Ísafold - 15.12.1917, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis 7J/2
kr. eða 2 dollar;borg-
Ist fyrlr miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint
XLIV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjóri: Úlafur Björnsson. Talslmi nr. 45S-
Reykjavík, laugardaginn 15. des. 1917
IUppsögn tskrifl.
bundln vlð áramút,
er óglld nema kom-
In sé til útgefanda
fyrlr 1. oktbx. og
só kaupandl skuld-
( laus við blaðlð.
75. tölnblað
»R®ynslan er sannleikur't sagði »Repp«
þótti aö vitrari maöur. Reynsla alheims hefir
dœmt Fordbila að vera bezta allra bila og
alheims dóm verbur ekki hnekt. Af Ford-
bilum eru fleiri á ferb í heiminum en af öll-
um öbrum biltegundum samanlagt. Hvað
sannar það ? Það sannar það. Fordbillinn
er beztur allra bila enda hefir hann unnið
sór Öndveigis8œti meðal allra Blla, hjá öllum
þjóðum. og hlotið heiðursnafnið
V eraldarvagn,
Fást að eins hjá undirrituðum sem einnig
tselur hinar heimsfræga DUNLOP DEKK og
B.L0NÖUR fyrir allar tegundir bila.
P, Stefánsson,
Um miðja vikuna voru umræður
f>ær birtar, sem fóru fram um fána-
málið ríkisráði konungs þ. 22. nóv.
siðastliðinn.
Fara þær hér á eftir íheildsinni:
Forseti ráðuneytis íslands flutti
fimtudaginn 22. nóv, þ. á. i iíkis-
ráðinu eftirgreinda allraþegnsamleg-
asta tillögu um löggilding á fána
íslands, og færði þau rök að henni
sem nú skal greina:
Siðasta alþingi samþykti i báðum
fieildum svofelda þingsályktun:
»Alþingi ályktar að skora á stjórn-
ina að sjá um, að íslandi verði þeg-
ar ákveðinn fullkominn siglingafáni
með konungsúrskurði, og ályktar að
veita heimild til þess, að svo sé
farið með málið*.
Þingsályktun þessa samþykti al-
þingi með öllum atkvæðum, og það
er engum efa undirorpið, að hún er
bygð á samróma og mjög ákveðn-
um óskum allrar islenzku þjóðar-
innar.
Alla stund frá stofnun þjóðveldis
á íslandi hefir meðvituudin um, að
íslendingar væri sérstök og sjálfstæð
þjóð, lifað í tungu og Iöggjöf lands-
ins. Framfarir i menning og efna-
hag hafa á siðustu mannsöldrum
komið í stað langrar afturfarar, og
vakið kröfur þess að þjóðerni Is-
lands sé sýnt með þeim einkennum,
sem eru heildarmerki þjóðanna að
skoðun nútímans. Sérstaklega hefir
þróun íslenzkra siglinga valdið því,
að sú ósk er orðin mjög öflug, að
ísland fái sinn eigin fána til sann-
inda um sérstakt þjóðerni sitt.
Eg verð að leggja það til, að Yðar
Hátign verði við þessari ósk, með
allrahæstum úrskurði um islenzkan
fána.
í umræðunum á Alþingi var því
lýst, að ísland hefði efalausan rétt
til þess að hafa sinn eigin fána og
að hin stjórnskipulegu völd íslands
hefðu fult vald til að skipa þessu
máli. Eg verð að vera þeirrar skoð-
unar, að þar sem ekki er deilt um
M i n n I s 1 i s t i.
Alþýöufél bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
>ocgarstjóraskrifst. opin dagJ. 10 —12 og 1 -8
3æjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
3>»jargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 10—12 og 1—5
©landsbanki opinn 10—<L
XJT.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 5iðd.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/a síöd.
