Ísafold - 15.11.1916, Síða 3

ISA F O L D
sannist á íslenzkum bændum, því þeit’ eru miklu gáfaðri, miklu
lesnari en erlendir bændur eru, og hafa þess vegna víðari sjón-
deildarhring.
Hin háttvirta nefnd — utan nefndar og utan þings eru menn-
irnir heiðursmenn — heldur að kalinn til erabættismannanna mundi
hverfa ef eftirlaunin væru afnumin. Eg þekki engan kala til em-
bættismannanna. Fólk vill þvert á móti að þeir séu höfðingjar,
og gerir kröfur til þeirra í þá átt. En það er til kali til menta.-
manna og sérfræðinga. Þeir mega ekki fá borgaðan neinn greiða,
sem þeir gera þegnfélaginu. Eg geri ráð fyrir að stundum komi
hann fram hjá þeim, sem hefðu viljað verða mentaðir menn sjálfir,
en áttu ekki svo aðstöðu, að þeir gætu það, eða það er sprottið af
öfund á yfirburðum þeirra. Eg finn til með þeim fyrnefndu, hinir
síðarnefndu fá ekki samhug hjá mér. Tillögur nefndarinnar ganga
í þá átt, að gera alla embættismenn að óæðri starfsmönnum með
afnámi eftirlauna, og alla þessa starfsmenn að ræflum, sem allir
líti niður á. Þá sem fara með umboðsvaldið vill nefndin láta vera
menturlausamenn,og liefir komist langt á leið með að gera alla mentun
landræka úr landi Snorra Sturlu.onar. Jafnframt því vill hún
byggja skrælingjaríki á rústurn hinna eðalbornu Úlfljótslaga.
Kynslóðin, sem nú er að líða undir lok, hefir gert nreira þrek-
virki með að auka velmegun og verklegar framfarir á landinu en
allar kvnslóðirnar á undan henni hafa gett að samanlögðu. Hún
hefir ræktað jörðina, bygt kaupstaði og bæi og lagt undir sig sjóinn.
Hún liefir lengt mannsæfina, stöðvað útfiutning á fólki og þrefaldað
þjóðarauðinn. En efnalegutn framförum hefir fylgt svo ótrúleg sið-
ferðisleg afturför, að það er eins og enginn maður geti, eða þori að
segja satt i nokkru pólitisku máli. Jón Sigurðsson var mikilmenni
í þvi eins og öðru, að hann þoiði að segja satt, hvað sem þjóðin
hugsaði. Hann útvegaði landinu verzlunarfrelsi við allar þjóðir
móti vilja fjölda margra landsmanna. Hann kvatti Jens Sigurðs-
son, bróður sinn, og vildi að hann hvetti aðra embættismenn til að
segja hreint og beint, hver laun þeir þyrftu að hafa 1803, og vildi
að það fengist. Hann barðist fyrir lækningum í kláðamálinu, þjóðin
vildi skera niður. Þeir viðurkendu að hann hefði haft rétt fyrir
sér, þegar hann var búinn að liggja 20 ár í mold. Hann lét ekki
ljúga að alþýðu hér á landi, og þoldi ekki þjóðlygar. Það var fyrst
eftir að hann var dáinn, að þjóðmálaskúmarnir hans Arn jóts Olafs-
sonar gátu vilt almenningi algerlega sjónar, og felt allan sannleika
í opinberum málum á sniðglímu. Að Jóni Sigurðssyni lifandi hefði
það aldrei tekist. — En nú liggur þjóðlygin eins og köld hafísþoka
yfir öllu pólitisku lífi »út í haf og fram í dali« á íslandi, og drepur
þar allan gróður.
Tveir af hinutn miklu kostum Jóns S'gurðssonar voru að: Hann
hafði hugrekki til að segja satt, og vissi hvað var satt. Hin hátt-
virta nefnd hefir hvorugan.
Þegar lagður var liornsteinninn undir Alþingishúsið hafði Pétur
biskup valið einkunnarorð fyrir tækifærið, og Hilmar Finsen hafði
látið grafa þau á skínandi koparskjöld, sem lagður var í hornsteininn.
Orðin voru: »Sannleikurinn mun gera yður frjdlsa«. Egskildiþað
ekki þá hvað átt var við. Nú maunsaldri stðar þykja mér þessi
orð hafi verið valin með spámannlegri andagift, og eg veit að þau
þýða: Þegar íslendingar liafa brotið af sér þjóðlýgina, sem grúfir
yfir hverju hreysi og hverjum bæ,þá fyrst verðaþeir frjálsir menn.
