Ísafold - 27.12.1916, Síða 3

ISAFOLD
í vor — og þau fari eftir því,
hvernig ófriðarþjóðirnar vígbúi
aig i vetur.
ÁBtæðurnar fyrir því, að búiat
er við úrsiitum að vori komanda
eru ljósar.
Litum á Þjóðverja. — Ríki, sem
tekur allan vinnuafla sinn í her-
þjónustu, getur ekki barist lengi.
— En Samherjar. Alt bendir á,
að með þeim sæki margt í sama
horfið og með Þjóðverjum. í
Englandi er í orði að setja á stofn
matarstjórn, eins og verið hefir
og er enn í Þýzkalandi. Þ. 16.
nóv. skýrir verzlunarráðherrann,
Runkimann, frá, að stjórnin ætli
að stofna embætti, ámóta og rík-
isbryta-embættið hjá Þjóðverjum.
Ennfremur skýrði hann frá, að
svo væri lítið um matvöru í rík-
inu, að stjórnin yrði að fá heim-
ild til þess að taka sér full um-
ráð yfir þvi, sem til væri, og
skamta úr hnefa þær matvöru-
tegundir, sem henni sýndist.
í Frakklandi er alt á sömu
bókina lært. Þar er hörgull á
matvöru, kolura, vinnuafli, skip-
um o. fl. Þar í landi er sparn-
aðarnefnd á rökstólum til þess
að sjá um, að vel sé haldið á
því, sem til er.
En sá er munur á fyrir Mið-
veldum og Samherjum, að Mið-
veldismenn sáu vandræðin að
nokkru leyti fyrir. Þeir eru fyrir
löngu búnir að koma skipulagi á
alt matarhæfi í löndum sínum,
en Samherjar hafa látið mikið af
slíkri innanríkisstjórn reka á reið-
anum fram á þessa tíma. —
Á vigslóOum MiB-Evrópu
hefir mjög lítið markvert gerzt
þennan tíma. Við Somme hafa
að vísu verið háðir grimmir og
blóðugir bardagar öðru hvoru, en
árangurinn hefir verið næsta lít-
ill — annar en blóðsúthellingarn-
ar. HaustrLgningar þar um slóðir
hafa gert að verkum, að allar
gjótur og grafir hafa fylst af vatni.
Hermennirnir hafa jafnvel ekki
getað komið við skotfærunum,
því alt hefir blotnað af vatns-
gangi. Ógurleg návigi hafa því
verið háð, er til bardaga hefir
komið — þeim lýsir enginn.
við, að raunirnar þungu, sem mættu
vorum látna biskupi á siðasta áfanga
lifsleiðar hans, hafi í engu tilliti
dregið úr þessari játningu í sálu
hans eða orðið til að skyggja á þetta
tvent, elsku drottins og trúfesti sem
meginstoðir lífsbyggingar hans. Þvi
að raunarikur varð honum vissulega
síðasti áfanginn. Þungbært, átakan-
lega þungbært varð honum það að
sjá yndi augna sinna, hina ágætu og
trúarstyrku eiginkonu sína, sem hann
hafði ungur bundist kærleiks og
trygðaböndum, unni svo heitt og
mat svo mikils, hina kærleiksríku
og umhyggjusömu móðir barna sinna
— að sjá hana verða ólæknandi
vanheilsu að herfangi og eftir lang-
vinnar þrautir og baráttu að hniga í
dauðans faðm á bezta aldri. Þung-
bært var honum lika að sjá á eftir
einkabróður sínum ofan í gröfina,
bróðurnum, sem hann unni svo heitt
og mat svo mikils. Þungbært, átakan-
lega þungbært var honum og á næst-
liðnu sumri að sjá höggvið skarð í hóp
barnanna sinna, sem voru honum
svo innilega hjartfólgin, þar sem
annar sonurinn sýkist og deyr i
framandi landi og í blóma lífsins.
