Ísafold - 16.12.1916, Síða 2

2
IS AFOLD
Þá mætti fyrir réttinnm Pétur
Björnsson, 2. stýrimaðnr.
Hann skýrði frá þvi, að skip-
stjóri hefði sagt þeim stýrimönnum
að þeir ættu að láta sig vita áður
en þeir gæfu hljóðbendingu, annars
gæti það álitist svo, ef hann væri
niðri, að hann gætti eigi skyldu sinn-
ar. Vitnið skýrði frá þvf, að það
hafi verið á leiðinni hingað frá New
York, seinni hluta dags, er skipið
fór fram hjá Cape Race, að bylur
skall á. Vitnið hafði þá vörð á stjórn-
palli og sendi Guðmund Magnússon
háseta (sem fór af skipiuu, er hing-
að kom), niður til skipsjómfrúar
með boð til skipstjóra um það að
koma upp. En er það drógst að
skipstjóri kæmi, gaf stýrimaður
hljóðbendingu. Rétt á eftir kom
skipstjóri upp á stjórnpall og kvaðst
eigi hafa fengið skilaboðin, en ávít-
aði stýrimann fyrir að hafa gefið
merki án sinnar vitundar. Spurði
skipstjóri hvernia hann %œti jenqið
af sér að %eja merki er honum hajði
áður verið bannað pað. Kvað skip-
stjóri eigi svo dimt, að þess gerðist
þörf að gefa merki, en vitnið segist
hafa áiitið þess fulla þörf, því að
skipsljós mundu ekki hafa sézt í
hæfilegri fjarlægð.
Ekki minnist vitnið þess, að skip-
stjóri hafi tekið það beinlínis fram,
að ekki mætti hreyfa vélsima skips-
ins, en segist hafa skilið það svo.
Mundi þó hafa breytt á móti þvi,
ef hann hefði álitið nauðsyn til þess
bera. Ekki kvað hann skipstjóra hafa
fundið að því, þótt þeir breyttu
stefnu. Ennfremur skýrir hann frá
því, að það hafi verið litlu eftir að
hann kom á skipið, að hann hefði
gefið hljóðbendingu, með gufupípu
skipsinS, en skipstjóri hefði þá fund-
ið að því við sig, með hægum orð-
um þó, og sagt að hann yrði að
láta sig vita áður en hann gerði
slíkt.
Vitnið var spurt að því, hvort
veðrið hetði verið svo ilt, þá er það
kom á fætur eftir strandið, að það
mundi hafa gefið merki upp á sitt
eindæmi. Svaraði vitnið þvi, að það
mundi hafa gert það til þess að ná
í skipstjóra.
Ennfremur gat vitnið þess, að i
förinni til Ameríku hafi þeir orðið
varir við áttavitaskekkju, er kom á
lægri gráðu og þá mest á stryki ná-
lægt vestri, mest 3 gr., en er skipið
kom aftur á 60 gr. lóku þeir eigi
eftir neinni misvisun.
Þá mætti í réttinum C. G. Sör-
ensen 1. vélam., 31 árs að aldri, til
heimilis i Reykjavík. Fyrir honum
var lesinn upp útdráttur úr vélar
dagbók og staðfesti hann þann út-
drátt.
Hann kvað skipið hafa farið með
fullri ferð, alla leið fiá ísafirði, hér
um bil 9 mílur á vöku og vélar-
hraðinn hafi verið 84 snúningar. Svo
sagði hann, að hringt hefði verið
niður i vélina um að stöðva hana,
þá fulla ferð aftur á bak, þá fulla
ferð áfram og síðast fulla ferð aftur
á bak. Ollum þessum skipunum
hefði verið hlýtt, en það muni hafa
tafið um 10 sekúndur.
Þá mætti i réttiuum Gunnlaugur
fónsson, 2. vélam., 23 ára að aldri,
til heimilis í Kaupmannahöfn.
