Ísafold - 14.02.1921, Blaðsíða 1

Ísafold - 14.02.1921, Blaðsíða 1
ISAFOLD Slmar 499 og 500. I XLVIII. írg. Ritstjóri: Vtlhiálmor Finsen. Reykjavik, Minudagmn 14. febr. 1921. Isafoldarprentsmiftja 7. tölublað. 101 la. Pessi fróðlega og -góða grein eftir Ottó Tulinins kaupm. er í síðasta hefti Verzlunartíðindanna. Væntir Morgun- blaðið þess, að lesendur þess fýsi að heyra, hvað Tulinius segir um þennan mikilsverða atvinnuveg okkar, því að hann er honum manna kunnugastur — hefir sjálfur lengi rekið síldarútgerð í stórum stíl. Síldarsalan í fyrra og þetta ár hefir gengið svo hörmulega, að ástæða er til að athuga vel, á hvem hátt mætti bæta hana, enda munu margir, nú um stundir, gera það. Til þess að geta bætt hana er fyrst og fremst nauðsynlegt að komast að raun um, hvað hefir valdið hinu lága verði á íslenzku síldinni. Mér virðist ástæðumar aðallega vera tvær, of mikil framleiðsla og of lítil vömvöndun. aðrar þ jóðir svo lítið að ekki er telj- andi. Eðlileg afleiðing af því, að veiðist svo mikið,, að kaupendum er boðið tölu- vert meir en þeir óska að kaupa, verður lágt verð. pegar svo sum sú síld, sem send er á erlendan markað, er léleg vara, lækk- ar verðið enn meir. Ástæðan til þess, að sum síldin er skemd, er stundum ill hirðing, en eink- um mun það í ár hafa komið af því, að tunnurnar vom gamlar og lélegar, láku fyrsta p;eklinum, en síld sem hefir mist blóðpækilinn verður aldrei góð vara, nema tunnumar séu, strax eftir að þær láku pæklinum, þéttaðar, og ann ar blóðpækill látinn á þær. Hjá mörgum útgerðarmönnum munu hinar gömlu gisnu tunnur hafa lekið pæklinum, og þá eðlilega ekki verið fyrir hendi blóðpækill til þess að láta á þær. — Gömlum tunnum, með léleg- um, fúnum böndum, er líka hætt við að skemmast við flutninginn til útlanda. Á leiðinni fara böndin af þeim, pækill- inn lekur úr þeim og síldin skemmist. saman fslenzka síldin er stærri en sú síld, 36m aSrar Mó«ir veiða, og þó hún sé; Sumar tunnunlar leggjast alveg erns feit, og oft feitan en hollenska, j eSa brotna { stafu 0g svo bætir ekki um að sumir útflytjendur og síldar- matsmenn vanrækja að sjá um, að ekki i sé of mikill þungi ofan á neðstu síld- skotska og norska síldin, er markaður fyrir hana meir takmarkaður en fyrir i smærri tegundimar, því flestir síldar- neytcndur vilja millisíldina, og kaupa; ekki stórsíld, ef þeir fá hina, og það jafnvel þótt þeir fái stórsíldina helm- ■ingi ódýrari. artunnunum í ilutningaskipunum. — í skipum, sem að eins flytja síld, ætti ; aldrei að hafa nema 5-—6 hæðir af síld- | artunnum, og það að eins ef vel er Sem stendur má heita að Svíar séu j ra:Sa8 j skipiSj þannig, að þegar búið eina þjóðin, sem vill kaupa íslenzka er aS leggja eina tunnuröð, sé næsta stórsíld. — Aðrar þjóðir, t. d. Danir, röö ,ögS sv0) aS botnar þeirra tunna kaupa nokkuð af stórsíld, en að eins 1 sem ]iggja ofan á> nái á miSjar tunn- 'lítið saman borið við það, sem Þeir urllar sem liggja UIldir, ogr þannig hVa?S ikaupa af millisíld og smásíld. Ef hægt1 af ÖSrn væri að selja pjóðverjum og Rússum ,,, , , . , ____, ! pað hefir mörgum hugkvæmst og er sild, myndu þeir, nu sem stendur, að r , „ , , , • , - uú komin hreyfmg í þá átt, að besta æins kaupa litið af íslenzkn storsild,, J , ,, , . , 1 raðið til að bæta sildarsoluna, sé að heldur heimta sildarstærðir þær, sem . . , , . . 