Og sá missirinn hlaut þvi fremut
að koma sárt við hjarta föðurins sem
hann þjáðist nú sjálfur meira en áð-
Næstu daga eftir að Þjóðverjar
stofnsettu konungsrikið Pólland
— í orði kveðnu, eins og áður
er getið um — gerðu þeir snarp-
ar árásir á Rússa. Var það næsta
eðlilegt, að þeir vildu sýna Rúss-
um, að þeir hefðu enn krafta í
kögglum, um leið og þeir hótuðu
því hátíðlega, að taka vænan
skika af Rússlandi um tíma og
eilifð. — Ekkert varð þó úr
framhaldi.
Hrakfarir Rúmena.
Þ. 16. nóv. fréttist til þeirra
þriggja herkonunganna, Hinden-
burgs, er stjórnar öllum Miðvelda-
her, Falkenhayns, er ber á Rú-
menum í Siebenbúrgen og Mack-
ensen, er hefir hrakið þá í Do-
brudscha. Sátu þeir allir þrír á
ráðstefnu suður í Belgrad. Var
ekkert líklegra, en þeir brugguðu
þar fjörráð Rúmena; enda leið
ekki á löngu áður Falkenhayn
lét til 8Ín taka.
Fram að þeim tíma gátu Rú-
menar staðið i Miðveldahernum
í fjallaskörðum Transylvanisku
fjallanna á norður-takmörkum Rú-
meníu. En þröngur var kostur
þeirra þar í skörðunum. Van-
hagaði þá einkanlega um stór-
skotatæki, til þess að geta haml-
að og tafið uppgöngu óvinanna
upp í skörðin. En Þjóðverjar
voru þangað komnir með stór-
skotatæki sín. Með iðni og dugn-
aði og tveggja ára hernaðarreynslu
tókst þeim að klifra upp í skörð-
in í rigningum og hríðum 2000
metra yfir sjávarflöt. —
Þ. 19. brjótast fyrstu herdeidir
Falkenhayns suður úr fjöllunum
og niður á Dónársléttuna. Fóru
þeir niður eftir Jiu-dalnum, fram
hjá bænum Tergu-Jiu. — Skömmu
seinna brjótast þeir og suður Alt-
dalinn. Er hann austar.
Herdeildir Rúmena sem Voru
staddar vestan við Jiu-dalinn í
grend við bæinn Orsova voru í
vanda staddar. Var þeim ekki
annað ráð vænna en halda sem
skjótast austur á bóginn, milli
Donár og óvinahersins, í áttina
til Bukarest.
Þ. 25. kemur Mackenzen til
sögunnar með sinn her að sunnan.
ur af sjúkdómi þeim, sem hann hafði
gengið með nokkur undanfarin ár,
þeim sjúkdómi, sem nú hefir orðið
banamein hans. En eins og eg drap
á, þá þykist eg vita, að þessar raunir
hafi alls ekki orðið til þess að skyggja
á elsku og trúfesti drottins i sálu
hans. Miklu fremur hygg eg, að
einmitt gleðin yfir elsku drottins og
trúfesti hafi vaxið, dýpkað og orðið
cnn innilegri i þessari eldraun mót-
lætninganna, að honum beint hafi
veizt náð til þess einnig að skoða
þá eldraun sem vott elsku drottins
og trúfesti, en það er, vitum vér,
sú lexían, sem veiku og syndugu
mannsins barni hefir löngum veizt
einna erfiðust að nema.
Og nú hefir drottinn kallað hann
sjálfan burtu frá öllum raunum og
allri baráttu, til þess að veita honum
þá hvildina og þann friðinn sem ald-
rei tekur endal
Guð gleðji sálu hans i sinu eilífa
ríkil
Fyrir oss, sem í dag höfum safn-
ast kringum þessar Hkbörur vors
látna biskups er vissulega margs að
minnast, er vér litum aftur i timann til
áranna mörgu sem nafnið Þórhallur
Bjarnarson stóð ofarlega á skrá at-
kvæðamestu manna þessa bæjarfélags
og jafnftamt þjóðfélagsins iheild sinni.
