Ísafold - 08.11.1916, Blaðsíða 3

ISA F O L D

Ca. 27 smálesta mótorbátnr
er til sölu
nú þegar. Báturinn er sama sem nýr, ágætur til sildveiða og fiskiveiða.
Menn snúi sér til
Runólfs Stefánssonar, Litlaholti Reykjavik.
Miklar birgðir af
Coopers-baðlyfjum
hjá
G. Gíslason & Hay.
Bttirmæli.
Geir Egilsson, óðalsbóndi að Múla
í Biskupstungum, lézt að heimili
sinu 5. ágúst s. 1.
Foreldrar hans voru óðalsbóndi
Egill Pálsson í Múla og síðari kona
hans Anna Jónsdóttir. Hann var af
beztu bændaættum úr Biskupstung-
um, en hún var dóttir Jóns prófasts
Halldórssonar og Kristínar Vigfús-
dóttur Thorarensen. — Þau voru
hin mestu merkishjón. Hann lézt
58 ára gamall 24. febr. 1881, en
hún lézt síðastl. sumar 82 ára gömul.
Alsystkini Geirs eru: Jónina, kona
Grims Thorarensens i Kirkjubæ og
Páll, læknir í Danmörku; en hálf-
systir Guðrún Egilsdóttir, búandi
kona í Reýkjavik.
Geir var fæddur 10. marz 1874.
Hann kvæntist vorið 1900 eftirlif-
andi konu sinni Guðbjörgu Odds-
dóttur, og tók þá við búskap i Múla
af móður sinni. 4 börn eignuðust
þau hjón, sem öll lifa.
Þótt starfstíminn væri stuttur, mun
þó lengi sjást í Múla talandi vottur
um dugnað og atorku Geirs. Hann
unni þessari föðurleifð sinni af al-
hug, og fanst það ætíð hin mesta
fjarstæða, að hann gæti unað sér
annarstaðar, enda er mjög fagurt i
Múla, og umgengni cll hin prýði-
iegasta bæði utan bæjar og innan,
eins og mörgum mun kunnugt, þar
sem heimilið er í þjóðbraut, fjölfar-
inni bæði af innlendum og útlend-
um. — Geir heitinn var því
kominn vel á veg með það tak-
mark, er hann hafði sett sér, efna-
legt sjálfstæði, og að fegra og bæta
þessa föðurleifð sína, því jafnframt
miklum byggingum, þar á meðal
vönduðu ibúðarhúsi, girðingum, túna-
sléttum og fl., blómgaðist þó bú-
skapurinn og var hinn prýðilegasti.
En þeir sem nokkuð þekkja hversu
aðdrættir úr kaupstað eru afardýrir
og erfiðir í Biskupstungum, og vita
hve miklar byggingar eru í raun
réttri óarðberandi eign til sveita,
geta bezt metið og skilið, hversu
mikla atorku og framsýni þarf til
að koma þeim upp, en halda þó
búskapnum jafnframt i ágætu horfi.
Þetta . alt gerði Geir heitinn í sinni
búskapartíð, auðvitað með aðstoð
sinnar góðu konu. Jafnframt þess-
um miklu störfum heima fyrir, var
hann meira eða minna riðinn við
flest trúnaðarstörf sveitarinnar. Leysti
hann alt af hendi með hinni mestu
samvizkusemi, enda báru sveitungar
hans því meiri er hann hittir sonu
sína að máli á eftir og hyggur á
hefndir.
II.
Seinni sagan er þrefalt lengri en
hin. Lýsir hún ferðalagi ýmsra
aumingja, er ætla til Kaldaðarness,
til þess að falla fram og tilbiðja
krossinn helga og fá bót meina sinna.
Aðalpersónan er Brandur, blindur
maður, er hefir óbifanlegt traust og
bjargfasta sannfæringu um lækningu,
einkum af því hann hefir ort langt
krosskvæði, er hann ætlar að flytja í
Kaldaðarnesskirkju. í för með hon-
um eru ýmsir hjálparþurfa menn og
konur, og kennir greinilegs mismunar
á lundarfari þeirra : Jóhannesar á Járn-
gerðarstöðum (trúarveikur), Magnúsar
fjörfisks o.fl. Loks kemsthópurinn eftir
mikla erfiðleika (sbr. krossferðasögur)
að Kaldaðarnesi, og flytur Brandur
kvæðið, sem á að vera »fult af mynd-
um og þrungið af trausti og andlegu
afli< (bls. 92). Kvæðið er líka fallegt
hans allir undantekningarlaust hið
bezta traust tii hans. .
