Ísafold - 21.10.1916, Blaðsíða 1

1
Kemur út tvisvar
í viku. Vetí5árg.
5 kr., erlendis T1/^
kr. efia 2 dollar ;borg-
ist fyrir miðjan júií
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
SAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafur Björnsson.
Talsími nr. 455,
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 21. október 19 r6.
> Uppsögn (skrifl.
í bundin við áramót,
er ógild nema kom-
In sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
; sé kaupandi skuld-
i laus vlð blaðið.
79. tölublað
Alþýðafél.bókasftfn Templaras. 8 kl. 7—9
.•Borgarstjóraskrif'atofan opin virka daga 11-8
JBæjarfóg .iadkrifstofan opin v. d. 10—2 og i -7
Btojargjaldkerinn Laufásv. B kl. 12—8 og —7
tslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd.—10 siÖd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. öubsjpj. 9 og 6 á helguœ
Landakots8pitali f. sjúkravitj. 11—1.
L&ndsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlán 1—3
Lrtndsbúnaöarfélagsskrifstofan opin frá »2—2
I.andsféhirbir 10—2 og B—6.
Landsskjalasafniö hvern virkan dag kl. i2—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka dag»
helga daga 10—12 og 4—7.
Jjistasafnið opið hvern dag kl. 12—2
Náttúrugripasaínið opið l*/t—2*/a á sunnud.
Pósthúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Bamábyrgð Islands kl. 1—B.
‘Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Tftlsími Roykjavikur Pósth.8 opinn 8—12.
Vlfilstaðahrolið. Heimsóknartími 12—1
►jóðmenjasafnið opið hvern dag 12—2
Ávarp til kjósenda
frá
Magnúsi Blöndahh
Háttvirtu kjósendur í Rvík!
Konur og menn i
Vegna pess, að eg er hér í kjöri
;sem þingmannsefni, fyrir eindregn-
ar áskoranir frá fjölda mörgum mæt-
um mönnum, en hefi ekki haft tæki-
færi til að tah til ykkar ailra, leyfi
<eg mér hér með að ávarpa yður
nokkrum orðum.
Eins og flestum yðar er kunnngt,
var eg þingmaður fyrir þetta kjör-
dæmi frá 1909 til 1911 og átti sæti
á tveimur þingum.
Á þeim báðum reyndi eg eftir
•mætti að styðja að nýtum málum
og málefnum, sem bæði snertu land-
ið í heiid og eigi síður þetta kjör-
•dæmi.
Á þinginu 1909 flutti eg með
öðrum breyting á Landsbankalögun-
um, sem öllum mun koma saman
um, að hafi verið til bóta, þó sú
breyting hefði ef til vill þurft að
vera enn gagngerðari, eins og líka
frumv. fór fram á í fyrstu.
A því þingi flutti eg líka frum-
varp um úrskurðarvald sáttanefnda,
sem nii er í lög leitt, og var til-
gangurinn með þvi, að spara al-
menningi málskostnað og óþarfa
málaþref, og sú mun koma tíðin, að
þau lög verða undirstaða undir lögum
um kviðdóma, sem munu komast á
hér á landi eins og annars staðar og
hafa gefist vel.
Þá flutti eg einnig frumvarp um,
að landssjóður fengi sem mest yfir-
ráðyfiríslandsbanka, með því aðkaupa
í honum hlutabréf fyrir 2 miljónir
króna. Þó það næði eigi fram að
ganga, þá hygg eg, að nú mundu
fáir vera á móti því, að bankarnir
báðir væru að mestu leyti eign lands-
manna og undir þeirra yfirráðum.
Einnig flutti eg frumvarp um at-
vinnu við vélgæzlu á gufuskipum,
sem síðan hefir stórmikið færst í lag,
svo að sjómenn vorir þurfa nú eigi
að vera hræddir um líf sitt vegna
vankunnáttu vélameistara, sem vér
eigum nú orðið marga ágæta.
A þessu þingi reyndi eg líka af
fremsta megni að styðja að þvi, að
rannsökuð væri atvinnu- og verzlun-
arlöggjöf landsins, að samin væru
lög um vátryggingu gegu slysum
fyrir verkamenn og um almenn
sjúkrasjóðslög fyrir alla alþýðu.