1 koma solu á allri íslenzkn síld á ema þeir eru vanir við. 1 . „ . .... í hendi, — og það er nátturlega eitt ofl- Fyrir heimsstyrjöldina miklu var álit-1 ugagta meSaUS til þess. ið að Svíþjóð þarfnaðist árlega 2001 , . , , ! Eg vil nú levfa mér að benda á, hvað þusund tunnur at íslenzkn sild. Pegar j , , , ,,,. , , , .* i mér virðist þurfa að gera. pvi ekKi vöiddist meira, matti buast vio verði fyrir síldina, sem gæfi útgerðar- í ^eS lögum þarf að takmarka veið- mönnum nokkum hagnað. Reynslan ! ina, °S held eS aö ÞaS vert5i aö Sera sýndi að þetta var rétt, og sömuleiðis,! Þannig» aS setía síldveiðaeftirlitsmenn, að þegar töluvert meira veiddist, féll,sem vihu,eSa et5a oftar’ aug'ýs’ hvaS verðið svo að útgerðarmenn sköðuðust, mikiS er veitt °% saltaS tU útfIutnÍBgS á útgerðinni. pó kom stundum fyrir, að 1 hverri veiSistöÖ. — Sömuleiðis þarf að lögbjóða, að enga herpinóta og rek- netasíld megi salta til útflutnings á landi eða í landhelgi, fyr en 25. júlí eða 1. ágúst. 'Jjótt ekki veiddist yfir 200 þúsund tunn- ur á íslandi, varð það of mikið, vegna þess, að um síldar-vertíðarlokin byrjaði mikil síldveiði í Noregi. Styrjöldin mikla hefir breytt mörgu i heiminum, og þótt undarlegt megi virðást, einnig lifnaðarhætti fólks í ýmsum löndum, líka þeim löndum, sem ekki tóku þátt í ófriðnum. Nú munu Svíar ekki brúka meir en 120 þúsund tunnur af íslenzkri síld árlega. Sænskir ■síldarkaupmenn segja ástæður fyrir þessu þær, að fólkið hafi þurft á stríðs- árunum að borða svo mikið af síld, vegna skorts á öðru fæði, að nú sé því fnrið að leiðast hún. — Og svo hefir erfiðisfólk nú meira upp úr vinnu sinni «n áður, og kaupir því dýrari og til- breytingameiri mat, sérstaklega meira kjöt en áður. pað má ekki gera ráð fyrir að Danir, nú sem stendur, brúki meira en 10 þús- Skipa þarf nefnd, sem getur, á hvaða tíma sem er, þegar búið er að salta yfir 100 þúsund tunnur, bannað að meira sé saltað til útflutnings. Komið gæti til mála að nefndin ætti, mánuði fyrir vertíðarbyrjun að tilkynna hvað salta megi mikið. — Mér þykir líklegt að fyrsta árið leyfði nefndin 150 þúsund fiskipakkaðar tunnur, það er sama sem 120 þúsund pakkaðar. Eg er á því að þetta ákvæði muni gera síldarsölunni mest gagn, því það verður til þess að minka framleiðsluna, og einkum munu útlendingar hætta að koma til herpi- nótaveiða við ísland, þar sem þeir eiga á hættu að verða að hætta, áður en þeirra veiðitími byrjar. — Oft fæst síldin í byrjun að eins í landhelgi, og und tunnur af íslenzkri stórsíld. — Og væri þá búið að veiða alt það sem leyft væri að salta, áður en veiði fyrir utan landhelgi byrjaði. Svo verður að herða síldarmatið, og hefi eg þá trú, að matið takist betur nú, þegar búið er að brúka flestar vondu tunnumar. í ár var erfitt að eiga við matið, vegna þess að allir höfðu gamlar tunn- ur, og flestir höfðu of seint hugsað um að gera við þær. Margir, sem höfðu góðan vilja á að kosta miklu til þessa, héldu að minna þyrfti að gera að þeim en reyndist, og vantaði því bæði fólk og efni. Ef síldarsölunni allri verður komið á eina hendi, yrði það líklegast helst þannig, að nokkrir útgerðarmenn, úr þeim landsf.jórðungum, sem mestan þátt taka í veiðinni, yrðu skipaðir í nefnd sem sæi um söluna, en þeir hefðu sér til aðstoðar mann í útlöndum, en það yrði að vera maður, sem hefði gott vit á síld og síldarsölu. Líklega færi mest síldarsalan gegn um höndur hans, og hann ætti að vinna að því, að stækka markað þann sem íslenzka síld- in nú hefir, og útvega nýjan markað. pegar síldaifarmarnir kæmu til útlanda ætti hann að vera við, þegar þörf ger- ist, til þess að geta sjálfur dæmt um, hvort varan sé góð. Sem dæmi