Geir heitinn var hár vexti og
þreklegur, bjirtur yfirlitum með ljóst
hár. Svipurinn var stillilegur og
góðmannlegur. Framkoma öll og
orðfæri var yfirleitt þannig, að menn
hlulu að fá traust á honum og trúa
því er hann sagði, en jafnframt báru
allir hinn hlýjasta hug til hans. Hann
var gleðimaður og skemtilega kátur
í góðra vina hóp, framúrskarandi
söngelskur, söngvmn og smekkvis.
Hann og systkini hans munu hafa
sótt þann kost í móðurætt. Móðir
þeirra var 'ágæt söngkona, söngelsk
og fingerð og hin vitrasta og göf-
ugasta kona. Mun Geir hafa verið
likur henni í mörgu. — Hann var
yfirlætisiaust prúðmenni.
Það er þvi ekki að eins mikill
harmur kveðmn að konu hans og
börnum við fráfall hans, heldur einn-
ig að sveitungum hans, og það þvi
átakanlegra, sem þeir hafa nú á fá-
um árum orðið að sjá á bak mörg-
um ágætis efnismönnum.
E.
Húsfrú Helga Gísladóttir á Gýgjar-
hóli i Biskupstungum, var fædd að
Vatnsholti í Flóa 6. maí 1857. For-
eldrar hennar voru Gísli bóndi Helga-
son og kona hans Guðlaug Snorra-
dóttir. — Gísli var ættaður frá Graf-
arbakka i Hrunamannahreppi og af
góðu fólki kominn. Systir Guðlaug-
ar var Guðriður húsfreyja í Hörgs-
holti, móðir Jónasar þinghúsvarðar
og þeirra sýstkina, var hún alkunn
gáfukona. Þau Gísli og Guðlaug
áttu fjölda barna, komust 7 þeirra
til fullorðinsáia, en iifa nú að eins
tvö, Halldór trésmiður í Reykjavik
og Guðlaug móðir Asgríms Jónsson-
ar málara.
Gísli var talinn einhver fjölhæfasti
bóndi í Flóa á sinni tið.
Helga heitin ólst upp hjá foreldr-
um sinum þar til hún var 15 ára,
en þá fór hún i vist til vandalausra.
Var hún á góðum heimilum, sem
hún- mintist æ síðan með hlýjum
hug. Vorið 1883 giftist hún Guð-
mundi Guðmundssyni, og byrjuðu
þau búskap i Þjórsárholti í Gnúp-
verjahreppi.
Eftir fárra ára sambúð misti hún
mann sinn. Var henni það mikill
harmur, því hún unni honum mjög.
Um sama leiti misti hún tvöyngstu
börnin sin. Var það mikið aðkast
fyrir svo tilfinningarika og næmgeðja
konu. ,
og virðist benda á, að höfundur hafi
orðið fyrir áhrifum Sólarljóða:
Sat eg sólarlaus, svart var fyrir augum.
Birta himinsins, blámi hafsins,
tign í tindum, töfrar í dölum,
yndi á grundum, — alt var mér horfið.
Trú Brands er svo sterk, að hann
þykist fá sjónina eitt augnablik í
kirkjunni og ýmsir aðrir þykjast fá
bót meina sinna, en í raun og veru
er geðshræring Brands svo mikil,
að hann kann vart að greina í milli
og hnigur niður i kirkjunni (fær
heilablóðfall ?). Eftir þetta urðu þau
umskifti, að Brandur sá jafnan ofur-
litla glætu »beint uppi yfir sér, er
hann lá á hnakkanum, en hún
hvarf, ef hann reisti sig upp* (bls,
J95)) og geta læknar skýrt frá, hvort
þetta sé mögulegt eða eðlilegt. Víða
er vel komist að orði i sögu þessari
og góð lýsingin á sandbylnum (bls.
116). Þegar Brandur hittir gamlan
vin sinn og þuklar á honum til þess
að reyna að þekkja hann, tekur hann
í hönd'hans og segir: »Þessa hönd
á enginn förumaður. Það er engin
Haustið 1891 giftist hún eftirlif-
anpi manni sínum, Guðna Diðriks-
syni, bjuggu þau fyrst í Þjórsáiholti
en síðan á Gýgjarhóli.
Helga Gísladóttir var ’ein meðal
okkar beztu kvenna. AUir sem á
heimilihennar komu mintust húsfreyj
unnar þar með hlýjum huga. Það
var engin vana-kurteisi, sem þar
mættu manni, heldur innileg og að-
laðandi hlýja í allri framkomu.