Ræðst hann yfir Dóná á móts við
her Falkenhayns. Var það við
bæinn Zimnitz er hann fór fyrst
yflr ána. Bær sá er 100 km. suð-
vestan við Bukarest.
Næstu daga vinnur hann bæinn
Alexandra, sem er eina 30 km.
inn í Rúmeníu. Að því búnu ná
þeir saman Miðveldismenn —
spenna greipar yfir alla Rúmeniu
vestanverða, og halda ótrautt á-
leiðis til Bukarest.
Á þeirri leið eiga þeir yfir marg-
ar ár að fara. Ef Rúmenar væru
vel vopnum búnir mundu þeir
geta stöðvað þá við árnar. — En
vopnsnauðir hörfa þeir í óðaönn
austur á bóginn. Blöð Samherja
láta þær vonir sinar í ljós, að
hér fari fyrir Miðveldunum eins
og um árið er þeir ætluð til Par-
ísar, en voru stöðvaðir við Marne.
Þeirsegja herfangMiðveldismanna
svo lítið, að undanhald Rúmena
muni með ráði gert. EnRúmen-
ar hafa gert sér þá reglu, að eyði-
leggja alla matvöru, er þeir geta
ekki á annan hátt bjargað úr hönd-
um óvinanna. En að þeir nái
litlum skotfærum af Rúmenum
getur komið til af því, að af litlu
sé að taka hjá þeim.
Þann 28. heldur Mackenzen
annari herdeild sinni yfir Dóná,
beint sunnan við Bukarest. Er
það eina 50 km. frá borginni. —
Er þá svo komið, að fólk er tek-
ið að flýja úr Búkarest, sjálfri
höfuðborginni, enda ekki furða
þótt það vantreysti hervaldi sínu,
þareð Miðveldin hafa hertekið
mikinn landshluta á fám dögum
— og ekki koma Rússar til hjálp-
ar eins og til var ætlast.
Frá Grikkjum.
Þ. 11. nóv. er franski hermála-
ráðherrann, Roque, kominn til
Saloniki. Fregnir frá Berlín segja
frá erindi hans þangað, að örfa
Sarrail hershöfðingja þar til að-
gerða.
í alt sumar heflr það þótt undr-
um sæta, hve lítið hann hefir að-
hafst gegn Búlgurum, með allan
þann her, er hann hefir til um-
ráða þar í Saloniki. Ýmsum get
um. hefir verið leitt að framtaks-
leysi hans. Lengi vel var álitið,
En þær endurminningar, sem á þess-
ari stundu eru mér efst í buga, eru
eðlilega fyrst og fremst tengdar við
þann sétstaka verkahring, þar sem
vor látni biskup og eg unnum sim-
an i samfleytt 14 ár. Eg á þar við
starf hans við prestaskólann gamla
bæði sem kennara og forstöðumanns.
Og endurminningarnar frá þeim ár-
um veit eg þá líka að munu veiða
þær, sem lifa lengst í sálu minDÍ.
Bæði i sambandinu við lærisveinana
og við okkur samkennarana komu
þar i ljós einmitt þeir eiginleikarnir,
sem frerostir voru i fari hans, ljúf-
menskan og yfirlætisleysið, ástúðin
og umburðarlyndið. Eg minnist þess
ekki, að eg nokkuru sinni yrði var
við annan hug til hans hjá sameig-
inlegum lærisveinum okkar en hlýjan.
Viðmótið var svo elskulegt og íram-
koman öll svo yfirlætislaus og ást-
úðleg gagnvart þeim bæði á skólan-
um og utan hans, að þeim gatekki
annað en þótt vænt um þann. Ein-
mitt á þeim árum hlóðust á hann
ýms trúnaðajrstörf i þarfir bæjarfélags
og þjóðfélags. Eg skal ekki fara í
launkofa með að það kæmi stundum
fyrir, að lærisveinunum ekki siður
en mér blæddi í augum þessi all-
víðtæku afskifti hans af ýmsum mál-
um, er lágu fyrir utan verkahring
að hann óttaðist Grikki að -baki
sér. — Nú siðan enginn ótti get-
ur stafað af þeim, þá þykir lík-
iegast að her bans sé í raun og
veru óþjáll og ónýtur, samtíning-
ur úr öllum áttum.
