Ísafold - 30.12.1916, Page 1

Kemur út tvisvar
l viku. Verð árg.
*. kr., erlendis * - kr.
e*» v vi dollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
•rlendis fyrirfram.
Lausasala 6 a. eint.
Isafoldarprentsmiðja Ritstjúrl: Úlafur Björnsson. Talsimi nr. 455
XLIII. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 30. des. 1916.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við iraodt,
er igili nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
si kaupandi vkuld-
laoa við biaðið.
J
T
104. tölublað.
Viljirðu eiga *Btl< þ& hlýddu eblistilvisan
þinni, hún segir »þú skait kaupa*
FORD TOURING CAR og neitaðu ekki
ajáltum þér um þann hag og ánægju sem það
4getur veitt þór.
Timinn er peningar, og Ford Touring Car
oykur verðgildi tima og peninga. Ford bilar
oru ódýrastir allra bíla, léttir að stjórna og
«,uðveld*stir i viðhaldi.
Ford bilar eru beztu fólks- og fiutnings-
tœki sem komio haía til landsms, og fást að
•ins hjá undírrituðum, sem einnig selur hin
heimsfrægu DUNLOP DEK.K og SL0NGUR
fýrif allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1.
ppjmoca
Kiæðaverzlun
H. Arsdersen & Sön.
Aðalstr, 16.
Stofnsett 1888. Simi 32.
þar eru fötin saumnð flest
þar eru fataefnin bezt t
Þrir ráðherrarnir
nýju.
Upp úr nýárinu eignumst vér
Islendingar nýja landsstjórn, svo
framarlega, sem konungur felst
á tillögur alþingis, og sú breyt-
ing verður á henni, að í stað
eins ráðherra hingað til verða
þeir nú þrír, en landritarinn
verður »tekinn af« um leið.
Þessir atburðir eru niðurstaðan
af hálfsmánaðar yfirlegu og erfiði
aukaþingsins, sem kvatt var
saman þ. 11. desernber. Það
þurfti V2 mánaðar meðgöngu-
tíma til að geta af sér þessa
þriggja ráðherra stjórn.
Það er skemst frá að segja, að
þeir þingmanna, er næst standa
ísafold í skoðunum, hafa engan
þátt átt í þessari stjórnarmyndun.
Af þeirra háll'u var litið svo á,
að á þessum stóralvarlegu tím-
um, yrði þess að gæta fyrst og
fremst, að samhengi (kontinuitet)
yrði milli hinnar gömlu og nýju
stjórnar. Það væri rangt að skipa
hina nýju stjórn eintómum nyjum
mönnum. Það var ekkí haft á
móti því af þeirra hálfu, að ráð-
l^errum væti fjölgað, eins og
ástandið er nú, með því að ófrið-
arráðstafanirnar eru svo umfangs-
miklar og tímafrekar, að meiii
mannaráð þeirra, er ábyrgð bera,
væru sjálfsögð.
En þeir vildu, að einmitt sá
maðurinn, sem staðið hefir í
»miðju stríðinu®, þ. e. haft stjórn-
arframkvæmdir lands vors, er
stýra þurfti fram hjá verstu styrj-
aldar-skerjunum, væri ekki látinn
fara frá því starfi nú. Og vér
hyggjum, að skynbærir menn um
land alt líti svo á, að það hafi
verið óvarlegt af þinginu að skipa
málum svo í horf, að núverandi
ráðherra tekur ekki lengur þátt
í stjórnarstörfum landsins. Því
tilfinfianlegri verður þessi skipun
málanna frá þingsins hálfu, sem
annar æðsti maður í stjórn lands-
ins, landritarinn, verður einnig
látinn víkja sæti, og sérþekking-
in á stjórnarráðstöfunum þeim,
sem hingað til hafa gerðar verið,
þar með enn meira rýrð.
