Ísafold - 25.11.1916, Blaðsíða 1

í
Kemur út tvisvar
{ viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7%
kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
SAFOLD
ísafoldarprcntsmiðja.
Ritstjóri: Dlafur BjörnssDn.
Talsimi nr. 455.
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 25. nóvember 1916
Uppsögn (skrifl.
bundln við áramót,
er ógild nema kom-
In só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus vlS blaðið.
91. tölublað
Viljirðu eiga »Bll« þá hlýddu eDlistilvisan
Jjinni. hún segir »þú skalt kaupa*
FORD TOURING CAR og neitaDu ekki
sjálfum þór um þann hag og ánægju sem það
gétur veitt þór.
Timinn er peningar, og Ford Touring Car
eykur verðgildi tima og peninga. Ford bilar
eru ódýrastir allra bila, lóttir ab stjórna og
aubveldastir i viðhaldi.
Ford bilar eru beztu fólks- og flutnings-
tæki sem homib hafa til landsins, og fást aÓ
eins hjá undirritubum, sem einnig selur hin
heimstrægu DUNLOP DEK.K. og SL0NGUR»
fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1.
AiþýOufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—0
BorgarstjóraskrifBt. opin dagl. 10-12 og 1—8
Beojarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—B
Bæjargjaldkerinn Laufásv. B kl. 10—12 og 1—B
tglandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 aiðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
tíandakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgum
’Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10-3. Bankastj. 10-12.
Landsbókasafn 12—3 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnabartólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhir'óir 10—2 og B—6.
Landsskialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
'Landsslminn opinn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7. «
íListasafnib opib sd., þrd. og fimtud. kl. 12—2
Náttúrugripasafnib opib 1*/«—2l/« á aunnuu.
Fósthúsi?) opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgb Islands kl. 1—5.
iBtjómarrábsskrifatofurnar opnar 10—4 dagl.
Talflimi Reyk,iavikur Pósth.8 opinn 8—12.
VífilstabahæliB. Heimsóknartimi 12—1
frióbmeniasafniB opih sd., þrd. og fid. 12-2.
Laun
embættis- og sýslunarmanna nú.
Hagstofan hefir gefið út í 6.
blaði Hagtíðinda skýrslu um smá
sóluverð flestra nauðsynjavara i
Rvík, eins og það var í júlí 1914
fyrir styrjöldina og eins og það
var í október i haust. Hefir Hag-
stofan komist að þeirri niður-
stöðu, að verðið hafi hækkað að
meðaltali um 70% síðan í júlí
1914. Þó hefir sumt hækkað síð-
an Hagstofan gerði útreikning
sinn, t. d. miólk. Alkunnugt er,
að ýmsar vörur hafa stórum hækk-
að, sem Hagstofan telur ekki, svo
sem allskonar vefnaðarvörur og
skófatnaður. Mun mega gera ráð
fyrir þvi, að reikningur Hagstof-
unnar muni sanni nærri, þannig
að hækkunin nemi 70% að með-
altali.
Ef nú spurt er um, hvers virði
séu laun, sem voruborguð út í júlí
1914 eftir gangverði peninga nú,
verður útkoman þessi:
í júli 1914 jafngilda i okt. 1916
500 kr. — kr. 294,12
1000 — — — 588,24
1500 — — — 882,36
2000 — — — 1176,47
2500 — — — 1470,59
3000 — — — 1764,72
3500 — — — 2058,81
4000 — — — 2352,94
4500 — — —- 2647,06
5000 — — — 2941,20
5500 — — — 3235,32
6000 — — — 3529,44
6500 — — — 3823,56
Hið öfiuga og alþekta
brunabótafélag
W0LGA
(Stofnað 1871)
tekur aO sér allsk. brunatryggingar.
Aðalumboðsm. fyrir Island
Halldór Eiríbsson,
bðbari Eimskipafélagsins.
Umboðsmenn óskast.
7000 — — — 4117,68
7500 — — — 4411,70
8000 — ■ — — 4705,82
8500 — — — 4999,94
9000 — — — 5294,06
9500 — — — 5588,18
10000 — — — 5882,30
o. s. frv.
hærra útlendu vöruna, sem hann
kaupir, en hann fær það uppborið
með hærra verði á vörum þeim,
sem hann framleiðir. Og auk
þess leggur sveitabóndinn mikið
af vöru í bú sitt, er hann fram-
leiðir sjálfur, t. d. mjólkurmatinn,
og honum verður eigi jafn þung-
bært gjald að, eins og mannin-
um, sem kaupa þarf þá vöru
markað8verði.
Mælt er, að embættismenn hér
og sýslunar muni ætla að reyna
að snúa sér til þingsins með þetta
málefni og reyna að fá dýrtíðar-
uppbót. Er ólíklegt, að þingið
geti með nokkru móti skelt skolla-
eyrum við kröfum, sem virðast
jafn réttmætar og sjálfsagðar.