Hann hafði ekki vörð i vélarúm-
inu þegar skipið strandaði og hafði
eigi haft frá því skipið fór frá ísa-
firði. Vaknaði hann þá fyrst, er
skipið kendi grunns. Fór hann þá
að klæða sig, en í þvi kom 3. vélam.
og sagði honum, að skipið væri
strandað.
Þegar hann kom niður í vélaiúm,
hafði vélin fulla ferð aftur á bak.
Rétt á eftir var gefin skipun um það
frá brúnni, að losa sjó úr »tank«
nr. 2 og siðan út nr. 1 og nokkru
síðar úr nr. 4. Um líkt leyti bilaði
pipa fyrir afganginum frá »Cirkula-
tions<vatninu rétt fyrir ofan »Kon-
densatorinn*. Var þá neyðarventill
opnaður, en sjóventli lokað. Rétt á
eftir fór að bera á leka á stjórnborðs-
katli og gufan streymdi út frá »stopp«-
ventilnum. Rétt á eftir sprakk rörið
Og urðu þeir þá að fara úr vélarúm-
inu eins fljótt og unt var, því að
alt fyltist af gufu. Þá var eldunum
skarað út og öryggisventlar opnaðir.
Þá voru gerðar tilraunir til þess að
loka fyrir gufuna, en það tókst eigi
fyr en hún hafði tiær öll streymt út
og var þá kominn allmikill sjór í
kyndararúmið og óx óðum. Rann-
sókn á eftir sýndi ,það, að veníillinn
á »Spædedamps«-pipunní var brot-
inn við stjórnborð aðal-»stopp«-
ventil. —
Þá var kallaður fram 3. vélam.,
Kjartan Tómasson, 24 ára að aldri,
til heimilis á ísafirði.
Hann var á verði í vélarúminu
eftir kl. 12. Sagði hann, að farin
hefði verið full ferð, 84 snúningar
alla leið, þangað til rétt áður en
skipið rakst á, eða um 9 mílur á
vöku. Um kl. 2.45 var hringt frá
stjórnpalli að stöðva vélina. Svar-
aði hann þegar og fylgdi skipaninni.
En rétt þegar hann var að stöðva,
var bringt »full ferð aftur á bak*.
Svaraði hann samstundis og setti
vélina aftur á bak, en þá var hringt
»full ferð áfram«. Svaraði hann því
og lét vélina taka rétta sveiflu, en
þá var enn hringt »full ferð aftur á
bak«. Enn svaraði hann og lét vél-
ina taka öfuga sveiflu. í því bar
þar að 1. vélam., opnaði hann gufu-
ventilinn og gekk nú vélin fulla ferð
aftur á bak. Rétt á eftir rakst skipið
á. Vitnið hélt, að töf af þessum
hringingnm mundi hafa verið 10—
15 sek. Gat að eigi skilið annað,
en að það ætti að fylgja öllum þess-
um fyritskipunum frá stjórnpalli, þvi
að þótt stundum sé hringt fram og
aftur til þess að herða á, þá er slíkt
gert í einni lotu, eða án þess nð hlé
verði i milli, en hér leið nokkuð í
milli skipananna.
E. Nielsen: Hvað leið langur
timi frá því að hringt var »full ferð
áfram« og þangað til aftur var hringt
»full ferð aftur á bak« ?
Vitnið: Ekki svo gott að ákveða
það með vissu; gizka á, að það hafi
verið um s sek.
Umboðsmaður vátryggingarfél.
(Magnús Sigurðsson): Hefir vitnið
vélstjórapróf ?
Vitnið: Já.
Þegar skipið kendi grunns, fékk
vitnið skipun um það, að sækja 2.
vélam. og gerði það þegar og eftir
það var skýrsla þess alveg samhljóða
skýrslu 2. vélam.
Þá var kallaður fram Þorsteinn
Sigmundsson háseti, 36 ára að aldri,
til heimilis í Reykjavík.
Rétt á eftir að hrlðin skall á
kallaði 1. stýrimaður á vitnið og bað
það að leita að skipstjóra niðri i
káetu. Fór vitnið fyrst inn i borð-
salinn. Heyrði þá mannamál niðri
og fór þangað að klefa nokkrum.
