Ísafold - 18.10.1916, Blaðsíða 2

2
IS A F OL D
□K
\U
0
r • >77/ Eiríksson |
M TJuslurstræfi 6 fj
□ €27e)naéar~ cRrjona* og Saumavörur Q
□ ~ hvergi ódýrari né betri. □
þvotía- og dCreinlœfisvorur
beztar og ódýrastar.
JSeifjföng og c^œRifcerisgjafir
hentugt og fjölbreytt.
qiqb:
f —
Ásg. 6. Gunnlaugsson &
Austurstræti 1, Reykjav/kt
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
, Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Vandaðar vörnr. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
Til athugunar.
ískyggilegt ástand.
Það virðist svo sem ýmsir af þeim
mönnum, sem lagt hafa það fyrir
sig hér á landi að fást við stjórn-
mál, telji það hið eica nauðsynlega,
sem eigi að ganga fyrir öllu, að
finna vopn á andstæðinga sína. Þeir
spyrja ekki um það, hvort höggstað-
uiinn sé til, bara ef unt er að telja
kjósendum trii um, að vopnið biti.
Aþreifanlegt dæmi þessa höfum
vér í sennu þeirri, sem hafin hefir
verið aðallega gegn ráðherra og
Sveini Björnssyni út af »enska samn-
ingnum*.
Nú dirfist varla nokkur maður að
neita því, að nauðsynlegt hafi verið
að semja. Bretar tilkyntu það í vor
snemma, að þeir ætluðu að hindra
alla útflutninga héðan til Norður-
landa og Hollands. — Og vér höf-
um séð það til Breta í þessum ófriði,
að þeir fylgja þvi eftir, sem þeir
hafa ákveðið. — Það lá þvi við borð,
að vér stæðum uppi markaðslausir
fyrir ýmsar afurðir vorar, svo sem
sild og kjöt.
Við þessu varð eitthvað að gera.
Ella hefði orðið að leggja sildveið-
arnar niður í sumar og allur sá fjöldi
manna, sem við þær hafa atvinnu,
hefði staðið uppi bjargarlaus undir
veturinn, og botnvörpungarnir hefðu
legið aðgerðalausir inni á höfnum.
Við þessu varð eitthvað að gera;
það var skylda stjórnarinnar, að
bjarga við atvinnuvegum fandsmanna.
Og'tii þess var gerður »samning-
urinn« við Breta. — En — and-
stæðingar stjórnarinnar þóttust sjá
sér þarna leik á borði. Samningur-
inn kom við pyngjur landsmanna.
Hann var því vopn, sem liklegt var
að myndi bíta á stjórnina.
Fyrir þeim mönnum var það ekki
aðalatriðið, að bjarga atvinnu lands-
manna — aðalatriðið var, að vekja
vantraust á Einari Arnórssyni ráð-
herra og Sveini Björnssyni, þing-
manni Reykvikinga.
Þess vegna var þvi haldið fram
fyrst eftir að kunnugt varð um
samningsgerðina, að stjórnin hefði
flanað út í hana al^erleqa að nauð-
synjalausu, samninginn heröi aldrei
átt að gera, og með honum hefði
stjórnin gert sig seka um hlutleys-
isbrot og bakað landinu margra
miljóna tjón.
Þó furðulegt sé, þá hefir hvergi
verið talað um þetta hiutleysisbrot
annarstaðar. Þjóðverjar, sem það
kom þó mest við, hafa ekki nefnt
það á nafn, hvað þá aðrir. Þeir vita
sem sé, að fyrst og fremst varð ekk
hjá því komist að gera samninginn
og í öðru lagi, að B etir hlutu að
hafa tögi og hagldir í þsirri samn-
ingsgerð.
Það er nú lika svo komið að því
neitar enginn, að samningurinn hafi
verið óumflýjanlegur.
En er það ekki ískyggilegt ástand,
að stjórnmálamenn skuli ekki hika
við það, að segja þessa óhjákvæmi-
legu og sjálfsögðu ráðstöfun ónauð-
synlega, að eins af þeirri ástæðu, að
þeir eru í öðrum rnálum andstæð-
ingar þeirra manna, sem aðallega
bera ábyrgð á samningnum, ein-
göngu í þeim tilgangi, að rægja þá
við kjósendur fyrir það, sem þeir að
réttu lagi eiga þakkir skildar.
