Ísafold - 28.10.1916, Side 3

ISA F O L D
1
mjög mikið af ýmsum nauðsynlegum Vefnaðar vörum og m m. fi.
Englandi, Hollandi og Ameríku.
Vörurnar eru vandaðar og verðið eins iágt og hægt er.
Tiusfurstræíi 22. Sími 2Í9.
Frá Grikkjum.
Þ. 17. sept. hermdi frétt frá
Aþenu, að maður að nafni Callo-
geropulos hafi myndað ráðaneyti.
Er maður sá lítt nafnkunnur, en
talinn konungi hollur. Þó hefir
hann ekki fjandskapast við sam-
herja nú uppá síðkastið.
Eigi vita menn skil á, hvernig
á því stóð, að Zaimis uppgafst
við að sitja að völdum, en lík-
legt er, að honum hafi fundisf
hann ekki geta komið þeirri stjórn
við, er honum hefir likað, vegna
ráðríkis Samherja.
Þegar Demitrakopulos átti að
taka við, þá krafðist hann þess
af sendiherrum samherja, að hann
fengi frjálsar hendur í stjórn
innanríkismála og rétt til að halda
kosningar í haust. — En Bretar
þvei tóku fyrir það, og lét hann
þá af allri viðleitni til þess að
mynda ráðaneyti.
Nú er Callogeropulos tekinn
við. Enginn veit enn, hvernig
Samherjum semur við hann, en
víst er, að þeir hafa ekki gott
auga til hans enn sem komið er.
Eftir frönskum blöðum að dæma
er útlit fyrir, að Samherjar hugsi
nú að eins um að draga allan
dug og framtak úr G-rikkjum,
óska bara, að þeir verði alger-
lega aðgerðalausir. Að Sarrail
fái fult ráðrúm til þess að gera
það, sem honum sýnist, og að
þýzkir sendimenn geti ekki sáð
hatri gegn honum meðal þjóðar-
innar, svo hætta stafi af fyrir
hann.
Til þess að þeir fái þessum
óskum sínum fullnægt, vilja þeir
í raun og veru stjórna landinu,
en kæra sig alls ekki um, að
Grikkir taki til vopna þeim til
aðstoðar. Leiðandi blöð í Ítalíu
hafa jafnvel heimtað, að Sam-
herjar sæju um, að Grikkir tækju
alls ekki þátt i vopnaviðskiftum
þeirra þar á Balkan.
Tvær eru orsakir til þess, að
Samherjar líta svo á mál Grikkja.
Önnur er sú, að þótt Grikkir slæ-
ust í lið með þeim, þá vita þeir
sem er, að þeir geta aldrei treyst
þeim til fulls, því liðsforingjar
í her Grikkja eru yfirleitt svo
hliðhollir Mjðveldum. Ástæður
fyrir kröfu Itala geta menn skilið
af ummælum Venizelosar, er hann
hafði við ameríkskan blaða-
mann nú fyrir skömmu.
Hann lýsir fásinnu landa sinna
að hafa ekki fyrir löngu tekið til
{ fang aö velta. í rauninni ætti að
vera nóg að líta á þenna formála til
þess að enginn hugsandi maður tæki
mark á greininni. Hún er sennilega
skrifuð undir áhrifum einhvers æsinga-
rits, sem höf. hefir fengið i hendur og
skoðað sem einhverja vísindalega opin-
inberun. Það er að minsta kosti
ástæða til að efast um, að hann hafi
lesið nokkra bók um þessi efni frá
annari hlið en sósíalista, nema »Við-
skiftafræði« Jóns Ólafssonar, sem hann
tilfærir sem fulltrúa allra þeirra vís-
indamanna, sem hann ræðst á og hann
nefnir hvergi annað en »auðvaldssinna«.
Af því að ))hr. Jón Ólafsson byggir
bók sína á kenniugum nafukends er-
lends auðfræðings á öldinni sem leið«,
telur hann »þeirri hlið málsins bezt
borgið með því, að tilfæra skýring hr.
Jóns Ólafssonar«. Hann hyggur því
líklega, að allir auðfræðingar bæði nú
á þessari öld og öldinni sem leið sóu
og hafi verið alveg sammála um, að
útskýra verð hlutanna og óneitanlega
hefði það lfka verið lang-hyggilegast
af þeim, ef tilgangur þeirra væri að-
eins sá, að »fela sanuleikann til þess
að bjarga fornu misretti«. En svo
skynsamir >hafa þeir nú ekki verið.
