Ísafold - 02.12.1916, Blaðsíða 2

2
I S A F OL D
munð að vátryggja eigur yðar gegn eldi
Iðgjöld hvergi lægri en hjá
cTRe %SiritisR TDominions
Sieneraí dnsuranca Qo. JBfó., JBonóon.
Aðalumboðsmaður Talsími 281.
Garðar Gísiason.
M
!□
rni Eiríksson
TTusfurstræíi 6
Q 'ffejnaóar- c&rjona- og Saumavörur \
hvergi ódýrari né betri. D
n fovotta- og %3Creinlœtisvorur
beztar og ódýrastar.
[í Juaifjföng og c^œRifœrisgjafir
hentugt og fjölbreytt.
a
l □
ÍO
Ásg. 6. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavik,
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Línur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.

Launanefndarálitið.
Erindi og umræður í Stúdentafélaginu.
FjölmennurStúdentafélagsfundur
var haldinn í fyrrakvöld í Bárubúð.
Hafði öllum þeim, er laun fá úr
iandssjóði verið boðið á fundinn,
enda varð stóri salurinn sem næst
fullur af fólki. Lárus H. Bjarnason
ptófessor hóf umræður um tillögur
og álit milliþinganefndarinnar í launa-
málunum. Talaði prófessorinn af
miklum móð i 5 stundarfjórðunga
og hlaut að lokum dynjandi lófa-
klapp mikils • þorra fundarmanna.
Fyrirlesturinn mun birtast á prenti (í
Skírni) innan skamms, en hér skal þó
drepið á aðalefni hans, og einkum þau
atriði, er umræðurnar snerust um.
Þegar ræðumaður hafði skýit frá
launaástandinu eins og það var, er
nefndin settist á rökstólana, sneri
hann sér að því, að athuga meðferð
nefndarinnar á málinu. Skifti hann
aðfinslum sínum aðallega i tvent.
1. Ellitryqqinq 0% cftirlaun. Nefnd-
in gengi frá því máli órannsökuðu,
hvort rétt væri að afnema eftirlaun
eða ekki. Tillögur nefndarinnar í
því efni á engum rökum bygðar.
Nefndin bæri að vísu fyrir sig þjóð-
arviljann og samþyktir þingmála-
funda, en ekki vaeri á neinn hátt
sýnt að sá þjóðarvilji væri á rökum
bygður. Væri varla leyfilegt að
byggja jafnmikið á þingmálafundum
og nefndin gerði. Tillögurnar um
lífeyri og ekkjutryggingu næðu engri
átt. Sú trygging, sem þar er gert
ráð fyrir, sé með öllu ónóg og
miklu verri en sú, sem veitt væri
með eftirlaunalögunum frá 1904, en
embættismönnum þó ætlað að verja
árlega allmiklu fé til að kaupa sér
lífeyri og ekkjum sinum tryggingu.
2. Laun embœttismanna. Ræðu-
maður vítti það, að nefndin skyldi
setja prestana hjá. Nefndin játi, að
launin þurfi að vera sæmileg, en
rannsaki ekkert hvað þurfi til að lifa
sæmilega. Nefndin hefði átt að rann-
•saka hve mikið embættismannsheim-
ili þyrfti af nauðsynjavörum og
verðleggja þær. Slíka rannsókn hefði
mátt byggja á búreikningum núver-
andi embættismanna og öðrum gögn-
um, sem nefndin hefði getað aflað
sér, annaðhvort af sjálfsdáðum, eða
með aðstoð hagstofunnar. Hefði
sú rannsókn verið þarfari en að
snapa saman ályktanir þingmáía-
funda. — Nefndin setji launin yfir-
leitt niður úr því, sem nú er.
Gleymi að taka tillit til námskostn-
aðar, tryggingarkostnaðar, embættis-
vanda o. fl., sem nefndin þó játi að
taka þurfi tillit til.
Niðurstöður aðfinslanna voru þær,
að raðumaður taldi órannsakað enn:
1. hvort aýnema beri ejtirlaun eða
ekki, 2. hverni^ launin verði sett í
hlutfall við verðmati peninqanna.
Nefndarálitið vari með óðrum orðum
alqerleqa einskisvirði.