• Andakotskirkja. öuösþj. 9 og 6 á helg jsn
fendakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
audsbankinn. 10—3. Bankastj. 10—12
andsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
jfindsbAnaöarfólagsskrifstofan opin frá 32—2
ú^ndsfébiröir 10—12 og 4—5.
mndBSÍminn opinn dagiangt (8—9) virka dagi
helga daga 10—39 og 4—7.
Listasafniö opið á sunnudögum kl. 12—2.
túrugripasafnib opiö V/a—^/a á sunnud,
Pó íthúsiö opiö virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
^umábyrgð Islands kl. 1—5.
Hjórnarráðsskrifatofarnar opnar 10—4 dagl.
falsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn 8—12.
'ifilstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1
t»jóðmenjasafniö opið sd., iV/a—V/t
Þjóðskjalasafnið opið sunnud., þriðjud. og
fimtuiaga kl. 12—2.
rétt Islands til yfirráða yfir verzlun
sinni og siglingum, þá felist þegar
þar i heimild til þess eftir tilmælum
Alþingis að afnema með konungs-
úrskurði takmarkanir þær á notkun
íslenzka fánans á islenzkum skipum
fyrir utan landhelgi, sem settar eru
í konungsúrskurði 22. nóv. 1913.
Eg áskil mér að gera síðar tillög-
ur til breytinga á löggjöf íslands,
þær er leiða kynnu af konungsúr-
skurðinum.
Samkvæmt framansögðu leyfi eg
mér allra þegnsamlegast að leggja til:
að Yðar Hátign mætti allra roildi-
legast þóknast að fallast á, að
fáni sá, sem ákveðinn var með
konungsúrsktffði 19. júní 1915
verði löggildur fáni íslands, og
að afnema jafnframt konungs-
úrskurð 22. nóvbr. 1913 um sér-
stakan íslenzkan íána.
Út af tillögu þeirri, sem ráðherra
íslands hafði borið fram, fórust
ýorsatisráðherra Dana
þannig orð:
í samræmi við það, er eg sagði
í ríkisráði 22. nóv. 1913, um mál
það, er nú er aftur á ferðinni, og
af Dana hálfu ekki hafði verið bú-
ist við, að aftur mundi fram borið,
án þess að tillit sé tekið til þeirrar
niðurstöðu, sem þá varð, verð eg að
halda fast við það, að málinu verði
ekki skipað á þann hátt, er ráðherra
íslands leggur til. Af hálfu Dana
er það samt að segja, að þeir eru
fúsir til nú sem fyr að semja um
þau dei'matriði, sem fram koma um
sambandið milli Danmerkur og ís-
lands.
Ráðherra íslands.
Af ásfæðum þeim, sem eg hefi
flutt fram, verð eg að halda fast
við tillögu þá, er eg hefi borið
hér fram, og fari svo að Yðar Há-
tign, eftir það sem fram er komið,
vilji eigi fallast á tillögu mína, leyfi
eg mér til skýringar um, hvernig
þá muni vikja við, að láta þess get-
ið, að þótt eg og samverkamenn
Alþýðufræðsla Stúdentafélagsins.
Próf. Agúst H. Bjarnason
flytur fyrirlestur um
Lifið í himingeiminum
(skoðanir Arrheniusar o. fl.)
sunnudag 16. desbr. 1917 kl. 5 síðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 20 aurar.
roínir í ráðuneyti íslands geri ekk
synjunina að fráfararefni, svo sem
nú er ástatt, þá má ekki skilja það
svo, að vér leggjum eigi hina mestu
áherslu á framgang málsins, og vér
vitum það með vissu, að Alþingi
mun ekki láta málið niður falla,
Hans Hdtign konungurinn
sagði: Eg get ekki fallist á tillögu
þá, sem ráðherra íslands hefir borið
fram; en eg vil bæta þvi við, að
þegar íslenskar og danskar skoðanir
ekki samrýmast, munu almennar
samningaumleitanir i einhverju formi
heldur en að taka eitt einstakt mál
út úr, leiða til þess góða samkomu-
lags, sem ætíð verður að vera grund-
völlur sambandsins milli beggja land-
anna,
Enn einu sinni hefir það nú hent
Dani, að teýja ýyrir framgangi ský-
lauss réttar vors. Tefja fyrir hon-
um, segjum vér, sökum þess, að
auðvitað kemur ekki annað til mála
en að vér íslendingar fylgjum fána-
málinu svo fast fram, að til þeirra
úrslita dragi, sem vér megum við
una.