VIII.
Ekkjutramlærslu- og oftirlaunatillögur
nefodarinnar.
Á blaðsíðu 257 neðst, og einkum blaðsíðu 276 efst, kemur i Ijós
þekking nefndarinnar á eftirlaunamálinu hjá öðrum þjóðum, og
hvernig því sé komið fyrir annarstaðar. »Sumstaðar var trygg-
ingin eigi almenn og eftirlaunin að eins veitt einstökum mönnum
eftir þörfum«; (þar mun vera átt við fyrirkomulagið íNoregi.) »Ann-
arstaðar var tryggingin í því fólgin, að dregið var af embættis-
launum, og það geymt handa embættismönnum að loknu starfi.
Um þetta er getið í kaflanum um eftirlaunamálið, (sjá bls. 51)«.
Á blaðsíðu 51 er ræða Gríms Thomsen um að »vitrasta og fyrir-
hyggjusamasta þjóðin, Englendingar, hafi engin eftirlaunalög«. Við
aðra ræðu útdrætti á bls. 51 í nefndarálitinu getur nefndin ekki
átt. Hvað satt er í ræðunni hefir verið sýnt i kaflanum um eftir-
launalög Englands og nokkurra menningarríkja.
Ósannindin sem kastað var fram á alþingi 1883, og sem eng-
inn þingmaður þá hafði þekkingu til að mótmæla, hafa verið skoð-
uð sem sannleikur væru á alþingi síðan, og nefndin, sem hafði tvö
ár til að rannsaka eftirlaunamálið, trúir þeim fortakslaust og byggir
á þeim tillögur sínar til nýrra laga. — En að nefndinni skyldi
ekki koma til hugar, að fletta upp í einhverri bók, eða spyrja ein-
hvern, sem kunnugur er á Englandi? Nei, henni dettur ekkert í
hug. Grímur Thomsen leiðir nefndina, blindur leiðir blind^n, og
afleiðingin er, að nefndin leggur til að starfsmenn landssjóðsins
þeir einu sem honum er skylt að sjá fyrir á gamals aldri — skuli
sjá fyrir sér sjálfir, en ætlar sér með tímanum að styðja af opin-
beru fé öll önnur gamalmenni á landinu. Svo er nefndin að tala
um það misrétti sem hér sé, þegar læknarnir á Vífilstöðum og Kleppi
hafi ekki eftirlaunarétt, en héraðslæknarnir hafi hann. Þetta mis-
rétti hefir alþingi búið til. Nefndin er réttlát, hún lagar það með
þvi að taka eftirlaunaréttinn af héraðslæknunum — það er sjálf-
sagt rétt frá hennar sjónarmiði, vegna þess að héraðslæknarnir gcta
ekki með nokkru móti verið án þessa réttar.
Nefndin hefir kynt sér eitthvað af norsku fyrirkomulagi á
þessum málum. Það er lang lakastá fyrirkomulagið sem eg þekki.
Ekki bætir hún um neitt hjá Norðmönnum, hún færir heldur úr

lagi, og gjörir það talsvert lakara hjá okkur. Við fiúðum þó ekki
»land og fjöld frænda« eftir orustuna í Hafursfirði til þess, að setja
okkur lakari lög en eru með Austmönnum, og til þess að verða
minna verðir en þeir í okkar eigin augum. ísland er engin skips-
julla aftan í Noregi. NNorðmenn hafa borgað eftirlaunuleysið sitt
einu sinni með sjálfstæðismissi i 11 ár E£ óska þeim ekki að þeir
þurfi að bíða líkt tjón 1 annað og þriðja sinn fyrir það, þótt mér
blandist ekki liugur um, að slíkt tjóo eigi fyrir þeim að liggja.
Þeirra fyrirkomulag kemur niður á norskri menningu (kultur).
I þrjátíu og þrjú ár hefir íslenzkum stjórnmálarnönnum ekki
aukist þekking í því eina innanlandsmáli sem altaf hefir verið á
dagskrá Alþingis, þeir trúa sömu ósannindunum enn í dag.