A þinginu 1911 flutti eg frv. um
hafnarlög fyrir Rvík og barðist fyrir
því, að við fengjum hér fullkomna
höfn, sem bráðum er nú komið á
daginn að við fáum, sem auk alls-
konar þæginda, sem henni fylgja,
hefir veitt miklum fjölda af'heimil-
isfeðrum i Rvík atvinnu fyrir mörg ár.
Einnig var eg einn af aðal-hvata-
mönnum og flutningsmaður að lög-
um um holræsagerð og gangstétta
hér í höfuðstaðnum, og munu flestir
góðir og gætnir menn te'ja, að með
þeim lögum hafi verið unnið þarfa-
verk, bæði fyrir hreiniæti og útsjón
höfuðstaðarins, að ógleymdum þeim
þægindum, er holræsagerðinni fylgir.
Þá var eg einnig eindregið því
fylgjandi, að þingmönnum væri fjölg-
að i Rvík, þó eigi hafi það náð fram
að ganga, og sömuleiðis að bæjar-
menn sjálfir veldu borgarstjóra.
Löggildingu verzlunarstaðar í Við-
ey mótmælti eg kröftuglega, af því
eg sá fyrir, að það mundi spilla
fyrir höfninni hérna og draga stórar
tekjur frá þessum bæ.
Stofnun Fiskifélagsins studdi eg
og var einn af aðal-hvatamönnum
til þess, að það félag var stofnað.
Tel eg þar hafa verið unnið þarft
verk, því mörgu góðu hefir það félag
til leiðar komið siðan það var stofn-
sett.
Þá leyfi eg mér einnig að minna
á það, að eg var einn af þeim, er
lagði það til fytir nokktum árum, að
landið tæki aÖ sér einkasö'u á koi-
um, en þó einkum steinolíu, og út-
vegaði landssjóði tekjur á þann hátt,
svo hægt væri þá að létta af ein-
hverju af tollunum, sem eins og
öllum ætti að vera kunnugt, koma
lang verst niður á kaupstaðarbúum
og sjávarmönnum og þá oftar þyngst
niður á þeim fátækari alþýðumönn-
um, er framfæra þurfa stóran barna-
hóp; þannig er því varið með kaffi-
og sykurto.linn og vörutollinn, sem
er einhver sá ranglátasti tollur, er
nokkru sinni hefir verið lagður á
alþýðu manna.
Auk þessa, sem eg nú hefi skýrt
frá, var eg því fylgjandi, að ná-
kvæmar sundurliðaðar skýrslur yrðu
fengnar hjá kaupmönnum og öðrum,
er tóbak flyttu til landsins, svo unt
væri að komast að fastri niðurstöðu
um það, hvort og á hvern hátt til-
tækilegast mundi að auka tekjur
landssjóðs af þeirri vörutegur.d.
Af því sem eg nú hefi tekið fram,
þykist eg hafa staðið svo i stö4u
minni sem fyrverandi þingmaður
þessa kjördæmis, að eg sízt ætti skil
ið harðan dóm fyrir framkomu mína
á þessum tveimur þingurn; miklu
fremur vænti eg þess, að eg með
framkomu minni hefði áunnið mér
vaxandi traust og fylgi allra sann-
gjarnra manna, og gleður það rnig
nú að minnast þess, að mikill hluti
yðar, háttvirtu kjósendur, sýnduð
mér traust yðar og viðurkenningu
við alþingiskosningarnar 19x1, þar
sem mér þá voru greidd yfir 650
atkv. þrátt fyrir einhverjar þær
svæsnustu árásir frá keppinautum
mínum, sem nokkurntíma hefir ver-
ið beitt i kosningabaráttu hér á landi.
Háttvirtu kjósendur! Ef þér nú
enn á ný viljið sýna mér traust og
veita mér fylgi til þess að verða
kosinn þingmaður fyrir þennan bæ,
hefi eg þá von og þá trú, að mér
lánist að koma fram á þingi ein-
hverju af áhugamálum kjósenda, og
skal eg að iokum minnast á nokkur
þau mál, er eg tel sjálfsagt að koma
muni fyrir næstu þing, og sem eg
mundi veita öflugt lyigi.