Heimilið var altaf umfangsmikið
og börnin mörg, störfin því mikil
og margvísleg, en annarsvegar margra
ára heilsuleysi. Hún átti móður-
kærleikann í ríkum mæli, kom það
eigi síður fram við annara börn,
sem hún tók, en hennar eigin. Hún
mátti aldrei vitaafneinum bágstödd-
um, án þess að £reyna að hjálpa,
var aldrei verið að hugsa um það
hvað á sig var Iagt undir slíkum
kringumstæðum.
Hún var örlynd og tilfinningarík.
Glaðlyndi hennar og þrek var að-
dáunar vert, þegar hún hvað eftir
annað var flutt fársjúk að heiman
í sjúkrahús. — Haustið áður en
hún lagðist banaleguna kom hún
heim einna hressust í bragði eftir
þá nýafstaðinn uppskurð. En er
fram á veturinn kom, tóku veikind-
in sig upp enn á ný. Voru það
mikil vonbrigði fyrir hana og ást-
vini hennar, enda varð nú það sem
eftir var æfinnar óslitin röð sárra
þjáninga. Hún andaðist í mai s. 1.
ár.
Þessi kona átti margt það bezta
er í mannssál býr. Hún var söng-
elsk og söngnæm og hafði mjög
góða söngrödd. Var það hennar
mesta unun þegar söngur og glað-
lyndi ríktu í kringum hana. Minn-
ing hennar mun aldrei fyrnast hennar
nánustu, og engum þeim er skildu
hana og þektu. X.
Kosningarnar.
í Norður-ísafjarðarsýslu
er kosinn Skúli S. Tliorodd-
sen cand. juris með 369 atkv.
Síra Sig. Stefánsson í Vigur hlaut
249 atkv.
Látinn
er fyrra mánudag einn hinna
kunnuVilmundarstaðabræðra, Jón
bóndi Magnússon í Stóra-Ási.
Verður hans nánar minst hér í
blaðinu bráðlega.
auðmýkt í þessum æðaslögum. Það
er einhver merkur maður, sem á
þessa hönd — (bls. 70). Augu þessa
vinar (Jóhannesar) voru lítil og lágu
innarlega, undir stórum og loðnum
brúnum. Þau voru skuggaleg, full
af myrkum efasemdum og áhyggjum
—« (bls. 77).
Er Brandur gamli, æfður söngmað-
ur, býr sig undir að syngja i kirkj-
unni, er rödd hans í fyrstu »sem stirt
°8 ryðgað stál, en þegar á hana fór
að reyna,var sémryðið hryndi af henni,
eins oggóðu sverðblaði, þegar hjöltun-
um er slegið niður, og stálið kemur
blikandi bjart undan ryðinu«(bls. 164).
Óvanalega er komist að orði um
fólk á viðavangi, að það hafi »geng-
ið um gólf á melunum* (bls. 64).
Eldstólpi upp úr gíg »stóð upp úr
þessu opi, beint út 1 geiminn. eins
og furutré, hvitglóandi hið neðra, en
breiddi út kolsvart limið hið efra og
lét svarta öskuna rigna yfir landið
eins og blekc (bls. 100—101). Magn-
ús fjörfiskur »skoppaði upp á gig-
barminn og bar hann þar við himinn
ReykjaYÍkar-annftll.
Botnvörpungurinn Bragi er enn
eigi kominn fram eftir r/2 mánaðar
útivist á leið til Fleetvood. Telja
menn æði líklegt, að honum hafi á ein-
hvern hátt hlekst á, en með því er
þó alls eigi víst, að manntjón hafi
orðið. Vel getur hugsast, ef skotið
hefir verið á hann, að skipshöfnin hafi
t. d. komist yfir á seglskip. í stað
skipstjórans Jóns Jóhannsson fór Guðm.
bróðir hans þessa ferð og með honum
15 manns.
Botnvörpungar koranir fram. í
gær bárust símfregnir um, að botn-
vörpungarnir |Earl Hereford, Víðir og
Þór voru komnir fram í Fleetuood og
frézt hefði til skipsins Are skamt frá
landi.
Botnía fer í kvöld áleiðis til út-
landa. Meðal farþega eru Pétur J.
Thorsteinsson kaupm., Ólafur Jónsson
konsúll, Gunnar Egilsson skipamiðlari,
Árni Riis disponent o. fl. 0. fl.
Hólar komu hingað í morgun.
Kirkjuhljómleikar þeirra bræða
Eggerts og Þórarins Guðmundssona
voru vel sóttir og féllu áheyrendum
einkarvel í geð.
Atbnrðnr iir bæjarlífinu.