Ekkjuframfærslu frumvarp nefndarinnar heldur þeirri skyldu
embættismanna að tryggja ekkjunni lífeyri eins og verið hefir. En
með því fellur burtu skyldá landsjóðsins til að bæta við frá sér
helmingi á móti því, sem embættismaðurinn kaupir handa ekkjunni,
og uppeldisstyí’kur til barna yngri en 16 eða 18 ára. EC meistari
Jón Vídalín væri biskup á Islandi nú, þá væri hann ekki iengi að
skipa nefndinni á bekk með þeim, sem »útsjúga hús ekkna og föð-
urlausra«. — Biskupinn okkar sér mest eftir pappírnum, setn farið
hefir undir nefndarálitið — sem von er nú í dýrtíðinni. — Kirkjan
er orðin mýkri á manninn en hún var, fyrir prestskosningalögin.
Meðferðin á íslenzkum embættismannaekkjurn er. miklu verri
en í Noregi. I Noregi er nú á dögum bætt við ekkjurnar l'rá rikis-
stofnuninni. Ofan á lægri lífeyri ekknanna bætir ríkið 40n/o> °S
ofan á hærri lífeyririnn 25%, meðal lífeyririnn fær ofanálag þegar
konan verður ekkja, sem er þar á rnilli. — Hér á hrottaskapurinn
og mentunarleysið að vera miskunarlaust; Hver almúgakona sem
fær ellistyrk, fær helminginn borgaðan úr landssjóði.
Hjúskapur. Jón Halldórsson banka-
ritari og jungfr. Sigríður Bogadóttir.
Gift 10. nóv.
Einar Viðar bankaritari og jungfr.
Katrín Norðmann. Gift 11. nóv.
Skallagrímnr er kominn aftur ofan-
sjávar. Náði björgunarskipið Geir hon-
um upp á laugardag og hefir haft
hann með sór inn á höfn til frekari
viðgerða.
Skipafregn:
ApríJ, botnvörpungurinn, kom frá
Noregi á sunnudag, eftir langa útivist
og stranga. Hafði hrept versta veður
í hafi.
G o ð a f o s s fór frá New-York þ. 9.
þ. m. í gær barst ísafold þráð-
laust skeyti frá þeim Jóni Bergsveins-
syni og Ottó B. Arnar, með fregninni
um að Wilson mundi forsetatign hreppa
— ásamt kveðjum frá Goðafossi.
F 1 ó r a átti að fara á stað frá Berg-
en í gær, hingað á leið.
íslaud er komið til Vestmanna-
eyja og væntanlegt hingað á morgun.
S v e n d , danskt skip, kom hingað í
morgun með kol tii landstjórnarinnar.
Hrepti feikna ofviðri í hafi og brotnaði
mikið, og misti einn mann út.
Hjónafni jungfrú Sigurbjörg Eiríks-
dóttir og Júlíus Sigurðsson prentari.
hinn fjórði komst á kjöl og var
bjargað af vélbátnum Njáli. Heit-
ir hann Jón Olafsson. Þeir, sem
druknuðu voru, formaðip- bátsins
Sig. Olafsson (bróðir liins bjarg-
aða manns), barnlaus, Kristfinnur
Þorsteinsson, lætur eftir sig ek-ju
og 2 ungbörn, og loks unglings-
piltur Ingólfur Bjarnasoa að nafni.
Látinn
er í Hafnarfirði meikur borgari
bæjarins, J'óroen Hansen kaupmaður,
orðinn roskir.n n aður og hafði um
langt skeið rekið vetzlun og útgerð
í Hafnarfiiði. Hann varð briðkvadd-
ur á sunnudaginn. Hann lætur
eftir sig ekkju og 3 börn, Ferdinand
kaupm. í Hifnarfirði, Jörgen bók-
haldara í Rvík og eina dóttur.
Búmannsklukkan.
Hún hætlir í kvöld. Þegar kl.
slær eitt í nótt, verður talið mið-
nætti vera, og hún færð aftur um
einn tíma. Það er óhætt að segja,
að »búmannsk!ukkan« hefir áunnið
sér hylli og sparað takveit fé. —
Mun henni vel tekið, er hún kem-
ur af nýju á vettvang, væntanlega
á þorranum eða svo.
Erl. símfregnir.
frá fréttaritara Isaf. og Morgunbl.).
Prentnemi
Og
geta komist -ð nú þegar.
Upplýsingar á skrifstofu ísafoldar.
Jörðin Forsæti
í Yillingalioítshrepp!
fæ t til kaups nú þegar. Er hæg
hevskaptr- og hh nmndajörð.