Var þar fyrir Jón Bergsveinsson og
annar maður, sem vitnið ekki þekti.
Spurði vitnið eftir skipstjóra, en
þeir kváðu hann eigi þangað hafa
komið. Ueitaði þá vitnið enn nokk-
uð en fann eigi skipstjóra og fór
við það upp á stjórnpall afur. Stýri-
maður sagði vitninu þá að það yrði
að finna skipstjóra og fór það þá i
aðra leit — fyrst til reyksalsins og
borðsals og svo niður í skipið. Síð-
an í klefa undir tröppunum, en í
því kom skipstjóri aftan að vitninu.
Veit það ekki hvaðan hann hefir
komið, enda ókunnugt í skipinu.
Spurðt skipstjóri um erindi þess og
sagðist vitnið hafa ált að skýra hon-
um frá því, að það væri kominn
bylur. Fór skipstjóri þá upp á stjórn-
pall. Alls sagðist vitnið hafa verið
um 15—20 mínútur í leitinni. Að
gefnu tilefni kvaðst vitnið eigi hafa
tekið eftir því að skipið hafi komið
lygnan sjó áður en það strandaði.
Þá mætti Eyjólfur Edwaldsson
íáseti, 20 ára að aldri, til heimilis
á Seyðisfirði.
Hann var settur á útvörð kl. 2.
Gerði það 1. stýrimaður. Var hann
á verði þangað til skipið strandaði,
fyrst fram á, en er veðrið versnaði
lór hann upp A stjórnpall að boði
stýrimanns. Rétt á eftir var hann
sendur DÍður í reykingasal að leita
að skipstjóra og segja honum að
bylur væri kominn. Fann ekki skip
stjóra þar, en fór aldrei lengra, en
skýrði stýrimanni frá því að hann
hefði ekki fundið skipstjóra. Hafði
síðan vörð, en stýrimaður kvaddi til
þess annan, mann, Þorstein Sig-
mundsson, að leita skipstjórans.
Hélt hann að liðið mundu hafa
15—20 mínútur frá því að hann
fór að leita skipstjóra og þangað til
hann kom upp. Hann tók eftir því
að sjó lægði rétt eftir að hann kom
úr leitinni, en skýrði eigi stýrimamú
frá því. Sá dálítið út fyrir borðið.
Var þetta svo sem 15 mín. áður
en skipið strandaði. Sá land rétt
eftir að skipstjóri kom upp, en sá
ekki land meðan hann hélt vörð
fram á. Venjan þegar gott er veður
að útvörður sé fram á, en á stjórn-
palli þegar vont er veður. — —
Þá var tilkvaddur Aðalsteinn Guð-
mundsson háseti, 18 ára að aldri,
til heimilis í Fáskrúðsfirði.
Hann var á verði frá kl. 12, en
lók við stýrinu kl. 2. Stefna skips-
ins norðaustur til austur, þegar hann
tók við stýrinu. Var stefnu breytt
tvisvar eftir það, fyrst norðaustur til
'/2 austur og svo austur til norðaust-
ur. Gerði það skipstjóri og var sein-
ustu stefnunni haldið þangað til land
sást rétt framundan. Var þá skip
stjóri nýkominn upp á stjórnpall og
skipaði að snúa skipinu stjórnborða.
Sneri hann þá stýrinu og breytti
skipið dálítið stefnu. Seinustu stefn-
una hjá Rit setti skipstjóri eins og
hinar.
Dómarinn spurði, hvort vitnið
mintist þess, zð stýrimaður hefði
sagt því nokkuð fyrir um stjórni”a.
Vitnið: Já, »ekki austar*, sagði
hann.
Tók eftir þvi, að skipið kom
lygnan sjó nokkru áður en það
strandaði og áður en skipstjóri kom
upp, en mintist ekki á það.