I. Tollmálin. Eg mundi vilja
vinna öfluglega að því, að landið
taki að sér einkasölu á steinoliu, sem,
eins og þeirri verzlun nú er fyrir
komið, er að mestu einkasala í hönd-
um Steinolíufélagsins. Eg mundi
einnig vilja vinna að því, að landið
sem fyrst tæki í sínar hendur um-
ráðiu yfir tóbaksverzluninni,
að lagður verði sæmilega hár skatt-
ur á útlenda síldarútvegsmenn
hér á landi,
að hækka tekjuskatt af eign og at-
vinnu,
að nema úr gildi vörutollslögin, en
leggja heldur hæfilegt gjald á
nokkrar aðfluttar vörutegundir,
og miða það gjaid við verðmœti
vörunnar,
að draga úr kaffi- og sykurtolli og
ef unt væri að fella þá tolla
alveg niður.
II. Bankamál. Eg mundi vinna
af alefli að því, að feugin væri frá
útiöndum velþektur og þar til hæf-
ur bankamaður til þess, að kynna
sér fjármál og bankamál okkar, og
sem síðan legði á ráð hvernig þeim
málum okkar yrði tryggast og hag
anlegast fyrir komið. Starf þessa
manns ætti að greiða úr landsjóði.
III. Samgöngumál mundi eg
einnig beita mér fyrir í þá átt,
að þingið veiti hæfilegt fé til þess
rannsaka ábyggilega og til hlítar
járnbrautarmálið,
að samgöngur á sjó verði bættar
að miklum mun bæði strand-
ferðir kringum Iandið sem og
satrbandið við útlönd.
IV. Vitamál, hafnir og lendinga-
staðir.
að fjölga vitum sem mest á nauð-
synlegum stöðum, sem og
bæta hafnir og lendingarstaði,
þar sem þörf er.
V. Slysatryggingum fyrir alþýðu-
menn, svo og ríflega auknum elli-
styrk, og hækka vátryggingu sjó-
manna að miklum mun, vildi eg
einmitt beita mér fyrir af alefli.
VI. Að styðja eftir föngum fram-
leiðslu og atvinnumál.
VII. ^íð vera á verði, og vaka
yfir því eftir megni, að engu sé af-
salað af fornum eða nýjum réttind-
um landsins.
VIII. iAð berjast móti því, að
útlendir menn nái undir sig stórum
landflæmum, eða öðrum hlunnind-
um landsins, og geri þannig lands-
menn sjálfa að nokkurs konar
undirlægjum og hornrekum.
Háttvirtir kjósendur! Af framkomu
minni á þeim tveim þingum sem
eg hefi setið sem þingmaður fyrir
þenna bæ vænti eg þess, að þér
enn á ný munið vilja ljá mér fylgi
v. b. n.
Vandadar vörur. Ódtjrar vörur.
Léreft bl. og ðbl. Tvisttan. Lakaléreft. Rekkjuvoðir.
Kjólatau. Cheviot. Alklæði. Cachemire.
Flauel, silki, ull og bóm. Gardinntau. Fatatau.
Prjénavörur allsk.
Regnkápur. ------ Gólfteppi.
Pappír og Ritföng.
Sólaleður og Skósmíðavörur.
*Uj&rzlunin cfijorn dlrisfjánsson.
y-----------------------------------------------
yðar, og gefa mér þannig tækifæri
til að bera velferðarmál þessa bæjar,
og landsins í heild sinni, fram til
sigurs.
R.vik 20. okt. 1919.
Virðingarfylst
Mssrnús Blöndshl.
Svar ráðherra
vlð grein „erindrekans” M. P.
Þessi grein, eftir ráðherra Einar
Arnórsson, er svar hans við lang-
lokugrein Matthíasar Þórðarsonar.
Var hún og prentuð í Lögréttu og
þar birtist svar þetta jafnhliða.