Klaufalega samið?
Norðmenn höfðu ekki samið við
Breta, er stjórn vor gerði samning-
inn við þá. Þá var það lika sagt í
»Landinu«, að Norðurlönd væru
»stórveldi«, sem Bretar þyrðu ekki
'til við. Svo voldugt stórveldi, að
þau áttu jafnvel að geta verndað oss
fyrir yfirgangi Breta, að eins af því,
að þau þyrftu afurða vorra með —
til að selja þær Þjóðverjum! Því
var haldið fratn, að Bretar myndu
ekki pora að loka Norðurlandamark-
aðinum fyrir oss, vegna þess að þeir
óttuðust þetta stórveldi — Norður-
lönd.
En það er nú komið á daginn,
að Bretar hafa ekki að eins þorað
það, heldur hafa þeir einnig neytt
Norðurlandastórveldin til að gera
samskonar samning etns og vér höf-
um gert.
Þess vegna er nú ekki lengur unt
að halda því fram, að hægt hafi
verið að komast hjá þvi að semja.
En þá er að fálma eftir einhverju
öðru slagorði, og næst hendinni verð
ur, að það hafi verið »klaufalega«
samið.
Matthías Þórðarson heidur því
fram, að stjórnin hefði átt að senda
nefnd sérfróðra manna til að semja
við Breta. En stjórnin hafði sér til
ráðuneytis hér heima sérfróða menn,
útgerðarmenn hér úr bænum, ein-
mitt þá menn, sem hlutu aB verða
fyrir mestu tjóninu af samningsgerð-
inní, ef illa tækist til. Og úr því
að þeir menn sáu ekki ástæðu til
að senda sérstaka nefnd og trúðu
Sveini Björnssyni fyrir simningun-
um, þá ættu þeir, sem engu tapa
samninganna vegna, að láta sér þrð
lynda.
Það er auðvitað hægðarleikur nð
sli þvi fram, að klaufalega hafi verið
snmið. En það er þó hætt við, að
1 eir, sem hæst hrópa um það, hefðu
?kki gert betur. Og ætli það fari
ekki eins um það eins og samnings-
þörfina, að þegar betur er að gáð,
þá urðu samningarnir-að vera eins
og Bretar vildu hafa þá.
Saniningar Norðnianna.
Hvers vegna gátum við ekki feng-
ið eins hátt verð og Norðmenn ? Er
Bretum ver við okkur en þá? —
spyrja þeir, sem mest er um það
hugað að tortryggja.
Norðmenn eiga stóran verzlunar-
flota, sem þeir ekki að eins geta
flutt allar afuiðir sínar á til Þýzka-
lands, án þess að Bretar geti lagt
nokkrar hömlur þar á, og flutt það-
an kol og ýmsar aðrar nauðsynjar,
en Bretar eru einnig mjög upp á
hann komnir um aðflutninga til
Bretlands. Það er jafnvel mál
manna, að ef til ófriðar dragi milli
Breta og Norðmanna, þá mundi það
verða Bretum hinn mesti hnekkir,
vegna þess að þeir hefðu þá hvergi
nærri nógu mörg flutningaskip —
Og auk þess hafa Norðmenn her
og herskipaflota, sem Bvetar kjósa
heldur að sitji hjá í ófriðnum en að
fá á móti sér.
Það ætti því ekki að vera erfitt
að skilja- það, að Norðmenn geti
teygt Breta lengra en íslendingar,
sem eru nær algerlega upp á aðra
komnir um alla aðflutninga, ekki
geta kornið frá sér einum bátsfarmi
nema í gegn um greipar þeirra, eiga
engan flota, engan her, og Bretum
má algerlega á sama standa um,
hvoru megin hryggjar liggja.
Bretinn segir, að við getum verið
ánægðir ef við fáum það verð fyrir
afurðir vorar, að vér höfum tiltölu-
legan arð af atvinnurekstri vorum
við það, sem hann er i venjulegu
árferði. Og það höfum vér með
þvi verði, sem vér nú getum fengið
fyrir afurðirnar og meira.