Skoðauir þeirra eru einmitt töluvert
mismunandi og greinarhöf. hefir ekki
vopna á þá leið. Ef Tyrkir og
Búlgarar sigra, þá taka þeir Ma-
kedóníu frá okkur. Við höfum
látið hana af hendi í ófriði, því
skildum við fá hana i friði. En
sigri Samherjar, því ættu þeir þá
að láta okkur hafa Makedóníu,
sem við höfum látið* Búlgörum í
té, en þeir, Samherjar, unnið með
bardögum og blóðsúthellingum, á
meðan við horfðum aðgerðalaus-
ir á.
Því er augljóst, segir Venize-
los, að ef við verðum aðgerða-
lausir, þá hljótum við að bíða
tjón og landamissi af ófriðnum
— auk skammar og smánar.
En Italir eru keppinautar
Grikkja þar við Miðjarðarhafið
og því þeirra óskir auðskildar,
að Grikkir þaulsitji aðgerðalausir.
Fram undir lok mánaðarins
sat Venezilos í Aþenu og beið
átekta. En er hann var úrkula
vonar um, að konungur fengist
til að hefjast handa, þrátt fyrir
að fjölmennir fundir, blöð og
orðsendingar til hans léti þá inni-
legu ósk þjóðarinnar í ljós, að
hann gengist fyrir því, að Grikkir
hjálpuðu til að reka Búlgara úr
landi, þá lagði hann á stað til
Kríteyjar.
Uppreisn sú og æsingar, sem
verið hafa gegn Miðveldum nú
undanfarið, hafa verið magnað-
astar þar og á nálægum eyjum
— svo og í Saloniki. Hafa upp-
reisnarmennirnir sagt alveg skilið
við hina konunglegu stjórn í
Aþenu og vilja nú fá sem mestan
hluta þjóðarinnar á sitt band til
þess að koma á landvarnarliði,
er ganga skal í lið með Samherj-
um. Lætur Venizelos svo, sem
hann ætli sér nú að gerast for-
vígismaður þeirra. Þó vill hann
ekki kalla þetta uppreisn gegn
konungi — því ef hann vilji, þá
sé það þeim geðfeldast, að hann
stjórni þeim við landvörnina. —
En á meðan hann sé á bandi
Miðvelda, segja þeir sig undan
stjórn hans.
85 herskip með 70.000 manna
hafa Samherjar fyrir framan Aþenu
til þess að skerast í leikinn ef á
þarf að halda. — Er mælt, að
skipshafnir búi þar um sig til
langvista.
varað sig á því, að auðfræðingur sá,
sem Jón Ólafsson hefir bygt á (Macleod)
hefir einmitt sérstöðu í því (sem fleiru),
að hann teiur kenninguna um fram-
boð og eftirspurn fullnaðarskýringu á
verðmynduninni. Flestallir aðrir auð-
fræðingar fara lengra og rannsaka, hvað
liggur á bak við framboðið og eftir-
spurnina, við hvað þau miðast og hvað
ræður afstöðu þeirra innbyrðis. Macleod
getur því ekki skoðast sem fullgildur
fulltrúi allra auðfræðinga að þessu
leyti. Og þeir verða ekki kveðnir nið-
ur með þv/, að framboðs- og eftir-
spurnarkenningin só ekki nægileg sem
fullnaðarskýring. Annars er herhlaup
greinarhöf. gegn framboðs- og eftir-
spurnarkenninguuni ekkert annað en
fáránlegur útúrsuúningur, en með því
að höf. virðist skoða það sem megin-
atriðið í greininni, sem rothöggið á
alla auðfræðinga, verð eg að minnast
dálítið nánar á þann kafla, enda lýsir
hann svo vel þessari ritsmíð.
Greinarhöf. segir: ))Framboðs- og
eftirspurnarkenningin heflr altaf haft
snöggan blett, sem örvar andstæðing-
anna smjúga sífelt í gegnum, hvenær
sem þeim er beint þangað. Samkvæmt
kenningu þessari mætti búast við, að
þegar framboð og eftirspurn
standast á, þá væru hluti rn-
Bókafregn.
Ný söngbók. Fyrsta hefti af söns;
lögum eftir Jón Laxdal er nýkomið
út. Eru í því tveir »flokkar«, annar
Helga jaqra og hinn Gunnar á Hlíð-
arenda. Textar eftir Guðm. skáld
Guðmundsson.