Semja ber við
T»óíð Jónssoo, Stokkseyri.
Hindsberg
Piano og Flygel
eru viðarkend ait vera þau heztu og vönd-
uðustu 8em báin eru tit 4 Norðurlöndum.
Verksmiðjan stofnsett 1853.
Hljóðfeeri þessi fengu »Grand Prix« í
Londcn 1909, og eru meðal annars seld:
H. H. Christian X.
H. II. Haakou VII.
Hafa hlotið meðmæli frá öllum helztu
tónsnillingnm Norðurlanda, svo sem t. d.:
Joaokim Andersen, Professor Bartholdy,
Edward Grieg, J. P. E. Hartmann, Pro-
fessor Matthison-Hansen, C. F. E. Horne-
mann, Professur Nebelong, Lndwig Schytte,
Ang. Winding, Joh. Svendsen, J. D. Bonde-
sen, Aug. Enna, Cbarles Kjernlf, Albert
Orth.
Nokknr hljóðfæra þessara ern ávalt
tyrirliggjandi hér 4 staðnum, og seljast
með verksmiðjuverði að viðbættum flntn-
ingskostnaði.
Verðlistar sendir nm alt land, — og
fyrirspnrnnm svarað fljótt og greiðlega.
G. EÍríkSS, Reykjavlk.
Einkasali fyrir Island.
Brúknð innlend
Frímerki
kaupir hæsta verði
Sig. Pálmason, Hvammstanga.
Yeðurskýrsla.
Laugardaginn 11. nóv.
Vm. a. stormur, regn, hiti 2.0.
Rv. na. snarpur vindur, hiti 3.7.
íf. a. stinnings gola, hiti 0.0.
Ak. s. andvari, frost 13.0.
Gr. logn, frost 16.0.
Sf. logn, frost 4.7.
Þh. F. a. gola, regn, hiti 5.8.
Skip ferst.
Hingað barst símskeyti i gær um
að skip verzh Timbur og kol,
Patria, • væri sokkið. Það fylgdi
fréttinni, að aðaleigandi þess, T.
Frederiksen, væri heill á húfi (safe),
hvort sem það á að skiljast svo, sem
hann hafi verið á skipinu og verið
bjargað, eða hann hafi alls ekki ver-
ið með því, er það fórst.
Erindi Einars H. Kvaran
í Bárubúð á sunnudagin var svo
fjölsótt, sem salnrinn leyfði og var
máli hans tekið hið bezta. Nokk-
urar umræður urðu á eftir milli hans
og sira Haralds öðrumegin, en
Gísla Sveinssonar lögm. hinumegin.
— Verður nánar getið um erindið
í næsta blaði.
Manntjón.
Þ. 4. þ. mán. fórst bátur frá
Kvíabryggju við Grundarfjörð.
Druknuðu 3 af skipverjum, en
K.höfn 12. nóv.
1‘jóðverjar krefjast þess
að konungáríkið Pólland
skipi sjálfboðaher gegn
Rússum.
f»jóðverjar sækja fram
hjá Stochod
Pjóðaratkvæði í Dan-
mðrku um sölu Vestur-
heimseyja fer tram 14. des-
ember.
Khöfn, 13. nóv.
Wilson kosinn.
Wilson fékk 269 atkv.
við iorsetakosninguua, en
Hughes 235.
Fulltrúaráð Vesturheims-
eyjannna döusku er kom-
ið til Kaupmannahatnar.
----------«>•>———.—
Sunnudaginn, 12. nóv.
Vm. logn, frost 0.5
Rv. — — 4.0
Í8. a. st. gola, hiti 1.5
Ak. nnv. andvari, frost 5 0
Gr. na. — — 10.0
Sf. logn, frost 5.7
Þh. F. logn, hitl 5.3
Mánudaginn, 13. nóv.
Vm. ssa. st. kaldi, hiti 3.0
Rv. asa. kul, hiti 2.5
íf. logn, hiti 1.7
Ak. ssa. andvari, hiti 1.5
Gr. s. kul, frost 5.0
Sf. logn, — 2.3
Þh. F. n. andvari, hiti 1.5
Þriðjudaginn 14. nóv. 1916
Vm. a kaldi, regn 6.7
Rv. s stinnings gola 7.7
íf. s hvassviðri 10.4
Ak. ssa. andvari 6.0
Gr. s gola 3.0
Sf. sv kul 1.1
Þh. F. ssa kul 6.1