upp á hvað nauðsynlegt er að umboðsmaður- inn sé þaulæfður við síldarverkun skal bent á hvernig ástandið er nú. — Út- vegsmenn senda dönskmn umboðsmönn- um síldina, þegar kaupendur, til þess að fá síldina fyrir lágt verð, oft finna að henni þótt hún sé góð, eða gera mikið úr smágöllum þorir umboðsmaðurinn ekki að hafa á móti því, af því hann hef i • ekki vit á að dæma um síld. Mér finst að til þess að bæta verk- unina og fá sæmilegt verð fyrir vöruna, megi ekki setja fyrir sig að takmarka framleiðsluna. Ef fyrsta árið væri ekki álitið heppilegt að flytja út nema 120 þús. tunnur, má telja líklegt, ef dugleg- u umboðsmaður vinnur að því að auka markaðinn, að árlega megi auka fram- leiðsluna um 20%, þannig að eftir 5 ár sé markaður fyrir 240 þús. tunnur, og eftir 10 ár fyrir 360 þús. tunnur. Undantekin sölunni yrði líklegast að vera öll kryddsíld og sykursöltuð síld. En eftirlit yrði að hafa með að ekki önnur síld en kryddsíld og sykursöltuð, yrði flutt út undir þeim nöfnum. Og sjálfsagt er að þessi takmörkun veiðar- innar og sala á einni hendi, á ekki við landnótaveiði og lagnetjaveiði. Varast verður að setja nokkuð á- kvæði í lög eða reglugerð, sem komi í veg fyrir að flutt verði til útlanda óá- pökkuð síld fyrri part vertíðar. — Eg veit að sumir halda því fram að enga síld ætti að flytja út fiskipakkaða, en það væri sama og að banna sfldameyt- endum erlendis að borða íslenska síld í ágústmánuði, og yrði þá veiðin minkuð um tólftapart. pegar komið er svo langt fram á sumar vilja neytendur ekki síld frá fyrra ári, myndu heldur kaupa aðra nýja síld, t. d. hollenska. — petta væri líka hættulegt, því það vendi neytendur á að borða aðra síld. Hugsum okkur, að ef fluttar væru út 120 þúsund tunnur, fengjust fyrir þær 8% miljón krónur, en ef fluttar yrðu út 200 þús. tunnur fengjust 9 miljón krónur fyrir þær. Pað hljóta allir að sjá hvort væri betra. — En meira að segja má búast við að fengist minni fjárhæð fyrir 200 þúsund tunnur en fyrir 120 þúsundir. petta hefir revnslan sýnt, t. d. í fyrra fjekst fyrir mikið af síldinni undir 20 krónur fyrir tunnuna, þó hún væri góð vara. Ennþá eitt er nauðsynlegt til þess að síldveðin beri sig sæmilega, það er að minka útgjöldin við verkunina. Hinn langi veiðitími sem undanfarin ár hefir gengið til síldveiða, gerir veiðina of dýra, og tekur of mikinn tíma frá þorsk- veiðunum. Auk þess er sú síld, sem veið- ist fyrir 25. júlí, oftast full af átu og því óhæf til söltunar. — Nú er svo komið að margir útgerðarmenn borga 10 krónur fyrir verkun á fullpakkaðri síldartunnu, en fyrir stríðið var það 1 til 2 krónur. petta er mest af því að viö verkunina er of margt fólk, og óæfðir beykirar. Verður þetta að lagfærast. Vonandi verður mál þetta undirbúið þannig fyrir næstu vertíð, að útgerð- armenn ekki þurfi að líta kvíðandi til hennar. Kaupmannahöfn 6. des 1920. Otto Tulinius pað er ekki undarlegt, þótt þessi spurning sé nú borin upp æði víða á landinu. Og Morgunblaðinu er fullkunn ugt um, af bréfum, sem því hafa borist víðsvegar að, að það er gert. Hugir manna munu ekki oft hafa verið opn- ari fyrir því en nú, að þingsetning stendur fyrir dyrum, og að þetta þing hlýtur að verða eitt með því allra sögu- legasta, sem háð hefir verið um langan tíina. Fyrir því liggja stórmál, fossa- löggjöfin, skattamálin, verzlunarhöml- urnar o. fl. Og síðast en ekki 'síst á- stand þingsins sjálfs, afstaða þess til stjórnarinnar og flokkaskipun þess inn- byrðis, hlýtur að vera mörgum um- hugsunarefni. Á