Gunnar á Hlíðnrenda er Reykvík-
ingum kunnur frá Laxdals-koncertin-
um í fyrra og mun margan mann-
inn fýsa að kynnast þeim — sum-
um — gullfallegu lögum nánara.
Annars væntir Isafold þess, að
gela bráðlega biit dóm söngfróðs
manns um bókina.
Skírnir 4. hefti er nýkominn. Er
þar minst aldarafmælis Bókmenta-
félagsins og prentuð ræða, sem Þor-
valdur Thoroddsen prófessor flutti
við grafreit Rasks í Khöfn við það
tækifæri. Greinar eru í heftinu eftir
Guðm. Finnbogason (Landið og
þjóðin), Janus Jónsson (Edda í kveð-
skap fyr og nú), Alexander Jóhann-
esson (Nýjar uppgötvanir um manns-
röddina), Indriða Einarsson (Þjóðar-
eignin), Finn Jónsson (Dómaskipun
í fornöld), Helga Pjeturss (Jöklar á
íslandi í fornöld og Fáfnir og forn
þýzka). Þá eru þar kvæði eftir
Guðm. Friðjónsson (Tunglskinsnótt)
og Arna Óia (Þú —1). Sögur eftir
ir verðlauslr«. Hvernig hann
kemst að þessarl endemisályktun er
bezt að sýna með hans eigin orðum.
Hann segir: »Framboðs- og eftirspurn-
arkenningln« — —■ »útskýrir verðfall
með of miklu framboðl og hækkun
með of litlu framboði. En hvað ger-
rét, þegar framboð og eftirspurn er
jafnt? Þá vega þessi tvö andstæðu
öfl hvort á mótl öðru og eru jafn
sterk. Þá getur ekkert orðið fyrir
þeirra tilhlutun«. Og því á ekkert
verð að geta myndast. En ef fram-
boðið lækkar verðið og eftirspurnin
hækkar það, þá lelðir ekki annað af
því en það, að þegar þau vega hvort
á móti öðru, þá hvorki hækka þau
verðið nó lækka. Verðið helst þá
óbreytt. Framboðsverðið og eftirspurn-
arverðið er jafnt, og það verður sölu-
verðið. En hversu hátt það verð er
eða hvar jafnvægið myndast, er komið
undlr mati bæði kaupenda og seljenda
á þvf, hve mikla þörf þeir hafa fyrir
söluhlutinn annarsvegar og andvirðið
hinsvegar. En svo heldur greinarliöf.
áfram: )>Ef sú kenning er rótt, að
eftirspurnin e i n ráði markaðsverði,
þegar annaðhvort þeirra er hinu yfir-
sterkara, þá er um leið auðgefið, að
þegar þessi eina verðgildisuppspretta
hættir að starfa, þó ekki só nema í
Goðmund Kamban (Dúna Kvaran)
og Maríu Jóhannsdóttur (Grátur).
Auk þess ritdómar o. fl.
Neðanmálsgreinina
eftir Þorstein Þorsteinsson hag-
stofustjóra, viljum vér ráða lesendum
vorum til að lesa með athygli, því
þar er bent rækilega á eina bláþráða-
hliðina í kenningum þeim, sem for-
sprakkar jafnaðarmanna hér hafa reynt
að halda að mönnum.
Sökum þess hvað sú grein er löng
verða aðrar greinar t d. um seðla-
banka að bíða.
Mikill frami
og sjaldgæfur hefir Haraldi Siq-
urðssyni frá Kallaðarnesi hlotnast ný-
lega í Þýzkalandi. Hefir hann, T
Berlín, kept um og hlotið svonefnd
Mendelsohns-verðlaun fyrtr píanóleik.
Það eru afburða-snillingar einir, sem
koma til mála við veiting þessara
verðlauna. Var Haraldur eini píanó-
leikarinn, er hlaut þau að þessu sinni.
Er hér fenginn enn einn vitnis-
burður um, að eigi hefir verið of-
mælt um hina óvenjulegu hæfileika
þessa unga landa vors.