Tók eftir því, að stýrimaður gerði
boð eftir skipstjóra þegar eftir að
hríðin skall á, en gat eigi sagt hve
langur tími leið frá því og þangað
til skipstjóri kom. Heyrði ekki, að
stýrimaður talaði um það, að of nærri
væri stýrt. Var inni í stýrisbúsinu
og sá ekki á sjóinn og tók ekki eftir
wí, að land sæist, þá er síðasta
stefna var tekin.
Eftir þetta voru vitnin látin stað-
festa fran burð sinn með eiði — öll
nema skipstjóri. Umboðsmaður vá-
try- gingarfélaganna (M. Sig.) mælt-
ist til þess, að prófinu væri ekki
lokið þegar, heldur haldið opnu
þangað til vátryggingarfélögin hefðu
kynt sér rækilega alt það, er að mál-
inu lýtur. Vildi rétturinn ekki fall-
ast á það og beiddist Magnús Sig-
urðsson þess þá, að beiðni sín yrði
bókuð og var það gert. Var þá
réttarhaldinu lokið og hafði staðið
í rúmar 12 stundir.
Yeðurskýrsla.
Laugardag 9. des.
Vm. n. andvari, frost 2.2.
Rv. logn, frost 3.5.
íf. na. gol^, frost 3.4.
Ak. na. andvari, frost 4.0.
Gr. logn, frost 8.5.
Sf. na. kul, frost 4.4.
Þh. F. n. andvari, hiti 1.5.
Mánudaginn 11. des.
Vm. n. kaldi, frost 3,5
Rv. n. gola, frost 4,5
íf. n. stormur, frost 5,1
Ak. s. andv., snjór, frost 9,0
Gr. n. st. kaldi, snjór, frost 7,0
Sf. na. stormur, snjór, frost 4,5
Þh- F. nna. kul, frost 0,1
Þriðjudaginn 12. des.
Vm. n. hvassv., frost 6.9
Rv. n. st. gola, frost 5.6
íf. a. kul, frost 8.2
Ak. ssv. andv., frost 11,8
Gr. n. kaidi, snjór, frost 11,5
Sf. na. kaldi, frost 5.7
Þh. nna. gola, hiti 1.4
MiSvikudaginn. 13. des.
Vm. nna. rokstormur frost 6.9
Rv. nna. gola frost 5.0
íf. n. stormur — 8.3
Ak. nnv. gola — 6.0
Gr. n. snarpur vindur frost 8.0
Sf. na. hvassviðri — 0.7
Þh. F. n. gola hiti 1.0
Fimtudaginn 14 des.
Vm. n. stormur frost, 4.3
Rv. n. stinnings kaldi frost, 3.5
íf. logn frost, 6.3
Ak. na. snarpur vindur frost. 6.0
Gr. logn frost, 7.0
Sf. na. hvassviðri frost, 7.4
Þh. F. n. gola hiti, 2.6
Samvizkubit.
25 26
Samvizkubit.
Samvizkubit.
---------28~
Samvizkubit.
loftið, eins og skotið hefði verið á dúfur á
flugi, en ekki að vegg.