Of snemma samið.
Þá er það eitt, sem slegið er fram,
að of snemma hafi verið samið. Ef
vér hefðum dregið að semja þangað
til Norðmenn sömdu í ágústmánuði,
mundum vér hafa getað fengið hærra
verð, ef til vill eins hátt verð og
Norðmenn.
En hve mikið skyldu Norðmenn
nú hafa grætt á því að fresta samn-
ingum þangað til í ágúst i sumar?
Það er liklegt að þeir hafi fengið
eitthvað hærra verð fyrir afurðirnar
en þeir hefðu fengið fyr, en hve
miklu minni hafa afurðirnar orðið,
einmitt vegna samningsleysisins —
og hve miklu ógreiðari hafa sam-
göngur þeirra á sjó orðið íyrir þær ?
Af hverju stafaði sildartunnuleysið
hér i sumar? Ætli það hafi ekki
verið af því, að tunnurnar voru all-
ar fluttar á norskum og sænskum
skipum, og af því að Norðmenn og
Svíar höfðu engan samning gert? —
Og hve miklu meiri hefði sildarafli
Norðmanna hér í sumar orðið, ef
þeir hefðu altaf haft nógar tunnur?
— Ætli sá mismunur vegi ekki
nokkurnveginn upp á móli verð-
muninum? Það verður ekki annað
séð, en að þessar tunnuskipatökur
Breta hafi einmitt stafað af því, að
Norðmenn höfðu engan samning
gert við þá. Hver ætti ástæðan að
vera önnui ?
Það er að minsta kosti víst, að
eftir að samningurinn milli Norð-
manna og Breta var gerður, var ekki
eitt einasta norskt tunnuskip tafið af
Bretum.
Það er því lítill efi á því, að þeg-
ar alt kemur til alls hafa Norðmenn
tapað meiru en þeir græddu á því
að fresta samningunum. Þvi það eru
ekki að eins tunnuflutningar þeirra
hingað til lands, sem hafa verið tafðir,
heldur því nær allir flutningar þeirra.
Eins og kunnugt er urðu milli-
landaskip vor íyrir miklum töfum í
Etiglandi í hverri ferð, alla tið þang-
að til samningurinn var gerður, en
síðan ekki.
Ráö í tíma tefeið.
Úr því að samninginn varð að
gera, þá ligqur það í augum uppi,
kið hann átti að gera einmitt á þeim
tíma sem hann var gerður. — Það
var um það leyti, sem botnvöip-
ungaútgerðarmennirnir voru að búa
sig undir síldveiðarnar.
Menn muna það sjálfsagt, að það
var mikið um það talað í vor, hvort
nokkuð myndi verða úr síldveiðun-
um. Útgerðarmenn sáu fram á það,
að ef ekki yrði á einhvern hátt ráð-
ið fram úr vandræðunum sem stöf-
uðu af flutningabanni Breta til Norð-
urlanda, þá yrði ekkert viðlit að
»gera út í síld«. Ef dregið hefði
verið að semja fram í ágúst, þá
heíði það að líkindum verið orðið
of seint, því enginn botnvörpungur
hefði byrjað síldveiðar í þeirri óvissu,
og allir þeir sem atvinnu hafa af
síldveiðunum, hefðu staðið uppi
verklausir. Eða útgerðarmenn hefðu
sætt svo lágum tilboðum ein takra
»spekúlanta« í síldina, að þeit hefðu
orðið að lækka kaupgjald við vinn-
una. Og þeir einu sem hefðu grætt
á þvl, hefðu orðið þessir spekúlant-
ar, sem svo hefðu getað selt síldina,
er samningarnir voru komnir á. Og
einmitt þessir spekúlantar eru það,
sem reiðastir eru yfir samningsgerð-
inni, því þeir hafa mist spóu úr ask-
inum sínum. Þeir spekúlantar eru
það vafalaust, sem komið hafa á stað
skrifi Matthíasar Þórðarsonar, því
hann er ekki siður þeirra erindreki
en Landsins. Og einn þessara spekú-
lanta mun ráða ekki minstu um það,
hvernig málgagn svokallaðra Þversum-
manna hér í bænum hefir snúist við
þessu máli.