í öflum siðuðum löndum eru utan-
ríkismálin kölluð viðkvæmust allra
mála. Og nú á styrjaldartimum eru
þau margfalt viðkvæmari en ella. Því
hafa menn í hlutlausum löndum,
annarstaðar en hér, gert sér að
reglu að fara ekki í innanlandsrifrildi
og deilur út af því, sem stjórnir land-
anna hafa neyðst til að gera í þeim
málum. Hér eru þessi mál þar á
móti af einum stjórnmálaflokknum
gerð að pólitísku deilu- og æsinga-
máli undir kosningar, og fafnvel einn
mnður, Matthias Þórðarson, sem er í
þjónustu landstjórnarinnar og ætti að
þekkja til, hvernig með sams konar
mál erlendis er farið, lætur sér sama
að skrifa framan birta persónulega
áráagrein.
En þar sem menn hafa látið sér
sama, að gera verzlunarmál vor við
erlent riki, Bretland, að opinberu æs-
iugamáli, er óumfljanlegt að svara
rangherminu, firrunum og blekking-
unum, og skýra almenningi frá því,
hvernig málinu er í raun og veru
varið.
Það, sem aðallega skiftir máli i
þessu efni er þetta:
A. Var nauðsyn a semja við Breta um
verzlun og siglíngar íslands, meðan á
striðinu stendur?
B. Hefir landstjórnin haft rétta aðferð við
þá samntnga?
C. Hvers efnis eru hinir gerðu samning-
ar?
D. Hefir það verð fengist, sem unt var að
fá ?
E. Hvernig hefði farið, ef stjóm íslands
hefði ekki samið?
Hvert þessara fimm atriða skulu
nú nánar athuguð.
A. Nauðsyn á samkomu-
lagi við Breta.
Eins og kunnugt er, hefir markað-
ur jyrir afurðir vorar aðallega verið
á Norðurlöndum, Noregi, Danmörk
og Svíþjóð. Til Norðurlanda hefir
farið alt saltkjöt, nær öll sild, slldar-
Ivsi, porskalýsi, hákarlalýsi og einnig
mikið af saltfiski og ull. Til Spán-
ar og Ítalíu hefir héðan verið selt
mikið af fiski, nokkuð af ull til Ame-
ríku og lítið eitt af síld á síðustu ár-
um.
Framan af striðinu var verzlunin
frjáls að mestu leyti. Varð þá verð-
hækkun niikil á ýmsnm vörum, eink-
um þeim, er Þjóðverjar keyptu. Eu
siðan hófst kafbátahernaður Þjóð-
verja, í febr. 1915. Þá svöruðu Bret-
ar og bandamenn þeirra með þvi, að
hindra útflutning varnings úr Þýzka-
landi og innflutning pangað. Sumar-
ið 1915 gerðu Bretar þetta með þvf
að sleppa engu skipi með þýzkar vör-
ur og að leggja svonefndar »klausúl-
ur< á vörur, sem skip fluttu og þeir
náðu í, eða skuldbindingar um það,
að þær skyldu eigi verða fluttar til
Þýzkalands. Með þessu móti var t. d.
mikið flutt héðan af kjöti, gærum
fiski o. s. frv. til Danmerkur árið
1915.
En síðastliðinn vetur fóru Bretar
miklu lengra. Þeir töldu sig haía
gengið úr skugga um það, að vörur
héðan — og frá Ameriku — sem
kæmust til Norðurlanda eða Hoi-
lands, kæmu Þjóðverjum, beint eð.\
óbeint, til góða. Beint fyrir þá sök,
að þær yrðu meira eða minna flnttar
þaðan til Þýzkalands, þrátt fyrir ali-
ar »klausúlur*. Óbeint með þvi að
vegna innflutnings þeirra til Norður-
landa og Hollands yrði meira afgangs
í þeim löndum af vörum, framleidd-
um þar, til útflutnings handa Þjóð-
verjum, ef vörum vorum væri slept
þangað (þ. e. til Norðurlanda eða Hol-
lands). Þess vegna tóku Bretar þann
sið upp að »klausúlera« ýmsar fran -
leiðsluvörur, sem vér fáum frá út-
löndum. Fyrst og fremst kol og all-
ar framleiðsluvörur, sem vér verðum
að fá frá Betlandi. Kaupandinn