Traustsleysi á núverandi ráð-
herra hefir ekki ráðið hér, því
sannanlegt mun vera, að minsta
hosti fleiri menn en nú standa
að einum hinna »tilvonandi« ráð-
herra, vildu halda í núverandi
ráðherra. Nei, það eru flokka-
væringar á þingi, sem svo hafa
æxlast, að úr varð ringulreið og
stjórnarsamhengið rop’ð. Og það
er sannarlega ekki gott.
Um hina nýju stjórn, sem sezt
á laggirnar eftir nokkura daga,
skulum vér fáu spá — að svo
komnu. Látum þess að eins get-
ið, að lsafold mun ekki beita hana
þeim brögðum, sem tíðkast hafa
upp á síðkastið frá andstöðuflokki
þeirrar stjórnar, sem nú er að
fara frá völdum. Hún mun ekki
fara í neina aðfinninga-lúsaleit
gagnvart henni, og sizt af öllu
láta sig hgnda að æsa almenning
upp á sviði viðkvæmustu utan-
ríkismála gegn stjórninni i flokks-
hagsmuna skyni.
En á hinn bóginn mun ísafold
telja sér skylt að vera á verði
gagnvart hinni nýju stjórn, rækja
þá skyldu, að finna hóglega að,
ef hún fer rangt i sakir, að blaðs-
ins dómi. En vér finnum of mjög
tilalvöru tímanna—til þess aðgera
oss leik að, því að andæfa öllu
sem stjórnin tekur sér fyrir hend-
ur. Þau breiðu spjótin, er of
mjög hafa tiðkast upp á síðkastið,
viljum vér ékki nota.
Um einstaka menn hinnar nýju
stjórnar, sem væntanlega verður
staðfest af konungi, skal þess get-
ið, að yfirráðherrann nýji, hr. Jón
Magnússon, kemst í þá stöðu með
óskiftu fylgi Heimastjórnarmarina.
Er hann gætinn maður og kunn-
ugur þeim málum frá fornu fari
(skrifstofustjóratið sinni), er nú
munu undir hann lögð.
Annar nýi ráðherrann, hr. Sig-
urður Jónsson, er óskrifað blað á
stjórnmála8viðinu, allroskinn mað-
ur orðinn. Og eitt laufið i stjórn
landsins er hann orðinn, ekki
fyrir stórmikið traust, heldur
frekar út úr fiokksvandræðum.
Að ráðherratilnefning þriðja ráð-
herrans, hr. Björns Kristjánssonar.
stendur helmingurinn af þversum
(5 þingmenn + B. Kr. sjálfum),
en hinn helmingurinn af þvers-
um (Sig. Eggerz + 5 þingmönn-
um) vildu hafa Sig. Eggerz.
Hvort þessi tviskifting á þversum
í Banka-þversum og Eggerz-
þversum helzt áfram veit maður
ekki, en hvorttveggja brotið var
fúst til samvinnu við Heima-
stjórnarflokkinn svo sem raun ber
vitni, enda þótt skamt sé á að
minnast, er þessi flokksbrot töldu
það dauðasök af þrímenningun-
um að bjarga stjórnarskrá og
fána í samvinnu við Heimastjórn-
arflokkinn. Samkvæmnin er ekki
altaf söm við sig.
Annars munum vér geyma oss
að minnast frekara á hina nýju
ráðherra, unz þeir sjálfir leysa
frá skjóðunni að fenginni upphefð
sinni — um fyrirætlanir sínar i
stjórnmálum landsins.
Eimskipafélagið.
A hinum stutta tíma, siðan Eim-
akipafélagið bauð af nýju út hluti,
vegna Goðafoss-strandsins, hafa Reyk-
vikingar einir skrifað sig fyrir um
47000 kr. i nýjum hlutum. Mun
þó mikið eftir enn. T. d. má fast-
lega gera ráð fyrir því, að öll fisk-
veiðafélög höfuðstaðarins verji nokkr-
um hluta ágóða sins til hlutakaupa
í Eimskipafélaginu, svo sem þegar
sér vott um. Verður það vafalaust
drjúgur skerfur — til þess að eign-
ast nýtt skip i stað hins horfna.