En hvort var meira um vert, að
bjarga við aðal-atvinnuvegum lands-
ins, að koma í veg fyrir það, að
allur sá fjöldi verkafólks, sem hefir
atvinnu af sildveiðunum, yrði at-
vinnulaus i sumar, svo að margir,
sem annars komast vel af, hefðu
óumflýjanlega orðið að leita á náðir
sveitarfélaganna undir veturinn, —
eöa að fylla pyngjur þeirra örfáu
manna, sem hugsanlegt var, og þó
ekki víst, að hefðu getað haft hag
af því að samningunum yrði frest-
að þangað til þeir væru búnir að
binda útgerðarmenn við smáoarboð
i aflann?
Það skiftir litlu máli, hvort þessir
fáu menn eru danskir eða íslenzkir
— þeirra hagur er ekki hagur þjóð-
arinnar.
Stjórnin lét sér meira ant um hag
þjóðarinnar. Kjósendur eiga að skera
úr því, hvort það hafi verið rétt.
Þeir skera úr þvi með þvi að kjósa
Einar Arnórsson og Svein Björns-
son aftur á þing. Þá menniná, sem
framar öllum öðrum sýndu þá fyrir-
hyggju, að semja við Breta áður en
pað var orðið um seinan.
Kjósenda fundurinn
í Bárubúð.
Vaxandi fy!gi M. Bl. og Sv. Bj.
Eins og auglýst var í síðasta
blaði, buðu þeir Magnús Blöndahl
og Sveinn Björnsson til fundar í
Bárubúð á laugardagskvöldið til
umræðu um hrezlcu samningana,-
Var fundurinn mjög vel sóttur
og er enginn vafi á því, að hann
hefir orðið til að auka þeim M.
Bl. og Sv. Bj. fylgi.
Frummælandi var Sveinn
Björnsson og næstur honum tal-
aði Einar ráðherra Arnórsson.
Sýndu þeir ljóst og stillilega fram
á hinar óumræðilegu mtiéysur í
grein vesalings »erindreka« Fiski-
félagsins og efumst vér eigi um,-
að allir þeir, er hlýddu á ræðu
þeirra með athygli, hafa sann--
færst um:
aö óhjákvæmilegt var að semja,.
ef eigi átti að láta atvinnuvegí
vora stöðvast,
að samningarnir eru svo hag--
feldir oss sem framast var unt
eftir ástæðum.
Einn fundarmanna, ritstjóri
Dagsbrúnar, reyndi að tortryggja
samningana í augum alþýðu, með:
þvi að benda á, að »alþýðuvin--
irnir« Jón Magnússon, Sveinn
Björnsson, Thor Jensen, Th. Thor-
steinsson, Jes Zimsen og Magnús
Einarsson hefðu verið með í ráð-
um um þá. En þessi tortrygg-
ingartilraun lians snerist mótí
honum, því að Sv. Bj. benti hon-
um á, að ef ekki hefði verið sam-
ið, hefði alþyðan hér í Keykjavíie
nú staðið uppi atviimulaus.
Og þetta gat »alþýðuforinginn«
0. Fr. ekki vefengt.
Engir »Landráðamenn« böfðui
árætt á þenna. fund nema ritstj.
Landsins og hafði hann ekki eitfc
orð að segja til varnar fásinnu-
framkomu blaðsins. Enda er það
nú að verða sammæli allra heið-
virðra og skynsamra manna, að
hátterni blaðsins í þessu »samn-
ingsmáli« sé frá upphafi til enda
ósæmilegt og ekki blaðinu að
þakka, að eigi hefir valdið stóí’-
tjóni fyrir þjóðina — í viðbót við
skammarblettinn, er það hefir setfc
á stjórnmálalíf vort.
Nokkuð var rætt um önnur
mál á þessum fundi og bar eigi
á öðru en fundarmönnum félli
vel i geð tillögur og ummæli
þingmannaefna Sjálfstæðismanna.