Baldur.
JTlumð að vátryggja eigur yðar gegn eldi
Iögjöld hvergi lægri en hjá
cKfie cíiriíisR ^Dominions
Sanoraí cSnsuranca @o. JSonéon.
Aðalumboðsmaður
Talsími 281.
Garðar Gísfason.
Ny bók:
Kirkjan og ódauðleika-sannanirnar.
Fyrirlestrar og prédikanir
eftir
Harald Níelsson, prófessor í guðfræði.
Með öðrum orðum: Sá, sem
hefir t. d. 6000 kr. árslaun, er
ekki betur settur með það en kr.
3529.44 í júlí 1914. Sá, sem hefir
3000 kr., er líkt settur nú og ef
hann hefði haft kr. 1764.72 aura
í júlí 1914 o. s. frv.
Ef dæminu er snúið við þann-
ig að spurt er, hversu mikið mað-
ur ætti n ú að hafa til þess að
vera jafn vel settur juú og hann
var í júlí 1914 með tekjur sínar,
verður útkoman þessi:
Sá 8em hafði 1914 þyrfti að hafa
500 kr. 850 kr.
1000 — 1700 —
1500 — 2550 —
2000 — 3400 —
2500 — 4250 —
3000 — 5100 —
3500 — 5950 —
4000 — 6800 —
4500 — 7650 —
5000 — 8500 —
5500 — 9350 —
6000 — 10200 —
6500 — 11050 —
7000 — 11900 -
7500 — 12750 —
8000 — 13600 —
V 8500 — 14450 —
9000 — 15300 —
9500 — 16150 —
10000 — 17000 —
0. s. frv.
Nú er það alkunnugt og viður-
kent af Alþingi 1913, sem að visu
feldi launalagafrumvarp stjórnar-
innar þá, að launakjör embættis-
manna fyrir stríðið hafi verið
óviðunandi. Þingið 1913 veitti
sem sé ýmsum persónulegar launa-
viðbætur, enda þótt það vildi ekki
samþykkja frumvörp stjórnarinn-
ar, og játaði þar með, að launin
væru þá of lág.
En hvað er nú? Nú er orðið
70% dýrara að lifa en þá var,
og hvernig eiga starfsmenn lands-
sjóðs nú að fleyta sér og sínum
fram á launum sínum ? Þeir
græða þó ekkert á hærra verði
á innlendum afurðum eða hærri
verkalaunum. Þetta hvorttveggja,
og þó sérstaklega verðhækkun ís-
lenzkra afurða, einkum kjöts og
mjolkur, hlýtur að koma niður
á þeim. Sjávar- og sveitabóndi
þarf auðvitað líka að borga nú
„FÉílaiásvibar
Ritdómur og svör.
1 síðasta hefti danska tímarits-
ins »Tilskueren« hefir docent Hol-
ger Wiehe ritað allítarlega um
bók Einars Hjörleifssonar Kvaran
»Sálin vaknar« og lokið á hana
maklegu lofsorði, og munu tekin
upp í ísafold síðar helztu atriðin
úr ritdómnum um sjálfa bókina.
En í upphafl ritdómsins minnist
hr. Holger Wiehe á islenzku skáld-
in erlendis á þann hátt, að bæði
Gunnar Gunnarsson og Jóhann
Sigurjónsson hafa andmælt mjög
eindregið í sama timaritinu á eftir
ritdómi H. W.
Það sem Wiehe segir um ís-
lenzku skáldin erlendis er þetta:
Ummæli Wiehe.
»Nokkrir ungir fslendingar hafa
upp á síðkastið vakið á sér at-
hygli með skáldsögum og leikrit-
um, sem þeir hafa skrifað á dönsku.
Og ekki verður fyrir það synjað
að bækur eins og »Gestur ein-
eygði« og »Fjalla-Eyvindur« eiga
sinn hróður skilinn. Frá listar-
sjónarmiði er mikið í þær spunnið.
Samt sem áður eru skiftar skoð-
anir um það meðal manna hér á
íslandi, hvort þessi skálda-útflutn-
ingur sé ánægjuefui. Sumir líta
svo á, að það sé eingöngu sómi
íslandi, að íslenzk skáld geti sér
orðstír erlendis, aðrir skoða þá
föðurlandssvikará (Fædrelands-
svigtere), enda þótt þeir oftast
þýði bækur sínar á íslenzku eftir
á. Lakara er það, sem einkum
er þó gefið Gunnari Gunnarssyni
að sök, að þau (skáldin) hafi gleymt
ástandinu heima fyrir og láti eigi
sjaldan frá sér skakkar lýsingar
á því. í þessu er nokkuð til.