Ekki getum vér betur séð en að
ólíkt meiri alvara hefði fylgt málinu,
svo framarlega sem ráðuneytið hefði
þegar gert fánann að fráfararatriði,
en þar sem það hefir nú eigi gert
það, virðist oss þvi bera fortakslaus
skylda til þess að selja málið undan-
dráttarlaust í hendur alþingis —
kveðja saman auhaping svo fljótt
sem verða má, svo að því gefist
tækifæri til að taka i taumana á
þann hátt, sem nú er þörf.
t
Arni Eiríksson
kaupmaður andaðist þ. 10. þ. mán.
eftir all langa lagu í krabbameini.
Æfiminning hans bíður næsta blaðs.
------' —
Skipstrand.
Seglskipið »Takma«, eign T.
Frederiksen kaupmanns, rak i fyrri-
nótt á land hjá Sandgerði og mun
hafa brotnað svo mikið, að skipinu
verði ekki bjargað. Menn allir kom-
ust af og eru þeir enn syðra á
strandstaðnum.
Lækjartorgi 1,
Fánamálið,
Alþingi verður að taka í taumana!
Jarðarför Anna Eirikssonar kaupmanns er ákveðin
þriðjudaginn 18. þ. m. frá Démkirkjunni og hefst með
húskveðju á heimili hans, Vesturgötu 18, kl. 11Va f. h.
w'
Aukaþing
I fjarveru minni
Vér teljum nú svo komið að ekki
verði hjá því komist að alþingi sé
þegar i stað kvatt saman til auka-
fundar. Eigum vér þar ekki ein-
göngu við að þtngið sé kvatt sam-
an til þess að taka afstöðu til fána-
málsins, sem nú er komið í það
horf, að sæmd vor liggur við að al-
þingi ráði sæmilega fram úr. Það er
engu síður ástæða til að þingið komi
saman til þess að gera tilraun til
að bjarga landinu úr voða þeim, sem
landinu, frelsi þess og fjárhag er bú-
inn meðan með landsstjórnina er
farið svo sem uú er fatlð.
Vér höfum heyrt því fleygt úr
herbúðum þeirra, sem telja sér hag
í þvi að láta núverandi ráðherra
halda svo fast um ráðherrastólana
að blóð springur fram undan nöglnm
þeirra, að óþarft sé að kalla saman
aukaþing, þar sem ekki séu nema
þrír mánuðir nú síðan þingi var
slitið.
Vér viljum þar til fyrst svara þvi,
að það var óverjandi af þinginu að
skiljast svo, að stjórnin væri hönd-
um núverandi ráðherra. Þetta marg-
bentum vér á fyrir þingslit; en orð-
um vorum var þá enginn gaumur
gefinn. Þá var full ástæða til þess
annaðhvort að skifta um stjórn, sem
sjálfsagt var að dómi flestra skyn-
bærra manna, eða að þingið sæti
áfram til að passa upp á stjórnina,
En auk þess hefir á þessum stutta
tíma síðan þingi sleit, á þessum
þrem mánuðum, komið svo mikið
á daginn um afglöp stjórnarinnar,
að löngu eru orðnar nægar ástæður
fyrir þingið að taka í taumana, enn
miklu ríkari ástæður en þegar þingi
sleit, ástæður sem gera óumflýjanleqt
að þingið sé þegar kvatt saman til
nýrra ráðstafana.