--------------------
bili, þá hætta hlutirnir að hafa nokk-
urt gildi. Þá eru allir hlutir (af þeirri
tegund sem jafnvægið nær til) verð-
lausir og fallr fyrir ekki neitt«. Ef
eftirspurnin eftir einhverjum hlut hættl
alveg að starfa, væri það auðvitað áama
sem að enginn vildi eiga þann hlut,
og mundi hann þá verða verðlaus,
hversu mikilli vinnu sem varið hefði
verið til hans. Eu að segja að eftir-
spurnin hætti að starfa þegar hún er
í jafnvægi við framboðið, er álíka vís-
indalega talað og að segja að afl hætti
að starfa þegar bvf er haldið í jafn-
vægi af jafnstóru andstæðu afli. Grein-
arhöf. getur þá næst snúið sór að eðl-
isfræðingunum og sýnt fram á, að þeir
séu vfsindalegir kolkrabbar, sem leiti
ekki sannleikans, fyrst þeir haldi fram
þeirri kenningu, að tvö audstæð öfl,
sem halda hvort öðru í jafnvægi sóu
bæði starfandi.
Þegar nú greinarhöf. þykist hafa
sannað, með þeim veigamiklu rökum,
sem tilgreind hafa verið, að kenning
auðfræðinganna um framboð og eftir-
spurn só hreinasta fjarstæða, áróttar
hann þau með þeim prúðmannlegu og
hæversku orðum, sem hér fara á eftir:
»Auðvaldssinnar vita vel, að þessi
blettur er þeim hættulegur. Flestlr
hlaupa yfir á hundavaði og fela veil-
Erindi flytur Haraldur Níels-
s o n prófessor á morgun, er hann
nefnir: Undrunarefnioger um
þá tegund dularfullra fyrirbrigða, er
þykja einna stórfeldust.
Agóðinn rennur allur í Landspftala-
sjóðinn. Það þarf ekki að því að spyrja,
að færri en vilja fá að heyra síra
Harald, svo mikið sem til mælsku
hans þykir koma, og ekki spillir, að
þjóðnýtt fyrlrtækl nýtur góðs af. —
Hver verður næstur til að hugsa um
Landspítalasjóðinn á jafn notadrjúgan
hátt?
Kviknar í. í gærkveldi kviknaði í
bifrelðaskúr hjá Siggeiri Torfasyni á
Laugavegi. Var verið að taka benzln
úr tunnu, er þetta skeði. — Slökkvi-
liðið var fljótt á sór og tókst því að
slökkva eldinn, áður en verulegan usla
fengi gert.
Pósttaka. Bretar tóku póstlnn úr
Botníu, en skiluöu henni í staðinn póst-
inum, sem þeir tóku úr íslandi um
daginn.
»Marz« strandaður. Símfregn barst
hingað í gærmorgun um, að botn-
vörpungurinn Marz hefði strandað f
fyrrinótt á Gerðahólma fram undan
Garðlnum.
Ekki vita menn enn um atvik að
þessu mikla slysi og ekki heldur, hvort
unt verður að ná honum af skerinu.
»Geir«, er önnum kafinn við að reyna
una með algerðri þögn. En þelr, sem
eru drengir, betri og vitrari, viður-
kenna að þessi ásökun, sem hór hefir
verið fram færð, só róttmæt, og að
henni verði ekki svarað frá þeirra hlið.
Raunar er skýring jafnaöaimanna um
þetta atriöi svo ljós, að eigi þarf þar
fleiri orða við, og tregða auðvaldssinna
að viðurkenna hana virðist koma af
ótta við vinnandi stóttlrnar og skorti
af 'velvild til þeirra. Framboðs- og
eftirspurnarkenningunni er haldið
á lofti auðvaldinu til varnar, jafnvel
þó að forvígismenn kenningarinnar
flækist eftirminnilega í sínu eigin netl
í hvert sinn, sem þeir eru mintir á
snögga blettinn, sem kippit fótunum
undan allri þeirra verðglldisbyggingu«.
Þetta er þá hinn óblutdrægi(l) yfir-
vísindamannsdómur. Maður veit ekkl
á hverju maður á að furða sig mest,
vísindamenskunni, sem lýsir sór í því
að halda, að jafn hlægilegur útúrsnún-
ingur, sem hór er um að ræða, »koll-
varpi allri verðgildlsbyggingu auðfræð-
inganna«, hæverskunnl að tala elns og
allir heimsins auðfræðingar stæðu
sneyptir frammi fyrir greinarhöf., eða
prúðmenskunni að bera slíkar æruleys-
is getsakir á heilan flokk vfsindamanna,
er starfa að einni vfsindagrein.
Menn gætu nú ímyndað sór, aS