Minsta kosti er sumt skrítið i
»Ormari örlygssyni* og »Dönsku
frúnni á Hofi«, og furðulegt að
danskir ritdómarar skuli eigi hafa
rekið augun í það. Einkum á
þetta við um lýsinguna á Katli
presti.
Efnisyfirlit:
1. Um svipi lifandi manna. (Fyrirlestur fluttur í Reykjavík (3. april 1914)
og víðar).
2. Kraftaverkin fyr og nú. (Fyrirlestur fluttur i Frikirkjunni 13. marz
1915).
3. Áhrif sálarrannsóknanna á hinar kristilegu trúarhugmyndir. (Fyrirlestur
fluttur í Hólakirkju 11. júli 1915).
4. Kirkjan og ódauðleikasannanirnar. (Fyrirlestur fluttur i Reykjavik 2.
og 5. april 1916).
5. AuSgaOir af fátækt hana. (Prédikun flutt í Fríkirkjunni jóladag 1915).
6. Páskagleðin. (Prédikun flutt í Reykjavikurdómkirkju páskadag 1909).
7. Vottar. (Prédikun flutt í Fríkirkjunni hvítasunnudag 1915).
Verð kr. 2.40.
— Fæst hjá bóksölum um land alt. —
Hvernig fer nokkur danskur
lesandi að láta sér detta í hug
að það sé sönn lýsing á íslenzk-
um högum eða íslenzku skapferli ?
Ketill mundi talin sálfræðileg fjar-
stæða hvar sem væri í veröld-
inni. En nóg um þetta. Það er
ekki ósk mín að draga úr skáld-
hróðri Gunnars Gunnarssonar,
heldur vil eg að eins vara landa
mina við því að skoða hann áreið-
anlegan hlutsœis höfund (realistisJc
Skildrer), hann er of rómantiskt
skáld til þess.«
Svar Gunnars Gunnarssonar.
Gálginn? — eða geðveikrahæl-
ið? Ur því er það, sem þarf að
skera! A hvorum staðnum á eg
heima að réttu lagi? Sem land-
ráðamaður vafalaust á fyrri staðn-
um, en sem sekur um að hafa
búið til »sálfræðilegar fjarstæður*
sennilega helzt á síðari staðnum.
Eg viðhef orðið landráðamaður.
I hinni — raunar nokkuð sögu-
burðarlegu — frásögn um orð og
álit sumra manna á íslandi, sem
herra docent Wiehe hefir álitið
tímabært að leggja fram fyriral-
menning, notar hann hið dálítið
linara orðatiltæki: »Fædrelands-
svigter«, þ. e. bókstafleg útlegg-
ing íslenzka orðsins: föðurlands-
svikari, sem þýðir sama ogland-
ráðamaður.
Sakargiftin sú er hörð.
Skyldi nú vera nokkurt sann-
gjarnt samhæfl milli sakar og
sakargiftar?
Eg hefl leyft mér að rita og
senda frá mér nokkurrar bækur
á danska tungu. Hefði það eigi
mátt nægja, að kalla það »mikið
gáleysD? Nei! Við höfum orð
hr. Wiehe docents fyrir því, að
til sé fólk, er telji það iandráð!
Það er bezt eg snúi mér dálítið
að ástæðunni til þess, að eg hefi
gert mig sekan um þenna glæp:
Fyrsta rit mitt á dönsku — áður
voru komnar út nokkurar smá-
sögur á íslenzku — var sent sam-
tímis dönsku og íslenzku forlagh
Danska forlagið tók þegar bók-
ina til útgáfu, en á íslandi gekk
hún milli bókaútgefendanna. Hér
(í Danm.) kom hún út 1912, heima
1915. Og frá íslenzka utgefand-
anum fekk eg 150 kr. ritlaun.
Heimanað hefi eg fengið 500 eða
í hæsta lagi 600 krónur fyrirrit-
störf min. Það verða nálægt 100
krónur á ári — og mun víst mega
telja það, einkum á ófriðartímum,
naumt til viðurværis. Hingað til
hefir mér ekki tekist að lifa af
engu — þó skollið hafi nærri.
Eg hefði að vísu getað haldið
ruddu þjóðbrautina — þ. e. fyrir
mitt leyti: gerzt vinnumaður heima
hjá föður mínum og siðan með
tímanum tekið við jörðinni. Þá
hefði eg aldrei orðið skáld. Eg
er ekki til þess hæfur að vera
skáld — »í hjáverkum*. En skáld
vildi eg verða. Þess vegna framdi
eg glæpinn: kendi mér sjálfur
með margra ára ströngu striti
dönsku, svo að eg varð nokkurn
veginn fær í málinu. Og fór síð-
an að rita og gefa út bækur mín-
ar á dönsku. Hefndin hefir ekki
látið á sér standa. Við níig er