A laugardaginn var, þegar ísafold
var nykomin út, hljóp söludrengur um
Bankastræti og hrópaði:
»ísafold á 5 a u r a ! «
Maður gekk samtímis eftir gang-
stéttinni fyrir framan Islandsbanka,
tók 5 aura úr pússi sínum, gaf drengn-
einsoghrafnc (bls. 104). Óeðlilegar
eru einnig allar latlnutilvitnanirnar og
skýringarnar neðanmáls í sögu þess-
ari (og öðrum síðari sögum Jóns
Trausta), því góðfús lesari efast um,
að skáldið kunni alla þessa latínu.
III.
Hér hefir að eins verið drepið á
örfá atriði 1 þessari siðustu bók Jóns
Trausta, er mun vera sú 19. í röð-
inni. Hefir orðið óvenju tíðrætt um
þennan höfund á síðasta ári og skal
hér ekki vikið að þeirri deilu. Strangir
ritdómar gera vitanlega meira gagn
en vægir, ef þeir hafa við rök að
styðjast, og geta glöggir ritdómarar
oft gerbreytt skáldskaparstefnu síns
tíma og ræktað jarðveginn svo að
ekkert illgresi fái þai sprottið. Hví-
lík feikna áhrif hafði t. d. Lessing,
er hann reit »Hamburger Drama-
turgiec. En Lessing fór þannig að,
að hann benti lika á kosti þeirra
rita, er hann dæmdi um, ef ritin
annars ekki voru alls ónýt. íslenzkir
ritdómarar hafa flestir hverjir fengist
um bendingu og keypti eitt eintak
blaðsins.
Síðan gekk maðurinn nokkrum sinn-
um fram og aftur um gangstéttina,
rýndi blaðið, gerðist ýmist viðutansleg-
ur eða smákýmnislegur á svip og fór
svo að raula eitthvað fyrir munni sér.
Loks staðnæmdist hann fyrir framan
dyr íslandsbanka og kvað við raust
með háíslenzku rímnalagi:
»Eitt er, sem mig undrar mest,
en um sem fæst vil skrafa,
að þeir skuli engan prest
í íslandsbanka hafa«.
Starfsmenn bankans hlustuðu hug-
fangnir á, og afgreiðslufólkið í Haralds-
búð ruddist fram í dyr af forvitni, en
til allrar guðs lukku var bankastjórn-
in á fundi inni i bankastjóraherbergj-
unum og heyrðl ekkert, en eg var þar
skamt frá og hefi erft það af pabba,
að vera næmur.
Ingimundur Ingimundarson.
Veðurskýrsla.
Miðvikudaginn 1. nóv.
Vm. logn, hiti 1.5
Rv. a.n.a. gola, hiti 2.7
ísaf. a. hvassviðri, hiti 5.7
Ak. n.n.v. andvari, regn, hiti 4.5'
Gr. a. kul, regn, hiti 2.2
Sf. n.a. kaldi, regn, hiti 4.9
Þórsh., F. v. kul, hiti 7.9
Fimtudaginn 2. nóv.
Vm. logn, hiti 3.8
Rv. n.n.a. kaldi, hiti 6.1
ísafj. n.a. stormur, hiti 1.8
Ak. n.n.a. st. gola, regn, hiti 2.0
Gr. n.a. kaldi, frost 2.0
Sf.
Þórsh., F.
við prentvillna- og mállýtarannsóknir,
tint saman orð og setningar og valið
úr lýsingarorðaforða tungunnar —
til lofs eða lasts. En fæstir hafa
fengist við að rannsaka, hvernig
skáldritið sjálft verði til, fyrir hvaðx
áhrifum skáldið hafi orðið, hvernig
hann hafi notað þau áhrif, hvort
ritið sé framför eða afturför frá því
sem áður var, hvern bás ritinu eigi
að marka 1 bókmentasögu vorri,
hvort mannlýsingarnar séu sannar
og eðlilegar, hvort þær séu hlutlæg-
ar (objektiv), eða huglægar (subjektiv).
Fyr en nákvæmar rannsóknir hafa
verið gerðar um öll þessi atriði og
helzt án þess að nokkru sé slept
(vísindalegir ritdómar um skáldrit eru
því oft lengri en skáldritin sjálf), er
ekki hægt að kveða upp úr um lista-
gildi skáldrita án þess að eiga á
hættu, að ritdómurinn sé að meira
eða minna leyti rangur. Er því
ærið verkefni fyrir hendi fyrir íslenzka
ritdómara, þótt ekki væri nema að
rannsaka þroskasögu íslenzkra skáld-
sagna frá því að Jön Thoroddsen