Allir voru ekki eins slæmir og eg hélt,
hugsaði hann með sjálfum sér, er hann
steig ofan úr trénu, og hann virtist nú vera
rólegii, er þetta var afstaðið. Og nú hringdu
kirkjúklukkurnar sálarró, sálarfrið yfir hina
látnu, er höfðu gert skyldu sína, en ekki
alla lifandi, sem höfðu gert sína skyldul
Sólin var hnigin til viðar, og tunglið, sem
hafði verið á lofti, bleikgult, allan síðari
hluta dagsins, var farið að roðna og auka
ljósmagn sitt, þegar fyrirliðinn hélt af stað
með menn sina í áttina til Montcourt,
og alt af heyrðist klukknahljómurinn. Þeir
komu inn í trjágöngin, sem liggja til Ne-
mours; þau voru eins og sérstaklega
gerð fyrir hergöngu, með trjáraðirnar eins
og h ífðarveggi til beggja handa. Og þeir
héldu áfram, áfram, unz myrkrið skall á
og tunglið lýsti skærar. I öftustn röðun-
um tóku menn að hvíslast á um það, hvort
ekki mundi ráðlegt að gera riðilstjóranum
skiljanlegt, að hann skyldi vekja athyli fyrir-
liðans á því, að héraðið væri ekki vel trygt,
og að þeir yrðu að komast sem fyrst á
dvalarstaðinn, til þess að geta tekið sig upp
í dögun; en áður en nokkurn varði, skip-
aði fyrirliðinn mönnum sínum að nema stað-
ar. Það var á hæð einni, og þaðan mátti
sjá til Marlotte. Herra von Bleichroden
stóð eins og steini lostinn; nú var bumb-
an barin afturl Og svo sló klukkan níu
í Montcourt, og svo sló hún í Gréz, i
Bourron, i Nemours, og svo fóru ailar
kirkjuklukkurnar að hringja til tiða, hver
annari hvellara; en hæst þeirra ailra hljóm-
aði þó kirkjuklukkan í Marlotte. Hún kall-
aði i sífellu: Hjálp-hjálp, hjálp-hjálp! og
herra von Bleichroden gat ekki hjálpaðl
Nú þrumdi við duna mikil, eins og hún
kæmi úr innýflum jarðar: Það var nátt-
málaskotið frá aðalherstöðvunum við Cha-
lons. Og gegnum þunnu þokuslæðuna,
sem hékk eins og gisið gluggatjald yfir
smáfljótinu Loin, brauzt tunglsljóið og lýsti
upp ána, sem varð til að sjá eins og gló-
andi hraunflóð, er kæmi úr Fontainebleau-
skóginum, sem gnæfði við himin í vestrj
eins og biksvart eldfjallsbákn. Kvöldloftið
var óþægilega heitt og mollulegt, en liðs-
mennirnir voru allir náfölir í framan, svo
að leðurblökurnar, er sveimuðu í kringum
þá, gerðust æði nærförular við andlit þeirra,
eins og þeirra er venja, er þær sjá eitthvað
hvítt. Allir vissu um hvað flokksfyrirliðinn
hugsaði, en þeir höfðu aldrei séð hann svo
einkennilegan útlits, og þeir óttuðust, að
ekki væri einleikið með þessar tilgangslausu
njósnir á aðal-þjóðbrautinni. Loks gerðist
riðilstjórinn svo djarfur, að vekja athygli
flokksfyrirliðans á þvi, að háttattmamerkið
hefði þegar verið gefið. Herra von Bleich-
roden tók þessari skýrslu með auðmýkt,
eins og menn taka fyrirskipunum yfirboð-
ara sinna. Og svo skipaði hann mönnum
sínum að halda heimleiðis.
Þegar þeir að einni klukkustundu liðinni
komu inn á fyrstu götuna í Marlotte, þá
veitti riðilstjórinn því eftirtekt, að flokks-
fyrirliðinn kiknaði í knéliðnum á hægri
fæti, eins og hann hefði alt í einu fengið
liðagigt og, að hann gekk útskeifur og
hokinn eins og hrossafluga. Á torginu
var sveitin leyst upp og henni gefið leyfi
til hvíldar án kvöldlesturs. Og foringinn
fór sína leið.
Hann vildi ekki fara inn til sín strax.
Honum fanst hann verða að fara eitthvað,
en hvert, það vissi hann ekki. Hann æddi
áfram tneð hvestum augum og glentum
nösum eins og sporhundur. Hann athug-
aði veggina og þefaði eftir lykt nokkurri,
sem hann þekti vel. En hann sá ekkert,
og hann mætti engum manni. Hann vildi
sjá, hvar »það« hafði gerzt. Og þó óttað-
ist hann að sjá það. Að lokum varð hann
þreyttur og hélt heim til sín. Hann nam
staðar í húsagarðinum og rölti í kringum
eldhúsið. Þar rakst hann á liðþjálfann, og
varð svo felmt við það, að hann varð að
gripa í vegginn til að styðja sig. Liðþjálf-
anum brá einnig við, en hann náði sér þó
skjótt og mælti:
— Eg hefi leitað að herra fyrirliðanum,
til þess að gefa skýrslu mína.