Síðan Roque var þar hefir þó
heldur komið kvik á herinn. Alt
af eru það Serbar sem eru snarp
astir í sókn. Þ. 19. ná þeir bæn-
um Monastir í Serbíu — og siðan
hafa þeir þokast ögn norður á
bóginn.
Um sama leyti og Roque, franzki
hermálaráðherrann, var í Saloniki
komst það skipulag á í Grikk-
landi, að landinu varskiftitvent,
til þess að afstýra borgarastyrjöld
Er það með vilja þeirra beggja,
Venizelosar og konungs. Stjórn-
ar Venizelos Norður-Grikklandi en
Konstantin konungur syðri hér-
uðum. Á milli landshlutanna er
millibilsbelti og er það á valdi
franskra hermanna.
Enn eru Samherjar kröfuharðir
við Aþenustjórn Grikklands. Þ.
19. heimtuðu þeir að sendiherr-
ar Miðveldanna í Aþenu fengju
fararbréf frá stjórninni, 0g yrðu
þeir að vera farnir úr borginni
fyrir 22. s. m. — Orsökina fyrir
kröfu þessari töldu þeir þá, að
þeir hefðu komist að þvi, að þeir
sendiherrarnir sætu þar í Aþenu
sem spæjarar Miðveldanna í
fyrstu hikaði stjórnin við að vísa
þeim burt. En þó fóru þeir fyrir
tiltekinn tíma.
Þ. 26. færa Samherjar sig enn
upp á 8kaftið og heimta að Grikkir
láti af hendi skotfæri þau fyrir
1. des., sem þeir geyma í Aþenu.
Segja það betur henta, að þau
séu notuð til þess að reka óvini
Grikkja út úr landi þeirra, en
þau liggi þar ónotuð.
Þ. 28. barst sú frétt frá Lund-
únum, að hinir konunghollu
Grikkir ætluðu sér heldur að
grípa til vopna gegn Samherjum,
heldur en láta af hendi hergögn
sín. En Lundúnablöðin segja, að
Samherjar muni þá taka af skar-
ið og setja konung af, en refsa
fylgismönnum hans. — Óvíst er
enn um úrslitin.
Þ. 26. sagði stjórn Venizelosar
i Saloniki Þjóðverjum og Búlgur-
haDs i þrengstu merkingu. Við viss-
um hve óvenjulegir hæfileikarnir voru
og okkur langaði svo til að skólinn og
vísindin mættu njóta þeirra óskiftra.
Þetta var einskonar af brýðissemi vegna
skólans, og að líkindum höfum vér
þá ekki heldur athugað hitt sem
skyldi, hve erfitt er og oft ómögu-
legt að komast hjá því i fámennu
mannfélagi að mörg hlutverk hlaðist
á eins manns hendur, ekki sizt er
jafn hagsýnn afkastamaður átti i hlut
og hér að almannarómi. En þetta hafði
engin áhrif á hugarhlýju lærisvein-
anna til hans. Astúð hans og ljúf-
mensku hlutu þeir allir að viðurkenna
og það alveg eins þegar svo bar
undir, að hann vegna stöðu sinnar
varð að setja ofan í við einhvern
þeirra, er hafði látið glepjast afbæj-
arsollinum eða var miður skyldurækinn
við nám sitt. Og hvernig hann reynd-
ist okkur samkennurum sínuml Sú
er reynsla min þessi 14 ár sem við
vorum saman við prestaskólann, —
og eins er við störfuðum saman við
þýðingu nýja testamentisins — að
samvinnuþýðari mann hafi eg naum-
ast þekt, eða elskulegri í allri um-
gengni, enda minnist eg ekki þess
að við nokkuru sinni værum ósáttir
deginum lengur út af nokkuru því
uiáli, er snerti skólann okkar öll árin,
1
um stríð á hendur. Er búist við
því, að lið hans komi næstu daga
til vígslóðanna. Hvernig Mið-
veldin taka stjórnarráðstöfunum
Venizelosar er enn óvíst.