Vér viljum að eins minna á það,
að í sykurhneykslinu einu gerðu
ráðherrarnir, sem þá voru hér, sig
seka um:
1. Tilraun til þess að ástæðu-
lausu, að leggja hálfrar miljón króna
skatt á þjóðina, án lagaheimildar og
gerðu þannig beina tilraun til stjórnar-
skrárbrots. Alvðruleysið hjá sumum
rnönnum virðist nú orðið svo mik-
ið, að þeir sýna svo litla alvöru
um þetta atriði, sannaOa tilraun til
stjórnarskrárbrots, atriðis sem í hverju
siðuðu landi öðru en Islandi mundi
talin sjálfsögð fráfararsök fyrir stjórn-
ina og landsdómssök að stuðnings-
menn ráðherranna gera sér von um
að geta pagað pað i hel.
2. Sömu ráðherrar voru staðnir
að pví, að hafa sagt opinberleqa ósatt
um mál sem varðaði almennings-
heill. Slikt mundi með öðrum þjóð-
um hafa verið talin sjálfsögð frá-
fararsök.
geta menn snúið sér til herra yfir-
kennara Pálma Pálssonar viðvikjandi
Þjóðmenjasafninu og herra kennara
Guðmundar Jónssonar (; Miðstr. 4)
viðvíkjandi Bókmentafélaginu.
Reykjavik ro. des. 1917.
Matthias Pórðarson,
fornmenjavörður.
í landsverzluninni og landssjóðs-
útgerðinni hefir stjórnin auk þess
orðið uppvís að svo miklum mis-
tökum og svo mikilli sóhq ú al-
menningsfé, að sjálft stjórnarblaðið
»i'íminn« I>efir orðið viðurkenna
að þar hafi alt verið öðruvisi en átti
að vera, og orðið að lofa fyrir
stjórnarinnar hönd bót og betrun —
loforð, sem enginn sem til þekkir,
treystir að neinu.
Auk pess sem um hefir verið
rœtt i blöðum, hefir stjórninn drýgt
mjög alvarlegar syndir á óðrum sverð-
um, sem eru pess eðlis að vír sjáum
oss eigi ýœrt að gera að openberu umtals-
eýni vegna velýerðar landsins. En þar
eru þau gögn fyrir hendi, sem að
voru áliti, hlyti að sannfæra þing-
nefnd, sem þau mál fengi til rann-
sóknar, um voða þann, er landinu
stafar af hafa stjórn þessa við völd.
Vér förum hér ekki með neitt fleyp-
ur. Vér erum viðbúnir að fœra sönn-
un á mál vort á réttum stað.
Þeir, sem rólyndir eru, hugðu að
forsætisráðherrann sem hefir verið
fjarverandi meðan hinir tveir ráð-
herrarnir voru að drýgja sykurhneyksl-
ið m.m., mundi hafa þá dómgreind
og þann kjark, er hann kæmi heim
og sæi hvernig i pottinn væri búið
að gera annaðhvort, að sækja þegar
um lausn fyrir stjórnina eða kalla
þegar saman þingið. A þvi hefir
eigi bólað enn. Má það ekki drag-
ast mikið, ef hann vill eigi gera sig
samsekan hinum einnig um þau af-
brot sem ráðherrarnir hafa framið f
fjarvern hans.
Þeirri grýlu er oft beitt gegn
aukaþingi, að það hafi kostnað i för
með sér. Hún á ekki hér við. Hér
er um svo alvarlegt mál að ræða frá
fjármunalegu sjónarmiði, að það er
sannfæring vor, að svo framarlega sem
aukaþinginu takist að koma lagi á
landsstjórnina, þi mundi kostnaður-
inn við þinghaldið marg borga sig.
Svo mikið fé fer forgörðum, án þess
að neitt komi i staðinn, í hönd-
um þessara stjórnar, að nemur marg-
falt merru en aukaþingskostnaðurinn
Eitt einasta „skakkafall" (axarskaft)
stjórnarinnar getur valdið miklu
meira tjóni fyrir landsjóð en allur
kostnaður við aukaþingshald.
Stjórninn getur nú þegar kvatt
saman aukaþing. Henni ber að gera
það tafarlaust.