Því næst Ias prófessorinn upp all-
tarlegan útreikning yfir þarfir em-
bættismanns í Reykjavik, með 5
manns í heimili. Reiknaði hann
meðal annars fæði hvers manns á
dag 82 aura, eða 11 aurum hærra
en meðalfæði fanganna í tukthúsinu
árið sem leið. Útkoman úr reikn-
ingsdæminu varð sú, að lágmark
heimilisþarfanna væri 3800 kr., mið-
að við verðlag það, sem hér var áð-
ur en striðið hófst. Námskostnað
og atvinnutap á námsárunum áætlaði
hann 10,000 kr. Ætti að greiða
vexti og afborgun af því fé yrðu
launin að hækka um kr. 578,80, og
ef eftirlaun væru afnumin, yrði að
bæta við tryggingarkostnaði kr.
239,38. Lágmarkslaun embættis-
manna ættu því að vera kr. 4618,18.
Árin 1915 og 16 hafi peningar fall-
ið í verði um 50°/0. Þau árin ættu
því lágmarkslaunin að vera 6355 kr.
hvort árið, ef embættismaðurínn
ætti að geta gefið sig allan við starf-
inu og þyrfti hvorki að svelta né
safna skuldum.
Engin hæztu laun nefndarinnar
nái þessari upphæð. Byrjunarlaunin,
sem hún leggur til að veitt verði
nái ekki nokkurri skynsamlegri átt.
Séu heldur ekki samboðin getu
landssjóðs og hag almennings. Tekjur
landssjóðs hafa sjöfaldast siðan 1875.
Embættiskostnaður nú */b ^ gjöld-
um landssjóðs, en þá s/4. En fram-
farirnar til lands og sjávar beri vott
um stórum aukna velmegun hjá öll-
um þorra manna í landinu. Em-
bættismannastéttin verði þegar á
aukaþinginu að fá uppbót þess rang-
lætis, sem dýrtíðin bakar þeim. Enn-
fremur þurfi hið bráðasta að semja
ný launalög, er bygð séu á réttu
hlutfalli milli peningaverðs og verð-
lags á nauðsynjavörum, þar sem
tekið sé tillit til undirbúningskostn-
aðar og tryggingarkostnaðar, ef eftir-
launin verða afnumin, sem líklega
muni réttast. Mentuninni í landinu
sé hætta búin, ef tillögur launanefnd-
arinnar komist í framkvæmd. Menta-
mennirnir verði að taka málið að
sér og búa það í hendur stjórnar og
þings.
Næstur tók til máls Halldór Daní-
elsson yfirdómari. Kvað hann nefnd-
ina ekki hafa vonast eftir hrósi fyrir
starf sitt. Henni hafi verið það ljóst
að verkið var vanþakklátt. Enda
hafi hún líka fengið harða dóma og
ósanngjarna. Málshefjandi gæti lík-
lega talist kurteis, en ósanngjarn
hefði hann verið í nefndarinaar garð.
Ókurteisir dómar hefðu komið íram
á prenti í tveim ritgerðum. Annari
austan úr flóa, en hinni frá toppin-
um á 3. skrifstofu í stjómarráðinu.
Flóamenningunni hefði lengi verið
viðbrugðið, en stjórnarráðsgreinin
tæki þó hinni, sem væri eftir prest,
Iangf fram að. ósanngirni og ókurteisi.
Yfirdómarinn bjóst við að ræða
málshefjanda hefðifallið fundarmönn
um vel í geð, en varla mundi hann
hafa haldið hana fyrir kjósendum, ef
hann hefð.i boðið sig fram til þings.
Launaþegar væru ekki nema annar
aðili _í þessu máli. Hinn aðilinn
væri kjósendur. Úr þeim væri nú
lítið gert, en þó séu það þeir sem
ráða, þegar öllu er á botninn hvolft.
Þeir tnundu aldrei kjósa mann á þing,
er fyigdi málstað málshefjanda.
Flest það sem L. H. B. vildi
byggja á, kvað ræðumaður standa I
nefndarálitinu. Ef sá dómur væri
réttur, að nefndarálitið væri til einskis
nýtt, þá væri lika grundvöllur L. H.