Keisaraskifti í Austurríki.
Þ. 17. nóv. fréttist frá Berlín,
að í ráði væri að ríkiserfingi Aust-
urríkis, Karl Franz Joseph, yrði
gerður að meðstjórnanda ríkisins
þ. 2. des. næstk., á 68. ríkisaf-
mæli hins aldraða keisara Franz
Josephs. Undanfarna daga hafði
keisarinn verið vanheill og ósk-
aði nú eftir aðstoð yngri krafta.
En þetta fór á annan veg, því
22. s. m. dó keisarinn. Banamein
hans var væg lungnabólga.
Hann kom til ríkis árið 1848.
Þá sem nú var álfan í báli. Margs-
konar armæða mætti hinum ald-
urhnigna keisara á lífsleiðinni.
Minnisstæðast mun þó verða rik-
iserfingjamorðið i Serajevo, er
kom á stað ófriðnum.
Karl Franz Joseph er bróður-
sonur Franz Ferdinands, er myrt-
ur var 1914. Er hann 29 ára
og lítt þektur og þó helzt að
góðu.
Oft hefir því verið spáð, að rík-
isheildin Austurríki Ungverjaland
myndi 'detta i mola eins og til-
berasmjör, er krossað væri yfir
keisaranum gamla dauðum. Sundr-
ung mikil hefir verið innan rík-
isins eins og kunnugt er. Frábær
lýðhylli keisarans sálaða heflr
haldið öllu saman. Á þann hátt
hefir hann gert riki sínu ómetan-
legt gagn. — En það heflr ef til
vill verið riki hans eitt hið hag-
kvæmasta, að hann skyldi deyja
einmitt á þessum timum. Nú er
eigi tími fyrir þjóðflokka ríkisins,
að fara i innanlands erjur.
Það er og hinum unga keisara
mjög hentugt, að öldungurinn
sýndi honum það traust, að vilja
láta hann fá hlutdeild í stjórn
ríkisins áður honum bar kórónan.
Er hann nú tók völdin, tók
hann sér nafnið Karl I.
sem við vorum við haun riðnir
báðir.
En sömu mannkostirnir, sem ein-
kendi^ framkomu lektorsins gagnvart
lærisveinum ogsamkennurum, veiteg,
að einniglmunihafa einkent framkomu
biskupsins gagnvart prestunum, sem
hann var settur yfir. Það gerir auð-
vitað engion svo öllum liki í hvaða
stöðu sem er, og þá ekki fremur í
biskupsstöðu en hveari annari. Mér
er ^ekki ókunnugt um með hvaða
hug vor látni biskup gekk að til-
sjónarmannsstarfi sinu i hinni is-
lenzku kirkju. A þvi er enginn vafi,
að hann langaði innilega til þess, að
sem mest gott mætti affþvi leiða
fyrir kristnihaldið í landinu, að það
var haus einlæg ósk og bæn til guðs,
að sér mætti veitast náð til að verða
kirkju tends vors góður tilsjónar-
maður og prestastéttinni góður4leið-
togi. Eg hefi þá lika fyrir satt, og
byggi það á vitnisburði þeirra manna,
sem unnu með honum að stjórn
kirkjunnar ytri mála, að hann hafi
þar jafnan reynst tillögugóður og
sýnt i verkinu,? að ^hann bar hag
kirkju og prestastéttar einlæglega fyrir
brjósti og kom þar ávalt fram sem
réttsýnn og óhlutdrægnr embættis-
maður. En að biskupsárjjhans urðu
kki viðbarðaríktri en þau urðu —