En vissulega ættu góðar undir-
tektir höfuðstaðarbúa að verða öðr-
um landsmönnum hvatning til að
reynast og góðir íslendingar með
því að — um leið og þeir verja fé
sínu vel — styikja þjóðþrifafyrir-
tæki, sem nú þarf meira en áður
að halda á réttum og góðum vilja og
getu hvers þess, er yetlingi mi valda
í landinu.
Hngsið um það, bændur og búa-
lið, er þér viljið gleðja vini yðar á
f gnaðardögum þeirra, hvort heldur
eru afmæli, brúðkaup, silfutbrúðkaup
eða aðrar minn ngaThátíðir, að hiuta-
bréf í Eimskipafélaginu eru bceði
kærkomnasta og staðgóð minningar-
gjöf.
Það sem nú þarf að safna til þess
að láta Eimsk'prfélagið standa jafn-
rétt eftir Goð ífoss-siysið og áður —
/nerriur alls ekki þvi, sem landsmenn
-erja árlega til glingursamra afmælis-
gjafa ella.
Að verja fé sínu vel fyrir sjálfan
sig og um leið til gagns þjóðfélag-
inu — hafið það fyrir augum.
Lausnin er, að kaup.i hlutabréj í,
Eimskipajélaqitm.
Þioski þjóðar vorrar verður, hvað
helzt, mældur á seinni tima vog, á
þvi, hvernig hún snýst nú við á-
skorun — ekki einungis stjórnar
Eimskipafélagsins, heldur allraþeirra,
sem kunna að meta heill landsins
— þeirri áskorun: að verja Jé sínu
Jyrst 0(7 jremst til að styrkja Eim-
skipafélaoið með hlutakaupum.
HeykjaYíknr-annálI.
Áramótamessur í dómkirkjnnni:
Gamiárskvöld kl. 6 síra J. Þ.
Nyársdag kl. 12 Jón Helgason seth
ur biskup.
Kl. 5 síra J. í>.
r ■ *\
V. B. K.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Léreft bl. og óbl. Kjólatan. Flanel, silki, nll Tvisttan. Lakalóreft. Rekkjnvoðir. Cheviot. Alklæði. Cacliemire. og bóm. Gardinntan. Fatatan. Prjónavörur allsk.
Regakápur. Gólfteppi.
Pappír og Ritföng. Sólaleður og Skósmíðavörur.
^fícrzlunin éfcjorn cJhrisfjánsson. s, j 1

• Áramótamessur í þjóðkirkjunni í
Hafnarfirði: Á gamlárskvöld kl. 6 í
HafnrrrfirSi og kl. 9 á Bessastöðum.
A nýársdag kl. 12 i Hafnarfirði.
Áramótaméssnr í Fríkirkjunni: Á
gamlárskvöld kl. 6 í íteykjavík, síra
Ól. Ól., í Hafnarfirði kl. 9 síra Ól. Ól.
Á nýársdag kl. 12 í Rvík Ól. Ól. og
kl. 5 próf. Har. Níelsson, og í Hafn-
arfirði kl. 6 síra Ól. Ól.
Hjónaefni: Bjarni Þ. Magnússon
veitingamaður og jungfrú Helga And-
ersen (sál. klæðskera).
Frá alþingi.
Ráðherrafjölgunin.
Hún hefir verið á dagskrá þings-
sins síðustu daga og hraðað mjög
gegnum deildirnar. Var frum-
varpið borið fram í Neðrideild af
þeim Matthíasi Olafssyni, Skúla
S. Thoroddsen og Jóni frá Hvanná.
Er frumv .rpið á þessa leið:
1. -gr. Ráðherrar skulu vera
þrir Ákveður konungur starfs
svið þeirra.
2. gr. Ráðherrar hafa 8000 kr.
í áralaun. Auk þess skal sa, ráð-
herrann, sem er forseti ráðuneyt-
Í8ins, hafa leigulausan bústað og
2000 kr. í risnufé á ári.
Kostnaður af embættisferðum
ráðherra til Kaupmannahafnar og
dvöl þeirra þar greiðist úr land-
sjóði.