B. dauðadæmdur.
Nefndin hefði ekki hreyft við launa-
kjörum presta af þeim ástæðum, að
milliþinganefnd hafi nýlega athugað
það mál, og auk þess liggi i lofti
gagngerðar breytingar á allri kirkju-
skipun. Gerð sé grein fyrir þvi í
nefndarálitinu, hversvegna eftirlaun
skuli afnumin, þótt eigi sé það mál
skoðað frá heimspekilegu sjónarmiði.
Nefndin hafi miðað tillögur sínar við
verðlag það sem hér var 1913. Hafi
ekki álitið sér skylt að miða við dýr-
tíðarástandið, þar sem ttllögur hennar
áttu að vera grundvöllur undir var-
anleg launakjör. Hafi tekið upp svo
mikið af ályktunum þingmálafunda
fyrir þá sök, að henni var falið að
athuga rækilega viija þjóðarinnar í
þessum efnum. En þjóðarviljann sé
frekar hægt að byggja á ummælum
þingmálafunda og ræðum þingmanna
en á sundurlausum blaðagreinum.
Menn greini á um það, hvað talist
geti viðunanlegt líf, og þessvegna
hafi nefndin ekki ráðist I að reikna
út þarfir embættismannanna, þar sem
vita mátti að sitt sýndist hverjum í
þeim efnum. Tillögu L. H. B.
mundi ómögulegt að koma fram
á þingi, en nefndin vildi reyna að
gera tillögur sínar þannig úr garði,
að þfer næðu fram að ganga. —
Reikningsdæmi L. H. B. væri öfga-
kent. Fangafæðið t. d. reiknað I
dýrtiðinni og því ekki hægt að miða
við það. Nefndin hefði með vilja
farið of skamt, til þess að tillögum
hennar yrði ekki stungið undir stól.
Þætti þinginu of skamt farið, mundi
það bæta úr því. Nefndiq hefði haft
mikið fyrir starfi sínu, leitað upp-
Iýsinga hjá ýmsum embættismönnum
og hjá hagstofunni og látið sérfróða
menn stinga upp á launum sumra
starfsmanna (t. d. símaþjóna).
Jón Magnússon bæjarfógeti kvað
nefndina hafa búist við aðfinslum
en ekki skömmum. Benti síðan á
að L. H. B. hefði verið ráðandi
maður í kirkjuroálanefndinni fyrir
nokkrum árum. Sú nefnd breytti
verðlagslaunum presta í krónulaun.
Fyrir fám árum hafi hann einnig
verið með að samþykkja 2000 kr.
laun. Hvernig geti sami maðurinn
nú ætlast til að samþykt verði 4—
5 þús. kr. meðallaun ? Nú mæli
það með afnámi eftirlauna, að ýmsir
flokkar manna séu komnir á lands-
sjóðslaun, sem ekki hafi rétt til
eftirlauna. Andróður “L. H. B. sé
lítt skiljanlegur, ef þess er gætt, hve
öfugur hann snerist við launahækk-
un embættirmanna á þingi 1913.—
Helzt megi líklega finna nefndinni
það til foráttu, að hún skyldi láta
nokkurt álit frá sér fara, þar sem
mjög erfitt sé að leggja nokkurn
grundvöll meðan ástandið sé eins
og nú er. — Kjör annara stétta
væru ekki eins glæsileg og af væri
látið. Nefndin hafi grenslast eftir
tekjum manna af ýmsum stéttum;
þær væru ekki mjög háar yfirleitt.
Ekki mætti miða við laun togara-
skipstjóra eða við stundarlaun á Siglu-
firði. Margir fjölskyldumenn verði
að láta sér nægja 1200 kr. tekjur
og þaðan af minna. — Að lokum
kvaðst bæjarfógetinn ekki vilja gera
eins lítið úr almenlaingsviljanum
eins og prófessorinn hefði gert.
Agúst Bjarnason prófessor benti
á að nú gæfist mentamönnum og
embættismönnum færi á að bindast
samtökum,' og lagði til að kosin
yrði nefnd manna tií að safna skýrsl-
um og upplýsingum og búa launa-
roálið i hendur stjórnar og þings.