þetta síðasta atriði, flokkaskipun- ina og stjómarmyndun, skal drepið hér. pað munu engar ýkjur vera, að riðl flokkanna í þinginu og jafnvægi þeirra sín á milli, hefur haft stórspillandi á- hrif á stjómmálalíf þessa lands. Eng- inn flokkur hefir haft bolmagn til þess að mynda hreina stjórn. Allir hafa þeir lagt til mann í hana. Hún hefir því ekki getað sýnt neinn ákveðinn vilja, ekki getað fylgt neinni ákveðinni stefnu. Hún hefir haft aðhald allra flokkanna, verið bundin og háð öllum og engum. Við þetta bætist, að ekki hefir verið hægt að saka neinn einstakan flokk eða landsmálastefnu um það, sem aflaga hefir farið hjá stjóminni. Enginn flokkur hefir þorað eða getað skorið upp úr og sagt til syndanna, því hann hefir líka átt mann í stjóminni. Alt þetta hefir því orðið til þess, að eng- inn ákveðinn stjómmálavilji hefir kom- ist að, stefna hvers flokks hefir átt full- trúa, og þegar þær mætast allar verður úr því stefnuleysi. pað er fyrir þessar orsakir, sem móða og mistur hefir hvílt yfir stjómmála- lífi okkar Islendnga, síðan samsteypu- stjórnimar settust hér við völd. Og það er þess vegna, sem við þurfum nn hreina, einbeitta stjórn, sem einn flokk- ur ber ábyrgð á, ef nokkur ákveðin stjómmálastefna á að myndast hér fram vegis, og við að komast út úr hrossa- kaupabraski og flokkariðli þingsins. En hitt er líka auðséð, að engin föet stefna skapast á rústum þeirra mála, sem áður skiftu flokkum í landinu. Heimastjórnarflokkurinn hefir runnið sitt skeið. Sjálfstæðisflokkurinn líka. Og þeir klofningar sem orðið hafa á þessum flokkum, og þau brot, sem myndast hafa, era líka, nú orðið, ekk- ert annað en dauð nöfn. Hér þarf því eitthvað nýtt. Og það sýnist þegar vera fyrir hendi. T. d. er ekki ósennilegt að þingmenn geti skipast í flokka um frjálsa eða ófrjálsa verzlun í landinu, eða um virkjun fossanna. Um þessi mél geta skapast hreinar línur, í þeim getur falist ákveðin landsmálastefna, sem ráði stjómarmyndun í framtíðinni. En eins og flokkum er skipað í þing- inu nú, er tæplega að búast við einlitri stjórn, meirihlutastjóm. En þörfin á ^esskonar stjóm knýr fastar og fastar á. Og því verður mönnum að spyrja: Hvað gerir þingiðf Margar greinar hafa verið rit- aðar í blöð um ofungreindar stofn- anir, bæði með ráðstöfunum þeirra og móti. Skal eg nú fyrst snúa mér að ís- landsbanka. Hann hefir bankaráð, og hafa meðlimir þess nálega 10.000 kr. laun. Hvað hefir þetta banka- ráð gert? Það er ekki neitt undarlegt eða óskiljanlegt, þótt bankinn hafi kom ist í fjárhagsörðugleika, en hefir bankinn eða bankaráðið gefið landa mönnum nokkra opinbera skýringu á því, svo að lánardrotnar verzlun- arstéttarinnar erlendis geti séð, hvort það eru kaupmennimir hér á landi eða bankinn, sem er kom- inn í f járhagsvandræði 1 Nú vii eg taka fram, að ef ts- landsbanki væri algert einkiafyrir- tæki, eins og hver önnur verzlun hér á landi, þá kæmi landsmönn- um málið ekki við, þvi menn verða að gera sér ljóst, að banki er í eðli sínu ekkert amnað en verzlun sem veTZlar með peninga, alveg eins 0g aðrar verzlanir verzla með fatn- að eða aðrar verzlunarvörur. En hvað íslandsbanka viðkemur, þá er þannig málum háttað, að hann er hlufcafélag, sem hefir sérstök mik- ilsverð réttindi, gem hann hefír þegið af stjóm og þingi. Bankinn hefir seðlaútgáfurétt og er undanþeginn skatti til lands- sjóðs og bæjarsjóðs, en þegar slíkur réttur er þeginn af lands- mönnum, skyldi maður ætla, að

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.