3. gr. Landritaraembættið legst
niður.
4. gr. Lög þessi öðlast gildi
þegar í stað.
Ástæður fyrir frumvarpinu til-
greina flritningsmenn þessar:
Frá því að séretakt stjórnarráð
fyrir Island var sett á stofn með
konungsúrskurði 14. júlí 1874 og
þar til nú, hefir að eins einn mað-
ur átt að standa fyrir allri æðstu
stjórn landsins. I?ótt þessi skipun
kunni að hafa þótt sæmileg í
öndverðu, er hún það trauðla leng-
ur. Störf þau, er undir stjórnar-
ráðið heyra, eru það margvísleg,
að enginn einn maður er til hlítar
fær um að leysa þau vel af hendi.
I stjórnarráðinu sameinast allar
greinar framkvæmdarvaldsins,
dómsmál, kirkjumál, kenslumál,
fjármálefni öll, þar á meðal hin
umboðslega endurskoðun, eftirlit
með öllum embættis og sýslunar-
mönnum' landsins, atvinnumál,
svo sem landbúnaðarmálefni, sam-
göngur, simamál, póstmál, sigling-
ar, verzlun, iðnaður, fiskveiðar,
vegamál, sýslu- og sveitarstjórn-
armál, eftirlit og umsjón fasteigna
landsins o. s. frv.
Einn maður getur ekki kync
sér þessi mál eins og æskilegt
væri. Hér við bætist það auð-
vitað, að þjóð og þing ætlast til.
að stjórnin eigi frumkvæði til
endurbóta á löggjöf landsins milli
þinga og leggi árangur þeirra
starfa' undir þingið. Er slíkt eigi
nema sanngjarnt og sjálfsagt, e" %
stjórn landsins er svo fyrirkomið,
að þess sé kostur.
Að þessu hafa menn fundið til
þess, að eigi væri heppilegt að
hafa að eins einn ráðherra. Það
sýnist einnig fullmikið að
leggja alla stjórn landsins í
hendur eins einasta manns, enda
ábyrgðarmeira fyrir hann að
stjórna landinu einn, án þess að
hafa nokkurn mann með stjórn-
skipulegri ábyrgð til að bera sig
saman við, og miklar líkur til, að
ýmislegt yrði betur ráðið, ef þrír
menn með fullri ábyrgð starfa að
því, heldur en ef það er falið að
eins einum manni.
Loks má geta þess, að stjórnin
er styrkari gagnvart öðrum em-
bættismönnum landsins, ef þrír
menn skipa hana, heldur en ef
að eins einn er ráðherra.
Fyrir þingið 1915 varlagt frum-
varp, er fór fram á, að ráðherrar
yrði tveir. Málinu var vísað frá
með rök8tuddri dagskrá, er svo
hljóðar:
»í því trausti, að stjórn og kjós-
endur athugi nánar tilnæstaþings,
hvort ekki sé rétt, að ráðherrar
verði þrír, tekur deildin fyrir
næsta mál á dagskrá«.
Þingið virtist fallast á, að þörf
væri á fjölgun ráðherra, en félst
eigi á, að tveir ráðherrar nægði
til frambúðar.
Málið hefir allmikið verið rætt
út um land, 0g er mikil ástæða
til að ætla, að þjóðin felli sig vib
þessa breytingu.
Að vísu mundi þetta verðanokk-
ur kostnaðarauki, en þó ber þess
að gæta, að með lögum nr. 3, 19.
júní 1915, eru ráðherraeftirlaru
niður feld, og að landritaraembætt-
ið verður lagt niður, ef þessi skip-
un kemst á. Útgjaldaauki mundi
samt verða um 10.000 kr., en i
það virðist ekki horfandi, ef veru-
legar bætur fengist með því ráðn-
ar á stjórnarfari landsins. En slikt
þykir mega ætla.
Um einstakar greinar frumvarps-
ins athugast:
Við 1. gr. Til þess er ætlast,
að gefmv.verði út konungleg til-