlönd útilokuð frá verzlun við oss með þessar vör-
ur, þegar áður en samningarnir voru gerðir. Og það er eins og »erindrekinn« hafi
ekki hugmynd um þetta ! !
Sp meira fylgdi með. Bretar lögðu algert útflutningsbann á vörur frá Bret-
landi til íslands. Til þess að létta þvi af, var ekkert annað ráð en samningaleiðin.
Það skilja allir, nema ef til vill »erindrekinn«.
Ef ekkert hefði verið gert til að kippa þessu í lag, þá hefðu afleiðingarnar
orðið þessar:
1. Vér hefdum alls eigi getað selt neitt af afurðum vorum,
nema ef til vill eitthvað af fiski til Spánar, og 20—30 þusund
tunnur af sfld og eitthvað at gærum til Ameríku.
2. Vér hefðum engin kol, ekkert salt, engar tunnur, engar
umbúðir getað fengið, hvorki frá Bretlandi, Ameríku eða annar-
staðar að.
Ekki frá Bretlandi, af því að útflutningur hefði alveg, samkv. skýlausum
yfirlýsingum Breta, verið bannaður.
Ekki frá hinum löndunum, sumpart af því að verzlunarhúsin þar, eins og í
Ameríku, láta engar slíkar vörur, nema Bretar samþykki. Það er margreynt. Og
sumpart vegna þess, að brezk herskip taka jafnt skipin til íslands, sem frá því, og
láta engar vörur fara, nema þær, er þeim sýnist. Frá Ameríku er t. d. ekki unt
að fá steinolíu, nema ræðismaður Breta þar samþykki.
Allar bollaleggingar »erindrekans« um verzlun vora við Ameríku falla því
alveg um koll.
Og sjálfur veit hann gerzt, að hann heflr ekki aflað neinum afurðum vorum
markað í Ameríku fremur en annarsstaðar.
»Erindrekinn« kemur með þá fáránlegu kenningu, að Island standi betur að
vigi en Noregur. Veit »erindrekinn« ekki, að Noregur heflr þó bein sambönd við
Þýzkaland bæði á sjó og svo ytir land, sambönd sem Bretar geta ekki slitið
með valdi?
Veit »erindrekinn« ekki, að Norðmenn eru mesta siglingaþjóð heimsins, og
að Englendingar eru nú ekki lítið upp á þá komnir með skipakost?
Og þó hafa Norðmenn neyðst til að leggja útflntningsbann á
nær allar sjávarafurðir sínar, bann, sem þeir tapa tiltölulega miklu
meira á en íslendingar á sínum samningum, miðað við frjáisa
verzlun.
Og hvernig hefir ástandið verið i Danmörk? Þaðan er líka beint samband
við Þýzkaland. Þaðan geta Danir fengið kol 0. fl. En þó hafa þeir orðið að sæta
þeim kostum af hálfu Breta, að selja til Bretlands ®/4 afurða sinna, en til Þýzka-
lands, enda þótt Þjóðverjar gefi margfalt hærra verð.
Vér eigum aðeins 3 skip, og getum þvi alls eigi sjálfir fullnægt flutninga-
þörf vorri. Norðmenn og Danir geta eigi aðeins fullnægt sinni flutningaþörf, heldur
margfalt meira, sérstaklega Norðmenn. Samt verða þeir, enda þótt þeir séu sam-
taldir 60 sinnum fleiri en vér og 100 sinnum rikari, að ganga að kostum Breta.
Og hvaðan ætlaði »erindrekinn« að fá skip til flutninga milli íslands og
Ameriku?
Og hvað hefðu farmgjöldin orðin há? Hvað kostuðu kolin sem Norðmenn
fengu til Haugesund frá Ameríku í vor? 140 kr. smálestin. Ætli þau hefðu ekki
orðið eitthvað svipuð, kolin, sem erindrekinn segir, að vér gætum fengið frá
Ameríku?
4. Kolatilboð „orindrekans“.
»Erindrekinn« segist hafa fengið kolatilboð frá Bretlandi, tilboð á 50 þús.
smálestum, 12. nóvbr. í fyrra. Segir hann, að það tilboð hafi ekki verið virt svars.
Það er ekki von, að þessu tilboði hafi verið svarað héðan, af þeirri eiu-
földu ástæðu, að það hefir aldrei hingað til stjórnarinnar komið.
Hafl >erindrekinn« fengið slíkt tilboð, er það sjdlfs hans vanrœksla, að hafa
ekki komið því til stjórnarinnar. Og sú vanræksla er ekki smávægileg.
En hverju hefði landið yerið bættara þótt slíkt tilboð hefði komíð og því
verið tekið?
Tilboðið hefir auðvitað, ef það hefir nokkurn tíma verið til, annarsstaðar en
í höfði »erindrekans«, verið háð öllum afskiftum brezku stjórnarinnar. Ef eigi hefði
verið samið við hana, þá hefði hún jafnt stöðvað útflutning þeirra kola til íslands
sem annara vörutegunda. Og hverju hefði landið svo verið bætt fyrir »tilboð«
»erindrekans«?
5. Bréfaskifti „erindrekans“ og utanríkisráðherra Breta.
»Erindrekínn« er að flagga með því, að utanríkisráðherra Breta hafi 5. jan.
1915 skrifað honum, að þess megi vænta, að Island geti fengið vörur frá Bretlandi,
eftir því sem þær séu fyrir hendi. Þetta nefnir »erindrekinn« líklega til að sýna,
hversu mikill maður hann sé, að skrifast á við slika menn.
En hvaða þýðingu hefir bréfið?
Alls enga, því að um áramót 1914 og 1915 í uupphafi ófriðarins vissu menn
að vörur voru fáanlegar frá Bretlandi. Þá voru Bretar enn engar hömlur teknir