L. H. B. kvað presta lægst laun-
aða allra embættismanna og laun
þeirra greidd eftir á. Því væri þörf
á að athuga launakjör þeirra. Verð-
mæti peninga hefði mikið lækkað á
þeim 10 árurn, sem liðin væru sið-
an kirkjumálanefndin sat á rökstól-
unum. Núverandi launakjör hefðu
verið bót frá því sem þá var, enda
hefðu prestar verið þeirri nefnd þakk-
látir fyrir starf hennar. Síðan rakti
ræðumaður ástæður launamálanefnd-
ar fyrir afnámi eftirlauna og gerði
athugasemdir við þær. Kvað kalann
til eftirlaunanna ekki sprottinn af
eftirlaunakröfunni, heldur af því,
hvernig eftirlaunarétturinn væri mis-
brúkaður. Nefndina kvað hann ekki
hafa bygt á því, hve dýrt var að
lifa árið 1913. Hún hefði einmitt
átt að rannsaka »þurftarlaunin«, af
þvi að sitt lízt hverjum um sæmileg
laun. Hún hafi bundið sig um of
við það, hvað hægt væri að fá sam-
þykt, hvað almenningur og þingið
mundi vilja fallast á. — Þessa við-
leitni hefði þó almenningur ekki
kunnað að meta við Jósef Björnsson,
sem tvisvar hefði fallið á sama sumr-
inu. — Skifting umboðsvalds og
dómsvalds sé svo frá gengið í nefnd-
arálitinu, að sá kaflinn einn heimili
það, að telja nefndarálitið einskis
nýtt. En það atriði ætlaði ræðumað-
ur að athuga síðar. — Bæjarfógeta
kvaðst ræðumaður hafa því að svara,
að nefndin ætlist ekki til að launin
hækki, ekki einu sinni að krónutali.
Sjálfur kvaðst hann ekki hafa opn-
að sinn munn í launahækkunarmál-
inu 1913. —Nefndin hefði ekki átt
að láta sér nægja að hlaupa eftir því,
sem einhver og einhver hefði sagt í
þessu máli, heldur hefði hún átt að
kryfja málið 11 mergjar. Ræðumað-
ur kvaðst vita það, að kjör verka-
manna væru lakari, en embættismað-
urinn hlyti að gera meiri kröfur og
undirbúningskostnaðurinn heimilaði
honum að krefjast meiri launa. J.
M. mundi ekki sætta sig við verk-
mannakjör.
Enn skiftust þeir á nokkurum orð-
um Jón Magnússon bæjarfógeti og:
Lárus H. Bjarnason prófessor. Með
þvi að liðið var af miðnætti var ekki
gengið til atkvæða um tillögu Agr
Bjarnasonar prófessors um nefndar-
kosningu. Formaður félagsins lýsti
þvl þá yfir, að efnt skyldi til fund-
ar innan skamms og umræðum þar
haldið áfram.
8e ölaban ka-greiuarnar.
Með þvi, að Björn Kristjánsson er
nú langt kominn með »svar« sittr
ef þvi nafni má nefDa »kattarþvott«
hans i Landinu — gegn greininni
hér í blaðinu, verður niðurlagsgreininr
sem fjallar um hvernig hentugast
muni að koma fyrir bankamálum
vorum látin bíða unz B. Kr. er búina
að lúka sér af og þá látin fylgjs
stuttu svari, sem ráðgert er við þessu<
nýja moldviðri bankastjórans.
Kafbátahernaðurinn.
Það er nú borið til baka að þýzk-
ir kafbátar hafi sökt brezkum botn-
vörpungum fyrir Vesturlandi.
Brezkur botnvörpungs skipstjóri,
sem farið hafði frá Grimsby 23,
nóv. og hingað kom núna í vikunni
kveðst ekkert hafa heyrt um þetta
þar i landi.
Til hr. Matthíasar þórðarsonar,
Þér vikið að mér nokkrum orð-
um i »Landinu« útaf kafla úr grein
um brezku samningana. Hvert orð
hefði mátt vera óskrifað af þeim,
vegna þess að e% hefi ekki skriýað
eða átt pátt / pví að skriýa nokkurt
orð aý pví, sem þér eignið mér.
Rvík. 1. des. 1916.
Sveinn Bjórssonr
/